مكتبة المجلسي ودارالتراث

بیایید نقد علمی را جدی بگیریم

من سال ها اهل نوشتن نقد بر نوشته های دیگران نبودم. گاهی در نوشته های خودم اگر ضروری بود به اختصار شیوه یک محقق و یا مصحح را نقد مختصری می کردم و یا اگر نکته مرتبطی بود که با دیدگاه و نظر من اختلاف داشت خیلی کوتاه نظر خود را درباره آن مطرح می کردم. چند سال اخیر در چند مورد برخلاف رویه خودم عمل کردم. نخست مقالات و نوشته هایی در نقد مکتب تفکیک نوشتم. این کار را به این دلیل کردم که هم آشنا با مبانی این مکتب فکری هستم و هم به نیت خیر اندیشمندان این مکتب واقفم. رویکرد من به مباحث اندیشه، رویکرد تمدنی است. به دیگر سخن تا آنجا که مباحث به حوزه دین به مثابه پدیده ای اجتماعی و تاریخی و نهادی مرتبط است من رویکردم در نقد در ارتباط مستقیم است با تأثیرات تمدنی یک فکر و اندیشه و سهم تاریخی آن. بنابراین نقد من از مکتب تفکیک نقد معطوف به سهم فلسفه در تاریخ تمدنی اسلام است و بس. من توصیه اعتقادی به کسی نمی کنم و اساساً در این جایگاه نیستم. منتهی عده ای را نقدهای من بر مکتب تفکیک خوش نیامد و در نوشته ها و پیام هایی با هویت معلوم و مجهول بر من بینوا نواختند. به آنها احترام می گذارم اما تنها به این نکته بسنده می کنم که فکر تنها با بحث و گفتگو در فضایی علمی و در عین حال اخلاقی و دموکراتیک و بدون فشار و شانتاژ و اتهام زنی است که شکوفا می شود. اگر فلسفه و کلام در عرصه تمدن اسلامی رشد و نمو کرد و ابتکارات آفرید درست به دلیل نقدها بود و فضاهای باز گفتگو.

درباره استاد دکتر سید جواد طباطبایی و برخی از نوشته های ایشان هم چند نقدی در فاصله سال گذشته از من منتشر شد. من برای آقای طباطبایی احترام زیادی قائل هستم. سبب نقدهایی که نوشتم این بود که آثار ایشان را می خوانم و دنبال می کنم و همیشه از آنها بهره برده ام. در مواردی با رویکرد ایشان مخالفم و معتقدم با اصلاح آن رویکردها دیدگاه های نظری ایشان از دقت ورزی بیشتری برخوردار خواهد شد. برخی علاقمندان ایشان در فضاهای مجازی بر من تاختند. من برای آنها هم احترام قائل هستم. با روحیه ای که از آقای طباطبایی در پس سال ها دوستی و آشنایی می شناسم می دانم که ایشان همواره از نقدهای منصفانه هراسی ندارد.

چندین نقد و بررسی هم در فاصله سال گذشته بر دیدگاه های جناب آقای دکتر سروش در رابطه با وحی نوشتم. سببش جایگاه آقای دکتر سروش و اهمیت موضوعی است که درباره آن سالهاست اندیشه ورزی کرده است. بنابراین من هم در حد توان و فرصت خود کوشیدم در این اندیشه ورزی مشارکتی فعال و مثبت داشته باشم.

چند نقدی هم بر جناب آقای دکتر محسن کدیور در سال های گذشته از من منتشر شد. مشارکتی بود از من برای غنی کردن رویکرد انتقادی در بحث های تاریخی در موضوعاتی که اهمیت ویژه اعتقادی و دینی هم دارد.

در رابطه با مطلبی از جناب آقای دکتر عطاء الله مهاجرانی هم نقدی کوتاه نوشتم صرفاً برای آگاهی دادن به آنچه خود در رابطه با اصالت و یا عدم اصالت متنی حدیثی می اندیشیدم. چند نفری نقدی نوشتند و آن نوشته را نپسندیدند. از آنها هم تشکر می کنم.

در طول دو سه سال گذشته یا کمی بیش نقدهایی از من منتشر شد در یک بحث رجالی و حدیثی. نظریه ای را یکی از محققان برجسته این حوزه در زمینه رویکرد علمای شیعه در رابطه با حدیث ارائه داده که خود ایشان آن را طریقه فهرستی نامگذاری کرده اند. من با توجه به زمینه های کاری ام و آن هم به سبب رونق دادن به این گونه بحث های انتقادی و علمی و ابتکاری چند مقاله و یادداشت در نقد این نظریه نوشتم. امیدواری من این بود که آن بحث ها خود زمینه را برای درگیر شدن بیشتر فضلای این رشته فراهم کند و در تنقیح مبانی آن نظریه و نقد و اصلاح پاره ای از آنها یاری رساند. من در سنتی و برای سنتی این بحث ها را نوشتم که قرن هاست اتوریته های علمی آن تنها بر پایه نقد و گفتگو و بحث علمی و مواجهات قلمی و بحثی شکل می گیرد. نقدهای من جمعی را خوش نیامد. پیام های متعددی برای من رسید و دو سه نفری هم نقدهایی مکتوب نوشتند و البته یک نفری هم دامن نقد را با سخنانی که شایسته این فضاهای علمی نیست آلود. آنهایی که با نام و نشان معلوم و با شناسنامه و هویت روشن بر من ایراد گرفتند و نوشته های من را نقد کردند همه قابل احترامند؛ ولو اینکه گاهی دامن سخن را به مطالب غیر مرتبط کشانده باشند (دنباله...)

نکته ی دیگر این که روح در تعبیرات ایشان با آنچه اهل سنت مطرح میکنند دارای تفاوت است.
ایشان به بیان خودشان(بر خلاف عموم فقهای شیعه) روح را برآمده از "الاهداف العلیا" می دانند که آن هم منتزع از نصوص قطعیه است و همان را هم دارای تاثیر مستقیم در استنباط می دانند.همان چیزی که شهید صدر "الموشرات العامه" می نامد.این توجه به نص تفاوت مبنای ایشان با روح نزد اهل سنت است.

