مكتبة المجلسي ودارالتراث

اساتید بزرگوار سلام صبح به خیر از اساتید بزرگوار خواهش داشتم از دانشمندان تاجیک؛ استادان: عبدالغنی میرزایف؛ ظاهر احراری، امیر یزدان علی مردان اف اگر در این گروه هستند یا کسی از اساتید نامبرده در مورد دایره ادبی قرن دهم 10 و 11 هجری هرات دوره صفویه- فصیحی هروی؛میرزا ارشد برنابادی؛ جلال الدین اسیر شهرستانی ؛مولانا ناظم هروی ؛میرزا حسین واله درویش آثاری دارند چون این بزرگواران تاجیک کارهای فروانی در این زمینه دارند اگر در این زمینه که موضوع رساله دکتری بنده هست کمکم کنید بسیار سپاسگزاری خواهم کرد.

علاقمندان به خوشنویسی می‌توانند مجموعه گرانبهایی از آثار خط خوشنویسان بزرگ ایرانی همچون میرعماد، میرعلی هروی، احمد نیریزی، عمادالکتاب و غیره را در عمارت چهلستون قزوین تماشا کنند.
قزوین را پایتخت خوشنویسی ایران می‌نامند و هنوز خوشنویسان قزوینی در صدر هستند.
@sarbehavabash

