مكتبة المجلسي ودارالتراث

@litera9
تنکلوشا صورت تحریف شده نام توکروس ، ستاره شناس بابلی سده اول میلادی است . این نام به صورتهای گوناگونی چون تینْکْلوش ، تینکلوس ، طینْقُروس و حتی دَنْکاوَشا ذکر شده است . در باره زندگی تنکلوشا تقریباً هیچ اطلاعی وجود ندارد. ذکر نام او در الفهرست و تاریخ الحکماء به دو صورتِ تینکلوس و طینقروس ، این تصور را به وجود آورده که دو نفر با دو نام متفاوت وجود داشته‌اند.
آثار متعلق یا منسوب به تنکلوشا، او را در درجه اول عالم احکام نجوم معرفی می کنند. تنها اثری که تعلق آن به تنکلوشا قطعی است ، در احکام نجوم بوده است. کتابهای گوناگونی ، بویژه در علوم غریبه ، نیز به او منسوب است ، از جمله رساله های متعددی به فارسی و عربی در باره کیمیا و رموز کیمیاگری ، که در بعضی از این رسائل او را «تنکلوشاه هندی » نیز نامیده اند. همچنین در رساله‌ای در باره «علم الفراسه »، از آرای تنکلوشا در این موضوع یاد شده و فخررازی نیز از آرای وی درباره سحر یاد کرده است.

در مورد کتاب فرحة الغری:

📖 فَرْحَةُ الغَریّ فی تَعْیینِ قَبْر أمیرِالمُؤمنین عَلیّ بْن أبی‌طالب فِی النَّجَف
✍ نوشته: عبدالکریم بن احمد حلی (م ۶۹۳) از خاندان ابن طاووس
مؤلف در این اثر با استفاده از روایات پیامبر (ص) و ائمه (ع) و... به تثبيت و تأیید وجود مدفن اميرالمؤمنين علی (ع) در نجف اشرف پرداخته است. نام كتاب را «فَرحَةُ الغَری بِصَرحَةِ الغُری» نيز گفته‌اند. و این اثر توسط علامه حلی (ره) تلخیص و توسط علامه مجلسی (ره)‌ به فارسی ترجمه شده و آنها نیز چاپ شده اند.
قابل یاد آوری است که در مورد مدفن امام علی (ع) اختلاف نظر هایی وجود دارد تاجایی که در مناطق مختلف بناهایی نیز ساخته شده اند و این کتاب از اینکه امام علی (ع) در نجف عراق مدفون می باشد دفاع می کند.

⚠️ دروغ پردازان معاصر، فصل دوم

پیشتر مباحثی در زمینه معرفی دروغ پردازان معاصر ارائه شد.
آن چه دغدغه نگارنده حقیر را بر ارائه این مطالب بر انگیخت، چند نکته بود:
1. اهمیت تهذیب معارف در هر دوره؛
پر واضح است که چنانچه سیره و اخبار بسیار نشان می دهد، در هر دوره ای کسانی به آلودن منابع دینی به دروغ و مطالب سست پرداخته اند، (ر.ک رجال الكشي، ص: 305/ ح549، تحف العقول ؛ جامعه مدرّسین؛ ص309) و از آن سو عالمانی نیز به مقابله با این روند می پرداخته اند،(بصائر الدرجات، ج‏1، ص: 10و 11، رجال الكشي ، ص: 4 و : 137/ ح220، قرب الإسناد، ص: 77 / ح250، كمال الدين، ج‏1، ص: 221 تا ص:228) و آثار مستندی را نیز در تقابل با این جریان ها نگاشته اند. با این وجود تسامح نسبی در برخی از دوره ها زمینه را برای رشد بیشتر باطل و یا مشکوک فراهم آورده و در عمل کار اصلاحگران دوران بعد را سنگین تر ساخته است.

2- برخورد صریح عالمان متقدم با جریان های دروغ پرداز و یا حتی روات متسامح، آثار و پیامدهای مثبت خود را حتی در ادوار پسین نیز کاملاً نشان داده است. حفظ قرائن و تألیف کتبی که به بررسی وثاقت و ضعف راویان و صاحبان آثار می پردازد، سرمایه گرانسنگ محققان دوران بعد در زمينه اعتبار سنجي بوده است.

3- از آن سو غفلت و تساهل در بررسی نقادانه آثار و ویژگی های مؤلفین و روات در برخی ادوار موجب حجیم شدن مطالبی بوده است، که پیشتر در آثار معتبر یافت نمی شده است، اما در عین حال تراکم اخبار بی ریشه برخی را در وهم اعتبار آن انداخته است. که خود زمینه ساز دو آسیب بزرگ بوده است:

- تحریف مناسک و عقاید دینی، همگام با فاصله گرفتن از سرچشمه اصیل معارف کتاب و سنت (که به نحو کلی به شواهد آن اشاره شد. t.me/gholow2/395) و شاید از خطرناک ترین آثار آن روند کرامت سازی ها و معصوم تراشی هایی است، که موجب تحزب و تفرقه انگیزی در میان شیعیان آل البیت ع می شود.

- دوم: بی اعتمادی برخی از متدینین به معارف روایی اصیل با مشاهده روند آشکار تغییرات و ازدیاد اخبار در منابع اخیر!
در این میان مخالفان فرا مذهبی نیز که کاملاً به منابع ما دسترسی دارند، این تغییرات را دستمایه تضعیف عقاید عوام شیعه قرار می دهند.
@gholow2

