📕 آشنایی با مهمترین منابع تاریخ عاشورا [۱۹]


☑️ «الأمالى الخَميسيّة»


🔸ابو الحسين يحيى بن حسين بن اسماعيل شجرى (۴۱۲ ـ ۴۷۹ يا ۴۹۹ ق)، از محدّثان قرن پنجم هجرى و از سادات حسنى است.
او را جانشين پدرش الموفّق حسين بن اسماعيل دانسته اند كه پيشواى زيديان در گرگان و ديلم بود و ابن حجر، وى را نيز زيدى مذهب خوانده است؛ امّا درج نام او در فهرست شيخ منتجب الدين رازى ـ كه ويژه شرح حال عالمان امامى مذهب پس از شيخ طوسى تا زمان مؤلّف است ـ نشان مى دهد كه منتجب الدين، او را امامى مذهب يا دست كم، زيدىِ مستبصر مى داند.
شيخ منتجب الدين در دو جا او را ثقه و حافظ خوانده و در يك جا وى را عالمى نسب شناس دانسته است.

او از استادان متعدّدى مانند: ابن غيلان، ابن زيده، عتيقى و صورى حديث شنيد و محدّثان بسيارى مانند: محمّد بن عبد الواحد دقّاق، نصر بن مهدى و ابو سعيد يحيى بن طاهر سمّان، از او روايت كرده اند.
يحيى بن حسين شجرى در روزهاى دوشنبه و پنجشنبه براى عدّه اى، روايتْ املا مى كرده كه مجالس پنجشنبه او را در كتابى به نام الأمالى الخميسيّة گرد آوردند و بعدها قاضى شمس الدين جعفر بن احمد و سپس قاضى محيى الدين محمّد بن احمد قُرَشى ـ كه هر دو، خود، از عالمان بودند ـ امالىِ او را مرتّب كردند و ترتيب كنونى كتاب، حاصل كار محيى الدين قرشى است.
شجرى، احاديث را با سلسله سند كامل مى آورد و حتّى گاه به زمان اخذ و تحمّل (دريافت) حديث هم اشاره مى كند و پس از او نيز اين كتاب با سلسله سند، به دست عالمان رسيد و اين در كنار شخصيت مؤلّف، موجب استقبال عالمان از كتاب او شد و آن را به عنوان يكى از كتب مقبول حديث در آورد.

در امالى كنونى، در جلد نخست، يك مجلس به فضايل كلّى اهل بيت عليهم السلام اختصاص دارد و فصلى نيز ويژه فضيلت امام حسين علیه السلام و مقتل و اخبار ايشان است ۱و در جلد دوم اين مجموعه نيز فصلى مربوط به عاشورا و روزه آن است.
گفتنى است فصل مربوط به مقتل و اخبار امام حسين علیه السلام، از مفصّل ترين فصول كتاب الأمالى الخميسيّة است و شجرى در آنجا افزون بر احاديث، برخى گزارش ها، حكايات و كرامت ها را نيز با همان شيوه معمول محدّثان، با ذكر اسناد، آورده است.


📚 ر.ک بخش اول
#معرفی_منابع_تاریخ_عاشورا #امام_حسین
🍀

📕 آشنایی با مهمترین منابع تاریخ عاشورا [۱۸]


☑️ «مصباح المتهجّد»


🔸شيخ ابو جعفر محمّد بن حسن طوسى (۳۸۵ ـ ۴۶۰ ق) معروف به شيخ الطائفه، از عالمان بسيار بزرگ شيعه و از ستارگان فروزان اسلام است.
او شاگرد بزرگانى مانند شيخ مفيد و سيّد مرتضى بود و سال ها مرجعيت و زعامت شيعه را بر عهده داشت.
شيخ طوسى در بيشتر شاخه هاى علوم اسلامى مانند: تفسير قرآن، فقه، حديث و رجال، تأليف دارد و در همه اين رشته ها، كتاب هاى وى، جزو اصلى ترين، كهن ترين و مهم ترين منابع آن رشته به شمار مى رود.
از جمله كتاب هاى شيخ طوسى، مصباح المتهجّد است كه به ادعيه و اعمال و زيارات ماه هاى سال اختصاص دارد.
وى اين كتاب را پس از ورود به عراق و با استفاده از كتابخانه هاى بزرگ آن روزگار، يعنى: كتابخانه ابو نصر شاپور بن اردشير وزير و نيز كتابخانه استاد خود، سيّدِ مرتضى، نگاشت.

