گفتگوهای تراثی (آرشیو)

۱۰۱۵- فهرست کتب کتابخانه های عثمانی و اوایل جمهوریت ترکیه

با توجه به آمیختگی فرهنگی ایران و ترکیه و به خصوص زبان و ادب عثمانی، این فهرست بزرگ می تواند برای آشنایی پژوهشگران ایرانی سودمند باشد. چه از نظر محتویات یک کتابخانه دولتی و یا اشرافی عثمانی و چه از نظر جستجوی برخی کتب نایاب و کمیاب که جز در مخازن کتب ترکیه، در جایی نمی توان سراغی از آنها را یافت.
ارزش بالای این مجموعه بسیار بالاتر از آن است که در این مقدمه کوتاه بتوان آن را شرح داد، از این رو اعضای محترم این کتابخانه را به مطالعه و بررسی این فهرست دعوت می کنیم:
? شوربختانه ترتیب ردیف های این شماره به هم خورده که از این جهت از شما دوستان گرامی پوزش می خواهیم و همچنان منتظر نظرات شما هستیم

بله چنانچه فرمودند شعر کاملا ترکی است. البته استفاده از کلمات بسیار عربی و فارسی از ویژگیهای شعر دیوانی ترکی است. همانگونه که در شعر و نثر مسجع و متکلف فارسی نیز عمدا مولف از کلمات عربی استفاده میکند. ( عموما هم شورش را در می اورند)

سلام علیکم

اصلاح چند واژه:

با گره ← باکره
(نه اینکه ترکیب «با گره» در این عبارت مناسب نباشد. بله، مناسب است. اما در ادبیات عصر آقا جمال، استفاده از ترکیب «با گره» آن هم از قلمی که بافت اصلی آن استعمالِ واژگان عربی است، بعید است. ضمن آنکه در این موارد غالباً از ترکیب «پر گره» استفاده می کردند)

مید ← میر

نه خواننده را. برای فهمیدن ← نه خواننده را یارای فهمیدن

ضمن آنکه چنین جمله ای از مثلِ مرحوم آقا جمال بعید است؛ کجای صرف میر «باکره» یا «با گره» است. در مورد نصاب الصبیان هم که دویست و بیست بیت در ترجمۀ لغات عربی به فارسی است و اغلب ابیان آن هم شیوا و روان است، باز این جمله عجیب است. و اتفاقاً، بهترین شیوۀ آموزش برای نونهالان همین "زبان شعر" است؛ چرا که ذهن، کلام آهنگین و موزون را زودتر می پذیرد و به قول شیوای خود ابو نصر فراهی در ابتدای نصاب الصبیان: «خوش آمدنِ شعر مر طبع های موزون را غریزی است».

فهرست نسخه های خطی فارسی و عربی کالج وادهام در آکسفورد، در آخرین روزهای سال و در آستانه سال نود و پنج خورشیدی توسط مرکز پژوهشی میراث مکتوب به چاپ رسید.
این کتاب بخشی از نسخه های خطی مرحوم کارو میناسیان (1276 - 1352ش)، از ارامنه اصفهان است که در سال 1351ش بخشی از نسخه های او به کتابخانه فردوسی کالج وادهام در آکسفورد انگلستان و برخی نیز راهی شیکاگو در آمریکا شد.
این مجموعه شامل 959 عنوان که در 662 نسخه مستقل و 108 مجموعه فراهم آمده است.
هر عنوان از مداخل این فهرست، افزون بر نسخه شناسی و کتابشناسی - که در فهرست های دیگر نیز رایج است - مرجع شناسی و نشانی اینترنتی اثر را نیز دارد که زمینه پژوهشی مناسبی را در اختیار نسخه پژوهان و متن شناسان قرار می دهد.
با سپاس از محبت دکتر چترایی که اطلاع رسانی فرمودند، انتشار این اثر را به دکتر میرانصاری تبریک میگوییم🙏💐

