رسول جعفریان

وضع فعلی کتابخانه تخصصی تاریخ
اکنون کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران (وابسته به دفتر آیت الله العظمی سیستانی) دارای 190 هزار جلد کتاب است که شما می توانید فهرست آنها را روی sohalibrary.com ملاحظه فرمایید.
روی همان وبسایت، فهرست کتابهای کتابخانه تخصصی ادبیات، کتابخانه موسسه آل البیت ع و کتابخانه تخصصی علوم قرآنی را هم می توانید سرچ نمایید.
امسال از نمایشگاه کتاب 1160 عنوان کتاب عربی و فارسی در 1305 جلد خریداری شد که ان شاءالله ظرف سه هفته آینده به کتابخانه افزوده شده و عزیزان می توانند اسامی آنها را در sohalibrary.com ملاحظه فرمایند.
کتابخانه محدث ارموی با 5500 کتاب چاپ سنگی و 6500 جلد کتاب از چاپهای قدیمی در خدمت مراجعین بوده و اسامی آنها ضمن همان فهرست کتابخانه تاریخ موجود است.
سایت های ما به این شرح است:
Sohalibrary.com که فهرست کتابخانه است.
Historylib.com وبسایت کتابخانه
Ebookshia.com شامل بیش از 7000 کتاب و مقاله در حوزه شیعه شناسی
دو یادآوری:
1 . تعداد 4000 کتاب پی دی اف هم روی فهرست کتابخانه تاریخ هست که می توانید دانلود کنید. این کتابها عینا فهرست نویسی شده و در حوزه تاریخ است.
2. مراجعینی که طالب کتابی هستند، در صورتی که اسکن کتاب منعی نداشته باشد (یعنی از آثار قدیمی تر باشد) می توانند سفارش اسکن داده و از طریق ایمیل یا تلگرام دریافت کنند.
@jafarian1964

آغاز بیست و پنج سالگی کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران

در مهرماه سال 1374 بود که تصمیم به تأسیس کتابخانه تاریخ اسلام و ایران گرفتم. آن وقت، دوست عزیزم جناب آقای محمد تقی انصاریان، طبقه ای از یک آپارتمان کوچک را در کوچه ای حد فاصل کوچه آمار و ممتاز در خیابان صفائیه قم، در اختیار ما گذاشت. سرور عزیزم جناب آقای حجت الاسلام و المسلمین شهرستانی ـ که خداوند پایدارشان بدارد ـ قبول کردند تا هزینه آن را بپردازند و تا امروز بر عهد خود پابرجا بوده اند. از آن زمان تاکنون، چهار بار محل کتابخانه عوض شده است. از محل اول، به خانه ای در خیابان دور شهر، سپس به خانه ای در ابتدای خیابان رجایی، و حالا به کوچه شماره یازده خیابان رجایی قم. اکنون کتابهای ما از مرز ۲۱۲ هزار جلد کتاب و ۳۲ هزار فایل یجیتالی آنلاین گذشته است، کتابهایی که می شود فهرست آنها را در sohalibrary مشاهده کرد. این اولین کتابخانه تخصصی از سری کتابخانه های تخصصی بود که با همت جناب شهرستانی تأسیس شد. در سالهای بعد، کتابخانه های تخصصی تفسیر و علوم قرآن، علوم حدیث، ادبیات فارسی و عربی، فلسفه و کلام، و فقه و اصول نیز تأسیس شد که تا این زمان همه فعال ند.
حالا در آبان ماه 98 می توانیم ورود کتابخانه تاریخ را در سن 25 سالگی با افتخار اعلام کنیم، کتابخانه ای که در تمام این ربع قرن، محلی برای نوشتن صدها رساله دکتری و پایان نامه ارشد بوده و بسیاری از علاقه مندان، در آنجا، آثاری را تألیف کرده اند.
همان وقت که خرید کتاب را شروع کردم، در دفتر یادداشت هایم نوشتم:

سه شنبه 18 / 7/ 1374
از امروز كار خريد كتاب را براي كتابخانه تخصصي تاريخ اسلام و ايران آغاز كرديم. طرح اين كتابخانه را مدت‌ها در ذهن داشتم و اكنون به ياري خداوند كار آغاز شده است. محل آن در خانه‌اي در پشت مدرسه اميرالمؤمنين است.

📰کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران که در سال 74 با چهار هزار جلد کتاب کار خود را آغاز کرد، در حال حاضر بیش از 212 هزار جلد کتاب و ۳۲ هزار فایل یجیتالی آنلاین دارد، و همه آنها را می توان در sohalibrary.com مشاهده و جستجو کرد. طبعا تصویر آثار دیجتیالی این کتابخانه را که آثار بسیار با ارزشی هستند، می شود از روی سها برداشت و استفاده کرد. فراهم کردن منابع قدیم و جدید به ویژه در بخش های لاتین و عربی مشتاقان، محققان و نویسندگان بسیاری را به این کتابخانه جذب کرده است. یکی از فرصت های این کتابخانه و دیگر کتابخانه های تخصصی در این مجموعه، حضور مدیران آنها در نمایشگاه های بین المللی سوریه، شارجه، بحرین، بیروت، جده، مصر و مراکش را موجب غنی شدن منابع عربی این کتابخانه در موضوعات مختلف شده است. به علت تخصصی بودن کتابخانه، متخصصان تاریخ و گرایش های وابسته به آن و نیز علاقه مندان به این رشته بیشترین مراجعه کنندگان به این کتابخانه را تشکیل می دهند. کتاب‌ها و مجلات کتابخانه تاریخ، علاوه بر منابع و مآخذ تاریخی، شامل موضوعات مرتبط، مانند علوم سیاسی، علوم اجتماعی، علوم دینی اسلام، تاریخ و کلام سایر ادیان، ادبیات، جغرافیا و هنر ، و به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی، آلمانی، ترکی، اردو و… می‌باشد.یکی از نقاط قوت کتابخانه، منابع فراوان آن است. این کتابخانه، روازنه شاهد رفت و آمد شمار قابل توجهی از پژوهشگران عراقی است که برای نوشتن رساله های دکتری و پایان نامه های ارشد خود در حوزه تاریخ ایران به آن مراجعه می کنند. در این کتابخانه و برای ارایه هر چه بهتر و آسان تر خدمات به محققان و پژوهشگران سعی شده از مقررات خشک و دست و پاگیر رایج در کتابخانه ها کاسته شود، لذا استفاده از کتب با آسان ترین روش انجام می شود. امری که مربوط به سلیقه شخصی و اهتمام فردی رسول جعفریان در عرصه کتابداری است🗞