اين كتاب، مانند بسيارى ديگر از كتاب هاى شيخ طوسى، بر عالمان بعدى تأثير نهاد و زمينه تصنيف كتاب هايى مانند: إقبال الأعمال، مصباح الزائر، فلاح السائل، جمال الأسبوع و تلخيص و اقتباس هايى مانند: اختيار المصباح ابن باقى، مختصر المصباح مُلّا حيدرعلى، قبس المصباح صهرشتى و منهاج الصلاح علّامه حلّى و نيز ديگر كتاب هاى ادعيه و زيارات را فراهم آورد.
شيخ طوسى، برخى از احكام طهارت و نماز را در اوايل اين كتاب، جاى داده و در فصل مربوط به ماه محرّم، به فضيلت زيارت امام حسين علیه السلام و نقل زيارت عاشوراى معروف و ديگر زيارت ها و نيز برخى اعمال روز عاشورا پرداخته است.
مصباح المتهجّد به دليل قدمت آن و نيز اعتبار و اتقان كار مؤلّف، از آغاز تأليف با استقبال و استفاده گسترده عالمان رو به رو شد و همواره يكى از منابع اصلى و مرجع كار پژوهشگران بوده است.


📚 ر.ک بخش اول
#معرفی_منابع_تاریخ_عاشورا #امام_حسین
🍀

📕 آشنایی با مهمترین منابع تاریخ عاشورا [۳۰]


☑️ «تذكرة الخواصّ»

«تذكرة الخواصّ من الاُمّة بذكر خصائص الأئمّة عليهم السلام»


🔸ابو المظفّر يوسف بن قِزُغْلى بن عبد اللّه (۵۸۱ ـ ۶۵۴ ق)، سبط (نوه) ابو الفرج ابن جوزىِ مشهور است.
او ابتدا حنبلى بود و سپس حنفى گشت؛ امّا به دليل علاقه اش به اهل بيت عليهم السلام، شرح حال بسيارى از ایشان را به نگارش در آورد.
سبطِ ابن جوزى، واعظ، خطيب و مورّخ بوده و به دليل دسترسی داشتنش به منابع و مَقاتل كهنى مانند: مقتل كلبى، مَـغازى واقدى و تاريخ هاى مدائنى و ابن ابى الدنيا، گاه گزارش هايى ارائه داده كه به دليل از ميان رفتن و يا دچار نقص شدن برخى منابع تاريخى پس از يورش مغولان، قابل اعتناست.

سبط ابن جوزى، افزون بر گزارش احوال و مناقب شخصىِ امام حسين علیه السلام ، به نهضت كربلا پرداخته و از آغاز تا انجام آن و حتّى وقايع پس از شهادت سيّد الشهدا (مانند: بردن سرها، اسارت خاندان امام حسين علیه السلام ، عقوبت كُشندگان امام حسين علیه السلام ، عاقبت ديگر جنايتكاران در جريان وقايع كربلا، قيام توّابين و قيام مختار ثقفى) را و همچنين برخى مراثى را درباره امام حسين علیه السلام ـ هر چند به شيوه داستانى و بدون ذكر سند ـ نيز نقل كرده است.
سبط ابن جوزى، از منابع متعدّد و راويان مشهورى مانند: سُدّى، شَعبى، عبد اللّه بن عمر بن ورّاق و... نقل كرده است؛ امّا بيش از همه، از كتاب و شيوه داستانى ابن اعثم استفاده كرده است.
سبطِ ابن جوزى در طول حيات خود، مورد احترام و علاقه مردم و حاكمانِ محلّى وقت بود و از سوى كسانى مانند: ابن خَلِّكان، ذهبى و صَفَدى، ستوده شده است.