اوراق پریشان را هم از ابوالقاسم مرتضوی متخلص به آذر دیدم که 1334 ق چاپ شده و آن هم مجموعه مقالات است. این هم کار جالبی است. یک مقاله در باره قاموس الاعلام و معرفی تفصلی آن دارد و برخی مداخل آن را در جاهای مختلف این کتاب آورده است. مباحثی در تاریخ علم در این دوره از جمله مقاله ای با عنوان فلاحت مظفری، نامه طالبوف به وی بعد از انعقاد مجلس شورای ملی. در آنجا نوشته: ایران را خداوند بلااستحقاق قانون اساسی داد. ... در اینجا باید دو نفر از سلاطین ماضیه و ده نفر ملاهای صاحب نفوذ ایران را از قبر در می آورد.... آن هم به حالت امروزی ما ثمری نمی بخشد.... بحثی با عنونا راه ترقی و آبادی مملکت و... مباحث دیگر. یک نامه دیگر از طالبوف از سال 1320 ق که شرحی هم از سفر مکه در آن آورده و نوشته است: ملاحظات خود را در باب سفر حجاز فرصت نوشتن ندارم. حجاز و اعراب حجاز مسلمان نیستند. قبله مسلمانان در میان الواث متنوعه بشری و حیوانی محصور است. کثافت را با وحشت تخمیر کرده به شعائر الله دیوار ساخته اند....... با ... گوشت های قربانی که سرباز عثمانی وقت دفن هر کدام چرب است می فروشند و روی سنگها می خشکانند کافی است که انسان را از حیات خود بیزار نماید.... مقاله ای از نامق کمال با مدخل لیس للانسان الا ما سعی. ترجمه احوال لوتر موجد مذهب پروتستان که این هم شگفت است. چندین گفتار در باره ایران باستان و زرتشتیان، بخشی از جلاء العیون مجلسی در باره ولادت خاتم (ص)، کاغذی است که محرر شهیر حاجی ملاعبدالرحیم طالبوف در سنه 1323 هجری در اوایل انقلاب ایران به مولف نوشته.

