رسول جعفریان

خواهش میکنم .زنده باشید ، از گفتگوی با شما بهره مند میشوم و شادمان

فخرالدین شادمان: به بهانه پنجاهمین سالمرگ و هفتادمین سالگرد انتشار رساله «تسخیر تمدن فرنگی» (پاسخ سه پرسش)

س: پنجاه سال از درگذشت فخرالدین شادمان و هفتاد سال از انتشار مهم‌ترین کتابش، تسخیر تمدن فرنگی می‌گذرد. اگرچه رساله غربزدگی نوشته جلال آل احمد –منتشره در سال ۱۳۴۱- نقطه عطفی در گفتمان بومی‌گرایی در ایران بود، گفتمانی که بر پایه انتقادات احمد فردید از غربزدگی در دهه سی، شکل گرفت و به جریانی مسلط در فضای روشنفکری ایران در دهه چهل تبدیل شد؛ اما به‌واقع فخرالدین شادمان از نخستین دولتمردان و متفکرانی بود که با رساله تسخیر تمدن فرنگی، ملهم از نوعی رویکرد بومی‌گرا، نحوه برخورد ایرانیان با غرب رامورد انتقاد قرار داد. به اعتقاد شما چرا رساله فخرالدین شادمان به رغم تقدم زمانی‌اش نسبت به رسال جلال و رویکرد فردید، جایگاه محوری‌تری در جریان روشنفکری ما در نیم قرن اخیر پیدا نکرده است؟

ج: فکر می کنم ایران سر خورده از مشروطه، و درگیر شده با استبداد رضاشاهی، و نگران از یک منازعه طولانی بین نو و کهنه، سخت گرفتار تلاطم شده و آرامش خود را در بازگشت به گذشته می دید، و از افتادن دردام تجدد به هر شکلی نگران بود. شادمان، از «تسخیر تمدن فرنگی» صحبت می کرد، ضمن آن که از غرب زدگی بدش می آمد. اما جلال و شماری از همفکرانش که مروّج نگره های سنت گرا بودند، از همه چیز غرب حتی علم آن بد می گفتند. این یادداشتی که من تازگی در باره مبارزه جریان سنت گرا با علم نوشتم، و البته چیز مجهولی نداشت، همین بود که جریان مزبور، دیوار بلندی بین شرق و غرب کشید. جلال در این شمار بود، شاید ناخاسته. جلال، اساسا به پدیده ای به نام غرب زدگی که مطلوب مخالفان تجدد بود، می پرداخت و از تسخیر تمدن غربی حتی شکل درست آن به وضوح سخن نمی گفت. در پاسخ پرسش شما، باید عرض کنم، موجی که در جامعه علیه تجدد وجود داشت و از سال 1339ش اوج گرفت، جریانی بود که از تجدد سرخورده شده بود. این موج بستری برای رساندن صدای جلال بود نه شادمان. شامان از تسخیر سخن می گفت و از غربزدگی که آن را فکلیسم می دید، بدش می آمد. طرح افکار غربی از سر غرور و تبختر و بی دانشی، این نسبت با موج تازه داشت، اما تسخیر تمدن فرنگی نه. اما جامعه انقلابی جدید که در حال شکل گیری است، حالا که از تجدد سرخورده شده، چرا باید دنبال کسی برود که از تجدد و تسخیر آن ولو در شکل درست صحبت می کند؟ او ترجیح می دهد جلال را انتخاب کند.

س: برخلاف جریان روشنفکری غرب‌ستیز و منتقد غرب‌زدگی، تیپ ایده‌آل روشنفکر-سیاستمدار شادمان برای حل بحران رویارویی ایران وغرب، محمدعلی فروغی بود؛ چنانکه در تسخیر تمدن فرنگی معتقد بود «کسانی می‌توانند تمدن فرنگی را برای ایران تسخیر کنند که لااقل در فضل همدوش ذکاالملک فروغی باشند». او به عنوان الگو از چهره‌هایی همچون قاسم غنی، علی‌اصغر حکمت و عیسی صدیق نیز نام می‌برد. به این ترتیب به نظر می‌رسد شادمان در بررسی بحران مواجهه با غرب و تجدد در ایران، در نقطه‌ای متمایز از جریان مسلط بومی‌گرایان ایرانی، احمد فردید و جلال آل احمد ایستاده بود. کدام روشنفکران و سیاستمداران ایرانی را می‌توان در سنت فکری شادمان و در تداوم وسنت فکری او قرار داد؟