📚 ر.ک بخش اول
#معرفی_منابع_تاریخ_عاشورا #امام_حسین
🍀

📕 آشنایی با مهمترین منابع تاریخ عاشورا [۲۹]


☑️ «مُثير الأحزان و مُنير سُبل الأشجان»


🔸نجم الدين جعفر بن محمّد حِلّى (م ۶۴۵ ق) مشهور به ابن نُما، ۲ در خاندانى بزرگ و در روزگار زرّين حوزه حلّه پرورش يافت.
پدر او از مشايخ محقّق حلّى بود. ابن نما نزد اساتيد بزرگى مانند: ابن ادريس حلّى، شيخ محمّد بن مشهدى و نيز پدر بزرگوارش، علوم اهل بيت عليهم السلام را آموخت و خود، استاد بزرگانى مانند: علّامه حلّى و على بن حسين بن حمّاد گشت.
ابن نما با آن كه در مواردى، از تاريخ هاى طبرى، ابن اعثم و بَلاذُرى نام مى برد، امّا مانند بسيارى از مورّخان، كمتر سند ارائه مى دهد و شيوه گزارش دهى او، تلفيقى از شيوه روايتگرى محدّثان و مورّخان است.

او گاه مطالب را به صورت روايت مى آورد و گاه، حاصل مجموع نقل ها را گزارش مى دهد. برخى نقل هاى او مشابهت فراوانى با نقل هاى الملهوف سيّد ابن طاووس، الطبقات محمد بن سعد و نيز الفتوح ابن اعثم و مقتل الحسين ابو مخنف دارد.
ابن نُما، كتاب ديگرى با نام ذوب النُّضار دارد كه مربوط به وقايع پس از نهضت كربلا و قيام مختار است. برخى احتمال داده اند هر دو كتاب، از آنِ نوه ابن نما باشد. دليل اين احتمال مى تواند گفته ابن طاووس درباره كتابش، الملهوف، باشد كه آن را بى سابقه خوانده، در حالى كه ابن نما دو دهه پيش از او فوت كرده و در همان شهر ابن طاووس (حلّه) مى زيسته است.


📚 ر.ک بخش اول
#معرفی_منابع_تاریخ_عاشورا #امام_حسین
🍀

📕 آشنایی با مهمترین منابع تاریخ عاشورا [۴]


☑️ «الإمامة و السياسة»


🔸الإمامة و السياسة، عنوان كتابى مشهور و منسوب به ابن قُتَيبه دينَوَرى است.

🔹ابو محمّد عبد اللّه بن مسلم بن قتيبه كوفى (۲۱۳ ـ ۲۷۶ ق)، از اديبان، نويسندگان و محدّثان معروف اهل سنّت است.
او از نوجوانى به بغداد آمد و نزد بزرگان علم، مانند: ابن راهويه، جاحظ، احمد بن سعيد لحيانى، ابو حاتم سِجِستانى و ابو الفضل ريّاشى، دانش آموخت.
سپس در كنار استادى اش براى افرادى مانند: ابن مرزبان، احمد بن مروان مالكى، ابو القاسم صائغ، و در كنار مسئوليت قضايى اش در دينَوَر، كتاب هايى متعدّد نگاشت كه نام ۴۷ اثر از آنها موجود است؛
امّا در انتساب كتاب الإمامة و السياسة به او، ترديد شده است. فهرست نگاران كهن (مانند ابن نديم)، آن را جزو كتاب هاى او نام نبرده اند و ابن قتيبه، خود نيز به آن، اشاره نكرده است. به ديده برخى، اسلوب نگارشى آن نيز با سبْك ابن قتيبه، همنوا نيست.

در اين ميان، ابن شُبّاط و برخى فهرست نگاران، اين كتاب را از آنِ ابن قتيبه دانسته اند، در حالى كه بر پايه گفته برخى محقّقان و از طريق بررسى محتواى كتاب، در مى يابيم كه دست كم، بخشى از آن را نمى توان نگاشته ابن قتيبه دانست.
در هر حال، كتاب به نقل رويدادهاى تاريخى پس از رحلت پيامبر خدا(ص) تا روزگار مأمون عبّاسى پرداخته و مطالب مختصرى را درباره واقعه عاشورا به يادگار نهاده است.
گفتنى است همه اين مطالب، از نظر ترتيب و دقّت تاريخى، صحيح نيستند، مثلاً واقعه حَرّه مدينه پيش از شهادت امام حسين(ع) آمده و فرمانده سپاهيان ابن زياد، عمرو بن سعيد و قاتل امام حسين(ع)، شهر بن حوشب معرّفى شده است.

