رسول جعفریان

نسخه هزار و دویست☝️☝️☝️☝️

نسخ خطی محصولات فرهنگی ارزشمندی هستند که کمتر به آن ها پرداخته شده، زیرا بیشتر در موزه ها هستند و کمتر دسترسی عام به آن ها وجود دارد در این ویدیو نسخه ای از قرآن کریم به خط کوفی که کمتر دیده شده مورد بررسی قرار می گیرد این قرآن در سال ۱۹۸ هجری قمری کتابت شده و ۱۲۰۰ سال از تاریخ کتابت آن می گذرد.

@khansarkhoshnevisi

دكتر ناصر خليلي صاحب بزرگ ترين وجامع ترين مجموعه از دست نوشته هاي قرآني ست· تاكنون مجموعه اي شخصي با اين گستردگي وجود نداشته است· اين مجموعه تصويرگر تاريخ كامل كتابتِ قرآن كريم از قرن اول هـ ق تا عصر حاضر است· نمونه هايي كه محل نگارش آن ها در منطقه اي به وسعت سرزمين هاي ميان دو نقطه ي اسپانيا و هندوستان بوده است· از چهار جلدي كه در اين مجموعه به قرآن هاي دست نويس اختصاص يافته، جلد نخست به سبك عباسي پرداخته است· در اين جلد از سه سبك اصليِ كتابتِ قرآن كه تا پيش از قرن چهارم متداول بوده، بحث مي شود· در اين نمونه ها علاوه بر چندين نسخه ي كامل قرآن با جلد و صحافي اصلي، دو صفحه از نسخه اي معروف به قرآن آبي، كه متن آن با طلا بر پوستي آبي رنگ نقش بسته و متعلق به قرن سوم هجري است، همچنين دو دسته از برگ هاي قرآني كه در پالرمو و در اواخر قرن چهارم كتابت شده، ديده مي شود ـ قرآن پالرمو تنها نسخه اي ست كه در سيسيل تهيه شده است.

در تاریخ رساله نویسی فارسی فوق العاده است. رساله ای است مطابق فتوای شیخ انصاری که زنده بوده. ملامحمد یوسف استرآبادی نوشته، به عرض ایشان رسانده. بعدا در ایران، گرفتار چاپ های محرف شده و دوباره در تهران، روی آن کار کرده و این چاپ درآمده. نکات جالبی در این دو صفحه است.

دكتر ناصر خليلي صاحب بزرگ ترين وجامع ترين مجموعه از دست نوشته هاي قرآني ست· تاكنون مجموعه اي شخصي با اين گستردگي وجود نداشته است· اين مجموعه تصويرگر تاريخ كامل كتابتِ قرآن كريم از قرن اول هـ ق تا عصر حاضر است· نمونه هايي كه محل نگارش آن ها در منطقه اي به وسعت سرزمين هاي ميان دو نقطه ي اسپانيا و هندوستان بوده است· از چهار جلدي كه در اين مجموعه به قرآن هاي دست نويس اختصاص يافته، جلد نخست به سبك عباسي پرداخته است· در اين جلد از سه سبك اصليِ كتابتِ قرآن كه تا پيش از قرن چهارم متداول بوده، بحث مي شود· در اين نمونه ها علاوه بر چندين نسخه ي كامل قرآن با جلد و صحافي اصلي، دو صفحه از نسخه اي معروف به قرآن آبي، كه متن آن با طلا بر پوستي آبي رنگ نقش بسته و متعلق به قرن سوم هجري است، همچنين دو دسته از برگ هاي قرآني كه در پالرمو و در اواخر قرن چهارم كتابت شده، ديده مي شود ـ قرآن پالرمو تنها نسخه اي ست كه در سيسيل تهيه شده است.

کنار مسجد شیخ لطف الله، مدرسه شیخ لطف الله هم بوده است و صاحب فرائد الفوائد در اواخر صفوی به آن اشاره کرده است. این رساله هم در همان مدرسه کتابت شده: المدرسة الشیخ المرحوم شیخ لطف الله
@jafarian1964