🖍گروه اندیشه
🔖 1600 کلمه
⏰زمان مطالعه: 10 دقيقه

📌 متن کامل را در صفحه 9 روزنامه سازندگی مورخ 22 آبان 1398 مطالعه کنيد

💠 @goftemaann

کتابخانه در اواخر بهمن سال 1357 با استعفای آقای افشار وارد مرحله تازه‌ای شد. رژیم پهلوی از میان رفت و شرایط سیاسی خاصی در کشور آغاز شد که از قضا، دانشگاه تهران یکی از کانون‌های اصلی تحولات آن بود. در طول بیش از یک سال، دانشگاه تهران، پایگاه گروه‌ها و گروهک‌هایی بود که مثل قارچ روییده بودند و دانشکده‌ها و اتاق‌های آن را به اتاق فعالیت‌های از هر نوع و حتی نظامی تبدیل کرده بودند. در تمام این مدت، کتابخانه باید روزهای سختی را گذرانده باشد. پس از یک دوره التهاب، از اواخر سال 59 و سپس سال 60 و زمانی که دانشگاه‌ها بازگشایی شدند، کار عادی و روزانه کتابخانه آغاز شده است. در تمام این چهار دهه، همواره نماز جمعه در سمت قبله کتابخانه برگزار شده و طبعا به دلیل مسائل امنیتی، دست کم دو سمت کتابخانه در جنوب و شرق، از دسترس مدیران خارج بوده است. در دو سال گذشته، و تا پیش از کرونا، روزهای جمعه نیز کتابخانه باز بود. در وقت اقامه نماز جمعه، از ساعت یک به بعد، در ایامی که نماز در مصلی برگزار می‌شد، از صبح جمعه باز بود.
در این مدت، مدیران مختلف، و کارمندانی که بسیاری از آنان از دوره قبل بودند، کتابخانه را سر پا نگاه داشتند. شرح آمدن این مدیریت‌ها را در کتاب «تاریخ کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران» کاری از سرکار خانم اصیلی و سرکار خانم کرم‌رضایی می‌توان ملاحظه کرد. تدوین کتاب «تاریخ کتابخانه» به درخواست بنده و از همان نخستین سالی که به اینجا آمدم آغاز شد و پس از یک سال انتشار یافت. اما روشن بود که در کنار آن تاریخ مکتوب، لازم بود قدم دیگری هم برای ثبت وقایع کتابخانه برداشته شود و آن، تدوین تاریخ شفاهی بود. می‌شود گفت برای این کار، یعنی تاریخ شفاهی کتابخانه، قدری دیر شده و زمان گذشته بود و بسیاری از کسانی که در روزگار نخست کتابخانه بودند، دیگر در دسترس نبودند، اما این قبیل کارها، حتی اگر زمانش هم اندکی بگذرد، باز انجامش می‌تواند گوشه‌ای از آنچه بر اینجا گذشته، حفظ کند.
در میان دوستانی که در این اواخر به کتابخانه آمدند، آقای سید هانی مظفری‌نیا، از کارمندان کتابخانه، علاقه‌مند به این کار بود. بنده هم او را تشویق کرده و همکاری از بیرون کتابخانه که فردی شایسته و اهل فن است؛ یعنی دوست عزیز و فعال در عرصه علم و اندیشه، جناب آقای آرش امجدی را در کنار او قرار دادم. این دو دوست، با تلاش و کوششی درخور، به دنبال مصاحبه‌ها رفتند و توانستند در مدتی نزدیک به یک سال و نیم، مجموعه حاضر را فراهم آورند. کسانی که دستی در این گونه فعالیت‌ها دارند، می‌دانند که این کارها دشوار، و یافتن افراد و مصاحبه و سپس پیاده کردن و اصلاح آن‌ها، کار سختی است. طرح بالاخره به سرانجام رسید و ما امروز مجموعه‌ای ارجمند در ثبت تاریخ شفاهی کتابخانه مرکزی داریم که گرچه ممکن است نواقصی داشته باشد، اما مسلماً، اگر به نیمه پر آن نگاه کنیم، باید آن را اثری ارزشمند بدانیم.
طبیعی است که با توجه به زمان تدوین این اثر، کسانی برای مصاحبه در دسترس بودند که غالب دوران شغلی آنان به پس از انقلاب مربوط می‌شد، هرچند شماری نیز هستند که پیش از انقلاب اسلامی سال 1357 هم در کتابخانه بوده‌اند. درواقع، هدف از تدوین تاریخ شفاهی، گزارش آن در یک دوره پنجاه‌ساله بوده است. در میان مصاحبه‌شوندگان، مدیران پیشین کتابخانه نیز هستند، هرچند برخی از دنیا رفته و شماری هم امکان دسترسی به آنان نبود. از میان کارمندان نیز، طیف‌های مختلفی انتخاب شدند. ممکن است در این زمینه کوتاهی‌هایی هم شده باشد. به هر روی باید این اثر را تاریخ شفاهی پنجاه‌ساله کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران نامید. 👇👇