3- اخبار امامیه در منابع فرق

در برابر، بخش های زیادی از مصادر شیعه و یا قرائن مؤثر در فهم اخبار امامی، توسط عامه و فرق غیر امامی حفظ شده است.
- مرحوم شیخ طوسی در مقدمه فهرست می گوید: «… أنّ كثيرا من مصنّفي أصحابنا و أصحاب الأصول ينتحلون المذاهب الفاسدة و إن كانت كتبهم معتمدة.» (فهرست كتب الشيعة للطوسي، ص: 4)
در فهارس شیعی شخصیت های غیر امامی متعددی به عنوان مصنفان برای امامیه معرفی شده اند: مانند ابن عقده (فهرست كتب الشيعة، للطوسي، ص: 68، الرجال لابن الغضائري، ص: 111) طبري، (رجال النجاشي، ص: 322) و…
- برخی از مشایخ غیر امامی راوی بسیاری از اصول اصحاب بوده اند. حميد بن زياد (فهرست كتب الشيعة، للطوسي، ص: 155)، احمد بن هلال (همان، ص: 83)، علی بن الحسن الطاطری (همان، ص: 272) و یا راویانی چون عبد الرزاق صنعانی راوی کتاب ابان و…
نمونه ای از آثار برجامانده شیعی از طریق عامه:
- بسیاری از اطلاعات راویان امامیه در مصادر تاریخ و رجال عامه برجامانده است. کتاب بسیار ارزنده مرحوم ابن ابی طی از منابع رجال و تراجم عامه بازسازی شده است.
- بخش های مهمی از مقتل ابومخنف و یا آثار تاریخی کلبی و یا نصر بن مزاحم در مصادر تاریخی عامه مانند تاریخ طبری بر جای مانده است. امالی الخمیسیه و امالی ابن الشجری نیز حاوی اخبار مسندی در زمینه مقتل شهدا است.
- برخی از منابع تفسیری غیر امامی مانند شواهد التنزیل و تفسیر حبری اسناد بسیاری از مصادر امامیه را بازتاب داده است، که گاه اصل آن در دست ما نیست. و یا آنکه اخبار برجامانده در نسخ ما بدون سند است. (مانند اسناد نسخه ناقص تفسیر مرحوم عیاشی و تفسیر فرات از مائلان به زیدیه در شواهد التنزیل و تفسیر حبری). تفسیر ثعلبی نمونه ای دیگر از آثار عامه است که به تفاسیر متقدم شیعه نیز توجه داشته است.
- بسیاری از فضائل نگاران عامه اخبار مصادر امامی را در کتب خود گنجانده اند. مانند حموئی در فرائد السمطین، خوارزمی در مناقب ابن شهاب در مودة القربی، دیلمی در الفردوس و…
- هم چنین از منابع فرق شیعی غیر امامی، مثلاً در تیسیر المطالب مؤلف زیدی از پدرش از مرحوم ابن الولید و نیز حمزة بن القاسم العلوی بسیار روایت می کند؛ حتی گاه با تعبیر رضی الله عنه. و در این میان گاه اسنادی برای اخبار مرسل مهمی در منابع امامی ارائه داده است. (مانند خبر مشهور مرسل «من أخذ دينه عن أفواه الرّجال» در مقدمه کافی و تصحیح الإعتقادات مفید، و مشابهش در مقدمه الغیبة نعمانی، که متنی مشابه با سندی متصل در تيسير المطالب في أمالي أبي طالب، ص: 216 آمده است.نمونه دیگر: ص213) و یا پاره هایی از کتاب معرفة الباری احمد بن علي عقيقي در کتاب شدیداً غالیانه نصیری حقائق اسرار الدین برجامانده که قرائن نشان میدهد، مؤلف در نقل این روایات و یا روایات کتاب کافی با همان اسناد متداول دس ننموده است. (او نقل های متعددی نیز از محمد بن همام و ابن عقده و محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری، احمد بن هوذة و… دارد.) اثری مانند الایضاح قاضی نعمان اسماعیلی نیز می تواند در شناسایی برخی مصادر حدیث امامیه کمک کند.
- البته برخی از این آثار گرچه احادیث بسیاری از امامیه را در خود جای داده، اما به دلیل تأخر و کم دقتی مؤلف در بازسازی اسناد امامی اهمیت بالایی ندارد. مانند ینابیع المودة و البته شیوع احتجاج برخی از غیر محققین به آن به عنوان مصدری عامی جای تعجب دارد.

بر این اساس می توان گفت مشکل دیگر دیدگاه دسته پیش گفته به منابع فرق، غفلت ایشان از یک بام و دو هوایی این مطلق نگری است. مثلاً در ناحیه اخبار مصائب و ملاحم به نحو بسیار گسترده به اخبار عامه استناد می جویند. اما از آن سو تاریخ عامه را کاملاً نامعتبر می انگارند!! و یا در تأیید اخبار ضعیف منابع عامه را مورد توجه قرار می دهند، ولی در ناحیه ضعف، تعارض تک خبر منبع شیعی با اخبار نزدیک به تواتر عامه برایشان اهمیتی ندارد.
بسیاری از جزئیات واقعه عاشورا و مصائب اهل بیت ع را عامه و زیدیه ثبت کرده اند. آیا ایشان همه را دور می ریزند؟ چرا؟!
@gholow2

@litera9
تنکلوشا صورت تحریف شده نام توکروس ، ستاره شناس بابلی سده اول میلادی است . این نام به صورتهای گوناگونی چون تینْکْلوش ، تینکلوس ، طینْقُروس و حتی دَنْکاوَشا ذکر شده است . در باره زندگی تنکلوشا تقریباً هیچ اطلاعی وجود ندارد. ذکر نام او در الفهرست و تاریخ الحکماء به دو صورتِ تینکلوس و طینقروس ، این تصور را به وجود آورده که دو نفر با دو نام متفاوت وجود داشته‌اند.
آثار متعلق یا منسوب به تنکلوشا، او را در درجه اول عالم احکام نجوم معرفی می کنند. تنها اثری که تعلق آن به تنکلوشا قطعی است ، در احکام نجوم بوده است. کتابهای گوناگونی ، بویژه در علوم غریبه ، نیز به او منسوب است ، از جمله رساله های متعددی به فارسی و عربی در باره کیمیا و رموز کیمیاگری ، که در بعضی از این رسائل او را «تنکلوشاه هندی » نیز نامیده اند. همچنین در رساله‌ای در باره «علم الفراسه »، از آرای تنکلوشا در این موضوع یاد شده و فخررازی نیز از آرای وی درباره سحر یاد کرده است.