رساله ای در نقد ادعای مهدویت توسط سید محمد نوربخش
زمانی که کتاب مهدیان دروغین را چاپ می کردم، فصلی هم در باره سید محمد نوربخش و رساله الهدی نوشتم. وی از شاگردان ابن فهد حلی بود و قبرش هم در سولقان تهران است که نوربخشیان پاکستان هم به زیارت آن می آیند. زمانی که آن رساله منتشر شد، برخی از دوستان نوربخشی به نقد آن پرداختند که یکی نذیر حسین بود که رساله ای در نقد آن نوشت و من هم در چاپ دوم مهدیان دروغین که مبسوط تر چاپ شده بود، آوردم. این روزها، یکی ازطلاب پاکستانی و از پیروان همین مکتب، با نام سید بشارت حسین تهگسوی هم پایان نامه خود را در نقد این ادعا که سید محمد نوربخش مدعی مهدویت بود نوشتند. امروز به کتابخانه تاریخ آمدند و برخی از آثار خود را از جمله ترجمه کتاب روضة الفردوس از میر سید علی همدانی، یک رساله از علاءالدوله سمنانی و کتابی به نام الربض در مقتل را که سال 1294 ق در پاکستان چاپ شده، با ترجمه آن، به کتابخانه دادند. طبعا نگران بودند که نباید با آن صراحت می آمد و این سبب واکنشهایی شده است. گفتم که بنده متن رساله را بر اساس دو نسخه منتشر کرده ام، و لابد در این باره بحث هست. ایشان گفتند که کتابهای دیگر سید محمد نوربخش، ادعای مهدویت توسط ایشان را رد می کند. آقای سید بشارت حسین، نسخه دیجیتالی رساله خود را دادند و از ایشان اجازه گرفتم که آن را در کانال بگذارم.
@jafarian1964

این تصویر، خاتمه نسخه ای شرایع الاسلام محقق است که در سال 935 کتابت شده است. کاتب آن «شاه علی بن محمد یزدی شیعی» است. هم اسم جالب است، «شاه علی»، از نام های دوره صوفیانه این شهر، هم تعبیر «شیعی». روزگاری است که به تازگی، اوضاع به سمت تغییر مذهب رفته و عنوان «شیعی» برای خود لقبی است. در دعای آخرش «آله و اصحابه» دارد که هنوز فضا ایجاب می کرده که اصحاب هم اضافه شود. کتابت این متن در کاشان بوده و در این یادداشت گفته که سه روز بعد کتابت متن، کتابت حواشی به انجام رسیده است.
@jafarian1964

کتابت سوره مبارکه حمد

آن نسخه (و یا نسخه های از قرآن مجید) را بایستی در آرشیومان نگهداری نمائیم
هم برکت است
و هم حرکت است (در مقابل دشمنان و دوستان نادان که به ماهیت و کمیت و کیفیت قرآن مطهر بی توجهی می نمایند)

الرسالة الموضحة تأليف المظفّر بن جعفر بن الحسن (/يا الحسين) که به کوشش ثامر کاظم الخفاجي و با همت کتابخانه آية الله مرعشی چاپ شده اثری است ارزشمند که شايسته بررسی است. کتاب بر اساس نسخه منحصر به فرد و کهنسالی به چاپ رسیده؛ نسخه ای که متعلق به کتابخانه آل شبّر است و تاريخ کتابت آن هم نهم رجب ۶۵۲ ق است در مدرسه نظاميه بغداد (مصحح در مقدمه نسخه را به خطّ عبد الکريم ابن طاووس دانسته که آشکارا خطاست چرا که او در آن تاريخ کودکی در حدود چهار سال بوده و بنابراين نمی تواند کاتب اين نسخه باشد). مقدمه و تصحيح متأسفانه مملوّ از اشتباهات است و چاپ کتاب به شکل بسیار بدی انجام شده است. در شماری از کتابهای نويسندگان معاصر هم که نامی از اين کتاب آمده به دليل آنکه در نقلهای ابن طاووس، آغاز سندها روشن نيست اطلاعات اشتباهی درباره عصر مؤلف رفته است و متأسفانه مصحح کتاب هم توجهی به اين نوع مسائل نداشته است. من متأسفانه عکسی از نسخه در اختيار ندارم اما بعيد نيست که اين نسخه مستقيماً بر اساس همان نسخه ای کتابت شده باشد که علي بن موسی ابن طاووس در کتاب اليقين (ص ۱۰۹ تا ۱۱۰؛ ۳۶۲ به بعد) از آن نقل کرده و آن را در خزانه عتیقه مدرسه نظاميه بغداد نشان داده و گفته به خطّ مؤلف بوده است. نام کتاب و نويسنده در خطبه و انجام کتاب نيامده و دور نيست که تنها در صفحه عنوان نسخه ذکر شده است و بر اساس همان هم ابن طاووس از نويسنده و کتابش نام برده است. به نظر نمی رسد که ابن طاووس شناختی مستقلّ از او داشته است.

