رسول جعفریان

اربعین شیخ بهایی ، در برگ پایانی ابیاتی از وی دیده می شود.
این نسخه مبنای تصحیح اربعین بوده و در نزد شخصی در اصفهان هست.
این قطعه را شیخ بشاه عباس نوشت.

اصطلاح "الصفیحة" کاملاً صحیح است (و غلط املایی نیست) و آن یکی از اجزاء اسطرلاب است. جناب شیخ بهایی در رساله ای مختصر با همین عنوان، قواعد اسطرلاب را به اختصار و با عناوین «إشارة ، إشارة ...» نگاشته و نسخ آن نیز در کتابخانه های ایران بسیار است. اینکه در برخی از منابع از آن با عنوان "الصحیفة" یاد کرده اند، آنها به اشتباه رفته اند و دچار تحریف شده اند.

شیخ علی خان زنگنه، وزیر بزرگ دوره شاه سلیمان صفوی، از ایل زنگنه، و بانی موقوفات علمی است که این مدرسه از آن در همدان به یادگار مانده. مثل شاه می بخشه شیخ علی شاه نه، برای اوست. اما بخشنده بود.

بسیار متشکرم! ولی مشکلی وجود دارد . کلبرگ در مدخل شیخ بهایی در ایرانیکا (بدون ذکر ماخذ) نوشته است که شاه عباس پس از فوت زین الدین علی منشار عاملی، شیخ بهایی را شیخ الاسلام اصفهان کرد. 984 هنوز شاه عباس به قدرت نرسیده بوده است. شیخ بهایی هم پس از 992 چندین سال از ایران خارج بوده است. بنا بر این شیخ الاسلامی او سالها بعد باید اتفاق افتاده باشد. دو احتمال می ماند. یا اینکه پس از مرگ منشار عاملی و پیش از شیخ بهایی کس دیگری شیخ الاسلام شده یا اینکه فوت منشار عاملی سالها بعد اتفاق افتاده باشد.

ما مدارک دانشگاهی را جایگزین اجازه های قدیم کرده ایم. این اجازه ای است از شیخ بهایی به ابن خاتون عاملی. این که کتاب مشرق الشمسین را با دقت و فهم نزد وی خوانده است. مورخ 1028. @jafarian1964

برای یافتن مساحت کر چطور از علم هندسه استفاده می شد؟ این صفحه ای از رساله شیخ بهایی در باره آب کر و محاسبه مساحت آن است.
@jafarian1964

پاسخ شاه عباس به مفتی عثمانی. انشاء از نصیرای همدانی. اما جالب است که نوشته: خطبه از منشآت حضرت خاتم المجتهدین بهاءالدین و الدین محمدا علیه الرحمه و الرضوان است. شیخ بهایی در این کارها ب
@jafarian1964

حکایت غریب و شگفتی که شیخ بهایی در حواشی بر من لایحضره الفقیه نقل کرده و مربوط به اتفاقی است که برای شاه عباس و ... در شکارگاه افتاده است.
@jafarian1964