‍ کهن‌ترین مکتوب تاریخ‌دار فارسی:
دست‌نوشتی فارسی از احمد بن ابی‌القاسم خَیقانی در پایان قرآنی از قرن سوم

کهن‌ترین دستنویس فارسی که تاکنون شناخته شده، نسخه‌ای از کتاب الابنیة عن حقایق الأدویة متعلق به سال 447 هجری است؛ اما در میان نسخه‌های قرآنی قدیم‌تر گاه یادداشت‌هایی می‌توان یافت که اطلاعات ما در خصوص فارسی نویسی ایرانیان را به زمانی بسیار قدیم‌تر می‌برد. یکی از این اسناد، مجموعه یادداشت‌های خَیقانی یا خایقانی (از اهالی طوس خراسان) است که در هنگام تصحیح قرآنی سی پاره (جزء)، به زبان فارسی و در پایان هر یک از این اجزاء نوشته است. مقالۀ حاضر به معرفی 5 جزء کشف شده از این قرآن در دو کتابخانۀ چستربیتی و کتابخانۀ ملی اسرائیل، برگ‌نوشته‌هایی پراکنده از آن در موزه‌های مختلف جهان، و نیز به بررسی جوانب مختلف تاریخی و ادبی در نوشته‌های فارسی خَیقانی می‌پردازد و در پایان به دیگر نمونه یادداشت‌های کهن فارسی در نسخه‌های قرآنی اشاره می‌کند.

انتشار یافته در: آینۀ میراث، سال پانزدهم، شمارۀ پیاپی 61 (پاییز و زمستان 1396)، ص 9ـ26.
منبع: کانال دکتر مرتضی کریمی‌نیا
⬇️⬇️

💐🍃🌿🌸🍃🌾🌼
🍃🌺🍂
🌿🍂
🌷
🍁اقوال علماء در علم امام (17)

✍سخن صاحب المیزان:

از صاحب المیزان رضوان الله علیه در مورد علم امام حسین (ع) به شهادت خود سوالی بدین گونه شده است :

🔷علم امام چیست و تا چه حدی می باشد ؟آیا امام ، علم به مرگ خود دارد که چگونه و به چه طریق کشته خواهد شد؟ حتی علم به ساعت و شب یا روز مرگ خود دارد؟

✅معظم له در پاسخ نوشته اند:
امام (ع) به موجب اخبار کثیره، مقامی از قرب دارد که هر چه را بخواهد به اذن خدا می تواند بداند و از آن جمله است علم به تفصیل مرگ و شهادت خود با جمیع جزئیات آن، و این مساله هیچ گونه محذوری از راه عقل ندارد و از راه شرع نیز روایاتی هست که هر یک از ائمه، لوحی از جانب خدا داردکه وظایف خاصه وی در آن ثبت است"(کتاب یک بررسی مختصر پیرامون قیام حسین بن علی (ع) ص 113)

🔷این که صاحب المیزان –طاب ثراه- فرموده اند " روایاتی هست که هر یک از ائمه، لوحی از جانب خدا دارد که وظایف خاصه وی در آن ثبت است " مقصود ایشان همان روایاتی است که قبلا گفتیم حتی یک خبر صحیح در آنها وجود ندارد و بعضی از راویان آنها کذّاب و بعضی مجهول هستند و به فرض این که سند بعضی از آنها صحیح هم بود ، چون این روایات متواتر نیستند ، نمی توان با آنها عقیده ای را ثابت کرد و این مطلب مورد قبول همه علمای اهل اجتهاد است که خبر واحد غیر متواتر چون یقین آور نیست ،عقیده ای را ثابت نمی کند و این به عنوان یک اصل مسلم در نزد علما تلقی شده است که عقل نیز آن را تأیید می کند .
بنابر این اعتماد صاحب المیزان به این روایات بی اعتبار ، که از قبیل خبر واحد محسوب می شوند ،عدول از این اصل مسلّم نزد علما و عقل است و باید در آن تجدید نظر شود.

❇️ نویسندگان کتاب "یک بررسی مختصر پیرامون قیام امام حسین (ع) خواسته اند ثابت کنند که امام حسین (ع) دانسته خود را به کشتن داده و این وظیفه الهی او بوده است و برای اثبات مدعای خود ، در صفحه 16 به حدیث ابوجمیله کذّاب که قبلا ذکر شد تمسّک کرده اند که گفته است :"خدا در نامه مهر شده محرمانه ای به امام دستور داده بود خود را به کشتن بدهد ". آن گاه این نویسندگان،سخن صاحب المیزان را که فرموده اند:"هر یک از ائمه لوحی از جانب خدا دارد که وظایف خاصه وی در آن ثبت است "،برای تایید نظر خود ذکر کرده اند ولی قبلا دانستیم که خبر واحد ،عقیده ای را ثابت نمی کند اگر چه سندش هم صحیح باشد ، چه رسد به این اخبار که حتی سند یکی از آنها هم صحیح نیست.

🌟یک جمله معترضه:

از این که صاحب المیزان رضوان الله علیه فرموده اند :"امام، به موجب اخبار کثیره ،هر چه را بخواهد می تواند بداند " مقصودشان از این اخبار کثیره ،چهار حدیثی است که در اصول کافی جلد 1ص 257 و 258نقل شده و همین چهار حدیث در بصائر الدرجات ص335 در صورت پنج حدیث نقل شده است و اصل این احادیث دو حدیث است که در کافی و بصائر به صورت تکراری آمده و اگر کسی به طور سطحی این احادیث را در کافی و بصائر مطالعه کند ، ممکن است تصور نماید که 9 حدیث در این مسأله وجود دارد، ولی پس از دقت می فهمد که فقط دو حدیث وجود دارد که به صورت تکراری نقل شده اند ، و بنابر این اخبار کثیره ای در این موضوع وجود ندارد ، و ضمناً سند هیچ یک از این دو خبری که وجود دارد صحیح نیست و علاوه بر این ، دو حدیث مزبور دارای معارض هستند که در جای خود ثابت شده است و از این رو به کلّی از اعتبار ساقط می شوند.

دستور خصوصی فضیلت نیست:
✳️کسانی که این حدیث را ساخته اند، که " هر یک از ائمه علیهم السلام دستور محرمانه خصوصی از خدا داشته اند و امام حسین (ع) نیز از خدا دستور داشته است خود را به کشتن بدهد"یکی از اهدافشان این بوده است که به خیال خود برای ائمه فضیلت و مقامی ثابت کنند ، ولی اینان از این نکته غافل بوده اند که با این کارشان نقیصه ای را برای ائمه علیهم السلام ثابت می کنند ، زیرا لازمه سخن آنان این است که امام نمی تواند از قوانین کلّی اسلام، که کمبودی ندارد ، وظیفه خود را استخراج کند و احتیاج به دستور خصوصی دارد تا وظیفه خود را تشخیص دهد و به آن عمل کند.