📚 ر.ک بخش اول
#معرفی_منابع_تاریخ_عاشورا #امام_حسین
🍀

📕 آشنایی با مهمترین منابع تاریخ عاشورا [۲۵]


☑️ «الخرائج و الجرائح»


🔸ابو الحسين، سعيد بن عبد اللّه بن حسين بن هبة اللّه (م ۵۷۳ ق) مشهور به قطب الدين راوندى، از مفسّران، محدّثان و فقيهان قرن ششم هجرى است.
او از خاندان علم بود و افزون بر پدر و جدّش، فرزندان و نوادگانش نيز از فضلاى روزگار خود بوده اند.
راوندی مورد ستايش همه عالمانى است كه از او ياد كرده اند، بويژه كه فهرست‌نگار مشهور معاصر او، منتجب الدين، وى را «فقيه، عين، صالح و ثقه» دانسته و تصنيف هاى متعدّد او را برشمرده است.

قطب راوندى، نزد استادان بزرگى مانند: امين الإسلام طَبْرِسى (مؤلّف تفسير مجمع البيان)، عماد الدين طبرى (مؤلّف بشارة المصطفى لشيعة المرتضى) و نيز شهردار بن شيرويِه ديلمى (مؤلّف مسند الفردوس و از عالمان اهل سنّت)، علم آموزى كرد و افتخار استادى عالمان متعدّدى مانند ابن شهرآشوب را دارد.
تأليفات متعدّد راوندى مانند: تفسير القرآن، خلاصة التفاسير، الرابع فى الشرائع، منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغة و...، نشان از چيره دستى او در فقه، حديث و تفسير دارد.
راوندى با تكيه بر آگاهى هاى گسترده خود در حوزه شيعه و اهل سنّت، توانست بسيارى از معجزات و كرامات پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بيت عليهم السلام را در كتاب الخرائج و الجرائح، يكجا گرد آورد و آنها را در بيست باب، جاى دهد.
وى سيزده باب را ويژه پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم و دوازده امام، قرار داده و باب چهاردهم تا بيستم را به مباحث پيرامونى (مانند: نصوص و براهين اثبات امامت هر يك از ائمّه و نيز مقايسه آنها با كرامات پيامبران پيشين و گوشزد كردن تفاوت كرامت و شعبده بازى و معجزه و مكر و حيله)، اختصاص داده است.

متأسّفانه راوندى، اسناد روايات خود را به صورت منقطع آورده است و در بيشتر موارد، تنها راوى مستقيم امام و يك يا دو راوىِ پس از او را ذكر كرده است. اين شيوه در كنار عدم ذكر منبع، موجب شده است كه روايات او براى حجّيت يافتن، نيازمند قرينه هاى ديگر مانند وجود در كتب معتبر ديگر باشند.
گفتنى است كه مؤلّفان متعدّدى پس از او بر احاديث وى اعتماد نموده و آنها را در كتاب هاى خود، گزارش كرده اند. اِربِلى در كشف الغمّة، زين الدين نُباطى در الصراط المستقيم، شيخ حرّ عاملى در وسائل الشيعة، و علّامه مجلسى در بحار الأنوار و ابن صبّاغ مالكى در الفصول المهمة، از اين جمله اند.


📚 ر.ک بخش اول
#معرفی_منابع_تاریخ_عاشورا #امام_حسین
🍀

📕 آشنایی با مهمترین منابع تاریخ عاشورا [۷]


☑️ «تاريخ الاُمم و الملوك» (تاريخ الطبرى)


🔸ابو جعفر محمّد بن جرير طبرى (م ۳۱۰ ق)، از مورّخان، مفسّران و محدّثان برجسته اهل سنّت است كه پرحجم ترين كتاب تاريخ را تا روزگار خود، نگاشته است.
اين كتاب با گزارش تاريخ پيامبران و نيز ايرانِ پيش از اسلام آغاز مى شود و پس از ذكر حوادث تا هجرت پيامبر(ص)، به نقل رويدادهاى مهمّ سه قرن نخست اسلام، به ترتيبِ تاريخ هجرى مى پردازد.