چرا با کتاب چاپی مخالفیم؟ / رسول جعفریان
از وقتی که چندین یادداشت در باره کتاب نوشتم و گفتم که دیگر لزومی ندارد ما روی کتاب سرمایه گذاری کنیم و باید به جای آن به راه های جدیدی برای انتقال علم و معلومات بیندیشیم، بارها به شوخی یا به جد، مورد انتقاد قرار گرفته ام.
گاهی گفته شده است که شما خودت کتابخانه داری و برای آن کتاب تهیه می کنی؟ گاهی هم گفته شده است که شما کتاب می نویسی و آن را در بازار کتاب عرضه می کنی؟ به علاوه، همیشه گفته شده است که بر خلاف گفته شما، کتاب چاپی همچنان حرف اول را می زند.
واقعیت این است که بنده نخواسته ام در میان این فضای بزرگی که به کتاب دیجیتال مربوط می شود، مطلبی نو و بدعت آمیز بیان کنم. آنچه بنده گفته ام، نیمی از آن بلکه در برخی از حوزه ها، بسیار بیشتر عملا انجام شده و عملا در حال تحقق است.
در واقع، دیگر بسیاری از مردم، روزنامه چاپی نمی خوانند، غالب محققان دایره المعارف ها را صرفا به صورت دیجیتالی منتشر کرده و مراجعین نیز نسخه های دیجیتالی را می خوانند. و بالاتر آن، بسیاری از مجلات علمی و پژوهی، بلکه غالب آنها، در تیراژ حداکثر صد نسخه منتشر شده و صرفا نسخه دیجیتالی آنها مورد استفاده قرار می گیرد.
در باره کتاب نیز، برخی حوزه ها، نسخه چاپی و در برخی از حوزه ها، نسخه دیجیتالی بیشتر مورد استفاده است. البته کشورهای مختلف نیز در این زمینه متفاوت هستند. شتاب برخی بیشتر است.
در حال حاضر در حوزه نسخ خطی، تقریبا می توان گفت که غالب نسخه های خطی موجود در کتابخانه های بزرگ، دیجیتالی شده و دیگر کسی از اصل نسخه و یا پرینت آن استفاده نمی کند، در حالی که تا چند سال قبل، هزینه های زیادی بابت پرینت پرداخت می شد.
اما در اینجا لازم است یک نکته را بیان کنم. مخالفت با کتاب چاپی به معنای مخالفت با کتاب نیست. همه ما می دانیم اکنون کتاب بر دو قسم است: کتاب دیجیتالی یا ای بوک، و کتاب چاپی. اگر کسی با کتاب چاپی مخالفت می کند، معنایش این نیست که در حوزه انتقال علم، با تولید کتاب که فرمت ارائه یک اندیشه و تلاش علمی است، مخالف باشد.
کتاب حکم یک شناسنامه برای اندیشه را دارد. وقتی مطلبی در ذهن است، و قرار است به دیگران عرضه شود، می تواند به صورت های مختلف باشد. عمدتا در قالب کتاب و مقاله. در واقع، کتاب جلدی است که در اطراف اندیشه گذاشته می شود تا آن را شناسنامه دار کند و معلوم باشد که چه کسی آن را از مرحله فکر تا ارائه یک طلب، تهیه کرده است. مقاله نیز همین طور است. وقتی کسی فکری و اندیشه و پژوهشی دارد، در قالب یک مقاله، ارائه می دهد و عنوانی که روی آن گذاشته می شود و در دل یک مجله که نه لزوما چاپی بلکه می تواند دیجیتالی هم باشدف شناسنامه آن صادر می شود.
بنابرین قرار است کتاب یا مجله از بین برود، بلکه بحث بر سر این است که «کتاب یا مقاله»، لازم نیست در صدها و هزارها چاپ شود. بلکه می تواند در نسخ بسیار بسیار محدود منتشر شود. همان طور که اکنون مجلات علمی پژوهشی چنین هستند. از یک کتاب، می توان حداکثر پنجاه، صد یا دویست نسخه تکثیر کرد و عمده آن را به شکل دیجیتال توزیع نمود.
صد البته، این که چیزی به مولف می رسد یا نه، به سیاست و فن کامپیوتری ما بر می گردد که بتوانیم از حریم و حقوق کسی که این کتاب یا مقاله در قباله اوست یا شناسنامه اش به نام وی صادر شده، حفظ کنیم یا نه. متاسفانه آن قدر در بخش فنی عقب افتاده ایم و ضعیفیم و کم هزینه کرده ایم و نظام حقوقی آن را تدوین نکرده ایم که نمی توانیم از حقوق مولفان در این باره دفاع کنیم. به همین دلیل آنها با این رویه مخالفت می کنند چون هیچ چیزی دستشان را نمی گیرد. در این زمینه ناشران باید خود پا پیش بگذارند و به جای نسخه چاپی به نسخه دیجیتالی و راه های حفظ حقوق خود و مولفان بیندیشند و در این باره سرمایه گذاری کنند.
به عنوان حاشیه این نکته را هم عرض کنم که پایین آمدن تیراژ کتاب این خاصیت را هم خواهد داشت که اگر برای تکثیر هر تعداد نسخه، امکان اصلاح و افزودن آن باشد. در حالی که در حال حاضر چنین امری نسبت به کتابهایی که با تیراژ هزار و بیشتر چاپ می شود عملا وجود ندارد و برخی از اصلاحات برای همیشه انجام نمی شود.
یاد آوری می کنم این متن برای این جهت نوشته شد که گفته شود کتاب و مقاله شناسنامه دار برای ثبت حقوق معنوی مولف و هم مادی، امری نیست که مورد مخالفت باشد. اما تا وقتی که مردم را با کتاب عادت می دهیم، نخواهیم توانست گام های جدی برای توسعه علم برداریم. این هم دار و هوار برای کتاب و نمایشگاه کتاب، به شکل سنتی آن، بیشتر ما را از مسیر علم دور می کند.