✍ ادامه دارد...

📚منبع: کتاب قضاوت زن در فقه اسلامی، مقاله اقوال علما در علم امام
🌹
🌿
🌾🍂
🍃🌺🍂
💐🌾🍀🌼🌷🍃🌼

@Salehinajafabadi

امامیه و بده و بستان های منابع فرق؛

باید گفت منابع فرق مختلف چنانکه که برخی می پندارند، از یک دیگر جدا نیستند. از نکات مهم در مورد منابع فرَق میزان داد و ستد های میان آن هاست. فرَق مختلف روایات بسیاری از یکدیگر می گیرند. چه اینکه نمونه های روایت اصحاب ائمه ع از راویان عامه در مصادر شیعه بسیار زیاد است. در حدی که در روایاتی به صراحت گفته شده که شیعه قبل از امام باقر ع حلال و حرام خود را از عامه می گرفتند. (ثُمَّ كَانَ أَبُو جَعْفَرٍ وَ كَانَتِ‏ الشِّيعَةُ قَبْلَهُ لَا يَعْرِفُونَ مَا يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِ مِنْ حَلَالٍ وَ لَا حَرَامٍ إِلَّا مَا تَعَلَّمُوا مِنَ النَّاس‏... رجال الكشي، ص: 425، و ر.ک تفسير العياشي، ج‏1، ص: 252، الكافي، ج‏2، ص: 20) طبعاً این خبر آن روش را مطلوب معرفی نمی کند. اما از آن سو اصحاب آن دوره را یکسره غرق در حرام هم نمی شمارد. (ر.ک t.me/h_m_Borujerdi/527) پس از این دوره نیز باز رابطه اصحاب ائمه با اخبار عامه قطع نشد. هر چند که فارغ از درستی و نادرستی اصل این رویکرد، اجمالا خالی از آسیب هایی نبوده است. در این جا این گزارشی از ابن ابی عمیر در مورد در هم آمیختگی اخبار عامه و شیعه در خور توجه است:
عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْقُتَيْبِيُّ، قَالَ، قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ الْفَضْلُ بْنُ شَاذَانَ، سَأَلَ أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، مُحَمَّدَ بْنَ أَبِي عُمَيْرٍ، فَقَالَ لَهُ: إِنَّكَ قَدْ لَقِيتَ مَشَايِخَ الْعَامَّةِ فَكَيْفَ لَمْ تَسْمَعْ مِنْهُمْ فَقَالَ قَدْ سَمِعْتُ مِنْهُمْ، غَيْرَ أَنِّي رَأَيْتُ كَثِيراً مِنْ أَصْحَابِنَا قَدْ سَمِعُوا عِلْمَ الْعَامَّةِ وَ عِلْمَ الْخَاصَّةِ فَاخْتَلَطَ عَلَيْهِمْ حَتَّى كَانُوا يَرْوُونَ حَدِيثَ الْعَامَّةِ عَنِ الْخَاصَّةِ وَ حَدِيثَ الْخَاصَّةِ عَنِ الْعَامَّةِ، فَكَرِهْتُ أَنْ يَخْتَلِطَ عَلَيَّ، فَتَرَكْتُ ذَلِكَ وَ أَقْبَلْتُ عَلَى هَذَا. (رجال الكشي، ص: 591/ 1105)
در میان بزرگان عصر غیبت نیز مثلاً شیخ صدوق ره در آثار غیر فقهی خود بسیار زیاد از عامه و زیدیه روایت می کند. که مواردی از آن در آثار فقهی او و یا حتی مطرح ترین آثار مانند کافی و خصوصاً تهذیب الاحکام وجود دارد. برخی از فصول امالی های عالمان متقدم گاه بر محور اخبار عامه است. و یا مثلاً خیلی عظیم اخبار در زمینه ملاحم و مصائب در آثار شیخ صدوق و امالی شیخ و ارشاد مفید و… عامی است.
در این میان روایات متفردی با اسناد ناقص و یا راویان متهم و مجهول در دست است، که تشخيص خاستگاه نخستین آن نیز گاه چندان آسان نیست. و البته متأسفانه گاه بعضی از روایات فرق که در مصادر متقدم امامیه راه یافته، از متفردات آن فرق است، که با ابواب اخبار امامی در آمیخته اند.
و این در حالی است که در منابع دوران بعد گاه این اختلاط شدت بیشتری نیز یافته است. با فاصله گرفتن از سده های نخستین فراوان اتفاق افتاده است که علمای امامیه بدون شناخت از فرق باطنیه شیعی، آثار مجهولی از مخمسه و اسماعیلیه و نصیریه را امامی تلقی می کرده اند. گذشته از قدمای امامیه، این آثار عموماً در میان فقهای سرشناس دوران میانی نیز جایگاهی نداشته است. اما از حدود دوره صفویه بسیاری از این آثار فرق که مؤلف آنها ناشناخته بود، در جوامع روایی این دوره راه يافته اند. در این میان گرچه اخبار علم فقه شیعه به خاطر اتقان بیشتر مبانی مصون تر مانده است، اما در دیگر علوم، جریان تسامح در امر حدیث گاه بیشتر به این روند دامن زده است، و افرادی غیر محقق احادیثی کاملاً مجهول که پیشینه آن در هیچ فرقه ای معلوم نیست را به آثار عوامانه افزوده اند.
@gholow2

