Basatin

✅فهرستِ آثارِ اردو، فارسی و عربیِ امتیاز علی عرشی نخستین مدیرِ کتاب‌خانه رامپور رضا

امتیاز علی عرشی (1904- 1981) در رامپورِ هندوستان به دنیا آمد. عربی و فارسی را مدرسه دینی مطلع العلوم و مدرسه دینی عالیه رامپور فرا گرفت. در 1924 مدرکِ مولوی فاضل و منشی فاضل را از اورینتل کالج، دانشگاه پنجاب (لاهور) گرفت. مدتی در دارالعلوم ندوه العلما مشغول به کار شد. کتاب‌خانه رامپور زیرِ نظرِ علامه نجم الغنی خان رامپوری اداره می‌شد. پس از درگذشتِ وی، ریاستِ کتابخانه به مستر جی.ای.چیپ مین واگذار شد. وی کتابدارِ پیشینِ «امپریل لائبریری» در کلکته (امروزه به «نیشنل لائبریری« کلکته معروف است) و مدیرِ پیشینِ بخش       فهرست‌سازی خدابخش لائبریری پتنه بود. وی با دیدنِ استعداد و ذوقِ علمیِ امتیاز علی عرشی، از او دعوت به کار کرد. مرحوم عرشی زیرِ نظرِ او و به عنوانِ کتابدار در نهایتِ دقت، کتاب‌ها و نسخه‌هایِ خطّی را فهرست‌نویسی می‌کرد. تا این که در 1932 ریاستِ کتاب‌خانه رامپور به وی سپرده شد. مرحوم عرشی تا پایان عمر به بهترین شکل در کتاب‌خانه رامپور کار می‌کرد. زیرِ نظرِ او به صحافیِ کتاب‌ها و نسخه‌ها سروسامان داده شد. وی بسیاری از افراد را تشویق می‌کرد که کتاب‌ها،نسخه‌ها و نوادراتشان را به کتاب‌خانه اهدا کنند. بسیاری از نسخه‌هایِ عربی، فارسی و اردو زیرِ نظرِ او فهرست‌نویسی شدند. مرحوم عرشی نسخه هایِ خطیِ عربیِ رامپور رضا لائبریری را به انگلیسی در شش جلد فهرست نویسی و چاپ کرد.  به مناسبتِ شصت و یکمین زاد روزِ مولانا امتیاز علی عرشی، دو تن از دانشمندانِ برجسته هند: مالک رام (1906-1993) و مختار الدین احمد آرزو (1924- 2010) مجموعه مقالاتِی درباره او گردآوری کردند که در 1965 به نام «نذرِ عرشی» از دهلی به چاپ رسید. برایِ تصحیحِ دیوانِ اردوِ مرزا غالب دهلوی – معروف‌ترین شاعرِ زبانِ اردو-  از طرف ساهتیه آکادمی در 1961 جایزه به وی اعطا شد. با حضورِ رئیس جمهورِ وقتِ هند – دکتر ذاکر حسین- در 20مارس 1966 «جشنِ عرشی» برپا شد. در 1972 از سوی رئیس جمهورِ وقتِ هندوستان – وی.وی.گری- به پاسِ خدماتِ گران بهایِ وی در زمینه عربی، «Certificate of Hounor» [نشانِ افتخار] را به وی اهدا شد. در 25-26 فوریه 2005 در دهلی نکوداشتِ صد سالگی عرشی برگزارشد. شایانِ ذکر است که مجموعه مقالاتِ مرحوم امتیاز علی عرشی درباره زبان و ادبِ فارسی، به کوشش: اخلاق احمد آهن از سویِ ایجوکیشنل پَبلشنگ هاوس (2007، دهلی) منتشر شده است.
متن کامل مقاله را در لینک زیر بخوانید:
http://yon.ir/10pGd
🆔 @manuscript

✅المخطوطات المختصة بالإمام المهدي عليه السلام في مكتبة الإمام أمير المؤمنين عليه السلام/ احمد علی الحلی

الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على أشرف المرسلين أبي القاسم محمد بن عبد الله وعلى آله الطيبين الطاهرين، وبعد...
فقد اهتم مركز الدراسات التخصصية في الإمام المهدي عليه السلام بنشر ما يتعلق بالإمام المهدي عليه السلام من مخطوط ومطبوع بين يدي الباحث والمحقق والقارئ، وقد رأى المركز إن من ضروريات منهجه التعريف بالمخطوطات التي تتعلق بالإمام المهدي عليه السلام ، وقد سعينا جاهدين إلى التعريف بالمخطوطات المختصة بالإمام المهدي عليه السلام في مكتبة الإمام الحكيم، واليوم نأتي على تعريف المخطوطات في مكتبة الإمام أمير المؤمنين عليه السلام ، وقبل التعريف بها فقد بلغ عددها ثلاثين مخطوطة من أصل (٣٧٨٦) مخطوطة ذكرت في فهرس المكتبة العام، دون سرد المخطوطات غير العربية والتي قيد الفهرسة، ولابد لنا من التعريف بالمكتبة وتأسيسها..
http://yon.ir/tzGkE
🆔 @manuscript

✅ آثار فلسفی و عرفانی آیة الله العظمی بروجردی

این آثار اخیراً به وسیله دوست محقق و گرامی جناب حجة الاسلام میرزا علی سلیمانی بروجردی از کتابخانه آن فقیه بزرگ به دست آمده است:
1 _ حاشیه بر اسفار ملا صدرا شیرازی
2 _ حاشیه بر مصباح الانس ابن فناری
3 _ حاشیه بر شرح قاضی سعید قمی بر توحید شیخ صدوق

آیة الله العظمی بروجردی علاقه بسیار شدیدی به شرح عرفانی قاضی سعید داشته به طوری که 6 نسخه از این کتاب به دستور ایشان توسط کتاب مختلف استنساخ و تصحیح شده و خود نیز بر سه نسخه آن حاشیه  نوشته اند.
4 _ حاشیه بر تحفه الملوک فی السیر و السلوک منسوب به علامه بحرالعلوم که اصل آن نیز به دست ایشان استنساخ شده است.
5 _ حاشیه بر مثنوی معنوی 
6 _ حاشیه بر منتخب مرصاد العباد نجم الدین کبری.
7 _ حاشیه بر شوارق الالهام
8 _ کتاب اعتقادات که در بیشتر مواضع با مبانی فلسفی و عرفانی تبعیین شده است.

جناب سلیمانی اظهار امیدواری کردند که حواشی آن فقیه بزرگ بر شوارق را به زودی آماده چاپ نمایند.
http://yon.ir/kjITI
 🆔 @manuscript

✅ مرمت کار نسخه‌های نفیس خطی کتابخانه آستان قدس رضوی از مرمت میگوید

تشخیص انواع آسیب‌های وارده به نسخ اعم از فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و... و درمان آن‌ها با رعایت اصول مرمتی از وظایف یک کارشناس است. به عبارتی، مرمت‌کار و یا کارشناس را می‌توان دکتر کتاب و کلا آثار کاغذی دانست که با تشخیص نوع آسیب وارده به اثر، بهترین و اصولی‌ترین راه درمان را تشخیص می‌دهد. وظیفه خطیر و مهمی که بنده نزدیک به ۲۰ سال است بر عهده دارم.

لحظه‌های زندگی‌اش را در جوار حرم مطهر رضوی و با قرآن‌های فاخر قرن‌های گذشته و نسخه‌های نفیس کهن می‌گذراند. در اتاقی که سرتاسرش را قرآن‌های قدیمی و نسخه‌های ارزشمند از کاتبان بزرگ قرن‌های گذشته دربرگرفته‌ است. درباره بزرگترین آرزوی هنری‌اش می‌گوید: «آرزو دارم یک قرآن نفیس به حرم امام رضا(ع) اهدا کنم که خودم کاغذ دست‌ساز آن را بسازم و خوش‌نویسی کنم. بعد از صحافی، تمام تجربیات جلدسازی را که در مدت خدمتم در این دستگاه کسب نموده‌ام، روی آن اجرا کنم. به عبارتی تمام کارهای قرآن را خودم انجام دهم و به دستگاه علی‌بن موسی‌الرضا(ع) هدیه کنم». حسن احسن، مرمت‌گر نسخه‌های خطی آستان قدس رضوی، حضور در این بارگاه قدسی را بزرگترین موهبت و بهترین جایگاهی می‌داند که نصیبش شده و برای رسیدن به چنین حرفه و هنر و موقعیتی، همواره شکرگزار خداوند و ولی نعمتش امام هشتم است. هنری که قرن‌ها از پس هم توسط اساتید صاحب فن، به اجرا در آمده و حالا این هنرمند، به عنوان میراث‌دار هنری کهن، با سرانگشتان پرظرافتش آن را در جوار امام رئوف (ع)، عرضه می‌کند.
http://yon.ir/UG811
🆔 @manuscript

