الحجة

بخشي از مصاحبه سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران با سركار خانم پريچهر حكمت
در تاريخ: 6/3/74، شماره رديف مصاحبه: 146، مصاحبه كننده: شهلا آذري
حكمت

تصوير آقاي علي اصغر حكمت

صداي خانم پريچهر حكمت

ـ ما از سال 1312 شروع مي كنيم. از زماني كه مرحوم حكمت، كفيل وزارت معارف بودند. چه فعاليت هايي در اين زمان داشتند؟ تا بعد به جريان كشف حجاب و ... برسيم، چون مي دانيم در فاصله سالهاي 12 تا 14، گويا ايشان در جشن هزارة فردوسي، بناي آرامگاه فردوسي را گذاشتند. چه فعاليت-هايي از لحاظ فرهنگي در اين مسئله كردند؟
ـ اولاً از سال 1312 تا 1313 فعاليت هاي فرهنگي زيادي داشتند. زمان رضاشاه مدرسه به اين معني نبود و خيلي كم بود. تنها دبيرستان هايي كه بودند، دارالفنون بود كه از زمان اميركبير درست شده بود يا دبيرستان اديب كه پشت سپهسالار [ساخته شده بود. پدرم] به تمام دبيرستان ها و دبستان ها در دهات و .. مي رفت. پشت زمين هاي جلاليه مال اتحاديه بود. در سال 1313 اين زمين ها را براي تأسيس دانشگاه خريدند و دانشگاه را تأسيس كردند. بعد در دروازه دولت يك زمين بزرگي كه مال مرحوم هدايت بود را گرفتند و دانشسراي مقدماتي را درست كردند.
ـ مال مهدي قلي خان هدايت بود؟
ـ درست نمي دانم. مال يك [فردي] از خانواده هدايت و در خيابان دولت بود. اولين دانشكده اي كه قبل از اينكه دانشگاه شروع بشود [كار خود را آغاز كرد]، دانشسراي مقدماتي بود براي بچه هايي كه شبانه روزي آنجا مي آمدند و درس مي خواندند، ادبيات مي خواندند، بعد معلم مي شدند. اينها كساني بودند كه بعد از گرفتن ديپلم، مي آمدند يك دوره دو ساله مي ديدند و يك عده اي از آنها شبانه روزي مي ماندند و پول نداشتند و به آنها [كمك هزينه] مي دادند. يك عده اي از [آنها] نيز روزانه مي آمدند. اينها اولين كساني بودند كه وقتي دانشسراي مقدماتي را تمام كردند، آمدند و آموزگار و دبير شدند.
در سال 1317 مدرسة الهيات ـ كه [به آن] دانشكدة معقول و منقول مي گفتند ـ را هم ايشان تأسيس كردند. محلش هم در دانشگاه نبود و جدا بود. يادم هست كه ما يك روز پيش آيت الله مرعشي براي اينكه كشف الاسرار را چاپ كرده بودند، رفته بوديم كه گفتند من اين عمامه ام را از مرحوم حكمت دارم، براي اينكه دانشگاه معقول و منقول كه تأسيس شد، مرحوم حكمت ما را سركار گذاشت و گفت شما بايد اينها را درس بدهيد و ...
در سال 1317 [كه پدرم ] بيكار شدند. ما به شيراز رفتيم. تقريباً شش ماه بيكار بودند.
ـ علتش چه بود؟
ـ اين بود كه رضاشاه خواسته بود تغييري بدهد و در سال 1317 كابينه را عوض كرده بود و ايشان را بعد از پنج سال ـ كه وزير فرهنگ بود و خيلي كارها كرده بود ـ كنار گذاشت. بعد از شش ماه [ايشان] را براي وزارت پيشه و هنر خواستند. از سال 1318 وزير پيشه و هنر شدند و يك سالي آنجا بودند، بعد به وزارت بهداري رفتند. بعد شهريور 1320 كه شد و رضاشاه رفت، دو سال بيكار بودند.