کتابخانه تاریخ 25 ساله شد و باقی ماجرا ....
درست بیست و پنج سال قبل، و با دقت، 18 مهر 1374 خورشیدی، کتابخانه تاریخ در قم با حمایت مستقیم جناب آقای شهرستانی نماینده آیت الله العظیم سیستانی، تأسیس شد. از آن زمان، کتابخانه تاریخ، چهار منزل عوض کرده و هر بار با هزار مشقت، نقل مکان به خانه جدیدی کرده است. طبعا به دلیل افزایش کتابها، توسعه یافت و با زحمت، دوباره به محل دیگر رفته است. حالا این کتابخانه، یک جوان بیست و پنج ساله یعنی ربع قرنی شده است. در کتابخانه تاریخ بیش از 218 هزار نسخه کتاب وجود دارد و آنان که عدد و رقم کتاب را می فهمند، می دانند چه می گوییم. این کتابخانه همراه با پنج خواهرانش که هر کدام دو سه سال بعد از آن فعالیت خود را آغاز کردند، یعنی کتابخانه تخصصی ادبیات با 92000 کتاب، کتابخانه های: فقه و حقوق، علوم قرآن، علوم حدیث، و فلسفه و عرفان، هر کدام با بیش از 50 تا 60 هزار کتاب تخصصی، جمعا نزدیک به ششصد هزار جلد کتاب دارند. تمام بار مالی این کتابخانه ها، نه بر دوش دولت، بلکه از منابع مذهبی بوده و هست. علاوه بر اینها، تنها دو کتابخانه تاریخ و ادبیات بیش از 35 هزار فایل الکترونیکی فهرست شده روی وبسایت خود دارند.
حوالی یک سال است که سرور ما، جناب حجت الاسلام و المسلمین شهرستانی، تلاش کردند یک ساختمان متمرکزی برای این کتابخانه ها بسازند. کار با کمک آقای لاریجانی نماینده وقت قم، با گرفتن زمینی به سرانجام رسید، و با صرف مبالغ هنگفت، خاکبرداری شد و و اما حالا، .... بر حسب اطلاعات بنده، آن قدر این شهرداری قم در این کار سنگ اندازی کرده که بالاخره ایشان دست از این کار شست، و بعد از آن که هزینه های گزافی خرج آماده سازی زمین شده، عطایش را به لقایش بخشید. شاید هنوز کسانی وساطت می کنند تا مشکلات حل شود، اما نفس این برخورد زشت و ناجوانمردانه برای تأسیس یک کتابخانه متمرکز در این شهر با این همه کتاب روی زمین، و بهره وری عالی که از آنها می شود، باورکردنی نیست. مسلما این کتابخانه ها آماده با توجه به تأسیسات دیجیتالی که برایشان تدارک داده شده، در آینده می توانند به تمام ایران خدمت رسانی کند.
ما شنیده بودیم وقتی کسی در شهری از بلاد توسعه یافته، می خواهد یک موسسه فرهنگی تأسیس کند، دست او را می گیرند، و کمکش می کنند، اما امروز دیدیم که اینجا نه تنها کمک نمی کنند بلکه بسیج می شوند تا دست او را قطع کنند. باید به جناب سقائیان نژاد گفت، ما هکذا الظن بک که این طور در راه تأسیس یک کتابخانه که همین الان بیش از نیم میلیون کتاب روی زمین دارد و آنها در خانه های مختلف با زحمت و در شرایط خطر نگهداری می شود، این رفتار ناپسند را بکنید. این یادگار بدی است که از شما در این شهر می ماند. بد نیست ایشان از کسانی که دم دستشان هستند، بپرسند، آیا در بلاد فرنگ و ینگه دنیا هم همین طور است یا نه. نگاهی به چین بکنند که اخیرا عاشق آن شده اند، و این که هر از چندی دولت چین، یک کتابخانه معظم در شهری افتتاح می کند که چشم همه خیره می شود. آن وقت، اینجا کسی که بدون کمک مالی گرفتن از دولت و تنها با منابع مذهبی می خواهد کاری انجام دهد، این طور برابر او سنگ اندازی می کنند. این هنر نیست که زمین را بدهند و وقتی دست طرف را توی حنا گذاشتند، سخت گیری را شروع کنند.
همین حالا هم، کتابخانه های تخصصی قم، یکی از امیدهای اصلی پژوهشگران و دانشجویانی است که به کار تحقیق و نگارش رساله های دکتری و ارشد خود می پردازند. کافی است یادداشت چندی قبل دوست عزیز دکتر میلاد عظیمی را در باره کتابخانه ادبیات بخوانید که در این شماره بخارا هم منتشر شده است. روشن است که خطر در کمین این کتابخانه هاست، زیرا هیچ یک از این ساختمانها، آمادگی تحمل این همه کتاب را ندارد، به علاوه که بیشتر آنها امکانات اطفاء حریق هم ندارد. گاهی آدم [دلش می خواهد] فکر می کند: حقیرترین چیز در این کشور علم است.

یادداشت و به خیال خودم، نقشه ای که از اولین محل کتابخانه تخصصی تاریخ نوشته و کشیده بودم:
سه شنبه 18 / 7 / 1374
از امروز كار خرید كتاب را برای كتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران آغاز كردم. طرح این كتابخانه را مدت‌ها در ذهن داشتم، و اكنون به یاری خداوند كار آغاز شده است. محل آن در خانه‌ای در پشت مدرسه امیرالمؤمنین (مدرسه آقای مكارم شیرازی) است. نقشه چهار راه فاطمی را ترسیم می‌كنم، و محل كتابخانه را مشخص می‌سازم.