تاریخچه خط شکسته


خط شکسته نستعلیق از جدیدترین خطوط خوشنویسی اسلامی و سومین گونه از خوشنویسی ایرانی است که در اوایل سده یازدهم هجری قمری ابداع شد. چون بیشتر شکل های آن از شکستن و رها کردن خط نستعلیق گرفته شده بود به نام شکستهٔ نستعلیق شهرت یافت.این خط را می توان ایرانی ترین خط از میان خطوط مختلف خوشنویسی اسلامی دانست.
خط شکسته نستعلیق از طرفی حاوی جزئیاتی از خط تعلیق است که در تندنویسی به کار کاتب می آید. در واقع خط شکسته پلی است میان روانی و تند نویسی تعلیق و ظرافت و زیبایی نستعلیق.
در اواسط قرن هشتم هجری خوشنویسی ایرانی قدم در یکی از عالی ترین دوره های خود گذاشت و سه قلم از خطوط ایرانی-اسلامی یعنی «تعلیق»، «نستعلیق» و «شکسته نستعلیق» بر جریدهٔ ایام جلوه گر شدند. خطوطی که اگر چه الفبای آن برگرفته از الفبای عربی است، اما آثار آن را باید از ابداعات خاص ایرانیان دانست.
قرن هشتم و نهم هجری در هرات از بهترین دوره های رشد خوشنویسی به شمار می آید و این هنر بزرگ پارسی در تمام مجامع و موسسات علمی مورد توجه بوده، شاهان و شاهزادگان به آن نظر ویژه ای داشته اند تا آنجه که خط نویسان و خط شناسان بسیاری را در دربار خویش جلب کرده و آنان را ترغیب و تشویق شایسته می نمودند. چنانچه در احوال بعضی از هنرمندان آمده حتی جایزه های بسیار بزرگ و با ارزش را برای هنرمندان منظور می کردند و از علاقه مندی آنان بدین هنر این بس که تعدادی از شاهان و بزرگان خود از خوشنویسان صاحب نام بوده اند. آثار بجا مانده از آنان خود دلیل و مدرک بارزی بر این مدعا است.در چنین بستری خط شکسته نستعلیق پا به عرصه وجود گذاشت.
عده ای « مرتضی قلی خان شاملو» حاکم هرات و برخی دیگر «محمد شفیع هروی» معروف به «شفیعا» را ابداع کنندهٔ این خط دانسته اند. مرحوم عبدالمحمد خان ایرانی مولف کتاب «پیدایش خط و خطاطان» عقیده دارد که که شکسته نستعلیق در زمان صفویه به وجود آمد و «مرتضی قلی خان شاملو» آن را از نستعلیق رویاند. همچنین اذهان می دارد که میرزا شفیعا هراتی (یا همان محمد شفیع هروی) از خوشنویسان این قلم که منشی مرتضی قلی خان بوده است آن را تکمیل نموده است.در نیمهٔ دوم سده دوازدهم «درویش عبدالمجید طالقانی» شکستهٔ نستعلیق را به اوج تکامل رسانید. او اهل طالقان قزوین بود، درجوانی به اصفهان رفت و بسیار زود در سن ۳۵ سالگی چشم از جهان بست.
شیوه شکسته نویسی از زمانی که در نیمه دوم قرن ۱۲ درویش عبدالمجید طالقانی این خط را به کمال رساند و آن را قانونمند نمود، و تا به امروز همان مکتب و شیوه قابلیت خود را حفظ کرده است.
بعد از درویش عبدالمجید طالقانی از شکسته نویسان مهم دوره قاجار می توان از میرزا حسن اصفهانی, محمد رضا اصفهانی, میرزا کوچک اصفهانی, محمد علی شیرازی و نهایتاً سید علی اکبر گلستانه را نام برد که پل ارتباطی بود بین نسل گذشته با دوران معاصر.میرزا غلام رضا شکسته را بسیار نزدیک به درویش می نوشت و از سید گلستانه آثار درخور توجهی در خط شکسته نستعلیق باقی مانده است.
در سال ۱۳۱۹ پس از وفات سید گلستانه، رکود طولانی و عظیمی در پیشرفت این خط رخ داد و این رکود تا سال ۱۳۵۰ شمسی ادامه یافت و تا آن سال اغلب خوشنویسان با یک دیدگاه سلیقه ای و غیر اصولی به این خط می پرداختند. در سال ۱۳۵۰ دوباره حرکت عظیمی در این امر انجام گرفت و خوشنویسان با تهیه عکس ها و فتوکپی هایی که در دسترس بود، این خط زیبا را به جریان انداختند.اساتید ، محمدحسین عطارچیان ، یدالله کابلی خوانساری و رضا مشعشعی در این میان نقش مهمی را ایفا کردند. خط شکسته در بدو پیدایش به طور کلی به دلیل سرعت در نوشتن پدیدار گشت و با رها شدن قوس ها و سایش دندانه ها و اتصالات حروف و کلمات در خط نستعلیق بوجود آمد.این رهایی و روان شدن تا جایی رسید که پیوستگی های بی شماری را به دنبال داشت که همین امر موجب دشوار شدن خواندن آن شد.
ترکیب بندی و طراحی صفحه در خط شکسته از اهمیت بسیاری برخوردار است، چرا که خط شکسته به دلیل پیچش های بسیار در کلمه وسط، کلیات ترکیب آن نیز از فرم خاصی تبعیت می کند. قدما در ترکیب بندی از اقلام ریز و غالباً از یک قلم استفاده می کردند ولی شکسته نویسان امروزی ترکیبی از اقلام مختلف از غبار تا جلی و شش دانگ را در یک صفحه ترکیب می کنند. در این شیوه هر قطعه ای فرم و فضا و ترکیبی خاص خود را پیدا می کند و شاید عمده ترین تحولی که در خط امروز و در صفحه آرایی خط شکسته پدید آمده، همین تنوع و تازگی است.
از خوشنویسان و کاتبانی که در شکل گیری این خط نقش موثر داشته اند این افراد را می توان نام برد:
«مرتضی قلی خان شاملو» حاکم هرات
«محمد شفیع هروی» معروف به «شفیعا»
از اساتید صاحب نام خط شکسته در دوران شکوفایی این خط باید از این اساتید نام برد:
درویش عبد المجید طالقانی
میرزا حسن اصفهانی
محمد رضا اصفهانی
میرزا غلام رضا اصفهانی
میرزا کوچک اصفهانی

