به مناسبت بررسی استناد رساله ای به قطب الدین راوندی
بخشی از درس خارج اصول استاد موسوی جزایری
92/09/18
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: اشکال محقق اصفهانی [ آیت الله سید ابو الحسن اصفهانی استاد آیت الله بهجت ] به ادله ترجیح به مخالفت عامه
مقدمه
دیروز در پاسخ به مرحوم آخوند این را گفتیم که اخبار موافقت کتاب و مخالفت کتاب دو دسته اند، یک دسته در مقام بیان اصل حجیّت خبر واحد است و دسته دوم در مقام بیان ترجیح عند التعارض، لذا موافقت و مخالفت با کتاب به دو معناست. در مورد موافقت عامه هم همین طور است، آخوند گفته بود که هر خبری که موافق عامه است بوی تقیه می دهد لذا فی نفسه حجت نیست و ربطی به باب تعارض ندارد. ما جواب دادیم که این واقعیت ندارد که خبری که موافق عامه باشه از حجیت ساقط می شود، بلکه این اخبار مخصوص باب تعارض است.
اشکال محقق اصفهانی به ادله ترجیح به مخالفت عامه
محقق اصفهانی یک خدشه ای ایجاد می کند در روایات ترجیح به مخالفت عامه، خدشه این است که این احادیث در کتب اربعه نیامده در کتب شیخ صدوق مانند عیون و علل الشرایط و امثال اینها هم نیامده در سایر کتب قدما نیز نیامده، تنها و تنها در رساله قطب الدین راوندی آمده این رساله هم یک کتاب مخطوطی است که تا کنون هم چاپ نشده و هنوز هم مخطوط است. انتساب این رساله به قطب محل خدشه است. [1]
محقق نراقی در کتاب مناهج الاحکام و الاصول در بحث تعارض الادله خدشه کرده و گفته انتساب این کتاب به قطب الدین جزو متواترات نیست، کتاب هم زمانی منسوب می شود به مولف که انتسابش جزو متواترات باشد لذا محقق نراقی این رساله را نپذیرفته.[2]
محقق حلی هم به این اشکال واقف شده و گفته که این مسئله ترجیح به مخالفت عامه در روایات اساس محکمی ندارد، آقایان به محقق اشکال کرده اند که ما صحاح متعددی داریم که مطلب را تایید می کند، آشیخ محمد حسین اینجا دفاع می کند از محقق و می فرماید این صحاحی که گفته می شود همه از رساله قطب نقل شده و این مسئله مورد غفلت آقایان واقع شده است. چرا؟ زیرا متاخرین همه به وسایل مراجعه می کردند و در واقع صاحب وسائل بانی اصلی نقل این اخبار بوده، این اخبار را در باب نُه، از ابواب صفات قاضی آورده است:
1- سعيد بن هبة الله الراوندي في ( رسالته ) التي ألفها في أحوال أحاديث أصحابنا وإثبات صحتها ، عن محمد ، وعلي ابني علي بن عبد الصمد ، عن أبيهما ، عن أبي البركات علي بن الحسين ، عن أبي جعفر ابن بابويه ، عن أبيه ، عن سعد بن عبدالله ، عن أيوب بن نوح ، عن محمد ابن أبي عمير ، عن عبد الرحمن بن أبي عبدالله ، قال : قال الصادق ( عليه السلام ) : إذا ورد عليكم حديثان مختلفان فاعرضوهما على كتاب الله ، فما وافق كتاب الله فخذوه ، وما خالف كتاب الله فردوه ، فان لم تجدوهما في كتاب الله فاعرضوهما على أخبار العامه ، فما وافق أخبارهم فذروه ، وما خالف أخبارهم فخذوه.[3]
2- وبالاسناد عن ابن بابويه ، عن محمد بن الحسن ، عن الصفار ، عن أحمد بن محمد بن عيسى ، عن رجل ، عن يونس بن عبد الرحمن ، عن الحسين (1) بن السريّ ، قال : قال أبو عبدالله ( عليه السلام ) : إذا ورد عليكم حديثان مختلفان فخذوا بما خالف القوم. [4]
بالاسناد یعنی باز هم قطب الدین نقل می کند، از که؟ از ابن بابویه -در حالی که خود ابن بابویه این احادیث را نقل نکرده است- عن محمد بن الحسن که مراد ابن الولید است زیرا این سلسله -ابن بابویه عن محمد بن الحسن عن الصفار- مراد ابن الولید است.
3- وعنه(باز در کتاب قطب راوندی) ، عن محمد بن موسى بن المتوكل ، عن السعد آبادي ، عن أحمد بن أبي عبدالله ، عن ابن فضال ، عن الحسن بن الجهم ، قال : قلت للعبد الصالح ( عليه السلام ) : هل يسعنا فيما ورد علينا منكم إلا التسليم لكم ؟ فقال : لا والله لا يسعكم إلا التسليم لنا ، فقلت : فيروى عن أبي عبدالله ( عليه السلام ) شيء ، ويروى عنه خلافه(یعنی بحث تعارض است) ، فبأيهما نأخذ ؟ فقال : خذ بما خالف القوم ، وما وافق القوم فاجتنبه.[5]
باز هم سند خوب است لکن همان مشکل کتاب قطب راوندی را دارد.
4- وعنه(باز از قطب راوندی) ، عن أبيه ، عن سعد ، عن أحمد بن محمد ، عن ابن أبي عمير ، عن علي بن أبي حمزة ، عن أبي بصير ، عن أبي عبدالله ( عليه السلام ) ، قال : ما أنتم ـ والله ـ على شيء مما هم فيه ، ولا هم على شيء مما أنتم فيه ، فخالفوهم فما هم من الحنيفية على شيء.[6]
غرض این است که پنج، شش تا روایت دانه درشتی که در این مسئله داریم همه را صاحب وسایل با اطمینان نقل کرده، پس بانی این مسئله ایشان است چون این رساله مخطوط را معلوم نیست از کجا پیدا کرده و به آن اعتماد داشته، اعتمادش را هم از اینجا می فهمیم که شیخ حر عاملی دو کتاب در شرح حال علما دارد، یکی «عمل العامل فی شرح علماء جبل عامل» که مخصوص علمای لبنان است و البته خودش هم لبنانی بوده است، دیگری «تذکره المتبحرین فی احوال علمائنا المتأخرین» در این کتاب شرح مفصلی بیان کرده در احوال «سعید بن هبه الله راوندی» که البته عل