چند نکته و پیشنهاد در باره دیجیتالیزه کردن کتابها

1. فواید دیجیتالیزه کردن کتابها و مقالات آن قدر زیاد است که هیچ کس نمی تواند در باره آن تأملی داشته باشد. ممکن است ضررهایی هم داشته باشد، اما در مقابل فوایدی که در این کار وجود دارد و و این که استفاده کتاب از یک تیراژ محدود به هزاران و بیشتر می رسد، آن ضرر ها اصلا قابل تأمل نیستند. اگر تنها فایده اش این بود که هر ایرانی در گوشه ای از دنیا از یک فایل دیجیتالی می تواند استفاده کند، کافی بود. هر پژوهشگری در هر وقت از شب و روز که اراده کند می تواند استفاده کند. بنابرین اصلا در این باره نباید تردید کرد. کتاب هم به جای خود مفید است، اما مقایسه اینها کار عاقلانه ای نیست. ما می توانیم برای هر کتاب، در یک مقطع کوتاه زمانی، فرصت عرضه و خرید را فراهم کنیم، اما بسرعت این متن باید به فایل دیجیتالی تبدیل شود، و این می تواند همزمان هم باشد کما این که در بسیاری از نقاط دنیا معمول است. بنابرین برنامه ریزی برای دیجیتالی کردن آثار، به معنای مبارزه با چاپ یا حذف فیزیکی کتاب نیست.
2. ما الزاما باید میراث فارسی ـ چاپ شده خودمان را از آغاز تا دوره معاصر، تا جایی که به حقوق افراد زنده تعدی نشود، دیجیتالیزه کنیم. این کار در دو مرحله پی دی اف و حروفی قابل سرچ باید انجام شود. می توان دهه به دهه پیش آمد تا به روزگار ما برسد. مقصود از متون اصلی در زبان فارسی و تمامی آن متونی است که از نظر یک کمیته علمی، محتوایش می تواند به عنوان متن قابل استفاده در پژوهشهای مختلف علمی استفاده شود. طبعا اولویت بندی لازم است.
3. بخش مهمی از مطبوعات و نشریات ادواری ما از پیش از مشروطه تا دوره پیش از متن های دیجیتالی و قرار دادن آنها روی سایت، می باید در دو مرحله، به صورت پی دی اف و در مرحله بعد، حروفی و قابل سرچ آماده سازی شود. اینها منبع مهم تاریخ و فرهنگ ماست و این کار می تواند کمک شایانی به ما در شناخت ایران، مسائل جاری مملکت، اقتصاد، فرهنگ و سیاست به ما کمک کند. هرچه دیر کنیم، کار تحقیق و پژوهش و طبعا برنامه ریزی علمی برای جامعه را عقب انداخته ایم.