3- اخبار امامیه در منابع فرق

در برابر، بخش های زیادی از مصادر شیعه و یا قرائن مؤثر در فهم اخبار امامی، توسط عامه و فرق غیر امامی حفظ شده است.
- مرحوم شیخ طوسی در مقدمه فهرست می گوید: «… أنّ كثيرا من مصنّفي أصحابنا و أصحاب الأصول ينتحلون المذاهب الفاسدة و إن كانت كتبهم معتمدة.» (فهرست كتب الشيعة للطوسي، ص: 4)
در فهارس شیعی شخصیت های غیر امامی متعددی به عنوان مصنفان برای امامیه معرفی شده اند: مانند ابن عقده (فهرست كتب الشيعة، للطوسي، ص: 68، الرجال لابن الغضائري، ص: 111) طبري، (رجال النجاشي، ص: 322) و…
- برخی از مشایخ غیر امامی راوی بسیاری از اصول اصحاب بوده اند. حميد بن زياد (فهرست كتب الشيعة، للطوسي، ص: 155)، احمد بن هلال (همان، ص: 83)، علی بن الحسن الطاطری (همان، ص: 272) و یا راویانی چون عبد الرزاق صنعانی راوی کتاب ابان و…
نمونه ای از آثار برجامانده شیعی از طریق عامه:
- بسیاری از اطلاعات راویان امامیه در مصادر تاریخ و رجال عامه برجامانده است. کتاب بسیار ارزنده مرحوم ابن ابی طی از منابع رجال و تراجم عامه بازسازی شده است.
- بخش های مهمی از مقتل ابومخنف و یا آثار تاریخی کلبی و یا نصر بن مزاحم در مصادر تاریخی عامه مانند تاریخ طبری بر جای مانده است. امالی الخمیسیه و امالی ابن الشجری نیز حاوی اخبار مسندی در زمینه مقتل شهدا است.
- برخی از منابع تفسیری غیر امامی مانند شواهد التنزیل و تفسیر حبری اسناد بسیاری از مصادر امامیه را بازتاب داده است، که گاه اصل آن در دست ما نیست. و یا آنکه اخبار برجامانده در نسخ ما بدون سند است. (مانند اسناد نسخه ناقص تفسیر مرحوم عیاشی و تفسیر فرات از مائلان به زیدیه در شواهد التنزیل و تفسیر حبری). تفسیر ثعلبی نمونه ای دیگر از آثار عامه است که به تفاسیر متقدم شیعه نیز توجه داشته است.
- بسیاری از فضائل نگاران عامه اخبار مصادر امامی را در کتب خود گنجانده اند. مانند حموئی در فرائد السمطین، خوارزمی در مناقب ابن شهاب در مودة القربی، دیلمی در الفردوس و…
- هم چنین از منابع فرق شیعی غیر امامی، مثلاً در تیسیر المطالب مؤلف زیدی از پدرش از مرحوم ابن الولید و نیز حمزة بن القاسم العلوی بسیار روایت می کند؛ حتی گاه با تعبیر رضی الله عنه. و در این میان گاه اسنادی برای اخبار مرسل مهمی در منابع امامی ارائه داده است. (مانند خبر مشهور مرسل «من أخذ دينه عن أفواه الرّجال» در مقدمه کافی و تصحیح الإعتقادات مفید، و مشابهش در مقدمه الغیبة نعمانی، که متنی مشابه با سندی متصل در تيسير المطالب في أمالي أبي طالب، ص: 216 آمده است.نمونه دیگر: ص213) و یا پاره هایی از کتاب معرفة الباری احمد بن علي عقيقي در کتاب شدیداً غالیانه نصیری حقائق اسرار الدین برجامانده که قرائن نشان میدهد، مؤلف در نقل این روایات و یا روایات کتاب کافی با همان اسناد متداول دس ننموده است. (او نقل های متعددی نیز از محمد بن همام و ابن عقده و محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری، احمد بن هوذة و… دارد.) اثری مانند الایضاح قاضی نعمان اسماعیلی نیز می تواند در شناسایی برخی مصادر حدیث امامیه کمک کند.
- البته برخی از این آثار گرچه احادیث بسیاری از امامیه را در خود جای داده، اما به دلیل تأخر و کم دقتی مؤلف در بازسازی اسناد امامی اهمیت بالایی ندارد. مانند ینابیع المودة و البته شیوع احتجاج برخی از غیر محققین به آن به عنوان مصدری عامی جای تعجب دارد.

بر این اساس می توان گفت مشکل دیگر دیدگاه دسته پیش گفته به منابع فرق، غفلت ایشان از یک بام و دو هوایی این مطلق نگری است. مثلاً در ناحیه اخبار مصائب و ملاحم به نحو بسیار گسترده به اخبار عامه استناد می جویند. اما از آن سو تاریخ عامه را کاملاً نامعتبر می انگارند!! و یا در تأیید اخبار ضعیف منابع عامه را مورد توجه قرار می دهند، ولی در ناحیه ضعف، تعارض تک خبر منبع شیعی با اخبار نزدیک به تواتر عامه برایشان اهمیتی ندارد.
بسیاری از جزئیات واقعه عاشورا و مصائب اهل بیت ع را عامه و زیدیه ثبت کرده اند. آیا ایشان همه را دور می ریزند؟ چرا؟!
@gholow2

ام فروه، مادر مطهره امام صادق علیه السلام

یکی از آسیب های جدی عرصه تهذیب منابع در دوران اخیر، افراط و عجله در انکار روایات اهل بیت ع و گزارش های تاریخی مربوط به ایشان است. و نمونه های شایعی از این دست به استناد به برخی از متشابهات کلامی متکی است. آثاری مانند نوشته های نجاح الطائی از این دست است. او در کتب خود در تکذیب احادیث اهل بیت ع و گزارش های مسلم تاریخی شیعه و سنی بسیار افراط نموده؛ تا آن جا که به عنوان اسناد بسیار زیاد در مورد نام های مشترک فرزندان ائمه با برخی از دشمنان را انکار کرده است. (نمونه های دیگر: t.me/gholow2/185)
از مواردی هم که نجاح طائی منکر شده، انتساب امام صادق ع به محمد بن ابی بکر است. و اخیراً نیز دیگر بار این انکار از برخی از منابر بازگو می شود.