قابل توجه داوطلبین کنکور سراسری
پذیرش دانشجو در دانشکده تربیت مدرس قرآن مشهد


دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در 21 دانشکده علوم قرآنی در ۱۸ استان کشور از بین پذیرفته شدگان خواهر و برادر در مقطع کارشناسی پیوسته در کنکور سراسری دانشجو می پذیرد.
تمامی داوطلبین رشته های شاخه نظری ریاضی و فنی، علوم تجربی، علوم انسانی و معارف اسلامی که در کنکور سراسری سال جاری شرکت نموده اند تا 28 مرداد ماه فرصت دارند تا در برگه انتخاب رشته خود با انتخاب کد رشته 17941 رشته علوم قرآن و حدیث در دوره روزانه (تحصیل رایگان) و کد رشته 17942 مربوط به همان رشته در نوبت دوم نسبت به انتخاب این دانشکده (دانشگاه علوم و معارف قرآن كريم - سازمان اوقاف و امور خيريه - قم (محل تحصيل دانشكده علوم قرآني مشهد) ) اقدام نمایند.
- تحصیل در دوره روزانه این دانشکده رایگان بوده و دانشجویان از مزایای متعارف صندوق رفاه دانشجویان برخوردار و پذیرفته شدگان غیر بومی از خوابگاه دانشجویی بهره مند می شوند.
- دانشجویان مقطع کارشناسی پس از گذراندان ۱۳۹ واحد آموزشی که در ۷ نیمسال تحصیلی ارائه می شود، دانش آموخته می شوند.
- شایان ذکر می باشد هر سال ۱۰ درصد ظرفیت پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد دانشکده های علوم قرآنی به دانشجویان ممتاز اختصاص می یابد، و نیز دوره های آمادگی مقطع کارشناسی ارشد برای همه دانشجویان در سطح مطلوب و تدریس زبان های عربی و انگلیسی در سطح فهم متون تخصصی از دیگر امتیازات تحصیل در این دانشکده است.
- لازم به ذکر است ظرفیت این دانشکده در سال جاری 90 نفر در دوره روزانه و 90 نفر در دوره شبانه در مقطع کارشناسی پیوسته بوده و داوطلبین علاقمند به تحصیل در این دانشکده جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانند با شماره تلفن 3۸۴۴۹۶۰۰-۰۵۱ داخلی 33 یا 12 تماس حاصل نموده و یا به سایت www.quran.ac.ir مراجعه نمایند.

________________
عضویت در کانال دانشکده تربیت مدرس قرآن مشهد:
@u_quran

سلام اگر براي دانشکده ادبيات دانشگاه آنکارا، مشخصات بيشتري اگر بدهيد، مثل سال چاپ ووو ممنون ميشويم، تا جايي که ميشناسيم، براي دانشکده‌هاي دانشگاه آنکارا، يک فهرستي قبلا منتشر شده بود براي نسخ خطي دانشکده الهيات دانشگاه آنکارا به زبان ترکي استانبولي که در آن حدود 4800 نسخه خطي در قالب فهرستواره‌ که به همراهي دوستم آقاي ذوقي در سال 1389،به فارسي ترجمه کرديم و در شماره نخست گاهنامه اوراق عتيق چاپ شد. فهرست ديگري براي دانشکده زبان، تاريخ و جغرافياي دانشگاه آنکارا در دو جلد منتشر شده است که فهرستش را داريم اما ديجيتال نشده جز بخشي از مقدمه که خواستيد تقديم ميشود (ولي يک پي دي اف از محتواي آن داشتم اگر يافتم تقديم ميکنم). شايد منظور شما از دانشکده ادبيات، همين دانشکده باشد، درغير اين صورت اگر فهرستي از دانشکده مذکور به نظرتان رسيده است مشخصات آن را مرحمت فرماييد تا پيگيري شود با سپاس

سپاسگزارم استاد. شاید سوالم را کمی گنگ پرسیدم منظور این بود که آیا منابعی هست که با رویکرد «مذهب» به طبقه‌بندی بزرگان شاخه‌های علوم (به طور کلی- علوم دینی، ادبیات، تاریخ، جغرافیا، طب، نجوم و غیره) یا حتی کاتبان و دیوان‌سالاران و ... پرداخته باشد یعنی به بیان دیگر آیا مذهب افراد سرشناس آن‌قدر پررنگ بوده که بتوان آنها را با توجه به مکتوباتشان دسته‌بندی کرد یا خیر؟ اهتمامی در این زمینه تا به حال بوده یا نه؟