رساله در اثبات ولادت امیر المومنین علیه السلام در روز سیزدهم رجب
آقا جمال خوانساری / به کوشش رسول جعفریان

به موقف عرض می رساند که در باب روز تولد حضرت امام المتقین و امیر المومنین ـ صلوات الله و سلامه علیه ـ آنچه بر کمترین ظاهر شد، همان است که قبل از این عرض نمود که مشهور میان علمای ما این است که در روز سیزدهم ماه مبارک رجب بوده. و شیخ طوسی در کتاب مصباح [ص 852] حدیثی نقل کرده از حضرت امام جعفر صادق ـ صلوات الله و سلامه علیه ـ که در هفتم ماه مبارک شعبان بود، و سند آن حدیث ظاهر این است که صحیح باشد. نهایت قولی از کسی از علمای ما موافق آن نقل نکرده اند. بنابر این، عمل به آن حدیث مشکل است. بلکه ظاهر این است که نزد ایشان خلاف آن معلوم بوده، و بنابر آن به مضمون آن قایل نشده اند، و آن را بر خطایی از یکی از راویان حمل کرده اند.
و امثال این بسیار است که در حکمی، حدیث صحیحی وارد شده، و چون مذهب کسی از علمای ما نشده، آن را طرح می کنند، و عمل به آنچه مذهب علما بوده می کنند، زیرا که مرتبه ایشان ازین بلندتر بوده [که] همگی اتفاق بر خطا بکنند، و با وجود حدیث صحیح بخلاف آن قایل شوند، و کسی از ایشان مطلع بر آن حدیث نشده باشد.
با وجود این که حدیث را نیز ایشان نقل کرده باشند، بلکه عمل نکردن ایشان به آن، دلیل واضحی است بر این که خلاف آن بر ایشان معلوم بوده، و به این سبب آن را طرح کرده اند یا تأویلی کرده اند، زیرا که معنی حدیث صحیح این نیست که نسبت آن به امام ـ علیه السلام ـ معلوم باشد تا این که طرح آن نتوان کرد، بلکه معنی حدیث صحیح این است که همه راویان آن بر مذهب حق باشند، و به حسب ظاهر عادل باشند، و ظاهر است که این منافات ندارد به آن که گاهی بعضی از ایشان سهوی یا خطایی بکند، و نقلی که کرده باشد، هرگاه خلاف آن به دلیل دیگر مشخص شود، طرح شود.
و مؤیدات دیگر نیز از برای آن حدیث مذکور می شود. یکی از آنها این است که در حدیث دیگر، دعایی نقل شده که خداوندا! سؤال می کنم تو را به حق دو مولود در رجب، محمد بن علی و دویم پسر او علی بن محمد [مصباح المتهجد، ص 805]؛ و می گویند که هرگاه تولد آن حضرت هم در ماه رجب باشد، بایست که آن حضرت هم مذکور باشد، و مقدم مذکور شود.
دلالت این، اگر چه فی الجمله ظهوری دارد، نهایت ممکن است که اکتفای به آن دو امام اشاره باشد، به بلندی مرتبه ایشان به این که سؤال بحق ایشان کردن کافی است در استجابت دعا، و حاجت نیست به ضم کردن دیگری.
یا آن که آن حدیث نیز موافق مذهب مشهور علمای ما نیست، و باید که آن را هم طرح کنند، زیرا که در تولد حضرت امام محمد تقی معروف این است که در ماه مبارک رمضان بوده، و قول نادری [است] که در ماه رجب بوده. و در تولد حضرت امام علی نقی ـ صلوات الله و سلامه علیه ـ مشهورتر میانه ایشان این است که در نیمه ماه مبارک ذی حجه بوده، و بعضی گفته اند که در ماه رجب بوده؛ پس آن حدیث را اکثر ایشان طرح می کنند و بر خطایی از یکی از راویان آن حمل می کنند.
و دیگر این که در حدیث دیگر از ابراهیم بن هاشم که از معتمدین اصحاب حضرت امام محمد تقی و امام علی نقی ـ صلوات الله و سلامه علیهما ـ بوده، نقل شده که او گفته که تولد حضرت امام علی نقی ـ صلوات الله و سلامه علیه ـ روز سه شنبه سیزدهم ماه رجب بوده، و می گویند که هر گاه تولد حضرت امیر المومنین ـ صلوات الله و سلامه علیه ـ نیز در سیزدهم ماه رجب باشد، بایست که آن را هم ذکر کند.
و جواب این ظاهر است، زیرا که این وقتی مؤید می شود که مراد ابراهیم بن هاشم ذکر فضیلت روز سیزدهم ماه رجب باشد، و آن معلوم نیست، بلکه ممکن است که مراد او بیان تاریخ تولد آن حضرت باشد، و بنابر آن ذکر تولد امام دیگر نیز در این روز در کار نیست، با [یا] آن که شیخ طوسی در مصباح اشاره به طرح آن حدیث کرده [819]، زیرا گفته روایت نکرده ابراهیم بن هاشم قمی که وفات یافت امام علی نقی علیه السلام روز دوشنبه سیوم ماه رجب، غیر این که گفته متولد شد آن حضرت روز سه شنبه سیزدهم رجب، و مراد او به این که گفته که «غیر این که» اشاره است به این [است] که آنچه او گفته، این تتمه را هم دارد [که گفته امام علی سیزدهم رجب بدنیا آمده. یعنی از روی تعجب و انکار است]، و آن موافق مذهب علمای ما نیست، زیرا که مشهور میانه ایشان این است که در نیمه ماه مبارک ذی حجه بود، چنان که مذکور شد. و بعضی که گفته اند که در ماه رجب بوده، در دویم ماه گفته اند یا پنجم.

همانجا نوشتم که رساله ای هم از میرزا عبدالله افندی در باره خصی کردن غلامان هست که یکی از شماره های رسائل خطی فارسی از بنیاد پژوهشها چاپ شده است.
حالا استفتای جالبی از سوی شاه از آقا جمال خوانساری فقیه بسیار معروف دوره اخیر صفوی یافتم. وی فرض های مختلف مساله را که در خصوص غلامان ارسالی از گرجستان بوده، مطرح کرده، و اما مع الاسف در همه فرض ها، نتیجه گیری او این است که این افراد در هر حال غلام می مانند و می توان مالک شد. البته در پایان از آستان ملوکانه خواسته است که با آزاد کردن آنها، به فکر اجر و ثواب اخروی باشد و لطف خویش را در حق غلامان مستدام بدارد.

[حکم غلامان خصی شده ارسالی از سوی حکام گرجستان: آیا حکم تنکیل بر آنها جاری و طبعا آزادند یا همچنان غلام هستند؟]