شیخ حر عاملی و استفاده از بیتی فارسی در متن عربی
کتاب اثناعشریه در رد بر صوفیه شیخ حر عاملی (م 1104) را نگاه می کردم. این دانشمند عرب لبنانی که نویسنده کتاب پرارج وسائل الشیعه است، سالها در ایران زیست و پس از درگذشت در مشهد دفن شد. همیشه دلم می خواست بدانم این علمای عرب مهاجر لبنانی، در ایران، چه قدر فارسی یاد گرفته اند. شیخ بهایی و توانائیش را در فارسی می دانیم. طنزهای فارسی از شیخ حر در دست است. گفته اند: زمانی شاه سلیمان به مجلسی آمد و شیخ حر کنارش نشست. شاه به شوخی از او پرسید: مولانا! فرق حر با خر چیست؟ او هم بدون تأمل گفت: یک وجب! (یا گفت به اندازه یک مخده)
به هر حال، در این رد صوفیه دیدم که شیخ در میان این رساله که به عربی است، به شعری فارسی تمسک کرده، و آن را به اعتبار این که نظر صوفیان را منعکس می کند، رد کرده است.
در متن شیخ حر در باره گروه واقفیه از صوفیه آمده است که اینها قائل به این هستند که بنده عاجز از شناخت خداوند است و در واقع شناخت خداوند محال است. این گروه این بیت را به فارسی می گویند:
تو را تو دانی و تو، ترا نداند کس / ترا که داند که ترا، تو دانی و بس.
در جستجو، دیدم این «بیت» در تفسیر سوره حمد از رشید الدین فضل الله آمده است. شاید جلوتر هم باشد که بنده نگشتم و بی اطلاعم. در متن تفسیر او به صورت نظم یا نثر! آمده است: «تو را که داند که تو دانی، تو را نداند کس، تو را تو دانی و بس». (کذا)
در وبلاگی دیگر شعر به این صورت آمده بود:
تو را که داند که تو را تو دانی تو / تو را نداند کس تو را تو دانی بس.
@jafarian1964

شیخ بهایی و فرنگ
در دوره صفوی، کم کم تعبیر «فرنگ» و «فرنگان» پر استعمال می شود و جاهای مختلفی بکار می رود. در همین دوره، به تدریج، شماری از نخبگان به دلیل آشنایی با مسافران فرنگ، با آن ناحیه آشنایی بیشتری پیدا می کنند و در کتب تواریخ هم از تاریخ فرنگان یاد می شود. یکی از آثار این آشنایی همین است که نقاشی های فرنگ مورد توجه شماری از نقاشان قرار گرفته، و از آن تقلید کرده اند. شاه عباس رفت و آمد زیادی با فرنگیان داشت و این می بایست، تأثیر خاصی در جامعه صفوی گذاشته باشد که مقدار باقی مانده اندک است. امروز شرح حال شیخ بهایی را از کتاب تذکره خیر البیان [بخشی که جناب عارف نوشاهی در باره شعرای صفوی آن چاپ کرده، «مقالات عارف، دفتر دوم، چاپ موقوفه افشار»] مطالعه می کردم. شرح حال دقیقی است که فردی معاصر با شیخ بهایی آن را نوشته و به تفصیل از تحصیل و آثار تألیفی و احترام شاه عباس به او و مسائل دیگر سخن گفته است. در ضمن چندی از اشعار وی آورده، از جمله دو رباعی، که اشارتی به اهل فرنگ دارد:
از بس که زدم به شیشه ی تقوا سنگ
وز بس که به معصیت فرو بردم چنگ
اهل اسلام از مسلمانی من
صد ننگ کشیدند ز کفار فرنگ
رباعی دیگر:
آنم که به هیچ کس ندارم سر جنگ
از من ناید مذمّت اهل فرنگ
آنجا که فتد کار به مشرب هستم
در وادی هفتاد و دو ملت یک رنگ
این رباعی با مشرب صوفیانه شیخ بهایی هم نزدیک است و قدری شگفت. رباعی دوم در آنچه به عنوان دیوان شیخ چاپ شده نیامده، اما به جای آن یک رباعی دیگر هست که باز از اهل فرنگ در آن یاد شده است:
در چهره ندارم از مسلمانی رنگ
بر من دارد شرف، سگ اهل فرنگ
آن رو سیه ام که باشد از بودن من
دوزخ را ننگ و اهل دوزخ را ننگ
@jafarian1964

شیخ علی خان زنگنه (م ۱۱۰۱)، نخست وزیر [اعتماد الدوله] با کفایت شاه سلیمان صفوی (سلطنت از ۱۰۷۷ تا ۱۱۰۵)

رساله فلکیه بر مبنای علم اسطرلاب
بود که در متن بالا تعریف علم اسطرلاب
آمده است.
تعريف اسطرلاب:
آلتی که با حرکت بعضی از اجزای آن اوضاع فلکیه دانسته میشود.