4. حجم قابل توجهی متن خطی فارسی و عربی داریم که بسیاری از آنها به این سادگی امکان تصحیح و چاپ ندارد. باید در این برنامه، تمام آنها تصویر برداری و ارائه عمومی شود. بخش قابل توجهی ممکن است تایپ شده یا با نوشتن برنامه OCR قابل خواندن باشد. چنان که در حال حاضر در شماری از زبانهای دیگر معمول شده و بقیه هم در حال تجربه هستند. به خاطر گستردگی این متون، می توان در وهله نخست، منتخب این متون را طی یک دوره طولانی، تایپ کرد. این کار لزوما به معنای تصحیح نیست، و می تواند در مرحله اول تایپ شده و بعدها روی آنها کارهای بیشتری صورت گیرد. دانش قدیم ما در این کتابهاست و هر کسی، ملی گرا، بومی گرا، متجدد و هر کسی که ایران را دوست دارد، باید از این کار حمایت کند.
5. از این پس، باید برای کتابهای تازه، نسخه های دیجیتالی الزاما تهیه شود. در واقع باید با حمایت از ناشران و مولفان این کار صورت گیرد. در حال حاضر، ناشران نسخه های پی دی اف آثارشان را به ارشاد می دهند. گرچه گاهی نسخه های مغلوط و غیر نهایی را می دهند که باید برای این کار فکری بشود. ارشاد باید در ازای مبلغی، دست کم آثاری را که تشخیص می دهد، حقی را برای آینده در جهت استفاده از این فایلها نگاه دارد. این یک پیشنهاد است که باید در باره آن بحث شود. ممکن است شکل بهتری برای این در نظر گرفته شود. هرچه هست، باید برای کتابهایی که از این پس تألیف می شود فکری کرد و منتخب آنها از نظر یک کمیته علمی، به سرعت تبدیل به متن های دیجیتال شود تا در هر نقطه ای بتوان از آن استفاده کرد.
6. مرحله مهم در این کار، بکار گیری هوش مصنوعی در ترکیب این اطلاعات و راه های جستجوی بهتر، و فراهم کردن زمینه برای کمک هرچه بیشتر به پژوهشگر است. این روشها در دنیای امروز به تدریج در حال رشد و توسعه است و ما در این زمینه باید با جدیت بیشتر کار کنیم.
7. تبدیل علم مکتوب به متن های قابل ارائه در برنامه های کامپیوتری نکته ای است که در علوم مختلف، نیاز به بحث دارد. در حال حاضر در زمینه علوم فنی و ریاضی و نیز در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی و تربیتی این کار در حال تجربه و انجام است. در زمینه کارهای کودکان نیز می توان با استفاده از انواع امکانات موجود طراحی های نوین صورت گیرد که بسیاری موثر تر از کتاب خواهد بود. برای این کار باید در مراکز آموزشی، مراکزی را برای تدوین این کارها تدارک دید. حمایت از مراکز خصوصی هم بسیار مهم خواهد بود. (ادامه)
@jafarian1964

شیخ حر عاملی و استفاده از بیتی فارسی در متن عربی
کتاب اثناعشریه در رد بر صوفیه شیخ حر عاملی (م 1104) را نگاه می کردم. این دانشمند عرب لبنانی که نویسنده کتاب پرارج وسائل الشیعه است، سالها در ایران زیست و پس از درگذشت در مشهد دفن شد. همیشه دلم می خواست بدانم این علمای عرب مهاجر لبنانی، در ایران، چه قدر فارسی یاد گرفته اند. شیخ بهایی و توانائیش را در فارسی می دانیم. طنزهای فارسی از شیخ حر در دست است. گفته اند: زمانی شاه سلیمان به مجلسی آمد و شیخ حر کنارش نشست. شاه به شوخی از او پرسید: مولانا! فرق حر با خر چیست؟ او هم بدون تأمل گفت: یک وجب! (یا گفت به اندازه یک مخده)
به هر حال، در این رد صوفیه دیدم که شیخ در میان این رساله که به عربی است، به شعری فارسی تمسک کرده، و آن را به اعتبار این که نظر صوفیان را منعکس می کند، رد کرده است.
در متن شیخ حر در باره گروه واقفیه از صوفیه آمده است که اینها قائل به این هستند که بنده عاجز از شناخت خداوند است و در واقع شناخت خداوند محال است. این گروه این بیت را به فارسی می گویند:
تو را تو دانی و تو، ترا نداند کس / ترا که داند که ترا، تو دانی و بس.
در جستجو، دیدم این «بیت» در تفسیر سوره حمد از رشید الدین فضل الله آمده است. شاید جلوتر هم باشد که بنده نگشتم و بی اطلاعم. در متن تفسیر او به صورت نظم یا نثر! آمده است: «تو را که داند که تو دانی، تو را نداند کس، تو را تو دانی و بس». (کذا)
در وبلاگی دیگر شعر به این صورت آمده بود:
تو را که داند که تو را تو دانی تو / تو را نداند کس تو را تو دانی بس.
@jafarian1964