اگر منظور ریچارد داوکینز از علوم، علوم تجربی باشد کلامش مقرون به صحت است؛ چرا که سپری شدن زمان با تحولات شگفت انگیز اینگونه از علوم همراه بوده است، و هرجا پدیدۀ نامیمون و نامبارکِ «اعتقاد» (حالا به هر انگیزه ای) به گزاره های این نوع علوم پیش آمد مانع پیشرفت آنها شد؛ نظیر آنچه بر سر گالیله رفت. الان هم برخی ها نگاهشان به نسخه های خطی و احیاء آن همینگونه است که باید سریع تر آن را اصلاح کنند. برخی نیز اعتراضشان برای وقت و هزینه ای که صرف احیاء تراث می شود، از همین جا ناشی می شود که در پاسخ آنها باید گفت: اگر احیاء تراث بخواهد بوی رکود و ایستایی و تحجّر از آن به مشام برسد محکوم به زوال و یا لا اقل عقب ماندگی است. هدف ما از احیاء تراث و معرفی آنها (چه در علوم انسانی و چه در علوم تجربی) بازگشت به گذشته یا توقف در گذشته نیست، گرچه ممکن است عده ای هنوز نگاهشان چنین باشد.

در مدرسه مريم بيگم كه در حوالى چهارراه نقاشى اصفهان بوده و اكنون بجايش دبستانى ساخته شده، آمده است: «و بايد كه كتابهاى علوم وهميه، يعنى علوم مشكوك و شبهات كه به علوم عقليه و حكمت مشهور و معروف است، مثل شفا و اشارات و حكمة العين و شرح هدايه و امثال ذلك به شبهه دخول در مقدمات علوم دينى نخوانند.» و نيز در وقفنامه مدرسه چهارباغ اصفهان كه ساخته شاه سلطان حسين صفوى بود آمده است: «از مباحثه كتب حكمت صِرف و تصوف در مدرسه مباركه احتراز» كنند. نكـ : تاريخچه اوقاف اصفهان، صص 299، 169.
@jafarian1964

دکتر امامی، استاد دانشکده حقوق. سالنامه دانشکده حقوق که در آن تاریخچه مدرسه سیاسی هم هست ... , و شرح حال بسیاری از استادان.
@jafarian1964

˜
علی قلیخان مخبرالدوله وزیر علوم و رئیس مدرسه دارالفنون در سال 1299ق. روزنامه دانش را در طهران و در مطبعه مخصوصی که در مدرسه دارالفنون بوده آن را منتشر نموده است. شماره اول دانش در 23 رجب 1299 و آخرین شماره آن در 16 صفر 1300 ق. در قطع وزیری با چاپ سنگی و خط نسخ و با کاغذ ممتاز طبع و توزیع گردیده و جمعا 14 شماره از آن منتشر شده است. این روزنامه و اعلانات مندرج در آن مجانی بوده و مقالات و اخبار مربوط به علوم به نام فرستنده در آن چاپ می‏شده است. مندرجات روزنامه دانش بیشتر اخبار وزارتخانه های مختلف و قسمت های علمی است و بعلاوه در هر شماره دارای پاورقی است. پاورقی از شماره دوم و با عنوان "رساله مفتاح العلوم" شروع گردیده است. نویسندگان روزنامه، محمد کاظم بن احمد معلم طبیعی، معلم معروف شیمی دارالفنون، حاج نجم الممالک و معتمدالسلطان میرزا محمود خان است.
این روزنامه در بخش نشریات کتابخانه مرکزی و مركز اسناد دانشگاه تهران از سال 1299ق تا 1300ق.و از شماره 1-14 موجود است.