▫که رساله اي بسیار نفیس از
شيخ بهايي در باب اعمال اسطرلابيه
در دسترس است که شامل :
مجموعه رسائلی در علم هیئت، اعمال اسطرلابیه، ربع مجیب، ربع کامل، ربع
موسوم به مقنطرات می باشد .
و عبدالله بن کیا مازندرانی یکی از
دانشمندان این علوم در زمانه خود
بوده است.
⬇️⬇️

🍏نان « سنگک » ایده آل ترین نان!

نان سنگک سرشار از آهن، روی، منیزیم و کلسیم است و تنها نانی است که تمام این مواد را دارد. اگر نانی این مواد را نداشته باشد باعث دیابت، چاقی و سرطان می شود.
(این نوع نان مبتکر آن شیخ بهایی علیه الرحمه بود که ایشان وزير اعظم دربار شاه عباس صفوی بود ومسئول رسیدگی به امور کشوری بود ودستور داد نانوایان خمیر نان خود راروی ریگ داغ پهن کنند که بعدها به دلیل استقبال زیادمردم نان سنگک به آن نام نهادند)

منبع طب اسلامی
☘☘▪️▪️

بی هوش شدن «میرداماد» با تصرّف «میرفندرسکی»
.
روزی میرداماد(رحمة‌اللّه‌‌‌علیه) در مدرسه درس می‌داد. ناگهان روی منبر حالت اغما به ایشان دست داد و بی‌هوش شد.
او را به منزل بردند، یک هفته گذشت. همه أطبا شهر به عیادتش آمدند، ولی او به هوش نیامد.
به شاه عباس خبر دادند.
شاه عباس مرحوم شیخ بهایی(رحمة‌اللّه‌‌علیه) را خواست و استدعا کرد بروید و از ایشان عیادت کنید.
مرحوم شیخ بهایی به عیادت میرداماد آمدند و نبض ایشان را گرفت.
سپس نزد شاه عباس برگشت و فرمود: ایشان مزاجا سالم می‌باشند، ولی شخص بزرگی در ایشان تصرف کرده و ایشان را به این حال درآورده است.
شاه عباس برای حل مشکل، از شیخ بهایی درخواست می‌کند که آن شخص بزرگ را پیدا کند.
مرحوم شیخ برمی‌گردد و از خادم مدرسه، از واردین روز شنبه پرس و جو می‌کند.
خادم شرح می‌دهد که چند نفر آمدند و مدتی ایستادند و صحبت‌های میرداماد را گوش کردند و از مدرسه که خارج شدند، ایشان به این حالت درآمد.
مرحوم شیخ بهایی نشانی‌های بیشتری از خادم گرفته و رفتند و در تخت پولاد مشغول جستجو شدند و به میرفندرسکی(رحمة‌‌اللّه‌‌علیه) برخوردند و دیدند نشانی‌ها بر ایشان تطبیق می‌کند.
بعد از سلام و عرض ارادت، عرض کردند: این سید، چه تقصیر داشته که شما او را ادب نموده‌‌اید؟
جناب میرفندرسکی فرمودند: من مدتی حرف‌‌‌های او را گوش کردم. او کلا از عذاب و قهّاریت خدا سخن می‌گفت و این سبب می‌شد که مردم از خدا ناامید و دور شوند و حال آنکه همه انبیا آمده‌‌‌اند که مردم را به خدا نزدیک کنند. در قرآن هر آیه عذاب که آمده، یک آیه رحمت بعد از آن نازل شده است. «نَبِّئْ عِبادی أَنِّی أَنَا الْغَفُورُ الرَّحیمُ»؛(حجر:49) به بندگانم اطلاع بده که من، خداوندی بسیار آمرزنده و مهربانم.
مرحوم شیخ بهایی فرمودند: خانواده سید که تقصیر ندارند و خیلی در ناراحتی به سر می‌برند.

میرفندرسکی فرمود: بروید، خوب شد. مرحوم شیخ بهایی که برگشتند، دیدند میرداماد به حال آمده و نشسته است.