به ذروه عرض ایستادگان پایه سریر گردون مصیر می رساند که چون بر حسب الامر الاعلی مقرر شد که این کمترین حکم غلامان خصی که حاکم گرجستان یا حکام دیگر به درگاه جهان پناه می فرستند به موقف عرض اقدس رساند، بنابر آن به عرض می رساند که مشهور میان علماء ـ رضوان الله تعالی علیهم ـ این است که هرگاه کسی بنده خود را تنکیل نماید، آزاد می شود، و تنکیل آن است که کار فظیع شنیعی در باره او کند که باعث نکال و عبرت دیگران شود، مثل این که بینی او را یا زبان او را یا هر دو گوش او را قطع نماید. و بعضی احادیث نیز دلالت بر این دارد، اما سند آنها صحیح نیست و به آن اعتبار بعضی از علماء در آن توقف و تردد کرده اند.
و بنابر تقدیر قول به آن، چنان که مشهور است، مشهور میانه ایشان این است که این وقتی است که مالک خود تنکیل کند. پس اگر بنده کسی را دیگری تنکیل نماید، به آن آزاد نمی شود.
و بعضی از ایشان تنکیل غیر مالک را هم سبب آزادی می دانند، و از کلام ایشان ظاهر نمی شود که اگر مالک خود مباشر آن کار نشود، اما دیگری به امر او بکند، آیا حکم آن دارد که مالک خود کرده باشد، یا این که حکم این دارد که دیگری به امر او کرده باشد.
و چون حکم تنکیل به عرض قدس رسید، به ذروه عرض می رساند که بعضی از محققین علماء فرموده اند که دور نیست که خصی نمودن، داخل تنکیل باشد، و حدیثی از طرق اهل سنت نیز دلالت بر آن دارد.
و آنچه فرموده اگر چه دور نیست، اما حکم به آن خالی از اشکالی نیست، و اصل بقاء ملک است تا خلاف آن معلوم شود.
و بعد از عرض این مقدمات به موقف عرض اقدس می رساند که در باب غلامان خصی که حکام گرجستان یا غیر ایشان به درگاه جهان پناه می فرستند، هرگاه معلوم نباشد که به چه نحو ایشان را خصی کرده اند، تفتیشی در کار نیست، و به حسب ظاهر شرع حکم به بندگی ایشان می توان کرد.
گاه باشد که اهل ایشان، خود پیش از بندگی ایشان را خصی کرده باشند از برای این که به قیمت زیاد بفروشند.
و اگر معلوم باشد که بعد از آن که حاکم ایشان را گرفته خصی شده باشند، باز حکم به آزادی نمی توان کرد، زیرا که ممکن است که حاکم اولا او را به قصد بندگی نگرفته باشد، بلکه اولا جمعی از ایشان را خصی کند تا بعد از آن، هر که را خواهد بنده نماید.
و بر تقدیری که اولا قصد بندگی کرده باشد، گاه باشد که دیگری بی امر او کرده باشد، و ظاهر این است که در این صورت آزاد نمی شود.
و بر تقدیری که چنین نباشد، احتمال این که حاکم خود مباشر این فعل باشد، بسیار بعید است، و احتمال ظاهر این است که به امر او واقع شود، و حکم به آزادی به تنکیل برین نحو چنان که ظاهر شد، محل تامل است.
با آن که ظاهر شد که اصل آزادی به سبب تنکیل، اگرچه مشهور است، اما اجماعی نیست، و احادیثی که دلالت بر آن می کند، صحیح نیست، و همچنین داخل بودن خصی نمودن در تنکیل معلوم نیست.
نهایت از راه احتیاط اگر آنچه [از غلامان] بیاورند آزد فرمایند، و صیغه عتق جاری شود، اولی و باعث اجر عظیم خواهد بود. دیگر امر از ملازمان اعلاست.
امید که همواره غلامان و بندگان آن آستان ثریا نشان، به الطاف و اعطاف آن شهنشاه جهان سرافراز و ممتاز، و همگی مخالفان و معاندان این خاندان عظیم البنیان به انواع وبال و نکال مبتلا و مثله طراز باد. جم. ادام الله تعالی ظله العالی بحرمة محمد و آله الطاهرین الاخیار.
@jafarian1964

برگریزان در چهار باغ اصفهان در عصر اخیر صفوی
آبان که رو به اتمام می رود، خیابان های حاشیه دانشگاه تهران، زیر درختان چنار، در روزی که بادی تند بوزد، صحنه برگ ریزان می شود، برگ های زرد و قرمزی که سطح زمین را می پوشاند. این را برگ ریزان یا خزان برگ ریزان گویند، چیزی که برای اهل ذوق و ادب و شعر، همیشه سوژه ای در زیبایی شناسی بوده و صدها بیت از شاعران به این امر اختصاص یافته است. البته برای بنده هم، مانند باقی مردم، یکی از بهترین اتفاقات این است که این برگ ریزان خزان، روزهایی باشد که بنده به دانشگاه می روم. در این وقت که پاییز پا گرفته است، بادی می ورزد و برگها که دیگر طاقت آویختن به درختان را ندارند، متواضعانه فرو می غلطتند، اما در همین حال، کنار هم قرار گرفته، و صحنه تازه ای را از زیبایی می آفرینند. حالا حاشیه خیابان و جوی آب پای درختانا با رنگ زیبای زرد متمایل به قرمز پوشانده از برگ می شود.
این حس زیبا را یک شاعر صفوی در چارباغ اصفهان، جایی که درختان چنار و بید فراوان بوده، و بر اثر برگ ریزان، سطح زمین پوشیده از نمایی خوشرنگ، در اشعاری وصف کرده است. او سعی کرده با تشبیهات و توصیفات خود، از هر جهت این وضع زیبا را وصف کند. بنده شعر شناس نیستم که سطح ادبی این اشعار را تعیین کنم، اما همین که کسی این مقدار به این احساس توجه کرده و شعر سروده، احساس خوبی دارم. اشعار را از یک متن خطی نقل می کنم، خبر ندارم چاپ شده است یا خیر:
بده باده ساقی که آمد خزان /دگر برگ‌ها شد گل ارغوان
ز سرخی گمان می‌کند هوشیار /که تاج خروس است برگ چنار
به گلشن شد از برگ سرخ خزان /لب جو لب لعل مان خوردگان
کند برگ سرخ خزانی فرار /شکسته است گوئی سپاه بهار
به باغ است برگ خزان گل نما /چو پیری که گردد جوان از دعا
خزان نیمه سرخ و نیمی است زرد /چو رویِ خجل گشته ی اهل درد
بده باده ساقی پی رفع غم /که جوشیده معشوق و عاشق بهم
بود شاخ از برگ سرخ خزان /چو سیخ کباب ترخونچگان
زمین گشته ابری ز برگ خزان /ازو فیض باریده بر آسمان
ندیدم بجز برگ سرخ خزان /سفر کردن از آتش کاروان
بهشتی شده باغ مینو سرشت /درو سالخوردان جوان چون بهشت
خزان برگ را ارغوانی نمود /ته این خم نیل شنجرف بود
می از چاه هر شاخ آمد برو /چو دولاب از گردش رنگ رو
گل باغ را شیشه آمد بسنگ /ازو ریخت در دامن برگ رنگ
برآمد چو گل سرخ برگ از قبا /چو دستی کزو تازه شویی حنا
بود برگ‌ها چون زر جعفری /مگر بوته شد بوته زرگری
شد از برگ سرخ خزان چنار /دگر باغ یکدست چون لاله زار
خزان کار را کرده بر باغ تنگ /که خالی نباشد ز پرواز رنگ
تو گویی ز بس سرخ رو گشته خاک /خم می شکسته است در پای تاک
به گلشن تصور کند گلشنی /که گلبند شد خار را سوزنی
تو گویی بهار از چمن با صبا /گذشته است و ماندست ازو نقش پا
به پرواز آمد تذرو جنان /که زد بال بر هم ز برگ خزان
ز برگ خزان شاخ‌ها شد عری /برآمد چو دیو از لباس پری
بطرف چمن شاخ عریان نمود /قلندر شد و برگ خود را گشود
چمن کودکی شوخ شلاق شد /کتاب گلستانش اوراق شد
مگو اینقدر مرغ رنگین که دید /که هر یک ز کف رشته برپا پرید
بود رنگ بر روی او ذو فنون /چو طاوس کز بیضه آید برون
خزان برگ‌ها را حنایی نمود /مگر رنگ سبزش حنابند بود
بگو شاخ بید از کجا می‌رسد /که خون از دم خنجرش می‌چکد
شکسته است زینسان چرا لشکرش /چو آلوده ی خون بود خنجرش
درین فصل گویی به خون خزان /چمن را گرفت است خواب گران
به باغ از چمن مانده ایم در شگفت /که این خون خوابیده او را گرفت
ندیدم بجز بید گلگون قبا /که گلهای غران بود بی صدا
به صد رنگ شد از خزان برگ بید /تو گویی نم از آب ابری کشید
ببین نارون را که با برگ و ساز /مرقّع به بر کرده چون طاس باز
بسی بی قرار است برگ خزان /ز رهزن گریزان شد این کاروان
چو زد راهشان راهزن در تلاش /پراکنده شد کاروان را قماش
تو گویی که بهر تماشاییان /دکان چیده بزاز برگ خزان
هلالی است در دیده هر برگ بید /سراسر هلال آسمان را که دید
نه این آسمان است و نه این هلال /شد انگشت مشاطه ز غازه آل
زمین گشته چون مخمل هفت رنگ /که در چشم خوابش ندارد درنگ
چمن خفته سرمست و عکسش ز آب /عیان گشته مانند تعبیر خواب
به دقت نظر کن به صحن ریاض /که افشان زر شد زمین بیاض
@jafarian1964