تاريخ الاُمم و الملوك، چنان كه از نامش پيداست، يك منبع تاريخ سياسى است و اگر چه گزارش هاى آن از اعتبار يكسانى برخوردار نيستند و بويژه در گزارش هاى برخى راويان (مانند سيف بن عَميره) كه طبرى به نقد آنها نپرداخته، با مشكلْ رو به رو هستيم، امّا بسيارى از آنها با تكيه بر اسنادِ در دسترس مؤلّف و به سان كتاب هاى حديثى، با زنجيره سند نقل شده و در نتيجه قابل نقد و بررسى اند.
این کتاب، بويژه در بخش مربوط به سال هاى ۶۰ و ۶۱ ق، يكى از منابع ارزشمند تاريخ كربلاست، خصوصا كه طريق اصلى و تقريبا كامل ما در دسترسی به مقتل مهمّ ابو مخنف و نيز مقتل هشام كلبى است.
البتّه هشام كلبى از مقتل ابو مخنف استفاده كرده؛ امّا به دليل اسناد ديگرى كه به دست وى رسيده، وقايعى را افزون بر آنچه ابو مخنف نقل كرده، در كتابش آورده است.
همه اينها در كنار آنچه طبرى از واقدى، مورّخ مشهور و كهن تاريخ صدر اسلام و نيز به وسيله عمّار دُهْنى از امام باقر(ع) نقل كرده، ما را با مجموعه بزرگى از اخبار مستند رو به رو مى سازند كه نه همه آنها امّا مقدار در خور اعتنايى از آنها، به وسيله ديگر اسناد تاريخى تأييد و تقويت مى شود.

گفتنى است تاريخ نامه طبرى به دليل فراگيرى و گردآورى همه اخبار ضعيف و قوى در هر مسئله، از آغاز تأليف، با استقبال عالمان و مورّخان، رو به رو شد و بَلعمى در قرن ششم آن را به پارسى ترجمه كرد.
تاريخ الطبرى، چاپ هاى متعدّدى دارد و بخش ويژه كربلا از اين تاريخ، به كوشش سيّد الجميلى، به طور مستقل و با عنوان استشهاد الحسين(ع) نيز نشر يافته است.
پاره‌اى از آنچه طبرى به آن پرداخته، دعوت كوفيان از امام حسين(ع)، قيام و شهادت مسلم بن عقيل در كوفه، حركت امام حسين(ع) به سوى كوفه، شهادت امام(ع) و يارانش و نيز وقايع مربوط به اسيران است.

📚 ر.ک بخش اول
#معرفی_منابع_تاریخ_عاشورا #امام_حسین
🍀

📕 آشنایی با مهمترین منابع تاریخ عاشورا [۱]


☑️ «تَسميةُ مَن قُتِلَ مع الحسين عليه السلام»


🔸عنوان کامل: تَسميةُ مَن قُتلَ مع الحسين عليه السلام من وُلدِهِ و إخوَتِهِ و أهلِ بيتِهِ و شيعتِهِ

اگر مقتل بي بديل ابو مِخنَف لوط بن يحيى (م ۱۵۷ ق) را به دليل يافت نشدن نسخه اى از آن و دسترسی مستقيم نداشتن به آن، كنار بگذاريم، مى توانيم رساله كم برگ تسمية من قتل مع الحسين عليه السلام من ولده و إخوته و أهل بيته و شيعته، اثر فضيل بن زبير بن عمر كوفى اسدى را با اطمينان، نخستين منبع موجود مستقل در باره حماسه سازان عاشورا بدانيم.

مؤلّف اين كتاب، از عالمان شيعى قرن دوم و از ياران امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام است. او در اين نوشته كوتاه، صد و شش تن از شهيدان نهضت حسينى و قاتلان آنها را نام برده و اطّلاعات اندكى در باره نَسَب و قبيله آنها و گاه فرجام ناخوش قاتلان، ارائه داده است. وى ابتدا، نام شهيدان اهل بيت و سپس شهيدان هر قبيله را دسته بندى كرده و آورده است. او ماجراى اسارت خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله و وارد شدن آنها بر يزيد و سخنان امام زين العابدين عليه السلام را با يزيد، گزارش كرده است.