.کانال سیره علما @sireolama

...داستان کشکت را بساب به سه نقل

۱_🔸می‌گویند روزی مردکشک سابی نزد شیخ بهائی رفت واز بیکاری و درماندگی شکوه نمود واز او خواست تا اسم اعظم را به او بیاموزد،چون شنیده بودکسی که اسم اعظم را بداند درمانده نشودو به تمام آرزوهایش برسد.
.
🔸شیخ مدتی او راسرگرداند وبعد به او می‌گوید اسم اعظم از اسرار خلقت است و نباید دست نااهل بیافتد وریاضت لازم دارد وبرای این کار به او دستورپختن فرنی را یادمی‌دهد ومی‌گوید آن را پخته و بفروشدبصورتی که نه شاگردبیاورد و نه دستور پخت رابه کسی یاد دهد.
.
🔸مرد کشک ساب می‌رودو پاتیل و پیاله ای می‌خرد شروع به پختن و فروختن  فرنی می‌کندو چون کارو بارش رواج می‌گیرد طمع کرده وشاگردی می‌گیرد وکار پختن را به او می‌سپارد.بعد ازمدتی شاگرد می‌رود بالادست مردکشک ساب دکانی باز می‌کندو مشغول فرنی فروشی می‌شود به طوری که کار مردکشک ساب کسادمی‌شود
.
🔸کشک ساب دوباره نزد شیخ بهائی می‌رودو با ناله وزاری طلب اسم اعظم  می‌کند.شیخ چون از چندو چون کارش خبردار شده بود به اومی‌گوید: «تو راز یک فرنی‌پزی را نتوانستی حفظ کنی حالا می‌خواهی راز اسم اعظم راحفظ کنی؟ برو همون کشکت را بساب»
.
.
۲_🔸گويند مردى كشك ساب دركنار كاخ شاه عباس درحال كار بودكه شيخ بهايى مىخواست واردكاخ شود
.
🔸ولى سربازان اجازه ورود به اوندادند وگفتند كه شاه عباس دستورداده است كه به شما اجازه ورود ندهيم
.
🔸درهمين حين كشك ساب به شيخ گفت:اگر من شاه عباس بودم اجازه مى دادم كه تمام دانشمندان به راحتى دركاخ رفت و آمدكنند
.
🔸شيخ باقدرتى كه داشت مرد رابه رويا برد.در رويامرد بر مسند قدرت نشسته بود ودر حال ديدن آواز خوانى دلقكان ومطربان دربار بودكه ناگهان نگهبانى آمدو گفت كه شيخ بهايى اجازه دخول مى خواهد
.
🔸(همان مرد كه در خيال خود شاه شده بود)گفت به او بگويدشاه درحال استراحت است وفردا اگرحوصله داشته باشدشما را به حضورمى پذيرد و درهمين حال و احوال،شيخ بهايى به شانه ى مرد كشك ساب زدو گفت:اى مرد كشك ساب،كشكت را بساب...!
.
.
۳_🔸نقل می کنند درزمان مرحوم شیخ بهایی،عالم و عارف و وزیر دانشمند صفویه،مش حسن نامی که در یکی از مدرسه های اصفهان تحصیل می کرد با این مردعالم ربانی حسادت و بغض دیرینه ای داشت و هرجا می نشست از وی بد می گفت.شیخ  کم و بیش حرف های مش حسن به گوشش خورده بود اما از آنجا که مرتبت و شأن او بالاتر از همزبانی و پاسخگویی به بدگویی های این طلبه تازه کار بود چیزی نمی گفت.از قضا روزی شاه قصد دیدار از مدارس و مراکز علمی شهر را کرد و درحین گشت و گذار به مدرسه ای که مش حسن درآن تحصیل می کرد رسیدند.