نگاه زیباشناسانه وحید قزوینی در شرح و وصف فضاهای اصفهان
وحید قزوینی (م 1112) در سرایش انواع شعر تبحر دارد، و از آن جمله شعر در وصف شهرها و بناهاست که در سراسر کلیات او نظایر فراوانی دارد. سرایش شعر درباره عمارت شاهی، از آن جمله است. در بخشی از این شهرآشوب، اشعاری در وصف اصفهان دارد و از برخی از فضاهای زیبای آن یاد می کند. ازجمله درباره چهارباغ، هزارجریب و کوه صفه که برای هرکدام توصیفات زیبایی دارد. درختان چنار زیبای اصفهان، در فصل خزان، و زمان ریزش برگها، فضای زیبایی را در چهارباغ و برخی از نقاط دیگر پدید می آورد که وحید به وصف آن پرداخته است: «ز سرخی گمان می کند هوشیار / که تاج خروس است برگ چنار». و در ادامه پس از اوصاف زیبا «بود برگ ها چون زر جعفری / مگر بوته شد، بوته زرگری». در این زمینه اشعار بسیار فراوانی دارد و از جهات مختلف به بیان زیبایی های فصل خزان و برگ ریزان می پردازد. «زمین گشته چون مخمل هفت رنگ / که در چشم خوابش ندارد درنگ».
درباره وصف چهارباغ به طور مستقل اشعاری سروده است: «چنارش ببین از دو سو بسته صف / مه بدر هر یک ولی بی کلف». و باز: «چو بینی خزانش کنی این گمان / که برده است فیض از زمین آسمان». و این که «بود از دو سو باغ ها رو برو/ گشوده ز در چشمم حیران بر او». زیبایی اصفهان را هم در پرتو زاینده رود می داند: «صفاهان ندارد ز جنت کمی / بود زنده روش از آن دایمی». در این زمینه نیز دهها بیت زیبا سروده و از زوایای مختلف آن را وصف کرده است. علاوه بر چهارباغ، به وصف «کوه صفه» نیز پرداخته است، جایی که در ادامه چهارباغ، در آن سوی زاینده رود، به سمت جنوب است. او از عظمت این کوه و زیباییش را سخن فراوان گفته «عجب نیست کز رفعت آن بنا / چو گردون از او بر نگردد صدا». و این که «چه گویم از آن صفه ی عرش سا / که آنجا کند تکیه داری صفا». جالب است که کوه صفه، قبله اصفهان بوده و وحید گوید: «ز وصفش چه زین بیش گفتن توان / که هست این مکان قبله ی اصفهان».
پس از آن به فضاهای زیبا و مهم داخل شهر می پردازد. ابتدا از حصار شهر یاد می کند: «حصارش فزون است از آسمان / به وسعت به رنگ سخن از دهان». پس از آن از بازار، بویژه از «قیصریه» که بازار معروف و بزرگ شهر است، سخن می گوید. قیصریه در کنار «میدان» بود: «بیا تا به بازار و میدان رویم / بده ساغر می که مستان رویم». میدان نقش جهان، زیباترین فضای داخل شهر است که او بخش خاصی را به آن اختصاص داده است. «چه گویم ز میدان نقش جهان / که گیتی است چون نقش خاتم در آن». زیبایی میدان، به این بود که یک سرش مسجد و سر دیگرش قیصریه بود: «ز یک سوی او جامعی زرنگار/ دگر قیصریه است چون نوبهار». قیصریه، مدخل دیگری است که وی اشعاری در وصف آن سروده است. ورودی قیصریه، طاقی قوسی داشت که در کنار آن نقاشی های زیبایی روی دیوار کشیده شده بود. این فضا، توجه وحید را به خود جلب کرده است: «در او پیش طاقی چو قوس قزح/ مزین به صد رنگ عیش و فرح/ عیان گشته تمثال ها زین فلک/ چو بر اوج گردون سپاه ملک». سپس اشعاری درباره این نقاشی ها سروده است: «مصور در او صورت جنگ گاه/ به رنگی چون خونین شود زان نگاه». آنگاه از برخی از مغازه ها از جمله بزازی ها یاد کرده و از اطلس فرنگی هم در اینجا یاد کرده است: «خطایی بدن، چهره لاله رنگ / بود اطلس سرخ کار فرنگ». گویا «ضرابخانه» هم در آنجا بوده که بلافاصله از آن هم سخن گفته است. در این بازار، هندوها نیز جایگاه مهمی داشتند. می دانیم که آنان سرمایه های کلانی به اصفهان آورده و به کار تجارت و وام دهی اشتغال داشتند: چه گویم ز هندوی آتش پرست/ که چون دود از او رفت کارم ز دست». همین طور از دکان «چیت سازان» یاد کرده که باید در قیصریه می بوده است. در این زمان، در اصفهان، باغ وحش هم بوده و وحید قزوینی در باره فیل خانه، و نیز اشعاری در باره کرگدن و گاومیش که برای مردم اصفهان موجودات عجیب الخلقه ای بوده، سروده است. حیوان زیبای دیگر گورخر بوده که با عنوان «حمار حبش» از آن یاد کرده و اشعاری درباره رنگ یا به عبارتی نقاشی زیبای روی پوست او یاد کرده است: «قلمکار باشد ز دُم تا به لب / بود قالب چیت او روز و شب». او نقاشی بدن گورخر را با نقاشی های فرنگی مقایسه می کند: «بود بوالعجب تر ز کار فرنگ/ وجودش بود مقسم آب و رنگ».
👇👇