کارکرد کتابخانه ها در حد سالن مطالعه پایین آمده است
این روزها، کتابهای روز بازار، تنها کتابهایی است که به صورت فیزیکی مشترهای خاص خود را دارد. آثار یاد شده تنها توسط خریداران عادی تهیه می شود و غالب کتابخانه ها در تهیه آنها با مشکل مواجه هستند. در مواردی اگر خرید وزارت ارشاد را حذف کنیم، تقریبا باید فاتحه نشر این کتابها را بخوانیم. در واقع، پایین آمدن تیراژ کتاب، یکی از دلایلش همین است. این در حالی است که به رغم توسعه کتابخانه ها، خرید روزانه کتابهای تازه توسط آنها رونقی ندارد. به علاوه، بسیاری از کتابخانه ها، تنها به خرید کتابهای مرجع بسنده می کنند، و این در حالی است که غالب کتابهای بازار، کتابهای فصلی و زودگذر است. در این میان، کتابهای مرجع، که بخش عمده آنها مکرر چاپ می شود، این روزها، به وفور در وبسایت ها و کانال های تلگرامی وجود دارد. بخش قابل توجهی هم در وبسایت هایی نظیر noorlib یا قائمیه و تبیان و جز اینها هست. اساسا حجم این کتابها، و در حالی که جابجا کردن آنها سخت و از نظر قیمت هم گران است، به هیچ روی زمینه خرید آنها را توسط افراد عادی فراهم نمی کند. جالب است که این روزها، عرضه کننده های کتابخانه های شخصی هم رو به فزونی نهاده، چون احساس می کنند بسیاری از این کتابها را به راحتی از روی وب یا از طریق هاردهایی که دارند می توانند تهیه و استفاده کنند. طبعا اگر نسخه دیجیتالی آن در دسترس نباشد، مراجعین، برای استفاده از آنها سراغ کتابخانه ها می روند که اینها نیز اندکند. روشن است که مراجعه به یک کتاب مرجع، این روزها، از دریچه موبایل یا لپ تاپ تقریبا به آسانی صورت می گیرد و منابع مشابه و جایگزین کار منابع غیر قابل دسترس را هم فراهم می کند. تصور کنید فقط واژه یاب چه مراجعین را از مراجعه به کتابهای لغت بی نیاز می کند.
اکنون باید پرسید کتابخانه ها چه می کنند؟
حقیقت آن است که کارکرد اصلی کتابخانه ها، در حد یک سالن مطالعه است و بیشتر افراد برای مطالعه درسهای مدرسه و کنکور و یا مطالعه روزانه و مورد علاقه به آنها مراجعه می کنند. مراجعین آنها ممکن است از روی تفنن گاهی کتابی هم به امانت بگیرند، یا آن که به دلیل عجز در استفاده از نسخه های دیجیتالی روی وب، به این کار دست یازند. شاید هم مراجعین، افراد با سن و سال، همچنان عشق به کتاب فیزیکی می ورزند و معتقدند که مطلب را تا از روی کتاب نخوانند، حال نمی کنند. در اینجا، باید تا این لحظه، کتابخانه های تخصصی را تا حدی استثناء کرد که سعی می کنند هر منبع و مأخذی که مربوط به موضوع آنهاست، تهیه کنند و البته تهیه همه این موارد از طریق وب و موارد مشابه، قدری دشوار است.
این روزها و در حالی که کانال های تلگرامی روزانه صدها پی دی اف از منابع و مآخذ مهم فارسی می گذراند، روشن است که نوبت به کتابخانه و استفاده از مآخذ موجود در آنها نمی رسد. تنها موارد استثناء همان آثار جدید و یا مأخذ کمتر جدیدی است که ناشران آنها با چنگ و دندان آنها را از دست عرضه کنندگان نسخه های دیجیتالی مفت حفظ کرده اند، هرچند تقریبا تأثیر اقدامات آنها بسیار اندک و ناچیز است. البته در این ماهها، محدود کردن تلگرام، دسترسی به کتابهای دیجیتالی را اندکی محدود کرده، هرچند این محدودیت برای کسانی که به هر حال راهی برای رسیدن به آن دارند، چندان جدی نیست.
باید برای کتاب فکر دیگری کرد.
@jafarian1964