.
🔸آن ساعت که شاه و شیخ بهایی و ملازمان به مدرسه رفتندزمان فراغت بود و طلاب درگوشه و کنار حیاط مدرسه مشغول کارهای شخصی بودندو مش حسن هم روی سکویی نشسته بود و مشغول ساییدن کشک برای تهیه شام بود.با ورودشیخ بهایی و شاه و همراهان همه برخاسته و به استقبال رفتند جز مش حسن که ازشدت بغض و حسد به شیخ بهایی درگوشه ای رفت و مشغول کار خودش شد.شاه مشغول صحبت با طلاب و استادان شدو شیخ بهایی هم برای سرکشی و بازدید از وضعیت زندگی آنان به گشت و گذار در مدرسه پرداخت که یکباره چشمش به مش حسن افتاد و چون او را از قبل می شناخت جلوآمد وسلام و احوالپرسی کرداما مش حسن با سردی پاسخ وی را داد.
.
🔸شیخ به فراست حال وهوای او را دریافت وبرای آنکه پاسخی مناسب به رفتار ناپسند او بدهد باچشمان نافذ خود نگاهی به وی انداخت و او را از عالم طبیعی خودخارج کرد.
.
🔸مش حسن به یکباره در عالم رؤیا خود راکنار شاه دیدو مشغول صحبت و گفت و گو با وی شد. شاه چند پرسش از اوکرد و او بدون لحظه ای تأمل پاسخ داد و مورد تشویق شاه و حضار قرار گرفت. چند روزگذشت وپیک نامه ای از دربارصفوی برای وی آورد که درفلان روز شاه قصد دیدار تو را دارد و همراه نامه خلعتی وکیسه ای زر
.
🔸در روز موعود مش حسن به حمام رفت و لباس مرحمتی شاه را پوشید و به دربارآمد و مثل نوبت قبل مورد استقبال شاه و درباریان قرار گرفت. رفت و آمد مش حسن به دربار و مرحمتی ها و تفقد ملوکانه ادامه داشت تا اینکه یکی از روزها که به دربار رفته بود وهمه بزرگان مملکت جمع بودند،شاه در حضور همه از تخت پایین آمد و ردای وزارت را از دوش شیخ بهایی برداشت و بردوش او افکند و گفت:از این پس تو وزیر همه کاره من هستی.
مش حسن که ازخوشحالی در پوست نمی گنجید بادی به غبغب انداخت وگفت: قربان پس تکلیف شیخ بهایی چه می شود؟
شاه اشاره ای به اوکرد وگفت: تکلیفش باتوست.
.
🔸شیخ بهایی به التماس افتادکه مش حسن وزیر رحمی کن!
و مش حسن چپ چپ نگاهی به او انداخت و با فریادگفت:برو جایی که دیگر چشمم به تو نیفتد که ناگهان عطسه ای کرد و دیدشیخ بهایی روبروی او ایستاده است و اشاره به وی می کند که:
مش حسن کشکتو بساب که بی شام نمونی! و بنده خدا تازه دریافت که همه اینها را درعالم رؤیا دیده است
@sireolama