در خانه آويخته بودند، همين كه هند - زوجه او - معلومش ‍ شد كه چنين كرده است ، با سر بى چادر آمد در مجلس عام ، فقره اى را گفت : مضمونش آنست كه اى يزيد! آيا سر حسين پسر فاطمه را بر در خانه آويخته اى ؟!
يزيد برخاست . رداى نحسش را بر هند كشيده گفت : برگرد. و حكم كرد سر مقدس را پائين آوردند.
محل شاهد اين كلام است . گفت : اى هند، برو در خانه بنشين . پسر زياد را خدا لعنت كند. اءعوذ عليه من هذه الفضيحه . برو گريه با ناله كن 
يزيد مى گويد به هند: برو گريه با ناله كن بر حسين (عليه السلام ) و ما چنين مصيبت دارى كنيم ؟!
قباله تمام نشد. هذا ما اشترى ... او مشترى است او هم بايع ثمن اين اشك چشم . خيال نكنيد اين اشكها كه جارى شد خشك مى شود. نه چنين است ! اشك بر مصيبت سيدالشهداء - كه على ما اءصابه باشد، نه بر هر دروغى ملائكه اى خدا خلق كرده كه آن را جمع مى كنند، و در ميان قوارير بهشتى مى كنند. فيدفعونها الى خزنه الجنان فيمزجونها بماء الحيوان . با آن ، آب حيات بهشتى را ممزوج مى كنند
ثمن مى بينيم كى مى دهند. ثمن اين متاع ، نقدى اين متاع ، نقدى دارد كه مى فرمايد: اءلا وصلى الله على الباكين على الحسين راءفه و شفقه . كه خدا بر تو صلوات مى فرستد. اين نقدش ؛ اما باقى ثمن قسط به قسط به تو مى رسد. چند قسط دارد: يكى وقت احتضارت ؛ يكى وقت دخول قبر؛ يكى وقت ساكن شدن در قبر؛ يكى وقت بيرون آمدن از قبر. تا قسط آخرى .
مجملا از وسيله ها چيزى نشمرده ام . صد تا دويست تا كه گفتم ، وسيله اولى آنها ((شهادت )) است در ركاب آن جناب . چون كه هيچ پيغمبرى و امامى ، در ميدان شهيد نشد. يحيى را در طشت سرش را بريدند. حضرت امير (عليه السلام ) در محراب شهيد شد. حضرت حسن (عليه السلام ) در حجره به سم شهيد شد...
در ميدان شهيد شدن مخصوص آن جناب است . و اين وسيله منحصر است در هفتاد و دو نفر كه اسمهاشان در صحيفه حسينيه كه جبرئيل آورد، نوشته شده بود.
بدان كه جبرئيل دوازده صحيفه آورد به عدد ائمه اثنى عشر، و تكاليف هر امامى در او ثبت بود. و هر امامى كه به مقام امامت رسيد، بايد گشوده ، بخواند، و به تكليفش عمل كند. و همه در آوردند، عمل كردند.
و حضرت حسين (عليه السلام ) هم صحيفه داشت . در آن نوشته بود:
يا حسين اشر نفسك لله ، يعنى : جان خود را بفروش . وقاتل حتى تقتل : مقاتله كن ؛ تا كشته شوى . و اءخرج باءقوام للشهاده : چند نفر را كه مخصوصند ببر، تا شهيد شوند. لا شهاده لهم الا معك 
اين يك وسيله . وسيله ديگر مماثل است با ثواب شهداء، كه اگر تحصيل كنى اين مقام را، به مثل مقام آنها به تو بدهند.
وسيله ديگر، ((مشاركت )) است . در حديث جابر است چون آمد به زيارت سيدالشهداء (عليه السلام ) كه اول كسى بود كه به زيارت حضرت آمد به كربلا. و شبهه اى در خوبيش نيست ؛ چرا كه معذور بوده است ، و نابينا بوده ، جهاد از او ساقط بود. اينها احكامى خدائى اند. مردم بازيچه مى دانند!
اگر سيدالساجدين هم ناخوش نبود، آن جناب هم تكليفش جهاد بود. بايد ناخوش شود كه بماند. با آن ناخوشى شنيده ايد كه يك دفعه ، يا دو دفعه ، به يارى پدر بزرگوار آمد
بارى ، جابر آمد به زيارت سيدالشهداء (عليه السلام ) در روز اربعين . اين چنين مى فهمم از بعض روايات كه آن نابينا از ((مدينه طيبه )) تا ((كربلا)) هم پياده آمده بود. عصاكش او ((عطيه )) بوده است . محل شاهد را مى خواهم بگويم ، اما كيفيت زيارتش باشد.
بارى ، آن وقت موضع حرم محترم صحرائى بود. اثر قبرى هم بود. شايد خاكى هم سر قبر مطهر بالا آورده بودند. با عطيه گفت : مرا ببر دستم را بگذار بر قبر. مى گويد: چنين كردم .
سه مرتبه گفت : ((يا حسين !)) و غش كرد. و بعد به هوش آمد، زيارتى كرد. بعد صورتش را بر گردانيد شهدا را زيارت كرد گفت :
اءشهد لقد شاركنا كم فيما اءنتم فيه ؛ يا آنچه نزديك به همين فقره است . حاصل مضمون : بدان كه ما با شما شريك شده ايم . عطيه مى گويد: خدمت آن جناب عرض نمودم كه چگونه ما با آنها شريك شده ايم ؟ و حال آنكه آنها كشته شده اند، بدنهاى ايشان پاره پاره شده است ، اطفال ايشان اسير شده . فرمود: شنيدم از حبيب خدا، من اءحب عمل قوم ... ؛ هر كس عمل ديگرى را دوست دارد، شريك مى شود با ايشان . من عمل ايشان را دوست داشتم و نيت من ، نيت ايشان بود.
يكى از وسايل ، ((معرفت به حق حسين (عليه السلام ))) است .
منادى اين وسيله ، پيغمبر است . او را مى برد بر منبر، بر دامن مى نشانيد؛ مى فرمود:
اءيها الناس ! هذا الحسين بن على ، فاعرفوه  معرفت به حقش بهم برسانيد.
با اينكه در حق ائمه بايد معرفت بهم رسانيد، معلوم مى شود خصوصيتى دارد. ((ابن يعفور)) مى گويد: از كوفه رفتم به مدينه زيارت حضرت صادق (عليه السلام ) عرض كردم : خيلى زحمت كشيدم . فرمود: لا تشك ربك ؛ كارى كه براى خدا كرده اى ، از زحمتش مگو.
فرمود: چرا نرفتى به زيارت كسى كه حقش از من عظيم تر است بر تو؟
مى گويد: تعجب كردم . عرض كردم كه تو امامِ