@UT_Central_Library

یک دانشمند شیعی از اوائل سده پنجم و تلاش برای گفتگوی ادیان

نشر جدیدی از کتاب المجالس که شرحی است از مجالس مار الیا مطران نصیبین با وزیر مغربی همراه مکتوب او به محضر وزیر فرصتی دست می دهد تا باز با جنبه های تازه ای از شخصیت این دانشمند و ادیب و وزیر پر افتخار شیعی آشنایی یابیم. بنابر ادعای مطران این مجالس در فاصله سال های ۴۱۷ و ۴۱۸ ق اتفاق افتاده و در آن شرحی هم درباره بیماری و مرگ زودهنگام وزیر مغربی گزارش می شود. درباره اصالت آنچه مطران گفته و گزارش کرده البته جای بحث هست چرا که او درصدد بوده روایت خود را از مجالسش با وزیر که شامل بحث درباره عقاید مسیحیت است ارائه دهد و البته منظور و هدفش سیاسی و در راستای تحکیم موقعیت جامعه مسیحیان نسطوری بوده است. با این وصف این اثر همچنان می تواند به عنوان یک منبع قابل اعتنا درباره گرایشات وزیر مغربی و سوانح حیاتش مورد استفاده قرار گیرد. از نکات جالب این کتاب برخی آرای اعتقادی و کلامی وزیر مغربی است. در مجموع از مباحثات او بر می آید که وزیر مغربی با دانش کلام معتزلی آشنایی داشته است. من چند مورد از مباحث این کتاب را اینجا به طور خلاصه گزارش می کنم:

۱- وزیر مغربی معتقد به نجات مسیحیان موحد بوده گرچه آنان به نبوت پیامبر اکرم باور نداشته باشند (س ۱۱).

۲- نقلی در کتاب و در گزارش مطران به وزیر هست از ابوبکر باقلانی که معاصر هر دو بوده و از کتاب الطمس او. احتمالا اینجا منظور کتاب التمهید است که تحریف شده (ص ۸۲). جالب است که وزیر در مقام پاسخ می گوید ما قول باقلانی را با تقلید نمی توانیم بپذیریم (ص ۸۳).

۳- وزیر مغربی یکجا از ارتباطش با القاضی ابو یعلی المتکلم که متخصص در کلام بوده سخن می راند (ص ۹۴). نمی دانم مقصود کیست. آیا او دانشمندی شیعی بوده است؟

۴- مطران می گوید علم کلام مسلمانان نه مبتنی بر منطق و اصول قیاس بلکه بر اصول شرع آنان استوار است و به همین دلیل دانش کلام آنان را جز کسی که اصل دیانتشان را قبول می کند نمی تواند پذیرا شود اما کلام مسیحی مبتنی بر منطق است. وزیر در پاسخ می گوید که مسلمانان خواندن منطق و سایر علوم فلسفی را کفر و الحاد می خوانند و هرکس را که بر آن علوم نظر کند زندیق خوانند (ص ۱۳۶). مطران همچنین می نویسد بیشتر مسلمانان منطق را نکوهش می کنند و اگر هم عده ای آن را بخوانند هدفشان ردیه نویسی بر منطق است گرچه از عهده آن بر نمی آیند ( ص ۱۳۷).

۵- از یکجای کتاب روشن می شود که وزیر مغربی مطلع درباره مباحث فلسفی مربوط به حقیقت نفس بوده است (ص ۱۵۴).

۶- این کتاب سند مهمی است بر سابقه دیالوگ بین الادیانی و تلاش وزیر مغربی برای فهمی درست از مسیحیت. او می گوید میان یک مسلمان مدقق و مسیحی محقق فرقی در عقاید توحیدی نیست (ص ۲۵۷).

دفن در مقبره صفائیه در باغی که به مرحوم سپهسالار تعلق داشته گفته میشود به دلیل خدماتی بوده که میرزا غلامرضا در ساخت مدرسه سپهسالار و نوشتن کتیبه‌های بینظیر آن، دوسال قبل از وفاتش انجام داده.

فهرست کتاب ها و مطبوعات ممنوعه در ایران،
فهرستی از آثار چاپی است که انتشار آنها در ایران
ممنوع بوده یا هم اینک ممنوع می باشد. بعد از مصوبه
۱۳۶۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی...