ج: مشکل چند تاست. اولا آدم تحصیل کرده ای که درست فرهنگ بومی شرقی خودش را همراه با فرهنگ غربی یکجا درست فهمیده باشد کم داریم. بیشتر کسانی که تحصیلات قدیمه داشتند، راهی برای ورود به فرهنگ جدید نداشتند. عکس آن هم صادق است. بنابرین نخستین مشکل برای شادمان و طرز فکر او این است که چه کسی است که درست این دو وجه را درک کرده باشد و درست بتواند تسخیر تمدن فرنگی کند؟ مشکل دوم این بوده و هست که شرایط سیاسی ایران بگونه ای است که هر بار اگر تحصیل کرده ای هم یافت می شده، به هزار و یک دلیل، چاره ای جز کنار آمدن با یک جریان و درافتادن با دیگری نداشته است. ما تعادل درستی نداشتیم. یا باید با چیزی بجنگیم یا آلت فعل او شویم. در هر طرف باشیم، از طرف مقابل، لجن مال می شویم. البته افراد نخبه ای داریم که مثلا در حوزه ادب، مثل شفیعی کدکنی دو طرف را می شناسند و در مواضع فکری به اعتدال و روی همان خط شادمان حرکت می کنند. در ادب فارسی کسی مانند محجوب را داریم که هر دو طرف را به خوبی می شناسد و ضمن احترام به فرهنگ بومی و شناخت دقایق آن از عالم جدید و ارزشهای آن هم آگاه است. او کسی نیست چشمش را به روی کجی فهمی های کهنه ببندد یا نفهمد که عالم تجدد در کدام مورد قصد کلاه گذاشتن سر ما را دارد. اما شمار اینها اندک بوده و هست.
@jafarian1964

مقاله ضیا الدین شادمان در باره هویدا و جمکران در این کتاب

تسخیر تمدن فرنگی. فخرالدین شادمان.

تاریخ آتورپاتکان
اقرار علی اُف
ترجمۀ شادمان یوسف

تسخیر تمدن فرنگی
نوشته : سید فخرالدین شادمان

@litera9
انفجار ریاضیات
به کوشش : ارسلان شادمان

📚 تسخیر تمدن فرنگی
✍ سید فخرالدین شادمان

تاریخ آتورپاتکان
اقرار علی اُف
ترجمۀ شادمان یوسف

تسخیر تمدن فرنگی
نوشته : سید فخرالدین شادمان

انفجار ریاضیات
به کوشش : ارسلان شادمان

توپولوژی
کلاوس ینیش
ترجمه : ارسلان شادمان

کتاب وجیزة حول قوة الحافظة

رساله ای پیرامون قوای نفس و تشریح آنها، قوهء حافظه و موضع آن و عوامل موثر در تقویت و تضعیف حافظه.

به قلم: حسین شادمان
ارسالی از اقای محمدی کاربرگرامی کانال
↖️↖️

@yortchi_bosjin_pdf

مقاله ضیا الدین شادمان در باره هویدا و جمکران در این کتاب

شادمان جاوید ماند چون خلف بازان هر آنکو

شادمان از خرید کتاب می گوید: جمادی چند دادم جان خریدم/ بنام ایزد عجب ارزان خریدم.

نیم قرن پس از اعدام، شایع شد که شیخ مهدی؛ پسر مشروطه‌خواه شیخ نوری هنگام اعدام او کف می‌زده و شادمان بوده است. اما برخی شاهدان گفته‌اند او در ساختمان مجاور گریه می‌کرده و مخالف اعدام بود. شیخ حسین لنکرانی از حامیان شیخ نوری هم گفت در صحنه اعدام بوده و چنین چیزی ندیده است. نورالدین کیانوری (پسر شیخ مهدی) هم با بی‌شرمانه خواندن این دروغ گفته که پدرش چند روز قبل از بازداشت شیخ از او خواسته مدتی به قم برود تا خطر اعدام متوجه او نشود. شیخ مهدی پنج سال پس از اعدام پدرش به دست عوامل روسیه ترور شد

دختر و پسری شادمان از پیروزی انقلاب-۱۳۵۷

کلاس درس دبستان شادمان تهران
۱۳۴۴ خورشیدی






@Oldax