اما نسبت امام صادق ع به ابی بکر منحصر در خبر ولدنی مرتین نیست. که دلالت آن مورد نقد برخی قرار گرفته. (إحقاق الحق، ج‏1، ص67) با چشم پوشی از این خبر، باز ادله تاریخی بسیار باقی است. گذشته از عامه، در مصادر امامی زیر تصریح شده که ام فروة دختر فقیه مشهور قاسم بن محمد بن ابی بکر بوده و در برخی نیز تصریح شده که مادرش نیز دختر عبدالرحمن بن ابی بکر بوده است:
الكافي، ط - الإسلامية، ج‏1، ص: 472؛ منتخب الأنوار في تاريخ الأئمة الأطهار، ابن همام، ص:72؛ المقالات و الفرق؛ سعد اشعری، ص79؛ المقنعة، ص473؛ الإرشاد، ج‏2، ص176و180؛ تهذيب الأحكام، ج‏6، ص 78؛ مناقب آل أبي طالب؛ ج‏4، ص210 و 280؛ روضة الواعظين؛ ج‏1، ص212؛ إعلام الورى، ص271؛ كشف الغمة، ج‏2، ص120 و 131و 147و 155و 161و 166و 187و 201؛ العدد القوية؛ ص148؛ تاج المواليد، ص92 و 93؛ الدر النظيم في مناقب الأئمة اللهاميم، ص617و621 و 643؛ راحة الأرواح، ص 185؛
و از اخبار معصومان ع: قرب الإسناد، ص114؛ عيون أخبار الرضا ع، ج‏1، ص: 41؛ كمال الدين؛ ج‏1، ص305 و الإحتجاج، ج‏2، ص373 و الصراط المستقيم إلى مستحقي التقديم، ج‏2، ص 138 و 139. الخرائج و الجرائح، ج‏2، ص642 و 643 و الدر النظيم، ص632.
علاوه بر تصریح کلینی، سیاق حدیث دوم از باب مولد امام صادق در کافی و نیز برخی اخبار دیگر نیز مؤیّد است. (الكافي، ج‏1، ص472 و نیز ر.ک: قرب الإسناد، ص358)
و از دیگر مؤلفان مرتبط با شیعه: الجعفريات، ص: 24 و 29؛ شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ج‏6، ص54؛ مروج الذهب، دارالهجره، ج2؛ ص300.
و از مؤلفان جریان های غلو: الهداية الكبرى، ص: 247 و دلائل الإمامة، ص: 248؛ عيون المعجزات، ص85 و اثبات الوصية، ص182.

با این وجود بنا بر برداشتی گسترده که از سوی برخی خطیبان گرامی نیز ترویج می شود، خبر «أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلَابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الطَّاهِرَةِ لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجَاهِلِيَّةُ بِأَنْجَاسِهَا» هرنوع انحراف را در اجداد ائمه علیهم السلام چه از سوی با نسبت های مادری و چه پدری انکار می کند. بر این اساس آیا این عزیزان نسبت امام سجاد علیه السلام به شاهان ایران و امام زمان عج به شاهان روم را انکار می کنند؟!
(نمونه اسناد نسب امام سجاد ع: الكافي، ج‏1، ص466؛ الإرشاد، ج‏2، ص137؛ إعلام الورى، ص256؛ روضة الواعظين، ج‏1، ص201؛ مناقب آل أبي طالب، ج‏4، ص 49؛ كشف الغمة،، ج‏2، ص83)
مرحوم علامه مجلسی تبیین خوبی در این راستا دارد:
«پدر آن حضرت امام محمّد باقر عليه السّلام، و مادر آن حضرت امّ فروه دختر قاسم پسر محمّد بن ابى بكر، و اگر در پدران و مادران انبياء و اوصياء كافر و منافقى باشد، ضرر ندارد، مى‏بايد كه ايشان در پشت كافر و رحم كافره نبوده باشند. و گويند كه نام او فاطمه بود.
كلينى به سند معتبر از آن حضرت روايت كرده است كه قاسم بن محمّد از معتمدان و مخصوصان حضرت امام زين العابدين عليه السّلام بود، و فرمود كه: مادرم از آنها بود كه ايمان آوردند و پرهيزكار و نيكو كار بودند، و خدا دوست مى‏دارد نيكوكاران را.» (جلاء العيون، نشر سرور، ص870)

در نهایت فارغ از اشکالات این انکار، عجیب آنکه برخی از صاحبان منابر آن را پاسخی برای این شبهه دانسته اند که «توجه سنیان به امام صادق ع به خاطر نسبت ایشان به ابوبکر بوده است». حال آنکه شبهه، گرایش عامه را بر اساس تفکر خودشان بیان می کند. پاسخ بهتر این که بگوییم چنان که خود عامه بارها اعتراف کرده اند، علم والای حضرت امام صادق ع و شاید اخلاق ایشان عامل اصلی گرایش برخی از عامه به ایشان بود. و اگر نسب شخص در توجه مردم موثر باشد، این نسبت حضرات به رسول اکرم ص بوده که تاثیر داشته است. وگرنه خود محمد بن ابی بکر نزد عامه چندان جایگاهی ندارد.

ضمناً نه تنها نقل قابل اعتمادی در سوء نسب ابوبکر ارائه نشده؛ بلکه ظاهر برخی روایات نفی آن است. (معاني الأخبار، ص412. کلام علما: الأنوار النعمانية، ج‏1، ص49 و منهاج البراعة ، ج‏3، ص 40) (در مورد نسب ابوبکر: جمهرة النسب، ص127؛ الطبقات الكبرى، ج‏3، ص126 و...)
@gholow2

ام فروه، مادر مطهره امام صادق علیه السلام

یکی از آسیب های جدی عرصه تهذیب منابع در دوران اخیر، افراط و عجله در انکار روایات اهل بیت ع و گزارش های تاریخی مربوط به ایشان است. و نمونه های شایعی از این دست به استناد به برخی از متشابهات کلامی متکی است. آثاری مانند نوشته های نجاح الطائی از این دست است. او در کتب خود در تکذیب احادیث اهل بیت ع و گزارش های مسلم تاریخی شیعه و سنی بسیار افراط نموده؛ تا آن جا که به عنوان اسناد بسیار زیاد در مورد نام های مشترک فرزندان ائمه با برخی از دشمنان را انکار کرده است. (نمونه های دیگر: t.me/gholow2/185)
از مواردی هم که نجاح طائی منکر شده، انتساب امام صادق ع به محمد بن ابی بکر است. و اخیراً نیز دیگر بار این انکار از برخی از منابر بازگو می شود.