حکایتی آموزنده از زندگی میرداماد و شیخ بهایی

میرداماد سوار بر اسب در جاده جلو می رفت. شاه عباس صفوی و همراهانش کمی جلوتر بودند. شیخ بهائی سوار بر اسب چابکی جلوتر از همه پیش می رفت.
اسب شیخ جست و خیز می¬کرد و سوارش محکم به زین چسبیده بود تا زمین نخورد.
میرداماد سرعت اسبش را زیادتر کرد اما اسب نمی توانست اندام سنگین او را جلو ببرد.
شاه عباس مثل بسیاری از مردم بر این باور بود که میان عالمان هم مثل سیاستمداران،‌ حسادت وجود دارد.
شاه به میرداماد نزدیک شد و با لبخند به شیخ اشاره کرد و گفت: «جناب میر،‌ می بینید که این شیخ پای¬بند ادب نیست و بی¬توجه به حضور این همه آدم¬های بزرگوار از جمله جنابعالی جلوتر از همه می رود.»
میردامادپاسخ داد: «اینطور نیست، شیخ انسان عالم و بزرگی است و اسب او از اینکه چنین شخصی بر پشتش سوار شده از خوشحالی جست و خیز می کند و شیخ را جلوتر از همه می برد.»
شاه اسبش را تاخت و به شیخ بهائی رسید. شیخ گفت: «این اسب خیلی سرکش است و تا به مقصد برسیم مرا بیچاره می کند.»
شاه مؤذیانه گفت: «علتش این است که شما لاغر هستید و به اندازه کافی بر پشت اسب فشار نمی آید،‌ درست برعکس میرداماد که با جثه سنگینش، اسب را خسته می کند. شاه ادامه داد: تا جایی که من دیده ام، عالمان در غذا خوردن قناعت می کنند و به همین علت لاغر هستند، مثل جنابعالی، ولی میرداماد، آن قدر در خوردن حریص است که چنین جثه ای دارد.»
شیخ آهی کشید و گفت: «این طور نیست، میر فقط در اندوختن دانش حرص می زند و بزرگی جثه او مادرزادی است و ربطی به پرخوری ندارد. و اسب او به علت حمل وجودی گرانقدر که کوهها هم تحمل سنگینی دانش او را ندارند خسته شده است."
شاه عباس که متوجه اعتماد متقابل دو عالم شد سکوت کرد و به فکر فرورفت.

*این متن خلاصه برگزیده از کتاب پنج گنج، گنج سوم

🍃🌺🍃 @safaaaaat👈

گویند در راه مشهد شاه عباس
تصمیم گرفت دو عالم بزرگ را
امتحان کند !!

به شیخ بهایی که اسبش
جلو میرفت گفت:
این میرداماد چقدر بی عرضه
است اسبش دائم عقب می ماند
شیخ بهائی گفت :
کوهی از علم ودانش برآن
اسب سوار است، حیوان کشش
اینهمه عظمت را ندارد !
ساعتی بعد عقب ماند
به میر داماد گفت
این شیخ بهائی رعایت نمیکند
دائم جلو می تازد !
میرداماد گفت:
اسب او از اینکه آدم بزرگی
چون شیخ بهائی بر پشتش
سوار است سر از پا نمی شناسد
و می خواهد از شوق بال در آورد !

این است رسم علمای رفاقت🌹🌹

ن حسین را وادار کرد که وزیر با تدبیرش فتحعلی خان اعتماد الدوله را بقتل برساند . به این بهانه که خواب نما شده و به او گفته اند که وزیر در پی کودتاست . و خود سید محمد حسین ؛؛ نخست وزیر را کور میکند و سپس به قتل میرساند .
آخوندها از بدو بوجود آمدن؛در تمام مدت ورودشان به عرصه تاریخ؛جزء مخالفان سرسخت روشنفکری و جریانات اصلاحی در کشور بوده اند.از جمله از مخالفان امیر کبیر ؛ جنبشهای مردمی و مشروطه مدارس؛ واکسیناسیون و هر جنبش اصلاحی دیگر.و ما این سوغات را مدیون علامه های مجلسی هندی تبار هستیم .
--
منابع تاریخ اجتماعی ایران — مرتضی راوندی — جلد سوم صفحه ۴۸۳ ببعد
تاریخ عباسی — محمد منجم یزدی ، تاریخ ایران — عباس اقبال آشتیانی
روابط خارجی ایران در عهد شاه عباس صفوی

پاسخ شاه عباس به مفتی عثمانی. انشاء از نصیرای همدانی. اما جالب است که نوشته: خطبه از منشآت حضرت خاتم المجتهدین بهاءالدین و الدین محمدا علیه الرحمه و الرضوان است. شیخ بهایی در این کارها ب
@jafarian1964

شیخ علی خان زنگنه، وزیر بزرگ دوره شاه سلیمان صفوی، از ایل زنگنه، و بانی موقوفات علمی است که این مدرسه از آن در همدان به یادگار مانده. مثل شاه می بخشه شیخ علی شاه نه، برای اوست. اما بخشنده بود.