چاپ کتاب در ده نسخه: دفاع از چاپ دیجیتالی برابر چاپ کاغذی، راهی به ناچار خواهیم رفت.
چرا کتاب متون سیاسی را در ده نسخه منتشر کرده اید؟
مدلی که ما برای نشرمان انتخاب کردیم، «یک کتاب، یک فروش» است. این کار در قالب چاپ دیجیتالی صورت می گیرد و شما نیازی به هزینه زیادی برای چاپ تیراژ بالا ندارید. علاوه بر این که انبارداری هم نمی دهید. برای اولین بار ده نسخه چاپ می کنیم. پس از آن، بر اساس درخواست هایی که می رسد، مجددا تکثیر می کنیم. می دانم اقتصادی نیست اما گرفتاری های بعدی را هم ندارد.
فرض بر اینکه شما به عنوان ناشر هیچ سودی نخواهید، آیا هزینه فیلم و زینک و کاغذ و چاپ و ... ارزش داشت که در ۱۰ نسخه آن را منتشر کنید؟
در این چاپ از فیلم و زینگ استفاده نمی شود. البته به دلیل این که توزیع گسترده نمی شود، و صرفا بر اساس درخواست است، درست در معرض دید در کتابفروشی ها در نمی آید و در آمدی هم ندارد. به علاوه، ارشاد هم برنامه ای برای خرید این قبیل کتابها که تیراژ محدود است ندارد. درست می فرمایید. ما سودی نمی بریم. مخصوصا که اندکی گرانتر هم در می آید و باید فکر مصرف کننده هم باشیم و نمی توانیم قیمت را بالا بزنیم. تمام سود ما در قالب ضرر نکردن از بابت ندادن پول سنگین برای چاپ در تیراژ بالا و نداشتن انبارداری است. برای من نشر فکر مهم است نه درآمد.
اگر فرض کنیم تمام ۱۰ نسخه فروخته شود و سهم شما به عنوان مولف ۲۰ درصد از حق فروش کتاب باشد یعنی برای این کتاب حدود ۲۵۰ هزارتومان حق تالیف دریافت کرده‌اید؟
دست کم سه سال است که بنده آثارم را منهای آنچه نشر علم چاپ و منتشر می کند، در همین تیراژ کم منتشر می کنم و هیچ سودی بابت نشر نمی برم. البته بنده هستم و یک کارمند که ایشان هم لطفا به بنده کمک می کند وکار اصلی ایشان، مدیریت داخلی کتابخانه تاریخ است. خوشحالم که دردسر کار کردن با توزیع کنندگان کتاب را که دست کم چک های هشت ماهه و یک ساله می دهند ندارم. همین اندازه که نگرانی ندارم، کافی است.
چه ضرورتی سبب شد که این کتاب را منتشر کنید؟
کتاب متون سیاسی ـ مذهبی دوره پهلوی، شامل مهم ترین آثار سیاسی مذهبی منتشر شده در طول دوره پهلوی در باره حکومت است. مسأله چگونگی حکومت، این که ما حکومتی شبیه سلطنت اسلامی پیش از مشروطه داشته باشیم، یا سلطنت مشروطه، یا حکومت اسلامی یا جمهوری اسلامی، مسأله مهمی است که در طول صد سال حکومت مطرح بوده است. هم کلیات آن و هم جزئیات. حتی در دهسالگی انقلاب که قانون اساسی عوض شد برخی از جزئیات که مهم بود از جمله شورای رهبری در قانون اساسی تغیر کرد. من سعی کردم با گردآوری این مباحث و آثار، پیشینه این مساله را از دید مذهبی ها روشن کنم. به نظرم مساله مهمی است.
شرایط کنونی نشر با توجه به اوضاع کاغذ به چه ترتیب است و مهمترین چالش‌های ناشران کجاست؟
تقریبا همه ما می دانیم که کتابهای دیجیتالی توسعه زیادی یافته و تیراژ کتابهای چاپی کم شده است. این مشکل عمده ناشران است. غالب مردم به خصوص در زمینه مراجع، به اینترنت یا کتب دیجیتالی مراجعه می کنند. امروزه، نشر کتاب، مثل نشر سی دی های موسیقی شده است. از میان کتابهای منتشره، آنها که مهم باشد، ظرف یک یا دو ماه، دیجیتالی شده و بازار ناشران قدری کساد می شود. بنابرین باید سودشان را در همان ماههای اول چاپ ببرند. بنده کلا عقیده یا به کتاب چاپی ندارم و فکر می کنم به خاطر محیط زیست و هزینه های اضافی، باید کتاب چاپی حذف شود. الان در باره نشریات دانشگاهی همین اتفاق افتاده و دیگر نسخه چاپی از آنها عرضه نمی شود. دیر یا زود کتاب هم باید همین مسیر را برود. کتاب باید باشد تا قالب یک تفکر و اندیشه و تحقیق باشد اما هیچ لزومی ندارد چاپی و فیزیکی باشد. البته نشر کوچک ما، نشر دیجیتالی نیست. ما بیشتر به دلیل مشکلاتی که ناشران دارند، روش نشر یک کتاب یک فروش را انتخاب کرده ایم. این روش در بسیاری از کشورها معمول شده است. شما کتابی که در امریکا چاپ شده، اگر از یک کتابفروشی در ژاپن بخواهید، یک روز فرصت می خواهد و با اجازه ای که از ناشر دارد آن را تکثیر کرده نسخه شما را می دهد و حق ناشر را هم می پردازد.
به عنوان کسی که سابقه مدیریت کتابخانه مجلس را در کارنامه دارید، نقش و تاثیری برای کتابخانه‌ها در شرایط کنونی نشر ایران قایل هستید؟