باید از کتاب عبور کنیم.
بسم الله الرحمن الرحیم
در ابتدا از حضور مهمانان عزیز که به مناسبت جشن بیست سالگی بلکه بیست و یک سالگی کتابخانه تخصصی تاریخ منت بر ما نهاده و در اینجا حاضر شده اند، تشکر می کنم. بنده در باره کتابخانه مطلبی نمی گویم. اما در عوض دو نکته را به اختصار بیان می کنم.
نخست این که بر اساس تجربه ام در مطالعاتی که در باره جوامع اسلامی داشته ام، ما نسبت به علم آنچنان که باید و شاید حساسیت نشان نداده ایم. در قرن اخیر، از اهمیت علم در تمدن اسلامی زیاد سخن گفته ایم، اما خودمان هم می دانیم که در این باره کوتاهیهای فراوان کرده ایم. یک نشانه آن، عقب ماندگی علمی جوامع مسلمان، و به خصوص گستردگی عجیب بیسوادی است. در دوره قاجار، ما بین سه تا چهار درصد باسواد آن هم در مناطق شهری داریم. در روستاها هیچ و حداکثر بشود گفت کمتر از نیم درصد. ما حتی هنوز هم بر اساس گفته ها، حدود شش هفت میلیون نفر بیسواد محض داریم. اگر ما می خواستیم بر اساس آیاتی که به علم و عقل دعوت می کند فتوا صادر کنیم، حالا باید یک رساله عملیه جدا فقط برای علم آموزی داشتیم. بیایید جبران کنیم. این بار با حمایت جدی از علم تلاش کنیم تا جامعه مرده خود را زنده کنیم. این کار نیاز به فعالیت همزمان همه دارد. البته با حرف نخواهد شد. از این می گذرم.
نکته دوم این که امروز در خدمت عزیزان هستیم و سببش هم افتتاح سالن جدیدی برای کتابخانه تاریخ است، اما نکته من، من مطلبی ضد کتاب است. عقیده بنده بر این است که ما باید به جای کتاب، همت خودمان را روی حوزه دیجیتال بگذاریم و از کتاب عبور کنیم. باید هدف اصلی ما ترسیم دنیای جدیدی از علم باشد که در آن مواد کاغذی از بین رفته و جای آن را نور و سرعت گرفته است. ده سال قبل نمی توانستیم تصور کنیم که در سیستم بانک داری چنین اتفاقی می افتد، اما الان افتاده است. باید فکر روی به جلو داشت، و از فکرهای فسیلی و رسوبی عبور کرد.
دیروز در خبرها توصیه شده بود که باید با تمام امکانات از فضای مجازی استفاده کرد. به نظرم نکته مهمی است، هرچند مثل همیشه این نوع موارد که استفاده از فن آوری های نوین است، خیلی دیر بیان می شود. بیست سال پیش باید گفته می شد، نگفتیم که هیچ، بسیاری از افراد، در مخالفت با فن آوری های جدید صحبت کردند. همه آنها از ترس تسلط غرب بود، اما حالا هم آن تسلط هست و الان توصیه به استفاده از فضای مجازی می شویم. در قم، ما جلوتر از جاهای دیگر هستیم. باید عرض کنم همین سرور ما جناب آقای شهرستانی که اینجا خدمتشان هستیم، بیش از بیست سال قبل بلکه بیشتر مرکزی برای اینترنت در قم ایجاد کردند. نمی گویم از آن درست استفاده شد و یا دقیقا در مسیر بود، که دلیلش هم عدم آمادگی ما بود، اما دارم بگویم این فکر بدیعی بود که هیچ کس، بله هیچ کس به آن توجه نداشت و بسیاری هم که سخن می گفتند و هنوز هم می گویند، مخالف آن بودند.
در اینجا من باید از کار مرکز کامپیوتری علوم اسلامی نور تشکر کنم. از آقای طالب زاده که این مرکز را تأسیس کرد و به نظرم بعدها قدری در حق او بی مهری شد. این مرکز زیر نظر دفتر رهبری به خوبی ادامه یافته است. اما در کل باید بگویم، کارهای دیجیتالی علمی در کشور، از حد کارهای تبلیغی، یا فراتر نمی رود، یا اگر برود، منحصر به موارد انگشت شمار با دایره محدود است.
ما بیست و یک سال برای این کتابخانه تلاش کردیم و این هم با حمایت مرجعیت بود. فکر تأسیس کتابخانه در مهرماه سال 1374 درست شد. من همان موقع در دفتر یادداشتم نوشتم:
سه شنبه 18/7/1374: از امروز كار خريد كتاب را براي كتابخانة تخصصي تاريخ اسلام و ايران آغاز كرديم. طرح اين كتابخانه را مدت‌ها در ذهن داشتم و اكنون به ياري خداوند كار آغاز شده است. محل آن در خانه‌اي در پشت مدرسه اميرالمؤمنين (مدرسه آقاي مكارم شيرازي) است. نقشه چهار راه فاطمي را ترسيم مي‌كنم و محل كتابخانه را مشخص مي‌كنم. سه شنبه 23/8/1374: كار كتابخانة تخصصي تاريخ تا اندازه‌اي به سامان رسيده است. ديروز حدود 350 هزار تومان كتاب خريدم كه در حدود پانصد مجلد شد. تعداد ميز و صندلي هم تهيه شده و ممكن است كه ظرف يك‌ماه آينده كار آغاز شود.

خوب این حرکت شروع شد. کتابخانه ها از همان آغاز، متکی به دفتر آیت الله سیستانی بوده، و تا به حال نیز ادامه داشته است. ما به نوبه خود، چهار با مکان را عوض کرده ایم. ده سالی است که در جای جدید هستیم و امسال که بیست و یکمین سال تاسیس کتابخانه است، سالن جدید بر آن اضافه شده است. ما در حال حاضر بالغ بر 182 هزار جلد کتاب داریم و این عدد، برای یک کتابخانه تخصصی بسیار مهم است. این کار ادامه دارد و من بحثی در باره آن ندارم. ولی در اینجا باز نکته دیگری را مطرح می کنم. و آن این که ما باید به کتابخانه های تخصصی دیجیتال فکر کنیم. یعنی در حوزه تاریخ، شعب مختلف آن باید ایجاد شود. در هر کدام، تمامی متون قدیم و جدید، اصلی و فرعی، اسناد و مدارک گذاشته شود تا محقق به آسانی از آن استفاده کند. برای حوزه تاریخ تشیع، این که فقط مشتی کتاب شیعی در یک وبسایت بگذاریم، کتابخانه تخصصی نیست. باید کتابها و مقالات را تفکیک کرد. این کاری است که ما به صورت تجربی در حوزه تشیع انجام دادیم و سایت ebookshia را ایجاد کردیم. ما چاره ای جز این که کتابخانه های تخصصی دیجیتالی درست کنیم، کتابخانه هایی که تفکیک دقیق علمی در باره کتابها و مقالات شده و آنها را در موضوعات متنوع در اختیار قرار دهد و همزمان امکان سرچ در کل آنها را هم داشته باشد، نداریم.
@jafarian1964