✅ خاموشی چراغ وبسایت آقابزرگ!
مدتی ست، وبسایت «آقا بزرگ»،تنها بانک داده برِ خطی (آنلاین) رایگان نسخ خطی از کار افتاده است. این وبسایت در سالهای 83-85 با حمایت کتابخانهء ملی و خانهءکتاب به توسط استاد گلباز طراحی گردیده است و علی رغم نواقص بسیار، در این مدت، همچنان تنها سرچشمهء بر خطی و ملجأ محققان و مصححان نسخ خطی بوده است. با اینکه بر اساس شنیده ها، در این سالها، بانک های متنوعی برای داده های نسخ خطی ایران و دیگر کشورها، از سوی برخی اشخاص و برخی نهادها و مؤسسات، ساخته شده است، اما متأسفانه، چنین بانک‌هایی عجالتاً از دسترس محققان نسخ خطی خارج است.
مجموعهء بساتین، به نمایندگی از تمامی محققان و مصححان متون کهن، از مسؤولان و مدیران کتابخانهء ملی و خانهء کتاب، تقاضا مند است، نسبت به فعال سازی تارنمای سایت آقا بزرگ، این تنها شمع انجمن نسخ خطی، اقدامی عاجل بنمایند. با سپاس🌷
🆔 @manuscript

✅ چاپِ عکسیِ «تحفه الهند»

«تحفه الهند» کتابی است در هفت باب، مقدمّه و خاتمه دربارة علمِ عروض، علمِ قافیه، علمِ بیان و بدیع، علمِ موسیقی، علمِ مباشرت و علمِ قیافه، فرهنگِ دوزبانه بِرج باشا-فارسی و دستور. این فرهنگ را میرزا خان بن فخرالدّین محمّد (1027-1118ق) برایِ تعلیمِ شاهزاده جهاندار شاه در 1087ق تالیف کرد. شایان ذکر است که زنده‌یاد دکتر نورالحسن انصاری(1932-1987) – استادِ برجسته فارسی در هندوستان- «تحفه الهند» را تصحیح کرده بود. جلدِ اوّل را به عنوانِ پایان‌نامة دکتری(دانشگاهِ تهران) که در 1354ش، از سویِ بنیادِ فرهنگِ ایران(تهران) و جلدِ دوّم در 1983 از دانشگاهِ دهلی منتشر شد. چاپِ عکسی بخش‌هایی از این کتاب، در دو شماره از مجلّه «تحصیل» (کراچی، پاکستان) منتشر شده است و قرار است انشاءالله در شماره‌هایِ بعدی، سلسله‌وار کاملِ چاپِ عکسی منتشر شود.
متن کامل مقاله را در لینک زیر بخوانید.
http://yon.ir/ukcs4
🆔 @manuscript

سرنوشت يک نسخه خطي کُرمانجی معتبر در بدشانسي يا بدشِناسي (منظومۀ شیخ صنعان فَقی تَیران)/ هادي بيدکي

چکيده
هدف از نوشتن این مقاله، نشان دادن اشتباهی نسخه‌شناسی و کتاب‌شناسی دربارۀ نسخۀ شمارۀ 14082 موجود در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی تهران است. محتوای این نسخه علی‌رغم عقیدۀ فهرست‌نویسان، سرودۀ شیخ کردی نیست، بلکه مشتمل بر چهار بخشِ منظوم است که بخش دوم و سوم آن سرودۀ شاعری کرمانج‌زبان به نام «فَقی تَیران» است، خصوصاً بخش سوم آن، یعنی منظومۀ شیخ صنعان. این داستان را خانم رِدِنکو بیش از نیم قرن پیش بر اساس چهار نسخۀ خطی تصحیح و چاپ کرده است، ولی شیخ صنعان مکتوب در نسخۀ مجلس مشتمل بر بندهای اضافی و ضبط‌های ارجحی است که ضرورت تصحیح مجدد این منظومه را مؤکّد می‌کند. این نسخه را کاتبی ناآشنا به زبان کردی از روی نسخۀ کهنی کتابت کرده است. همین ناآشنایی کاتب با زبان منظومه باعث شده تا کاتب عین متن نسخۀ مادر را رونویسی کند و متنی با حداقل تصرّفات و لغزش‌ها، و با ارزش و اعتبار نسخۀ مادر به کتابت درآید.