اين رساله پيش تر، همراه الأمالى الخميسيّة، اثر يحيى بن حسين شجرى (م ۴۷۹ ق) و بار ديگر به همراه الحدائق الورديّة و سپس به صورت مستقل، در دومين شماره مجلّه تُراثنا به چاپ رسيده است. محقق اثر، سيّد محمّدرضا حسينى، در مقدّمه رساله، شرح حال و اعتبار مآخذ روايى مؤلّف را آورده است.

📚 دانشنامه امام حسین(ع)/ محمد محمدی ری شهری/ سازمان چاپ و نشر دارالحدیث/ قم / ۱۳۸۸
#معرفی_منابع_تاریخ_عاشورا #امام_حسین
🍀

📕 آشنایی با مهمترین منابع تاریخ عاشورا [۲]


☑️ «كتاب الطبقات الكبير»


🔸كتاب الطبقات الكبير (يا آن گونه كه اكنون نام مى برند: الطبقات الكبرى)، اثر بزرگ و پرمراجعۀ محمّد بن سعد بن منيع زُهْرى (م ۲۳۰ ق)، مشهور به «ابن سعد» و نيز «كاتب واقدى» است.
او كه مورد اعتماد رجال شناسانى مانند ابو حاتم رازى و شمس الدين ذهبى است، كتاب خود را با شرح حال پيامبر خدا(ص) آغاز كرده و سپس شرح حال صحابه ايشان و تابعيان را نگاشته و در پايان كتابش، به شرح حال برخى زنان مشهور صدر اسلام پرداخته است.

او مردان صحابه را به پنج طبقه: اهل بدر، مهاجران به حبشه و حاضران در غزوه اُحُد، حاضران در غزوه هاى خندق تا فتح مكّه، اسلام آورندگان در فتح مكّه و پس از آن، و كسانى كه هنگام رحلت پيامبر(ص) خردسال بوده و در جنگ ها شركت نداشته اند، تقسيم كرده است.
ابن سعد، سپس به معرّفى تابعيان و افراد پس از ايشان بر طبق منطقه جغرافيايى پرداخته است. در اين كتاب، شرح حال امام حسين(ع)، در طبقه كسانى آمده كه هنگام رحلت پيامبر(ص) خردسال بوده و در جنگ ها شركت نداشته اند.

ابن سعد بر خلاف شيوه خود در اين كتاب، شرح حال امام حسين(ع) را در دو بخش و به تفصيل آورده است. او در بخش نخست، نسب و تولّد و ويژگى ها و فضايل و مناقب را گزارش كرده و در بخش دوم به مقتل نويسى و گزارش قيام امام حسين(ع) پرداخته است.
او پيشگويى ها درباره شهادت امام(ع)، فرستاده شدن مسلم به كوفه، نام شهيدان كربلا، انتقال سر مطهّر به كوفه و برده شدن آن به دربار يزيد و جريان هاى پس از عاشورا (مانند: حوادث شگفت انگيز و غير عادى، فرجام ناخوش قاتلان، قيام توّابين) و نيز اشعار و مرثيه هايى را درباره امام(ع) نقل كرده است؛ امّا وقايع مهمّى (مانند: چگونگى شروع جنگ و شهادت ياران امام(ع) و سخنان آنان) را نيز نياورده است.
ابن سعد به دليل معاشرت با محدّثان، از روش آنان سود جسته و بسيارى از وقايع تاريخى را مستند و با سلسله سند نقل مى كند و همين، به سنجش اعتبار متون آن و داورى درباره گزارش هايش كمك مى كند، هر چند وى گاه سندى ارائه نمى دهد و برخى مطالب را فشرده، مجمل و بدون ترتيب درست تاريخى، گزارش مى كند.
وى همچنين برخى مآخذ و افراد مورد استفاده خود، مانند: واقدى (استادش و مؤلّف كتاب معروف المغازى) و ابو مِخنَف لوط بن يحيى (مقتل نويس مشهور) را نام برده است؛ ولى اين نكته، سؤال برانگيز است كه چرا على رغم در دست داشتن مقتل ابو مخنف، از آن، كم نقل كرده است.