سیاست گسترش کتابخانه های تخصصی دیجیتالی
زمانی که در سال 1374 ش کتابخانه تخصصی تاریخ را بنیاد گذاشتیم، فکر نمی کردیم این مقدار دوام بیاورد و تا این حد، مورد استفاده پژوهشگران باشد. حالا بیش از 185 هزار مجلد کتاب در حوزه تاریخ و جغرافی داریم. از آن زمان، دهها کتابخانه تخصصی دیگر در قم در رشته های مختلف ایجاد شده و به رغم این که برخی از آنها جدی وفعال نیست، اما به هر حال، این فکر توانسته است گره از کار مراجعین ارشد و دکتری و نویسندگان بگشاید.
و اما اکنون یک سال است که فکر می کنم می باید در کنار تلاشهایی که در حوزه کتابخانه دیجیتال می شود. یعنی این که علاوه بر در کنار قرار دادن اسناد، یا نسخه های خطی یا کتابهای سنگی و سربی و یا حتی چاپی، به صورت انبوه و فله ای روی وبسایت ها، می باید ما کتابخانه های دیجیتال نه عمومی بلکه تخصصی راه بیندازیم.
البته می دانم که سالهاست، در موضوعات خاصی، تعداد قابل توجهی کتاب در قالب سی دی یا حتی روی وبسایت خاصی منتشر می شود، اما مقصودم از کار تخصصی با یک تعریف کتابشناسانه و دقیق است. این که مثلا در باره موضوع مهدویت چند صد کتاب گذاشته شود، کار خوبی است، اما باید با یک تعریف علمی تر، کتابخانه های تخصصی دیجیتال را توسعه و به همه حوزه ها گسترش داد. البته و هنوز هم متحد کردن کتابخانه های دیجیتال مانند کار گوگل بوک یک کار اساسی است که ما در ایران از آن بی بهره ایم و عُرضه انجامش را کتابخانه ها و مراکز مهم علمی ما نداشته اند، اما همین مقدار هم که هست خوب است، ولی این ارتباطی با این کار ندارد که ما به سراغ تخصصی کردن آثار دیجیتالی برویم و آن را در عرصه ها و موضوعات زیادی با دقت گسترش دهیم.
تقریبا دو سال پیش به مناسبت درس تاریخ تشیع و حتی رشته و گرایش های متعدد مربوط به آن در مراکز مختلف، وبسایت ebookshia.com را در کتابخانه تخصصی تاریخ راه اندازی کردیم. ده موضوع را در نظر گرفتیم و در باره آنها ساعت ها بحث کردیم که چگونه تقسیم شوند. سپس به گردآوری متون پرداخته و تاکنون حدود هفت هزار متن، اعم از کتاب و مقاله را در قالب فایل های پی دی اف یا ورد روی آن گذاشته ایم. اکنون بر اساس داشت هایمان در این وبسایت، می دانیم که مثلا اگر کسی در باره تشیع در لبنان کار می کند، می تواند به دهها متن بیابد. همین طور عراق یا ... مباحث کلامی هم چنین است. در باره فرهنگ و تمدن با نگاه شیعی، یا کتابشناسی های شیعی و غیره هم چنین است.
مسلما با دقت بیشتر می توان این تقسیمات را دقیق تر کرد. چنان که باید متون دیگری افزوده شود. حالا فکر کنید، اگر کتابخانه تخصصی دیجیتالی صفوی داشتیم می توانستیم هر کتاب ریز و درشت و هر مقاله ای که در باره این دولت است را بر اساس یک نگرش تقسیمی دقیق در آن قرار دهیم. همین طور در حوزه تاریخ ایران در ادوار مختلف. می دانم که نسبت به ایران باستان، برخی از وبسایت های ایرانی خارج از کشور این کار را کرده اند و بهترین ها را در آن گذاشته اند. آنها هم عالی است.
به نظرم تعریف دقیق از ایجاد و گسترش «کتابخانه های دیجیتالی تخصصی» و انجام آن در حوزه های مختلف، آن هم توسط متخصصان هر رشته، می تواند کمکی شایسته به دانشجویان و پژوهشگران بوده و جلوی تلف کردن وقت آنها را بگیرد.
@jafarian1964

وضع فعلی کتابخانه تخصصی تاریخ
اکنون کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران (وابسته به دفتر آیت الله العظمی سیستانی) دارای 190 هزار جلد کتاب است که شما می توانید فهرست آنها را روی sohalibrary.com ملاحظه فرمایید.
روی همان وبسایت، فهرست کتابهای کتابخانه تخصصی ادبیات، کتابخانه موسسه آل البیت ع و کتابخانه تخصصی علوم قرآنی را هم می توانید سرچ نمایید.
امسال از نمایشگاه کتاب 1160 عنوان کتاب عربی و فارسی در 1305 جلد خریداری شد که ان شاءالله ظرف سه هفته آینده به کتابخانه افزوده شده و عزیزان می توانند اسامی آنها را در sohalibrary.com ملاحظه فرمایند.
کتابخانه محدث ارموی با 5500 کتاب چاپ سنگی و 6500 جلد کتاب از چاپهای قدیمی در خدمت مراجعین بوده و اسامی آنها ضمن همان فهرست کتابخانه تاریخ موجود است.
سایت های ما به این شرح است:
Sohalibrary.com که فهرست کتابخانه است.
Historylib.com وبسایت کتابخانه
Ebookshia.com شامل بیش از 7000 کتاب و مقاله در حوزه شیعه شناسی
دو یادآوری:
1 . تعداد 4000 کتاب پی دی اف هم روی فهرست کتابخانه تاریخ هست که می توانید دانلود کنید. این کتابها عینا فهرست نویسی شده و در حوزه تاریخ است.
2. مراجعینی که طالب کتابی هستند، در صورتی که اسکن کتاب منعی نداشته باشد (یعنی از آثار قدیمی تر باشد) می توانند سفارش اسکن داده و از طریق ایمیل یا تلگرام دریافت کنند.
@jafarian1964