● شعر فایز مازندرانی در مدح و رثای حضرت معصومه
اشاره :
سال روزِ وفات فاطمه معصومه (س) ـ بانوی گرامی و خواهر محترم امام رضا (ع) ـ را گرامی می داریم
نگاه خوانندگان عزیز را به شعری در مدح و رثای این بانو از مرحوم «فایز مازندرانی» از شاعران آیینیِ بزرگ ملّی ما (اهل آبادی مرزبال و آرام گرفته در آستانِ امام زاده محسن آردکلا) فرا می خوانیم.

در مدح [و رثای] حضرت معصومه (س)
(قصیده) (مَفاعِلُن فَعَلاتُن مَفاعِلُن فَعْلُن)
(19 بیت)

مرا [چو] دیده به خاکِ درَت منوّر شد
پیِ نثارِ تو، این عقد، پُر زِ گوهر شد
تَبارَکَ الله، یا بِنتِ موسِیِ الکاظِم
که قُم ز یُمنِ قُدومت ز عرش برتر شد
خوشا که روضه رضوان شده است، خطّة قُم
چه غم که خُلد، ز اَنظارِ ما مُسَتَّر شد
زمینِ قُم ز شرافت شده است رشکِ بهشت
که ذکرِ خُلد به «یا لَیْتَنی» مکرّر شد
ز عصمتِ تو [گواه اند]، مُلک تا مَلَکوت
که اِشتهار به معصومه¬ات ز داور شد
کدام مریم، سر، اندر آستان تو نیست؟
کدام عیسی، بر درگهت نه چاکر شد؟
کدام درد، ز اَنفاسِ تو نیافت شفا؟
کی آمده است، که مأیوس گشت [و] مُضطر شد؟
اگر که حُکم به تکریمِ اُمَّهات نبُود،
بگفتمی که کنیزِ درِ تو هاجر شد
شهانِ خطّة ایران¬زمین عرشِ سریر
که خاک¬روبِ درِشانْ هزار قیصر شد،
در آستانِ جلالِ تو هم¬چو دربانان،
به احترام ز هر سو سِتاده بر در شد
هرآن که خُفت به خاکِ درِ تو از اخلاص
خلاص از همه آشوبِ روزِ محشر شد
ز بس به کوی تو شد ریخته، سر و تن و جان
که قُم چو خانة صورتگران، مصوَّر شد

[گریز:]
پدر تُو راست که بابُ الحوائجش لقب است
امامِ خطّة امکان ز حَیِّ داور شد
برادرِ تو که شَمسِ شُموس [و] بَدرِ نُفوس
شهیدِ زهرِ جفا از عَدویِ کافر شد
هنوز چشم تُو را جانبِ خراسان است
ز بس هوایِ لِقایِ رضات بر سر شد
بنالم از غمِ تو یا ز درد زینبِ زار
که پشتْ خَم ز غمِ مرگ شش برادر شد
حسینْ غریب به کوفه، رضا به توس غریب
رضا ز زهرْ شهید و حسینْ ز خنجر شد
تو کُشته گشتنِ او را، ندیده¬ای از زهر
سرِ حسین به نِی در حضورِ خواهر شد
[چو] گشت مادِحِ تو، فائز از سرِ اخلاص
به مادِحِ تو مَلَک، در فلک ثناگر شد.

منبع :
بیت العزا (دیوان اشعار فائز مازندرانی)،
مقدّمه، تصحیح و تعلیقات: علی ک. (امیر لاله وایی)
(آماده برای چاپ و انتشار).

● شعر فایز مازندرانی در مدح و رثای حضرت معصومه
اشاره :
سال روزِ وفات فاطمه معصومه (س) ـ بانوی گرامی و خواهر محترم امام رضا (ع) ـ را گرامی می داریم
نگاه خوانندگان عزیز را به شعری در مدح و رثای این بانو از مرحوم «فایز مازندرانی» از شاعران آیینیِ بزرگ ملّی ما (اهل آبادی مرزبال و آرام گرفته در آستانِ امام زاده محسن آردکلا) فرا می خوانیم.

در مدح [و رثای] حضرت معصومه (س)
(قصیده) (مَفاعِلُن فَعَلاتُن مَفاعِلُن فَعْلُن)
(19 بیت)

مرا [چو] دیده به خاکِ درَت منوّر شد
پیِ نثارِ تو، این عقد، پُر زِ گوهر شد
تَبارَکَ الله، یا بِنتِ موسِیِ الکاظِم
که قُم ز یُمنِ قُدومت ز عرش برتر شد
خوشا که روضه رضوان شده است، خطّة قُم
چه غم که خُلد، ز اَنظارِ ما مُسَتَّر شد
زمینِ قُم ز شرافت شده است رشکِ بهشت
که ذکرِ خُلد به «یا لَیْتَنی» مکرّر شد
ز عصمتِ تو [گواه اند]، مُلک تا مَلَکوت
که اِشتهار به معصومه¬ات ز داور شد
کدام مریم، سر، اندر آستان تو نیست؟
کدام عیسی، بر درگهت نه چاکر شد؟
کدام درد، ز اَنفاسِ تو نیافت شفا؟
کی آمده است، که مأیوس گشت [و] مُضطر شد؟
اگر که حُکم به تکریمِ اُمَّهات نبُود،
بگفتمی که کنیزِ درِ تو هاجر شد
شهانِ خطّة ایران¬زمین عرشِ سریر
که خاک¬روبِ درِشانْ هزار قیصر شد،
در آستانِ جلالِ تو هم¬چو دربانان،
به احترام ز هر سو سِتاده بر در شد
هرآن که خُفت به خاکِ درِ تو از اخلاص
خلاص از همه آشوبِ روزِ محشر شد
ز بس به کوی تو شد ریخته، سر و تن و جان
که قُم چو خانة صورتگران، مصوَّر شد

[گریز:]
پدر تُو راست که بابُ الحوائجش لقب است
امامِ خطّة امکان ز حَیِّ داور شد
برادرِ تو که شَمسِ شُموس [و] بَدرِ نُفوس
شهیدِ زهرِ جفا از عَدویِ کافر شد
هنوز چشم تُو را جانبِ خراسان است
ز بس هوایِ لِقایِ رضات بر سر شد
بنالم از غمِ تو یا ز درد زینبِ زار
که پشتْ خَم ز غمِ مرگ شش برادر شد
حسینْ غریب به کوفه، رضا به توس غریب
رضا ز زهرْ شهید و حسینْ ز خنجر شد
تو کُشته گشتنِ او را، ندیده¬ای از زهر
سرِ حسین به نِی در حضورِ خواهر شد
[چو] گشت مادِحِ تو، فائز از سرِ اخلاص
به مادِحِ تو مَلَک، در فلک ثناگر شد.