این هم پایان رساله. خاطرم نیست رساله شیخ حر در کیفیت جمع قرآن چاپ شده یا نه. ولی باید .... محل تامل باشه.
@jafarian1964

چند سال پیش در گعده ای، یکی از فضلا (که اکنون نامش به خاطرم نمانده) می گفت: مرحوم حر عاملی رساله ای در مورد حدیث نماها (عباراتی که به اشتباه به عنوان حدیث نقل شده است) نوشته است.
متأسفانه در زندگی نامه حر عاملی، چنین رساله ای ندیدم، و اگر هم به آن اشاره شده است من تشخیص نمی دهم.

تراث پژوهان گرامی، اگر کسی نام این رساله را می داند مرا از حیرت نادانی برهاند، و اگر کسی نشانی از نسخه آن بدهد مرا رهین منت خود نموده است.

با سلام و عرض ادب خدمت همه عزیزان یک مطلبی را خواستم در اینجا عنوان کنم و آن اینکه نسخه ای خطی از کتاب شرح منهاج بیضاوی در کتابخانه ملی موجود است که به اشتباه شارح آن را علامه سمر قندی نوشته اند و بیان داشتند که این نسخه به خط خود شارح است و تاریخ کتابت آن هم 665 هجری است که با تحقیقی که بنده انجام دادم این شرح نه اینکه از سمرقندی نیست بلکه تاریخ کتابت هم اشتباه است . شارح جناب علامه محمود عبدالرحمن اصفهانی است که در سال 674 متولد شده اند و با نسخه ای که نزد بنده است تطابق دادم و این امر برایم ظاهر شد و تاریخ کتابتی که به سال 665 هم نوشته شده در اخر نسخه هم اشتباه است زیرا وقتی خود شارح سال 674 متولد شده اند چطور شرح ایشان در سال 665 کتابت شده است .

انگار تاریخ دوم تاریخ کتابت است و تاریخ اول تاریخ تالیف توسط مولف یا تاریخ کتابت نسخه ای است که این نسخه از ان استنساخ شد.

کتابت سوره مبارکه حمد

آن نسخه (و یا نسخه های از قرآن مجید) را بایستی در آرشیومان نگهداری نمائیم
هم برکت است
و هم حرکت است (در مقابل دشمنان و دوستان نادان که به ماهیت و کمیت و کیفیت قرآن مطهر بی توجهی می نمایند)

🔺🔺ملاحظاتی پیرامون چاپ جدید متن عربی رساله علة خلق الکافر شیخ حر توسط پژوهشکده معارف

در سال ۱۳۹۵، جامعه المصطفی چاپی از رساله علة خلق الکافر را بصورت نامطلوب منتشر کرد.
یکسال بعد یکی از محققین در مقاله‌ای در مجله میراث شهاب به برخی اغلاط کتاب تصحیح شده اشاره نمود، اما خود ناقد محترم دچار یک اشتباه اساسی شده بود.
مجموعه ما در سال ۱۳۹۸ اقدام به ترجمه این کتاب ارزشمند نمود و از آنجا که نسخه چاپی دارای اغلاط فراوان بود، دو نسخه خطی موجود از کتاب را که دارای دستخط مرحوم شیخ حر بود ملاک ترجمه قرار داد.
ما اشاره کردیم که دو نسخه مرتبط با خود شیخ حر وجود دارد:
یکی نسخه مجلس که دستخط خود ایشان است، و دیگری نسخه کتابخانه بروجردی که دارای حاشیه‌ها و اضافات به خط شیخ حر است، وتذکر دادیم این همان نکته‌ای است که نویسنده مقاله از آن غفلت کرده است؛ نویسنده محترم در آن مقاله خود مدعی می‌شود یکی از اشکالات نسخه چاپی جامعه المصطفی اضافاتی تحت عنوان "اقول" توسط مصحح است که معلوم نیست از کجا آمده است!
جالب آنکه خود منتقد در بخش نسخه‌شناسی اشاره می‌کند که دو نسخه از رساله به دستخط شیخ حر، در فهرستگان نسخ خطی آمده است، یکی کتابخانه مجلس و دیگری بروجردی. اما نه تنها در تصحیح رساله هیچ مراجعه‌ای به نسخه کتابخانه بروجردی نمی‌کند بلکه گویا اصلا برایشان مهم نبوده تکلیف این امر مهم را مشخص کنند که چرا دو رساله با دستخط شیخ حر ثبت شده است؛ چون طبیعی است یا باید در انتساب اشتباهی پیش آمده باشد یا امر مهمی وجود داشته باشد که دو نسخه به دستخط نویسنده موجود باشد؛ و این امر مهم معمولا همان تغییر و اضافات توسط نویسنده در نسخه دوم است.
ما دوسال پیش هنگام چاپ ترجمه کتاب رساله علت خلق این مطلب را توضیح دادیم و اشاره کردیم که نویسنده مقاله، خود نیز دچار اشتباه شده و اقول‌ها و حاشیه‌های شیخ حر در نسخه بروجردی را اضافات مصححِ قبلی دانسته است! و مخاطب را از این حواشی شیخ حر که بعدا خود وی به کتاب اضافه کرده محروم ساخته است‌. و چون نویسنده مقاله وعده داده بودند که بزودی متن عربی کتاب را منتشر خواهند کرد ما این تذکرات را دادیم که متوجه اشتباهشان بشوند، حتی در ابتدای ترجمه کتاب، تصویر نسخه کتابخانه بروجردی را نیز منتشر کردیم که حواشی شیخ حر در آن مشخص بود.
t.me/nosakh_shii/756