مدرسه نوریه، اولین مدرسه ای که من در آن حجره گرفتم
اوراقی در یک دفتر در کتابخانه مجلس هست که گزارش مدارس اصفهان در زمان حکومت ظل السلطان در این شهر است. از جستجوی کلی دریافتم که گویا زمانی آقای جلیسه این کتابچه را منتشر کرده اند. عجالتا نیافتم. اولین مدرسه ای که در این کتابچه معرفی شده، مدرسه نوریه است که بنده آغاز طلبگی خود را برای قریب یک سال در آن مدرسه گذراندم. این مدرسه، در کنار مدرسه کاسه گران، حد فاصل میدان کهنه ـ حالا میدان امام علی ع ـ و مسجد جامع در بازار قدیم اصفهان قرار دارد. سر در آن هم کتیبه ای دارد که زمانی که طلبه شدم، گویی اصلا ندیده بودم! و بعدها ملاحظه کردم. طلبگی بنده سال 1355 ش بود که سیزده ساله بودم (تولدم 1343). فقط خاطرم هست که کتابخانه آنجا، شمار زیادی کتابهای چاپ بیروت و مصر از آثار دوره ای داشت که گرد و غبار روی آن را گرفته بود. شماری از طلابِ هم محلی خودم هم در این مدرسه بودند که غالبشان در مدرسه ذوالفقار (زیر نظر آیت الله امامی) درس می خواندند و بنده هم درسهایم همانجا بود. جایی خواندم که جناب آیت الله شیخ ابراهیم امینی هم در همین مدرسه بوده اند. به هر حال، صرف نظر از این که متن مزبور چاپ شده است یا خیر، و امیدوارم شده باشد، فقط یادداشتی که در باره این مدرسه، یعنی نوریه است را بازخوانی کرده، می آورم، و این هم از روی علقه ای است که به آن مدرسه دارم. از همین گزارش، نکته های خوبی فهمیده می شود. مدرسه کاملا با موقوفات اداره می شده و این سنتی قدیمی و مخصوصا صفوی است نه با پول دولت و نه سهم امام. موقوفات مدرسه این زمان، غالبا از بین رفته ـ علی الاصل که معمولا موقوفات در ایران نابود می شود، یعنی به ارث می رسد ـ و فقط روستایی مانده که حضرت اشرف، یعنی ظل السلطان سالانه پنجاه تومان اجاره کرده و می پردازد. نکته دیگر این که عده ای هنرمند و خطاط هم در این مدرسه بوده اند. بر اساس این یادداشت، مدرسه زمان این یادداشت، در دست یکی از اعقاب بانی آن بوده که این هم نکته مهمی است. در چاپ اول کتاب گنجینه آثار تاریخی اصفهان، فقط یک بار اسم این مدرسه آمده، آن هم به مناسبتی دیگر و البته در پرانتز آمده که کنار بازار ریسمان است. من فکر می کنم تاریخ کتیبه بالای مدرسه 1124 است، اما در یادداشت زیر 1164 آمده است که علی القاعده غلط است. مدرسه نوریه، صفوی است نه دوره افشاری. در کتاب مدارس شرق (ص 269 ـ 270) اثر مرحوم مهدوی هم که شهرداری اصفهان چاپ کرده، سال تأسیس مدرسه نیامده، و گویا ایشان کتیبه بالای آن را ندیده است. چند سال پیش برای دیدن مدرسه رفتم. وقتی نشستم آمدند و گفتند بیرون بروید! معلوم شد طلبه های خارجی را آنجا ساکن کرده اند و اجازه آمدن بیگانه را به آن نمی دهند! هنوز پله هاای فراوان اما زیبای از سر در مدرسه، از ورودی بازار را تا کف مدرسه فراموش نمی کنم. وقتی طلبه شدم، ظهر پس از اتمام درس برای ناهار و استراحت به حجره ام می آمدم، و هر روز این پله ها را می شمردم. یک حجره ای هم متعلق به یک روحانی به نام صالحی نجف آبادی بود که علی القاعده از همین تیره و طایفه صالحی های نجف آباد بوده است. حجره اش مملو از کتاب بود و این اولین باری بود که یک مجموعه کتاب به این مفصلی می دیدم. شبها در اطراف شهر، منبر می رفت، و بعد همین جا می آمد و ساکن دایمی مدرسه بود. هنوز هم برخی از طلابی که آن وقت در مدرسه نوریه بودند از دوستانم هستند، و خاطره اولین هم حجره ایم را هم با نام اکبر ایوبی گرامی بدارم که بعدها در جنگ به اهواز رفت و یک وقتی در راه تهران ـ اصفهان، در ماموریت تصادف کرده درگذشت و فعلا در گلزار شهدای اصفهان مدفون است. رحمة الله علیه. (ادامه را پایین بخوانید) 👇👇
@jafarian1964

آغاز بیست و پنج سالگی کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران

در مهرماه سال 1374 بود که تصمیم به تأسیس کتابخانه تاریخ اسلام و ایران گرفتم. آن وقت، دوست عزیزم جناب آقای محمد تقی انصاریان، طبقه ای از یک آپارتمان کوچک را در کوچه ای حد فاصل کوچه آمار و ممتاز در خیابان صفائیه قم، در اختیار ما گذاشت. سرور عزیزم جناب آقای حجت الاسلام و المسلمین شهرستانی ـ که خداوند پایدارشان بدارد ـ قبول کردند تا هزینه آن را بپردازند و تا امروز بر عهد خود پابرجا بوده اند. از آن زمان تاکنون، چهار بار محل کتابخانه عوض شده است. از محل اول، به خانه ای در خیابان دور شهر، سپس به خانه ای در ابتدای خیابان رجایی، و حالا به کوچه شماره یازده خیابان رجایی قم. اکنون کتابهای ما از مرز ۲۱۲ هزار جلد کتاب و ۳۲ هزار فایل یجیتالی آنلاین گذشته است، کتابهایی که می شود فهرست آنها را در sohalibrary مشاهده کرد. این اولین کتابخانه تخصصی از سری کتابخانه های تخصصی بود که با همت جناب شهرستانی تأسیس شد. در سالهای بعد، کتابخانه های تخصصی تفسیر و علوم قرآن، علوم حدیث، ادبیات فارسی و عربی، فلسفه و کلام، و فقه و اصول نیز تأسیس شد که تا این زمان همه فعال ند.
حالا در آبان ماه 98 می توانیم ورود کتابخانه تاریخ را در سن 25 سالگی با افتخار اعلام کنیم، کتابخانه ای که در تمام این ربع قرن، محلی برای نوشتن صدها رساله دکتری و پایان نامه ارشد بوده و بسیاری از علاقه مندان، در آنجا، آثاری را تألیف کرده اند.
همان وقت که خرید کتاب را شروع کردم، در دفتر یادداشت هایم نوشتم:

سه شنبه 18 / 7/ 1374
از امروز كار خريد كتاب را براي كتابخانة تخصصي تاريخ اسلام و ايران آغاز كرديم. طرح اين كتابخانه را مدت‌ها در ذهن داشتم و اكنون به ياري خداوند كار آغاز شده است. محل آن در خانه‌اي در پشت مدرسه اميرالمؤمنين است.

کتابخانه تاریخ 25 ساله شد و باقی ماجرا ....
درست بیست و پنج سال قبل، و با دقت، 18 مهر 1374 خورشیدی، کتابخانه تاریخ در قم با حمایت مستقیم جناب آقای شهرستانی نماینده آیت الله العظمی سیستانی، تأسیس شد. از آن زمان، کتابخانه تاریخ، چهار منزل عوض کرده و هر بار با هزار مشقت، نقل مکان به خانه جدیدی کرده است. طبعا به دلیل افزایش کتابها، توسعه یافت و با زحمت، دوباره به محل دیگر رفته است. حالا این کتابخانه، یک جوان بیست و پنج ساله یعنی ربع قرنی شده است. در کتابخانه تاریخ بیش از 218 هزار نسخه کتاب وجود دارد و آنان که عدد و رقم کتاب را می فهمند، می دانند چه می گوییم. این کتابخانه همراه با پنج خواهرانش که هر کدام دو سه سال بعد از آن فعالیت خود را آغاز کردند، یعنی کتابخانه تخصصی ادبیات با 92000 کتاب، کتابخانه های: فقه و حقوق، علوم قرآن، علوم حدیث، و فلسفه و عرفان، هر کدام با بیش از 50 تا 60 هزار کتاب تخصصی، جمعا نزدیک به ششصد هزار جلد کتاب دارند. تمام بار مالی این کتابخانه ها، نه بر دوش دولت، بلکه از منابع مذهبی بوده و هست. علاوه بر اینها، تنها دو کتابخانه تاریخ و ادبیات بیش از 35 هزار فایل الکترونیکی فهرست شده روی وبسایت خود دارند.
حوالی یک سال است که سرور ما، جناب حجت الاسلام و المسلمین شهرستانی، تلاش کردند یک ساختمان متمرکزی برای این کتابخانه ها بسازند. کار با کمک آقای لاریجانی نماینده وقت قم، با گرفتن زمینی به سرانجام رسید، و با صرف مبالغ هنگفت، خاکبرداری شد و و اما حالا، .... بر حسب اطلاعات بنده، آن قدر این شهرداری قم در این کار سنگ اندازی کرده که بالاخره ایشان دست از این کار شست، و بعد از آن که هزینه های گزافی خرج آماده سازی زمین شده، عطایش را به لقایش بخشید. شاید هنوز کسانی وساطت می کنند تا مشکلات حل شود، اما نفس این برخورد زشت و ناجوانمردانه برای تأسیس یک کتابخانه متمرکز در این شهر با این همه کتاب روی زمین، و بهره وری عالی که از آنها می شود، باورکردنی نیست. مسلما این کتابخانه ها آماده با توجه به تأسیسات دیجیتالی که برایشان تدارک داده شده، در آینده می توانند به تمام ایران خدمت رسانی کند.
ما شنیده بودیم وقتی کسی در شهری از بلاد توسعه یافته، می خواهد یک موسسه فرهنگی تأسیس کند، دست او را می گیرند، و کمکش می کنند، اما امروز دیدیم که اینجا نه تنها کمک نمی کنند بلکه بسیج می شوند تا دست او را قطع کنند. باید به جناب سقائیان نژاد گفت، ما هکذا الظن بک که این طور در راه تأسیس یک کتابخانه که همین الان بیش از نیم میلیون کتاب روی زمین دارد و آنها در خانه های مختلف با زحمت و در شرایط خطر نگهداری می شود، این رفتار ناپسند را بکنید. این یادگار بدی است که از شما در این شهر می ماند. بد نیست ایشان از کسانی که دم دستشان هستند، بپرسند، آیا در بلاد فرنگ و ینگه دنیا هم همین طور است یا نه. نگاهی به چین بکنند که اخیرا عاشق آن شده اند، و این که هر از چندی دولت چین، یک کتابخانه معظم در شهری افتتاح می کند که چشم همه خیره می شود. آن وقت، اینجا کسی که بدون کمک مالی گرفتن از دولت و تنها با منابع مذهبی می خواهد کاری انجام دهد، این طور برابر او سنگ اندازی می کنند. این هنر نیست که زمین را بدهند و وقتی دست طرف را توی حنا گذاشتند، سخت گیری را شروع کنند.
همین حالا هم، کتابخانه های تخصصی قم، یکی از امیدهای اصلی پژوهشگران و دانشجویانی است که به کار تحقیق و نگارش رساله های دکتری و ارشد خود می پردازند. کافی است یادداشت چندی قبل دوست عزیز دکتر میلاد عظیمی را در باره کتابخانه ادبیات بخوانید که در این شماره بخارا هم منتشر شده است. روشن است که خطر در کمین این کتابخانه هاست، زیرا هیچ یک از این ساختمانها، آمادگی تحمل این همه کتاب را ندارد، به علاوه که بیشتر آنها امکانات اطفاء حریق هم ندارد. گاهی آدم [دلش می خواهد] فکر می کند: حقیرترین چیز در این کشور علم است.