منبع :
بیت العزا (دیوان اشعار فائز مازندرانی)،
مقدّمه، تصحیح و تعلیقات: علی ک. (امیر لاله وایی)
(آماده برای چاپ و انتشار).

به لحاظ روش شناسی علم تاریخ، نمی توان بر تجربیات شهودی اعتماد کرد؛ ولی عملاً همان طور که خودتان هم اشاره فرمودید، گاهی به آن تن می دهیم.

نمونۀ عینی از این قضیه، برخی از مقابر انبیا و بزرگان در نجف اشرف و وادی السلام است که محل دقیق یا حتی اجمالی آن معلوم نبوده و مرحوم سید بحر العلوم محلّ فعلی را معرفی کرده و چون ایشان معروف به این بوده که با امام زمان مرتبط است، کسی از عوام و خواص از او سند نخواسته و هم اینک مقابری که برای جناب هود و صالح و برخی از بزرگان در وادی السلام یا نجف و کوفه ساخته شده، بر اساس نظر ایشان است و کسی هم در این قضیه ان قلت نمی کند.

پاسخ مختصری که در گروه دیگری به فرمایشات ایشان نوشتم:
Haadi Macaarem:
از آنجا که در عنوان از رقم (1) استفاده شده، ظاهرا اين مبحث ادامه دارد، و طالبان علم و پژوهش در اين بحث در آتيه بيش از اين مستفيض خواهند شد؛ توجه انديشمندان و پژوهشگران به اين مباحث خصوصا در دوراني که عموم جامعه، سياست زده يا درگير مشکلات متعدد اقتصادي و اجتماعيند، موجب خرسندي و بهره وري علمي است و لذا سعي ايشان مشکور است. جزاهم الله خيرا.
اما چند نکته: نام بردن از علماي تفکيکي در ابتدا و انتهاي متن ضروري نبود، چرا که استناد به آن روايت، مختص بديشان نيست و مخالفان فلسفه منحصر در ايشان نيستند.
در اثناء بحث راجع به مؤلف حديقة الشيعه، حکمي قطعي صادر فرموده اند. قطع بر امثال اين نسبتها که در طول تاريخ موافقان و مخالفان بسيار داشته، انصافا دشوار است. همين يکي دو ماه اخير کتاب بالنسبه مفصلي در اثبات صحت انتساب آن کتاب به اردبيلي منتشر شد. ضمنا اينکه کتاب مزبور از محقق اردبيلي باشد يا از عالمي ديگر از علماي شيعه در چگونگي بحث و سير استدلال ايشان دخلي ندارد. فرض کنيم انتساب آن به محقق قطعا ثابت باشد، باز هم ايرادات مزعوم و نکات ايشان قابل طرح بود. اين نکته هم قابل ذکر است که قطع بر کذب نسبت نزد ايشان، در بحث با ديگري که قطع بخلاف آن دارد يا شک دارد در قطع به إحدی الطرفين، مفيد فايده نيست. چون در بحث بين الاثنيني، لازم است از مبادي و مباني مشترک استفاده نمود.
فرموده اند روايت مزبور سابقه اي در قبل از حديقه ندارد. خود نويسنده حديقه مدعي است آن را از سيد مرتضی رازي نقل نموده. خوب بود مي فرمودند در منابعي که فعلا در دست ماست، موجود نيست. بلکه اگر مي فرمودند "ما نديده ايم" اقرب به واقع بود.
فرموده اند مضمون حديث گواهي است روشن بر جعل آن در ادوار متأخر. و در ادامه، اين ادعاي کلي و بزرگ را تنها به دليلي بي دلالت ارجاع داده اند. خوب مشابه اين سخن را ديگري هم مي تواند بياورد و بگويد خود محتواي حديث گواه روشن و قاطعي است بر صحت معاني آن. چرا که غالب مطالب آن در قرون متأخر واقع شده است. اما اينکه "اهل فلسفه و تصوف جز در ادوار خيلي متأخر ربطي به هم نداشته اند"، چه نقصي بر آن حديث وارد مي آورد و چه دلالتي بر مجعول بودن آن دارد؟ خود نويسنده محترم هم فرموده اند که حديث در ژانر علائم آخر الزماني است و دارد راجع به زمان آينده، پيش گوئي مي کند. اگر غير اين بود اشکال داشت و در آن صورت، عدم تطابق پيشگوئي با واقع خارجي، دليلي مي بود بر کذب آن و لذا اثبات مجعوليتش.
باز فرموده اند: "این حدیث که از همان آغازش محتوای متناقض گونه ای دارد که نیازی به تذکر در این باب نمی بینم ...". اي کاش تذکرات جناب استاد در اين باب هم عرضه مي شد تا استفاده اتم و اکمل مي بود. عجالتا تا برداشت ايشان ديده نشود نمي توان اين سخن را تأييد نمود.

به لحاظ روش شناسی علم تاریخ، نمی توان بر تجربیات شهودی اعتماد کرد؛ ولی عملاً همان طور که خودتان هم اشاره فرمودید، گاهی به آن تن می دهیم.

نمونۀ عینی از این قضیه، برخی از مقابر انبیا و بزرگان در نجف اشرف و وادی السلام است که محل دقیق یا حتی اجمالی آن معلوم نبوده و مرحوم سید بحر العلوم محلّ فعلی را معرفی کرده و چون ایشان معروف به این بوده که با امام زمان مرتبط است، کسی از عوام و خواص از او سند نخواسته و هم اینک مقابری که برای جناب هود و صالح و برخی از بزرگان در وادی السلام یا نجف و کوفه ساخته شده، بر اساس نظر ایشان است و کسی هم در این قضیه ان قلت نمی کند.

دفتر اسناد رسمی 563 تهران واقع در خیابان مفتح، تقاطع طالقانی متعلق به محمد آیت الله زاده است، چون ایشان مانند بسیاری از نام آوران پس از چندی به هر دلیلی طلبگی را به قصد رشته حفوق وداع گفت. البته هستند هم کسانی که میان هر دو جمع می کتند و این حقیر از آن زمره ام.
همسر بنده آخرین شغل هم تهران و هم فمش کار در دفتر اسناد رسمی بود و در تهران پیش این بزرگوار کار می کرد و از کتابخانه اش هم بهره ها می برد. زمانی اما آن عزیز از کتاب هایش خسته شد و به همسرم گفت: اگر شما بر نمی دارید هدیه بدهم مسجدی یا به کسی ... که همسرم برداشت و میان ما دو نفر کتاب ها تقسیم شد.
آنچه که از کتاب ها به دست می آید این است که این بزرگوار مقدمات و سطوح را عمیق و دقیق و کامل و با استادان عالی خوانده و بر بیشتر کتاب های متعارف هم با اختیار کردن نکاتی و توضیحاتی از بین حواشی و شروح و درس های استاد و منابع دیگر، حواشی سودمندی نوشته است.