اما نسبت امام صادق ع به ابی بکر منحصر در خبر ولدنی مرتین نیست. که دلالت آن مورد نقد برخی قرار گرفته. (إحقاق الحق، ج‏1، ص67) با چشم پوشی از این خبر، باز ادله تاریخی بسیار باقی است. گذشته از عامه، در مصادر امامی زیر تصریح شده که ام فروة دختر فقیه مشهور قاسم بن محمد بن ابی بکر بوده و در برخی نیز تصریح شده که مادرش نیز دختر عبدالرحمن بن ابی بکر بوده است:
الكافي، ط - الإسلامية، ج‏1، ص: 472؛ منتخب الأنوار في تاريخ الأئمة الأطهار، ابن همام، ص:72؛ المقالات و الفرق؛ سعد اشعری، ص79؛ المقنعة، ص473؛ الإرشاد، ج‏2، ص176و180؛ تهذيب الأحكام، ج‏6، ص 78؛ مناقب آل أبي طالب؛ ج‏4، ص210 و 280؛ روضة الواعظين؛ ج‏1، ص212؛ إعلام الورى، ص271؛ كشف الغمة، ج‏2، ص120 و 131و 147و 155و 161و 166و 187و 201؛ العدد القوية؛ ص148؛ تاج المواليد، ص92 و 93؛ الدر النظيم في مناقب الأئمة اللهاميم، ص617و621 و 643؛ راحة الأرواح، ص 185؛
و از اخبار معصومان ع: قرب الإسناد، ص114؛ عيون أخبار الرضا ع، ج‏1، ص: 41؛ كمال الدين؛ ج‏1، ص305 و الإحتجاج، ج‏2، ص373 و الصراط المستقيم إلى مستحقي التقديم، ج‏2، ص 138 و 139. الخرائج و الجرائح، ج‏2، ص642 و 643 و الدر النظيم، ص632.
علاوه بر تصریح کلینی، سیاق حدیث دوم از باب مولد امام صادق در کافی و نیز برخی اخبار دیگر نیز مؤیّد است. (الكافي، ج‏1، ص472 و نیز ر.ک: قرب الإسناد، ص358)
و از دیگر مؤلفان مرتبط با شیعه: الجعفريات، ص: 24 و 29؛ شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ج‏6، ص54؛ مروج الذهب، دارالهجره، ج2؛ ص300.
و از مؤلفان جریان های غلو: الهداية الكبرى، ص: 247 و دلائل الإمامة، ص: 248؛ عيون المعجزات، ص85 و اثبات الوصية، ص182.

با این وجود بنا بر برداشتی گسترده که از سوی برخی خطیبان گرامی نیز ترویج می شود، خبر «أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلَابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الطَّاهِرَةِ لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجَاهِلِيَّةُ بِأَنْجَاسِهَا» هرنوع انحراف را در اجداد ائمه علیهم السلام چه از سوی با نسبت های مادری و چه پدری انکار می کند. بر این اساس آیا این عزیزان نسبت امام سجاد علیه السلام به شاهان ایران و امام زمان عج به شاهان روم را انکار می کنند؟!
(نمونه اسناد نسب امام سجاد ع: الكافي، ج‏1، ص466؛ الإرشاد، ج‏2، ص137؛ إعلام الورى، ص256؛ روضة الواعظين، ج‏1، ص201؛ مناقب آل أبي طالب، ج‏4، ص 49؛ كشف الغمة،، ج‏2، ص83)
مرحوم علامه مجلسی تبیین خوبی در این راستا دارد:
«پدر آن حضرت امام محمّد باقر عليه السّلام، و مادر آن حضرت امّ فروه دختر قاسم پسر محمّد بن ابى بكر، و اگر در پدران و مادران انبياء و اوصياء كافر و منافقى باشد، ضرر ندارد، مى‏بايد كه ايشان در پشت كافر و رحم كافره نبوده باشند. و گويند كه نام او فاطمه بود.
كلينى به سند معتبر از آن حضرت روايت كرده است كه قاسم بن محمّد از معتمدان و مخصوصان حضرت امام زين العابدين عليه السّلام بود، و فرمود كه: مادرم از آنها بود كه ايمان آوردند و پرهيزكار و نيكو كار بودند، و خدا دوست مى‏دارد نيكوكاران را.» (جلاء العيون، نشر سرور، ص870)

در نهایت فارغ از اشکالات این انکار، عجیب آنکه برخی از صاحبان منابر آن را پاسخی برای این شبهه دانسته اند که «توجه سنیان به امام صادق ع به خاطر نسبت ایشان به ابوبکر بوده است». حال آنکه شبهه، گرایش عامه را بر اساس تفکر خودشان بیان می کند. پاسخ بهتر این که بگوییم چنان که خود عامه بارها اعتراف کرده اند، علم والای حضرت امام صادق ع و شاید اخلاق ایشان عامل اصلی گرایش برخی از عامه به ایشان بود. و اگر نسب شخص در توجه مردم موثر باشد، این نسبت حضرات به رسول اکرم ص بوده که تاثیر داشته است. وگرنه خود محمد بن ابی بکر نزد عامه چندان جایگاهی ندارد.

ضمناً نه تنها نقل قابل اعتمادی در سوء نسب ابوبکر ارائه نشده؛ بلکه ظاهر برخی روایات نفی آن است. (معاني الأخبار، ص412. کلام علما: الأنوار النعمانية، ج‏1، ص49 و منهاج البراعة ، ج‏3، ص 40) (در مورد نسب ابوبکر: جمهرة النسب، ص127؛ الطبقات الكبرى، ج‏3، ص126 و...)
@gholow2

🔺زمینه های عقیده نفی بلایا در میان غیر غالیان

پیشتر گذشت که غالیان چه نوع استدلال هایی برای انکار شهادات و بلایای اولیای الهی دارند:
t.me/gholow2/182
گزارش جالبی در قرآن کریم در بحث جنگ احد وجود دارد که به ریشه یابی این بحث کمک می کند. بنا بر آیات شریفه، برای دسته ای از اصحاب رسول خدا ص شکست در جنگ احد اصلاً پذیرفتنی نبود. قرآن می گوید گروهی از اصحاب که «همتشان حفظ جان خودشان بود»؛ از همان فراریانی که از کوه بالا می رفتند و به ندای رسول الله ص اعتنا نمی کردند. (آل عمران: 153) اینان «به خداوند گمان ناحق و جاهلی داشتند. اینا می گفتند ای کاش از حکومت چیزی نصیب ما می شد... اینان در دلهایشان چیزهایی (بد) را مخفی می کردند که برای رسول الله ص آن را آشکار نمی ساختند. می گفتند اگر امر برای ما بود، ما اینجا کشته نمی شدیم...» (آل عمران: 154) در ادامه آیه شریفه پاسخ این نظرات انحرافی را می دهد. و به حکمت بلایا اشاره می نماید.