مجموعه نفیس ترجیعاتی از:
سعدی،سلمان ساوجی،نسیمی،مولانا محمدمغربی،همام الدین گلناری،امیرمخدوم،عماد فقیه کرمانی،مولانا اشرف،جامی،اوحدی مراغه ای،فخرالدین عراقی،خواجوی کرمانی،ناصر بخاری ...
بخط کتّاب:
شرف الدین حسین مشهدی،عبدالرحمن خوارزمی،محمود کاتب،سلطان محمد مشهدی،محمودبن محمد خماری،فخرالدین احمد و میرک شیرازی...⬇️

@erfaneeslami1

مقصد الاقبال سلطانیة و مرصد الآمال خاقانیة
امیر سید عبدالله حسینی معروف به اصیل الدین واعظ هروی از سادات دشتکی شیراز و متوطن در هرات
کتابت 968 ق. صد سال پس از تألیف و دومین دستنویس قدیمی آن است.

@litera9
صورتگران و خوشنویسان هرات در عصر تیموریان
مؤلف: علی احمد نعیمی
انتشارات: انجمن تاریخ (۱۹)
چاپ: مطبعۀ عمومی کابل ـ ۱۳۲۸ ش.
زبان: فارسی. ۱۲۴ صفحه

عبدالله طَبّاخ (در شعر فارسی):
✅ عبدالله هروی مشهور به طبّاخ (آش‏پز) در خطوط ششگانه و همچنین نستعلیق مهارت بسیار داشت. او شاگرد معین‏ الدین و جعفر تبریزی (بایسنغری) بود. وی تا سال 873 یا 885 ق/ 1468 یا1480م. زنده بوده است.
علی بن حسن خوشمردان (زنده در 926 ق) دربارۀ عبدالله طباخ می‏گوید:
«مولانا جعفر تبریزی این خط را به مرتبۀ کمال رسانید، با وجود آنکه خطوط دیگر را در غایت خوبی می‏نوشت و شش قلم را اصل و این دو قلم [منظور تعلیق و نستعلیق است.] را فرع گفت و او را سه شاگرد بود که هر یک در نوشتن خطی، بی‏مثل و بی‏ نظیر عالم گشتند و هرگز هیچ استادی را چنین سه شاگرد نبوده:
[شاگرد] اول در خطوط اصل: مولانا شهاب‏ الدین عبدالله هروی که تا خط شش قلم رسم آمده بر صفحۀ روزگار مثل اویی پیدا نشده و هر که قلم او را یافت به غایت محفوظ گشت و بر خط قادر شد و در خطِ جمیع استادان این حالت به مشاهده درنمی‏ آید و خط او از تعریف و توصیف منزّه است.
در خطوط اصل، اول خواجه جمال ‏الدین یاقوت، دوم خواجه عبدالله صیرفی سیم مولانا عبدالله هروی.» (تعلیم الخطوط، نامۀ بهارستان،561)
مجنون رفیقی در رسالۀ «آداب خط» دربارۀ وی چنین نوشته است:
علامۀ آشپز به نام است
یاقوت کمینه‏ اش غلام است
بودی نیِ خامه‏ اش خوش آواز
در حرف چو طوطک نواساز
یاقوت که شد خطش مُحقَّق
ثلثش ننوشته بود مطلق
هم حُسن خفی و هم جلی داشت
هم صافی خطِّ صیرفی داشت
هم صافی و هم اصول محکم
گر این دو صفت به یکدگر ضَم
این مرتبه نیست دیگری را
ختم‏ است چنین هنروری را (رسالاتی در خوشنویسی،181)
خوشنویسی کز خطِ معشوق سرمشقی نداشت
گرچه عبدالله طبّاخ است خطش پخته نیست
(تأثیر، 735)
✅ منبع: زرافشان، حمیدرضا قلیچ خانی، نشر فرهنگ معاصر، ص ۵۱۵.