🔸 تذکری خاضعانه

در پی درگذشت یکی از معروفین به عرفان و سلوک، مشاهده شد که در کانال های مختلف از آن مرحوم مغفور با لقب آیة الله و مجتهد یاد شده است.

مطالعه کتاب سفینة الصادقین که مشتمل بر شرح حالات و مقامات و کرامات آن مرحوم از زبان خودش! می باشد بیانگر این است که وی مطلقا تحصیلات حوزوی در حدّ اجتهاد نداشته و اطلاق لقب آیة الله که خاص مجتهدین و فقهاء است بر ایشان نادرست و غیر مطابق با واقع است.

(ایشان ضمن اشاره به نداشتن تحصیلات حوزوي عميق فرموده: بنده حالى داشتم كه وقتى روايتى را مى خواندم كأنّ صاحب حديث را با آن مى ديدم و گويا نورى در قلبم روشن مى شد كه آنا معناى واقعى روايت و مقصود امام عليه السلام را مى فهميدم)!!

البته مطالب کتاب مزبور صرفا بیانگر قدرت های نفسانی آن مرحوم است، و ربطی به مقامات عارفان ندارد.

شاگردی ایشان نزد حضرت آيت الله قاضی نیز که در برخی منشورات آمده نادرست است، و ایشان را با مسلک مرحوم قاضی نسبتی نبوده است.

قال مولانا امیرالمؤمنین علیه السلام: قلّما ینصف اللسان فی نشر قبیح أو إحسان.

🔹وقتی مسجد اعظم قم ساخته میشد قرار شد چاه آبی حفر کنند که آن مسجد مستقل از آب شهر باشد. تحقیق شد که چه کسی این کار را بهتر از دیگران انجام می دهد. معلوم شد شرکتی در خیابان سعدی تهران هست که مدیریت آن با آقای جمشید یگانگی است ولی ایشان زردشتی میباشد. موضوع را با آيت الله العظمی بروجردی مطرح کردند ایشان فرمود: «زردشتی باشد، چه اشکالی دارد؟»

🔸 مهندس لرزاده قرارداد حفر چاه و سیستم آبرسانی مسجد را با آن شرکت بست و کار تا آخر انجام شد. هنگام تسویه حساب، آقای جمشید یگانگی گفته بود مایل است با آقای بروجردی ملاقات کند.

🔹در ملاقات آقای بروجردی از ایشان تشکر کرده بود ولی آقای یگانگی خواهش کرده بود که اجازه دهید من هم در ثواب این مسجد شریک باشم و پولی بابت کار دریافت نکنم.

🔸در همین حال یکی از حاضرین به آقای بروجردی گفته بود: «آقا به ایشان بفرمایید مسلمان شود».

🔹آقای بروجردی از شنیدن این جمله آنقدر ناراحت شده بود که صورت و گوشهایش قرمز شده بود. آقای یگانگی هم سرش را زیر انداخته و ساکت بود.

🔸پس از مدتی فرمودند: «من دعا می کنم خداوند از این صفا و اخلاص ایشان به ما هم عنایت بفرماید».

@bazmeghodsian

🔹وقتی مسجد اعظم قم ساخته میشد قرار شد چاه آبی حفر کنند که آن مسجد مستقل از آب شهر باشد. تحقیق شد که چه کسی این کار را بهتر از دیگران انجام می دهد. معلوم شد شرکتی در خیابان سعدی تهران هست که مدیریت آن با آقای جمشید یگانگی است ولی ایشان زردشتی میباشد. موضوع را با آيت الله العظمی بروجردی مطرح کردند ایشان فرمود: «زردشتی باشد، چه اشکالی دارد؟»

🔸 مهندس لرزاده قرارداد حفر چاه و سیستم آبرسانی مسجد را با آن شرکت بست و کار تا آخر انجام شد. هنگام تسویه حساب، آقای جمشید یگانگی گفته بود مایل است با آقای بروجردی ملاقات کند.

🔹در ملاقات آقای بروجردی از ایشان تشکر کرده بود ولی آقای یگانگی خواهش کرده بود که اجازه دهید من هم در ثواب این مسجد شریک باشم و پولی بابت کار دریافت نکنم.

🔸در همین حال یکی از حاضرین به آقای بروجردی گفته بود: «آقا به ایشان بفرمایید مسلمان شود».

🔹آقای بروجردی از شنیدن این جمله آنقدر ناراحت شده بود که صورت و گوشهایش قرمز شده بود. آقای یگانگی هم سرش را زیر انداخته و ساکت بود.

🔸پس از مدتی فرمودند: «من دعا می کنم خداوند از این صفا و اخلاص ایشان به ما هم عنایت بفرماید».

@bazmeghodsian

🔹وقتی مسجد اعظم قم ساخته میشد قرار شد چاه آبی حفر کنند که آن مسجد مستقل از آب شهر باشد. تحقیق شد که چه کسی این کار را بهتر از دیگران انجام می دهد. معلوم شد شرکتی در خیابان سعدی تهران هست که مدیریت آن با آقای جمشید یگانگی است ولی ایشان زردشتی میباشد. موضوع را با آيت الله العظمی بروجردی مطرح کردند ایشان فرمود: «زردشتی باشد، چه اشکالی دارد؟»

🔸 مهندس لرزاده قرارداد حفر چاه و سیستم آبرسانی مسجد را با آن شرکت بست و کار تا آخر انجام شد. هنگام تسویه حساب، آقای جمشید یگانگی گفته بود مایل است با آقای بروجردی ملاقات کند.

🔹در ملاقات آقای بروجردی از ایشان تشکر کرده بود ولی آقای یگانگی خواهش کرده بود که اجازه دهید من هم در ثواب این مسجد شریک باشم و پولی بابت کار دریافت نکنم.

🔸در همین حال یکی از حاضرین به آقای بروجردی گفته بود: «آقا به ایشان بفرمایید مسلمان شود».

🔹آقای بروجردی از شنیدن این جمله آنقدر ناراحت شده بود که صورت و گوشهایش قرمز شده بود. آقای یگانگی هم سرش را زیر انداخته و ساکت بود.

🔸پس از مدتی فرمودند: «من دعا می کنم خداوند از این صفا و اخلاص ایشان به ما هم عنایت بفرماید».

@bazmeghodsian