چنانکه می بینیم در اینجا آن صحابیان بدنیت به مانند آنچه از غالیان نقل شد، توقع نابجا از خداوند داشتند.

اما نمونه ای عجیب از نفی بلایا آنکه در خبری تاریخی به نقل از فرزدق آمده که او گوید:
«عبد الله بن عمرو بن عاص به من گفت وای برتو! می بایست در پی حسین ع می رفتی! پس به خدا سوگند او به حکومت می رسد و سلاح در او و اصحابش کارگر نیست!
فرزدق گوید: «حرفش در دلم اثر کرد که بروم و به امام حسین ملحق شوم. اما یادم اومد که انبیاء هم کشته شدند و از تصمیم برگشتم»
(... فإذا هو لعبد الله بن عمرو بن العاص، فسألني، فاخبرته بلقاء الحسين بن على، فقال لي: ويلك! فهلا اتبعته، فو الله ليملكن، و لا يجوز السلاح فيه و لا في اصحابه، قال: فهممت و الله ان الحق به، و وقع في قلبي مقالته، ثم ذكرت الأنبياء و قتلهم، فصدنی ذلک عن اللحاق بهم. تاریخ الطبری، ج5، ص387 و نیز ر.ک به: الطبقات الكبرى، الطبقة الخامسة من الصحابة، ج‏1، ص: 452-454 به دو طریق دیگر؛ تاريخ مدينة دمشق، ج‏14، ص: 213)

چنین غلوی از سوی فرزند عمرو عاص که از رجال امویه و دشمنان مولا علی ع بوده، بسیار عجیب است! گرچه برخی احتمال داده اند قصد او تمسخر فرزدق بوده، (البداية و النهاية، ج‏8، ص:168) اما با توجه به اینکه فرزدق در ابتدای امر سخن عبد الله را جدی گرفته، و بعد با عنایت به اطلاعاتش از آیات خلاف این پندار، به بطلان گفتار او پی برده؛ می توان احتمال داد از آنجا که کسی چون عبد الله بن عمروعاص از تنهایی سید الشهداء ع و قدرت ظاهری بنی امیه آگاه بوده، (نک: طبری، ج5، ص387، خبر2) غرض ورزانه تلاش می کرده تا چنین اندیشه ای را در مورد سید الشهداء ع ترویج دهد، تا پس از آنکه سید الشهداء ع به شهادت رسیدند چنین القا نماید که حضرت سید الشهداء ع بر حق نبودند. می دانیم که بنا بر مدارکی برخی از امویان از عقیده جبر نیز برای القای ناشایستگی سید الشهداء بهره ببرند. (نمونه: t.me/gholow2/1310) می دانیم عقیده جبر بعدها علاوه بر برخی از عامه در میان جمع هایی از غالیان نیز رواج یافت. بعید نیست که در زمینه که در زمینه عقیده نفی بلایا نیز دست های مخفی صاحبان قدرت بی اثر نبوده باشند. به هررو بر اساس این عقاید انحرافی مثلاً دو رویکرد منفی در مورد شهادت سید الشهداء ع بیشتر مجال خودنمایی یافت:
1- بعضی از ناصبان شهادت حضرت را نشان بطلان روش امام دانستند.
2- جمعی از غالیان با اعتقاد به حقانیت سید الشهداء ع، شهادت ایشان را از اساس انکار کردند!

مثال های این دوسویه افراط و تفریط را در مواردی غیر از نفی بلایا می توان جست؛ مثلاً:
1- برخی از امامیان ساده دل، و نیز بسیاری از غالیان با نگره ای عجیب از حدود قاعده لطف، و یا بنا بر برخی وجوه دیگر سلامت کلی اخبار منقول از معصومان را در ادوار مختلف لازم می شمارند! و بلایا و آسیب های بسیار در مورد تراث حدیثی را انکار کرده، و یا دفع شده می پندارند.
2- برخی با دیدگاه لزوم مصونیت حداکثری تراث حدیثی، و با قبول وجود آسیب های بسیار اخبار امامیه، به کلی از این تراث و یا حتی از مذهب روی گردانده. (نمونه شاهد آن نک: تهذیب الاحکام، مقدمه)

غلوپژوهی
@gholow2

صفحه سه

در مورد آنچه در پی می آید ، پس بدانید ، خداوند به شما این توانایی را می دهد که راز آن را فاش کنید و شما را به مراتب نهی و فرمان آن شهادت دهد که با توجه به عزم خود و فرود آمدن به سطوح مختلف واقعیت ها ، دانش خود را بیان می کند. با حروف در درک فالگیران ، زیرا آنها کمالاتی هستند که با نزول به سطوح محدود می شوند و ما ادامه می دهیم و این حقایق بر دو قسمت آنها استوار است. این دانشی است که آن را احاطه کرده است و دارای شاخه های جزئی است. آن را در بر نگیرید ، و این حقایق تحت اللفظی نمونه ای از بینایی کاشفان است که با شباهت حروف اولیه بیان می شود. ذهن نیز این حروف شفاهی را به عنوان نمونه ای از حس می بیند، شنوایی برای هر کسی است که از آن آگاه است. این آیات بر او است ، بنابراین آنچه از طریق شنوایی درک می شود با آنچه در ذهن است ، و آنچه که ذهن درک می کند ، و آنچه که عقل درک می کند مطابقت دارد با آنچه در بینش قلب مشاهده می شود. این مطابقت فوق الذکر است معتقد به ایمان به غیب با ویژگی های مومنان ، و بین آن با تحقیق و استقراء ، کسانی که آن را درک می کنند ، بینندگان هستند و برخی بینندگان با مکاشفه به آنها پاسخ داده می شود.