متاسفانه با وجود تذکرات ما، پژوهشکده آقای محمدتقی سبحانی با همان اغلاط اقدام به نشر کتاب نمودند! یعنی یک پژوهشکده! بعد از اینکه ما ۲سال پیش وجود اشتباهات محققش در تصحیح متن عربی را خبر دادیم، باز با همان اغلاط اقدام به چاپ کتاب کرد!

جالب اینکه هر مبتدی در امر نسخه‌شناسی باید با دیدن معرفی نسخه‌های خطی رساله در مقدمه کتاب که آمده است:
۱. نسخه بروجردی، کاتب= مولف
۲. نسخه مجلس، کاتب= مولف
و دیدن نسخه‌های مورد استفاده مصحح برای چاپ که اعتراف می‌کند نسخه بروجردی را مورد استفاده قرار نداده، باید به مصحح تذکر داده و او را ملزم به بررسی نسخه بروجردی کند. مطلبی که نه خود گروه فقه العقاید آقای سبحانی به آن توجه داشته و نه پس از گذشت قریب به دوسال از چاپ ترجمه رساله به آن پی برده است!
♦️در انتها لازم به تذکر است که چاپ مجدد برخی کتب چاپ شده با اغلاط جدیدتر! گویا به عادتی از جانب مجموعه آقای سبحانی تبدیل می‌شود! پیشتر نیز کتاب ابواب الهدی میرزا مهدی اصفهانی توسط مجموعه ایشان همینگونه چاپ شده بود، در حالی که قبل از آن چاپ قابل قبولی از سوی انتشارات منیر از رساله ابواب الهدی انجام شده بود، اما انتشارات معارف، ضمن رفع کردن برخی اشکالات محدود چاپ منیر، اغلاط جدیدی به آن افزوده بودند که در چاپ پیشین موجود نبود!

♦️در انتها جسارتی کرده و نکته‌ای را به محققین جوان‌تر گوشزد می‌کنیم:
در دام موسساتی که ممکن است با چاپ متن غیردقیق شما لطمه به حیثیت علمی شما وارد آوردند نیافتید؛ اغلب این موسسات به دنبال جمع کردن رزومه‌ای برای خود هستند و شما بهانه‌اید! به راحتی روی کار شما درج می‌کنند:
زیر نظر گروه فقه العقاید پژوهشکده معارف! اما معلوم نیست چرا ابتدایی‌ترین اغلاط تصحیح یک نسخه را به شما تذکر نداده‌اند!
بی‌شک اگر شما اثری با این وضعیت را به یک موسسه حرفه‌ای ارسال می‌کردید یا از چاپ آن استنکاف می‌کردند یا قدم به قدم مراحل کار شما را چک کرده و مانع از بروز چنین اشتباهات اساسی می‌شدند.