فرازی از سخنرانی بهدخت رشدیه؛ نوۀ میرزا حسن رشدیه
در شب بزرگداشت رشدیه در مجلّه بخارا

مادرم می گوید که آقا در یکسال آخر عمرش یک وسیلۀ چوبی داشت که نابینایان را دعوت می کرد و می آمدند خانه و به اینها آموزش می داد. بعد در مدرسه ای هم که در قم بوده کلاسی برای این کار گذاشته بود. به رئیس مرکز معارف در این باب هم نامه ای نوشته که در دسترس است. در حقیقت این در خاطراتش هم می نویسد.
انگیزۀ اصلی این بوده که در یکی از دفعاتی که به مدرسۀ رشدیه در مشهد حمله می کنند و مدرسه خراب می شود و دست رشدیه را می شکنند و مدرسه را آتش می زنند، یکی از بچه ها کور می شود که رشدیه به ملاقات او رفته و از وضعیت پسربچه ناراحت می شود.
بچه گریه می کرده که من به خاطر کور شدن آنقدر ناراحت نیستم بلکه از این ناراحتم که دیگر نمی توانم مدرسه بروم و رشدیه به او قول می دهد که راهی پیدا کند و این کار را انجام دهد.

@safinehyetabriz

کتابخانه تاریخ 25 ساله شد و باقی ماجرا ....
درست بیست و پنج سال قبل، و با دقت، 18 مهر 1374 خورشیدی، کتابخانه تاریخ در قم با حمایت مستقیم جناب آقای شهرستانی نماینده آیت الله العظیم سیستانی، تأسیس شد. از آن زمان، کتابخانه تاریخ، چهار منزل عوض کرده و هر بار با هزار مشقت، نقل مکان به خانه جدیدی کرده است. طبعا به دلیل افزایش کتابها، توسعه یافت و با زحمت، دوباره به محل دیگر رفته است. حالا این کتابخانه، یک جوان بیست و پنج ساله یعنی ربع قرنی شده است. در کتابخانه تاریخ بیش از 218 هزار نسخه کتاب وجود دارد و آنان که عدد و رقم کتاب را می فهمند، می دانند چه می گوییم. این کتابخانه همراه با پنج خواهرانش که هر کدام دو سه سال بعد از آن فعالیت خود را آغاز کردند، یعنی کتابخانه تخصصی ادبیات با 92000 کتاب، کتابخانه های: فقه و حقوق، علوم قرآن، علوم حدیث، و فلسفه و عرفان، هر کدام با بیش از 50 تا 60 هزار کتاب تخصصی، جمعا نزدیک به ششصد هزار جلد کتاب دارند. تمام بار مالی این کتابخانه ها، نه بر دوش دولت، بلکه از منابع مذهبی بوده و هست. علاوه بر اینها، تنها دو کتابخانه تاریخ و ادبیات بیش از 35 هزار فایل الکترونیکی فهرست شده روی وبسایت خود دارند.
حوالی یک سال است که سرور ما، جناب حجت الاسلام و المسلمین شهرستانی، تلاش کردند یک ساختمان متمرکزی برای این کتابخانه ها بسازند. کار با کمک آقای لاریجانی نماینده وقت قم، با گرفتن زمینی به سرانجام رسید، و با صرف مبالغ هنگفت، خاکبرداری شد و و اما حالا، .... بر حسب اطلاعات بنده، آن قدر این شهرداری قم در این کار سنگ اندازی کرده که بالاخره ایشان دست از این کار شست، و بعد از آن که هزینه های گزافی خرج آماده سازی زمین شده، عطایش را به لقایش بخشید. شاید هنوز کسانی وساطت می کنند تا مشکلات حل شود، اما نفس این برخورد زشت و ناجوانمردانه برای تأسیس یک کتابخانه متمرکز در این شهر با این همه کتاب روی زمین، و بهره وری عالی که از آنها می شود، باورکردنی نیست. مسلما این کتابخانه ها آماده با توجه به تأسیسات دیجیتالی که برایشان تدارک داده شده، در آینده می توانند به تمام ایران خدمت رسانی کند.
ما شنیده بودیم وقتی کسی در شهری از بلاد توسعه یافته، می خواهد یک موسسه فرهنگی تأسیس کند، دست او را می گیرند، و کمکش می کنند، اما امروز دیدیم که اینجا نه تنها کمک نمی کنند بلکه بسیج می شوند تا دست او را قطع کنند. باید به جناب سقائیان نژاد گفت، ما هکذا الظن بک که این طور در راه تأسیس یک کتابخانه که همین الان بیش از نیم میلیون کتاب روی زمین دارد و آنها در خانه های مختلف با زحمت و در شرایط خطر نگهداری می شود، این رفتار را کنید. این یادگار بدی است که از شما در این شهر می ماند. بد نیست ایشان از کسانی که دم دستشان هستند، بپرسند، آیا در بلاد فرنگ و ینگه دنیا هم همین طور است یا نه. نگاهی به چین بکنند که اخیرا عاشق آن شده اند، و این که هر از چندی دولت، یک کتابخانه معظم در شهری افتتاح می کند که چشم همه خیره می شود. آن وقت، اینجا کسی که بدون کمک مالی گرفتن از دولت و تنها با منابع مذهبی می خواهد کاری انجام دهد، این طور برابر او سنگ اندازی می کنند. این هنر نیست که زمین را بدهند و وقتی دست طرف را توی حنا گذاشتند، سخت گیری را شروع کنند.
همین حالا هم، کتابخانه های تخصصی قم، یکی از امیدهای اصلی پژوهشگران و دانشجویانی است که به کار تحقیق و نگارش رساله های دکتری و ارشد خود می پردازند. کافی است یادداشت چندی قبل دوست عزیز دکتر میلاد عظیمی را در باره کتابخانه ادبیات بخوانید که در این شماره بخارا هم منتشر شده است. روشن است که خطر در کمین این کتابخانه هاست، زیرا هیچ یک از این ساختمانها، آمادگی تحمل این همه کتاب را ندارد، به علاوه که بیشتر آنها امکانات اطفاء حریق هم ندارد. گاهی آدم دلش می خواهد فکر می کند حقیرترین چیز در این کشور علم است.