طالبان: در مسیر شناسایی یا فروپاشی؟
■ طالبان گذشته به لحاظ سنی یک مجموعه بودند. ترکیب سنی قریب، همراه همبستگی قومی و زبانی نزدیک و البته بسیار مهم اینکه؛ باورمندانه نه تنها به فتوا، بلکه به مرجعیت فتوای ملا محمدعمر ایمان داشتند. لذا وقتی که در سال 1996 تا سال 2001 آن طالبان آمد، این تصویر کلی را ساخت.
■ فراموش نباید کرد در بستر آن اجتماع و جمعیتی که باید به انها طالبان نخستین یا عهد "دوره زایش طالبان" بگوییم، هستههایی هم نفوذ کرده بودند، تربیت شده توسط مراکز یا مدارسی که الزاماً دنبال همدلی و همراهی با بقیه نبودند و اغراض خاص دیگری را پی میگرفتند. بعضی از سر تعصب و برخی بر اساس اهداف و مأموریتهایی که برایشان وضع میشد، خودسرانه عمل میکردند. نمونه روشن ماجرا و حادثه مزار شریف است. در حادثه مزار شریف میدانیم که بخشی از طالبان مسئولیت آن کار را داشتند، اما میدانیم که آن بخش طالبان در ارتباط با سیستم امنیتی یک کشور دیگری وارد عمل شدند. لذا نمیتوانیم آن بخش از طالبان را به کلیت تصوری که از طالبان دوره اول داریم تعمیم بدهیم. اما میتوانیم بگوییم که در طالبان دوره اول سلولهایی بودند که یا خودانگیخته عمل میکردند یا در چهارچوب مأموریتهای خاص و موظف فعالیت میکردند.
■ شور و همبستگی طالبان دوره نخست و انقیاد تربیتی که داشتند به لحاظ مرجعیت فتوای ملا عمر مانع از این شده بود که یک حکومت بیدر و پیکری باشند. به همین خاطر بعد از یک سال اول بود که در جمع؛ تصویر کلی آرام آرام از آنها شکل گرفت، تصویر حاکمیتی که میخواهد مسئولیتپذیر باشد و میخواهد در چهارچوب مرزهای افغانستان عمل بکند و به بیرون از مرزهای افغانستان کاری ندارد. مأموریت دارد یک امارت بر اساس باور و برداشت اعتقادی و درکی که از فقه حنفی، سلوک طریقتی و اعتقاد ماتردیدی و خاستگاه اجتماعی پشتونی دارد را بنیان گذارد. اما به رغم اینکه بیست سال گذشته ما هنوز نتوانستیم کشف کنیم که چقدر این لایهها در ارتباط مستقیم با شخص اول حکومت آن دوران ملا عمر عمل کردندو لایههایی که با القاعده کار کردند یا با سرویسهای امنیتی کار کردند، کدام بودند. تنها میدانیم در دل طالبان دوره اول هستههایی وجود داشتند.
■ طالبان دوره اول در قیاس با وضعیت فعلی بسیط بود. امروز وقتی که میخواهیم مقایسه کنیم و بررسی و درک کنیم، متوجه میشویم که آنها یک شکل یکپارچهتری داشتند تا آنچه که امروز با آن روبهرو هستیم. طالبان دوره اول همچنین نسبت به استقلال افغانستان و حفظ آن چیزی که میتوانست امنیت و تمامیت ارضی افغانستان را تامین کند مسئولانهتر عمل کرده است.
■ این حس نشان میداد که طالبان دوره اول برای افغانستان و مرزهای آن و ثبات کشور تصویری را داشت که مشخص نیست طالبان امروز چقدر این تصویر را حفظ کرده باشد.
https://hammihanonline.ir/news/diplomacy/shnasayy-ya-frwpashy@kultur