حواشی اوراق: نسخه در حاشیه تصحیح شده است. حواشی مرتبط با متن با نشان های «منه عفی عنه، منه، هـ»
‏معرفی نسخه : نویسنده در این وقف نامه ابتدا به اهمیت ساخت مدرسه و سابقه تاسیس آن در اسلام و وقف مدارس پرداخته و شواهدی در این مورد از تفسیر شیخ صدوق، «المواعظ و الاعتبار» مقریزی و «شرح مآثر» شمس الدین احمد بن خلکان بیان کرده سپس در ادامه القاب ناصرالدین شاه، ذکر عمران تهران، تخلص و القاب حاج میرزا حسین خان سپهسالار، تاسیس مدرسه ناصریه، وقف نامه مدرسه ناصری، تولیت حل و عقد امور آن که بر عهده میرزا حسین خان سپهسالار بوده و جمع و تفریق محصولات آن که بر عهده سلطان عصر و نظارت تمام تکالیف موقوفات که بر عهده اعتضاد السلطنه علیقلی میرزا بوده را ذکر کرده است. کاتب این نسخه را از روی مسوداتی که به خط آقا شیخ محمدمهدی عبدالرب آبادی بوده، استنساخ کرده است. بعد از انجام کتاب، صورت متن وقف نامه مدرسه سپهسالار توسط محمدمهدی عبدالرب آبادی در تاریخ ۱۳۰۰ ق. نوشته شده و وظایف جمهور موقوف علیهم، صورت اوقاف و کیفیت تقسیم،‌ تسهیم محاصیل و غلات اوقاف و اختلافاتی که در این نسخه با وقف نامه ای که به حضور علما رسیده بوده، را بیان کرده است. در گ ۱۸ب: ادامه وقف نامه که در آن نظارت اوقاف را بر عهده یحیی خان معتمد الممالک و بعد از آن بر عهده نصرالله خان نصرالملک و حاج میرزا عبدالله خان علاءالملک نهاده، آمده و در گ ۱۹ب: صورت املاک موقوفه اعم از املاکی که واقع در دارالخلافه و در توابع دارالخلافه بوده، بیان شده است.

برگه ثبت برج قابوس در سال 1310 خورشیدی که سه سال بعد وزیر معارف و مدیرکل عتیقات در زیر ان امضا کرده اند. مشخصات برج هم درج گردیده اند.
@matoofiasadolah

˜
علی قلیخان مخبرالدوله وزیر علوم و رئیس مدرسه دارالفنون در سال 1299ق. روزنامه دانش را در طهران و در مطبعه مخصوصی که در مدرسه دارالفنون بوده آن را منتشر نموده است. شماره اول دانش در 23 رجب 1299 و آخرین شماره آن در 16 صفر 1300 ق. در قطع وزیری با چاپ سنگی و خط نسخ و با کاغذ ممتاز طبع و توزیع گردیده و جمعا 14 شماره از آن منتشر شده است. این روزنامه و اعلانات مندرج در آن مجانی بوده و مقالات و اخبار مربوط به علوم به نام فرستنده در آن چاپ می‏شده است. مندرجات روزنامه دانش بیشتر اخبار وزارتخانه های مختلف و قسمت های علمی است و بعلاوه در هر شماره دارای پاورقی است. پاورقی از شماره دوم و با عنوان "رساله مفتاح العلوم" شروع گردیده است. نویسندگان روزنامه، محمد کاظم بن احمد معلم طبیعی، معلم معروف شیمی دارالفنون، حاج نجم الممالک و معتمدالسلطان میرزا محمود خان است.
این روزنامه در بخش نشریات کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران از سال 1299ق تا 1300ق.و از شماره 1-14 موجود است.

@UT_Central_Library

مقبره اعتضاد السلطنه در نزدیکی مزار حضرت عبد العظیم حسنی در شهر ری
علیقلی بن فتحعلی اعتضادالسلطنة (م1298) اولین وزیر علوم ایران بوده و شخصی عالم و فاضل و اهل تألیف بوده و به زبانهای عربی و فرانسوی نیز مسلط بوده است ، عاشق زبان و فرهنگ ایرانی بوده و اشعاری نیز به فارسی داشته است ، و به جهت اینکه اهل فضل و علم بوده و و وزیر علوم نیز بوده است ، کتابخانه نفیسی داشته است ، و یک بار کتابخانه خود را در حدود سال 1279ق به دارالفنون اهداء می کند ، یک سال قبل از فوتش یعنی در سال 1297 ، میرزا حسین خان سپهسالار چون کتابخانه ارزشمند وی را دیده است ، آن را به طور کامل خریداری و در کتابخانه مدرسه ناصریه (کتابخانه سپهسالار) وقف می نماید ، از 4200 نسخه خطی که در این کتابخانه نگهداری می شود ، در آغاز بسیاری از آنها (بیش از 2000 نسخه) یادداشت تملک اعتضاد السلطنه دیده می شود .
@sepahsalaar