امید است در آینده شخصی با همت اقدام به تصحیح مجدد متن عربی این رساله نموده و بالاخره متن منقحی از آن را منتشر نماید؛ با توجه به ترجمه‌ای که ما منتشر کرده‌ایم و تمام منابع را مشخص کرده و تخریج مصادر را هم انجام داده‌ایم، زحمت چندانی برای محقق باقی نمانده است؛ پیشتر متن نسخه مجلس که به خط شیخ حر بود را هم در همین کانال بارگذاری کرده بودیم، نسخه بروجردی را هم می‌توانیم برای محقق ارسال نماییم باشد که شاید متن عربی این کتاب به سرانجام برسد!

⬇️
درباره مقدمه و ادعای بی‌انصافی علمی و کجی قلم چیزی نمی‌گوییم، در انتهای بحث خود مخاطبین در این‌باره داوری خواهند کرد.
اما وارد بحثهای علمی می‌شویم؛
تقریر محل نزاع:

1. پنج سال پیش جامعة المصطفی کتاب علت خلق کافر شیخ حر را با اغلاطی چاپ کرد، محقق مؤسسه آقای سبحانی در سال96 نقدی بر این مقاله نوشت؛ یکی از این نقدها این بود که آقای کریمی زنجانی مطالبی از خودشان به عنوان اقول به نسخه اضافه کرده‌اند.
2. مصحح مؤسسه آقای سبحانی هم در مقاله سال96 و هم در مقدمه کتابی در روزهای اخیر چاپ کرده‌اند مدعی شدند که: رساله شیخ حر، دو نسخه به خط مؤلف دارد؛ یکی در کتابخانه مجلس و دیگری در کتابخانه بروجردی. (البته اکنون ادعا می‌کنند که صرفا گفته‌اند منسوب به شیخ حر است. در حالی که چنین نیست و در مقاله و مقدمه کتاب به صراحت ادعا کرده‌اند نسخه از شیخ حر است)
ما تذکر دادیم که:
نسخه بروجردی به خط مؤلف نیست، ولی خود شیخ حر با دستخط خود حواشی بر آن افزوده است.
و گفتیم حواشی و اقول‌ها در همین نسخه بروجردی آمده است، چرا شما با اینکه اذعان داشتید نسخه بروجردی به خط شیخ حر است، در تصحیحتان از آن استفاده نکردید؟
در واقع اشکالی که مصحح مؤسسه معارف به چاپ جامعة المصطفی کرده بود، اصلا وارد نبود. زیرا مصحح آن کتاب، اقول‌ها را از همین نسخه با حواشی شیخ حر آورده بود! اما شما در مقاله‌تان طوری القا کردید که گویا مصحح آن را از خودشان و بدون بودن در هیچ نسخه‌ای اضافه کرده‌اند!

◀️پاسخی که تیم آقای سبحانی به ما داده‌اند:
نسخه بروجردی که توسط مُفَهرِس کتاب‌خانه بروجردی فهرست نویسی شده، کاتب را خود مولف دانسته در حالی که چنین نیست و خط متن نسخه برای مصحح محرز نشد، زیرا تفاوت بسیاری با نسخه مجلس داشته و این نسخه دارای حذفیات زیاد بوده که بعید است مولف در تنسیخ کتاب خویش تقطیع انجام داده باشد.

گوییم:
شما هم در مقاله و هم در مقدمه کتاب ادعا کردید که نسخه بروجردی با خط خود شیخ حر است! و این اولین اشتباه شما بود، ولی اکنون ادعا می‌کنید گفته‌اید منسوب! به شیخ حر است!! در حالی که این یک ادعای باطل است و نگفتید منسوب! و این خود شما بودید که به اشتباه گمان کردید این نسخه به خط شیخ است نه ما! ما فقط گفتیم حواشی‌اش به خط شیخ حر است و دقیق هم گفته‌ایم.