تصویری از مرقع خوشنویسان هندی که
مجموعه ای است از آثار خطاطان و خوشنويسان هند،که اسامی و ذکر آثار آنان در تذکره ها ‌کتاب ها کمتر ديده شده است و حاصل سال ها تلاش است که در چند جلد فرآهم آمده است.

این مجموعه شامل نمونه ای از آثار سيد امير محمد رضوی ملقب به مير‌پنجه کش،مانک چنددهلوی، حامد‌‌علی لکهنوی، ميرعوض علی مليح آبادی، عبيدالله بيگ زرين قلم، نهال الدين حسين، علی رضا،علی حسن ، حسن علی بيگ دهلوی، محی الدين، سعيد الدين و سندرلال می باشد.

اثر حاضر از سید محمد امیر رضوی، معروف به میرپنجه‌­کش، از مشهورترین خطاطان اواخر سلطنت تیموریان هند همزمان با حکومت آخرین پادشاه این سلسله ابوالمظفرسراج‌الدین بهادرشاه است. علاوه بر هنر خطاطی میرصاحب در فن خطاطی، نقاشی، کشتی، صحافی و سنگ تراشی مهارت داشت و در منزل خود به طالبان خط، هنر خوشنویسی می‌آموخت.
مولانا غلام‌محمدهفت ‌قلمی صاحب تذکره خوشنویسان با وی ملاقات داشته است و از وی به نیکی یاد می کند.

طرز کتابت میرپنجه‌کش بیشتر به آقا عبدالرشید شباهت داشته و در ایام محرم مجلس یادبود آقاعبدالرشید را در منزل خود برگزار می کرد. در ایام جنگ آزادی غدر بوسیله یک سرباز دشمن با ضرب گلوله در سن ۹۰ سالگی کشته شد. فرزندش بنام میرقطب عالم تا سال های ۱۹۱۴ میلادی در دهلی زندگی می‌کرده و پس از این سال از خانواده وی خبری نیست.
مرکز میکروفیلم نور

درود بر شما.
جُنگی از فخری هروی در کتابخانه دانشگاه تهران موجود است به نظر کار نشده و شایستهٔ تصحیح.
اشعاری از شاعران گمنامی از هرات اواخر دورهٔ تیموری را در خود دارد.

اساتید بزرگوار سلام صبح به خیر از اساتید بزرگوار خواهش داشتم از دانشمندان تاجیک؛ استادان: عبدالغنی میرزایف؛ ظاهر احراری، امیر یزدان علی مردان اف اگر در این گروه هستند یا کسی از اساتید نامبرده در مورد دایره ادبی قرن دهم 10 و 11 هجری هرات دوره صفویه- فصیحی هروی؛میرزا ارشد برنابادی؛ جلال الدین اسیر شهرستانی ؛مولانا ناظم هروی ؛میرزا حسین واله درویش آثاری دارند چون این بزرگواران تاجیک کارهای فروانی در این زمینه دارند اگر در این زمینه که موضوع رساله دکتری بنده هست کمکم کنید بسیار سپاسگزاری خواهم کرد.

مفصد الاقبال سلطانیة و مرصد الآمال خاقانیة
امیر سید عبدالله حسینی معروف به اصیل الدین واعظ هروی از سادات دشتکی شیراز و متوطن در هرات
کتابت 968 ق. صد سال پس از تألیف و دومین دستنویس قدیمی آن است.

مجموعه نفیس ترجیعاتی از:
سعدی،سلمان ساوجی،نسیمی،مولانا محمدمغربی،همام الدین گلناری،امیرمخدوم،عماد فقیه کرمانی،مولانا اشرف،جامی،اوحدی مراغه ای،فخرالدین عراقی،خواجوی کرمانی،ناصر بخاری ...
بخط کتّاب:
شرف الدین حسین مشهدی،عبدالرحمن خوارزمی،محمود کاتب،سلطان محمد مشهدی،محمودبن محمد خماری،فخرالدین احمد و میرک شیرازی...⬇️

@erfaneeslami1