کليدواژه‌ها: کُرمانجی،کردي، شیخ صنعان، فقی تیران، نسخ خطي.

اين مقاله در دوفصلنامه بساتين، س3، ش5-6 (1395)، صص255-272 منتشر گرديده است.
http://yon.ir/ACxMu
🆔 @manuscript

✅نگاهی به تصحیح تمهیدات پس از نیم قرن

تمهیدات عصارۀ تفکرات و حاصل دوران پختگی عارفی است که نه به جرم نگارش این اثر که به جرم نگاشته های بسی محتاطانه تر از آن به دار آویخته و به قولی سوزانده شد. بسیاری از عبارات کتاب آنچنان غیر متعارف بود و هنوز هست که نویسنده، در زندان، نگارش آن اثر را کتمان کرد و تمهیدات را در سیاهۀ آثار خویش نیاورد.

این مقاله نگاشتۀ تقی پورنامداریان و مینا حفیظی در نامۀ فرهنگستان است که می توانید از لینک زیر دریافت کنید.
http://yon.ir/JhDmD
🆔 @manuscript

قرآن کريم منسوب به خط امام رضا (ع) در موزه ملي ايران، تهران
🌺تولد امام رضا (ع) پیشاپیش مبارک🌺
🆔 @manuscript

✅الگوهای ساختاری اسلیمی‌های ابری- ماری در جلدهای دورۀ صفوی

در میان نقوش سنتی به‌کاررفته در هنرهای مختلف طرح‌هایی کمتردیده‌شده وجود دارند که ارزش خاص خود را دارا بوده‌اند. از این میان، نقوش اسلیمی‌های ابری - ماری را می‌توان نام برد که واجد ارزش‌های بصری فراوانی هستند. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد کاربرد این نقوش بر روی جلدهای دورۀ صفوی رونق فراوان یافته است به طوری که به یکی از رایج ترین نقوش از گنجینه ی نقوش این دوره مبدل گشته است. نگارندگان در این مقاله در پی آن بوده‌اند که ترکیب‌بندی و ساختار هندسی این نقوش در متن تزیینات روی جلد در دوره صفوی را دنبال کنند. بر این اساس، این سئوالات مطرح بوده است که 1- نقوش اسلیمی ابری- ماری چه جایگاهی از نظر ترکیب‌بندی در تزیین جلدهای دوره صفوی داشته است؟ 2- این نقوش از چه تنوع ساختاری برخوردار بوده است؟
روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و با رویکردی اکتشافی و گردآوری مطالب به صورت کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل کیفی بوده است. نتایج تحقیق نشان داد که این نقوش از دو نظام قرینگی و بی‌قرینگی در فرم تبعیت کرده و بسته به ‌موقعیت طرح، جهت تزیین جلد به‌کار گرفته و در ترکیب‌بندی، نقش پر‌کنندۀ فضا را داشته‌اند. در عین حال به‌واسطه حرکت‌های آزاد و مواج خود ترکیب‌های یکنواخت و بسته نقوش سنتی را فعال و پویا نشان داده‌اند. بیشترین کاربرد نقوش ابری – ماری با ساختار قرینه در طرح‌های واگیره‌ای در حاشیه و یا به صورت  یا در متن جلد بوده است. نقوش غیرقرینه در بین دیگر عناصر طرح و در ترکیب‌بندی، آزادانه‌تر به‌کار گرفته شده و نقش پرکنندۀ فضاهای خالی را داشته است که این امر خود گواه پیچیده‌تر شدن روابط نقوش در آثار دوره صفوی بوده است. 

این مقاله نگاشتۀ الهام شش بلوکی؛ علی رضا خواجه احمد عطاری؛ بهاره تقوی نژاد در نگره دوره 12، شماره 43، پاییز 1396، صفحه 44-59 است.
http://yon.ir/pBEgM
🆔 @manuscript