چاپ نخست اين كتاب، در اروپا و بر اساس نسخه ناقصى صورت گرفت كه بخش مهمّي از شرح حال ها را در خود نداشت، كه از آن ميان، بخش مربوط به امام حسين(ع)، بر اساس نسخه اى متعلّق به قرن هفتم _ كه در تركيه نگهدارى مى شد _، به همّت سيّد عبد العزيز طباطبايى، تصحيح و به نام ترجمة الإمام الحسين(ع) و مقتله در يك جلد مستقل، منتشر گرديد و بعدها، همه افتادگي هاي چاپ اروپا، با تحقيق محمّد بن صامل السُّلَمى تحت عنوان الطبقات الكبرى (الطبقه الخامسة من الصحابة)، در عربستان و در دو جلد به طبع رسيد. شرح حال و مقتل امام حسين(ع)، در پايان جلد نخست اين مجموعه آمده است.

گفتنى است كه چگونگى چينش روايات در كتاب به وسيله ابن سعد و بويژه آوردن برخى گزارش ها در غير موضوع اصلى خود و نيز كم و زياد كردن نقل ها در موضوعات خاص، مورد انتقاد برخى تاريخ پژوهان قرار گرفته است.

📚 ر.ک بخش اول
#معرفی_منابع_تاریخ_عاشورا #امام_حسین
🍀

📕 آشنایی با مهمترین منابع تاریخ عاشورا [۲۱]


☑️ «إعلام الورى بِأعلام الهدى»


🔸امين الإسلام فضل بن حسن طَبْرِسى (م ۵۴۸ ق)، مؤلّف تفسير گران سنگ و مشهور مجمع البيان و حدود بيست كتاب ديگر، از بزرگ ترين دانشمندان شيعه امامى در قرن ششم هجرى است.
او مورد احترام معاصران خويش، مانند على بن زيد بيهقى و استاد بزرگانى مانند: ابن شهرآشوب، شادان بن جبرئيل قمى، فضل اللّه راوندى، قطب الدين راوندى، شيخ منتجب الدين رازى (مؤلّف كتاب مشهور الفهرست) و نيز فرزند برومند خود، رضى الدين حسن (مؤلّف مكارم الأخلاق) بوده است.
طَبْرِسى، مفسّر، متكلّم، اديب، شاعر و مورّخ بود و اين همه را از نزد اساتيد بزرگى مانند: مفيد ثانى (فرزند شيخ طوسى)، عبد الجبّار مُقْرى (شاگرد شيخ طوسى) و شيخ جعفر دوريستى به خوبى آموخته بود.
او با تكيه بر اندوخته هاى كلامى و مطالعات تاريخى خود، كتاب إعلام الورى بِأعلام الهدى را در شرح حال اهل بيت عليهم السلام نگاشت و بويژه در زندگى امام حسين علیه السلام با تفصيلى در خور تحسين، به شرح نهضت عاشورا همّت گماشت.

طَبْرِسى اگرچه كمتر سند خود را ذكر مى كند، امّا اخبار و گزارش هاى خود را از كتب مشهور شيعه مانند: الكافى، كمال الدين، الإرشاد، و كتب اهل سنّت مانند: صحيح البخارى و صحيح مسلم، المغازى واقدى، عيون الأخبار ابن قتيبه و دلائل النبوّةى بيهقى مى گيرد.
او در بخش گزارش امام حسين علیه السلام ، بيشتر به الإرشاد شيخ مفيد، متّكى است و گزارش هاى آن را با اختصار و اصلاحات اندك مى آورد.
كتاب طبرسى، پس از او، از منابع اصلى و مهمّ سيره اهل بيت عليهم السلام گشت و تنظيم زيبا و منطقى، قلم روان و شيوا و پرهيز از نقل اخبار نادرست، موجب استقبال عالمان از آن شد.
اين كتاب بارها نسخه بردارى شده و به دفعات به چاپ رسيده است.


📚 ر.ک بخش اول
#معرفی_منابع_تاریخ_عاشورا #امام_حسین
🍀