جمع‌بندی:
مصحح مؤسسه معارف در مقدمه کتاب ادعا کرده است که نسخه دستخط شیخ حر در کتابخانه بروجردی است، ما هم اشکال کردیم شما که مدعی هستید نسخه دستخط شیخ حر در کتابخانه بروجردی است چرا از آن در تصحیح رساله استفاده نکرده‌اید؟
ایشان جواب می‌دهد: چون دستخط شیخ حر نیست و شما اشتباه می‌کنید!
بزرگوار! شما ادعا کردید کاتب آن رساله خود شیخ حر است نه ما! ما فقط گفتیم حواشی از شیح است. پس در اینجا دو اشتباه مرتکب شدید: اول اینکه در مقدمه کتابتان ادعا کردید کاتب رساله کتابخانه بروجردی خود شیخ حر است! دوم اینکه الان که به شما تذکر دادیم آن نسخه به خط شیخ حر نبوده و فقط حواشی‌اش به خط وی است، منکر هستید حواشی آن را خود شیخ حر اضافه کرده است.
پس تا اینجا با این پاسختان اشتباه اولتان که در مقدمه کتاب ادعا کردید کاتب نسخه بروجردی خود شیخ حر است، را پذیرفتید. (چون کاتب نسخه خود ایشان نبود)
اما اشتباه اساسی‌تان که نمی‌خواهید زیر بارش بروید این است که حواشی بروجردی از خود شیخ حر نیست. می‌گویید:
اصل بر این است که این حواشی به خط مولف نیست و مدعی آن (مترجمین کتاب ما و سرنوشت) باید آن را اثبات کنند، در حالیکه در متن منتشر شده انتقادی، توسط این گروه، خلاف این امر مشاهده می‌شود و هیچ تلاشی برای اثبات این مدعا صورت نگرفته است.
در نتیجه بنده با وجود مشکلات عدیده ای که به طور خلاصه بیان شد حواشی نسخه بروجردی که بسیار اندک میباشد و برای بنده محرز نشده، آن را بر نسخه اصل اضافه نکرده است و به همان نسخه کامل مجلس که توسط خود مولف بازنگری و تصحیح شده است اکتفا کرده و اقدام به احیاء نموده ایم و بر این مبنا مدعی هستیم که متن چاپ شده عین متن مولف بود و متن دیگری که محل شبهه است بر آن اضافه نگردیده است.
لذا این ایراد به ناقد وجود دارد که چگونه با این اشکالاتی که در انتساب چنین نسخه ای وجود دارد، مطالبی به نسخه اصلی کتاب اضافه کرده و ترجمه آن را روانه بازار کرده است."

گوییم: پس اگر ما اکنون ثابت کنیم که حواشی نسخه بروجردی به خط خود شیخ حر بوده، تمام اشکال ما در نقص نسخه چاپی شما وارد خواهد بود:
اما اثباتش:
🔻

دستخط شیخ حر در حاشیه‌های نسخه علت خلق کافر، کتابخانه بروجردی

لازم به ذکر است موسسه آقای سبحانی در مقدمه کتاب چاپی علت خلق کافر تصریح کرده است که نسخه کتابخانه بروجردی (نسخه حاضر) به کتابت خود شیخ حر است.
ما هم تذکر دادیم اولا متن رساله به دستخط شیخ حر نیست و فقط حواشی به خط ایشان است.
مضافا، چرا همین حواشی ارزشمند شیخ حر را در نسخه نیاوردید؟
پاسخ دادند: نه متن رساله از شیخ حر است و نه حواشی!!!
گوییم پس چرا در مقدمه کتاب‌ ادعا کردید به دستخط خود شیخ حر است؟! اکنون برای فرار از اشتباهتان کل ماجرا را منکر می‌شوید؟!

موسسه آقای سبحانی می‌گوید ما فقط می‌پذیریم که نسخه مجلس به خط شیخ حر است و تا یک خط شناس حرفه‌ای نگوید قبول نخواهیم کرد که نسخه بروجردی به خط شیخ حر باشد!!

گوییم کاش همان اشتباه اولتان را می‌پذیرفتید و کار را خراب‌تر نمی‌کردید!
خود شیخ حر با خط خودش در انتهای رساله به اینکه رساله مال اوست تصریح کرده است: "مالکه مولفه"
و همان مهر معروف خودش را هم زده است.

@nosakh_shii

نسخه یمنی از کتاب الصحیفه السجادیه الثانیه شیخ حر عاملی،
کاتب زیدی این نسخه زیبا را در سال 1354ق در شهر صعده یمن کتابت کرده است. این نسخه از روی نسخه ای یمنی دیگر است که در شوال 1351ق در قصر غمدان شهر صنعا یمن کتابت شده و آن نسخه نیز از روی نسخه دیگر که در 1350ق در کشور سودان بوده و آن نسخه از روی نسخه (احتمالا) چاپی کتاب در 1323ق در مصر است. امتیاز این چاپ این بوده که توسط مرحوم سید محسن امین تصحیح شده و حواشی ایشان را دارد.👇
@libmazaheb