‍ 🔹 اولین چاپ دیوان حافظ کدام است؟

نخستین چاپ دیوان حافظ در سال 1791 میلادی (حدود 1170شمسی) توسط یک سیاستمدار و فرهنگ دوست تبریزی به نام ابوطالب تبریزی، فرزند محمد بیگ‌خان، در شهر کلکتۀ هندوستان انجام گرفته است. انتشار دیوان حافظ توسط ابوطالب تبریزی، سرآغاز حافظ پژوهی در عصر جدید و توجه گستردۀ علاقه‌مندان فرهنگ اسلام و ایران به ادبیات فارسی در سراسر جهان به شمار می‌رود. بعد از این چاپ بود که دو کشور عثمانی و مصر، به بررسی شعر حافظ روی آوردند و سخنوران دنیا، با شعر و اندیشه حافظ آشنا شدند. ابوطالب در ذیل شرح حال حافظ در کتاب خلاصة‌الافکار، گزارش می‌دهد که به پیشنهاد یکی از دوستان انگلیسی‌اش، دیوان حافظ را از روی 12 نسخه خطی تصحیح کرده و آن را در اواسط سال 1206ق در 1200 نسخه چاپ کرده است. از نکات ارزشمند تاریخی در این تصحیح، اشاره به نام دست‌اندرکاران چاپخانه و وظایف آنها در چاپ این کتاب است که از حیث تاریخ چاپ، بسیار مهم است.
goo.gl/YbFCvY
منبع: طاهری خسروشاهی، محمد، «دربارۀ ابوطالب تبریزی؛ بانی نخستین چاپ دیوان حافظ»، در: مجله فرهنگی و هنری سفینه تبریز، ش1، صص61-65
📎تصویر پیوست تصویری از حافظِ ابوطالب تبریزی است.
برگرفته از کانال مرکز کتاب پژوهی ایران

@UT_Central_Library

در قبرستان هایی که سنگ قبرها به فارسی نوشته شده ایرانی نیستند و صرفا به خاطر شیوع زبان فارسی در دولت عثمانی و آشنا بودن عرفا و صوفیه آنها به اشعار فارسی، بعضا القاب و اشعار فارسی روی قبور و کتیبه ها میبینید.. چنانچه در بالای درب وردی کاخ طوپقابی که متعلق به سلاطین عثمانی است ابیات فارسی نوشته شده.. و‌حتی سلاطین عثمانی به فارسی هم شعر میگفتند..
البته اسباب این مطلب زیاده..

برگرفته از مقدّمهء کتاب:

این فهرست در سالِ 1896 تهیّه شده است که در زمانِ حیاتِ خودِ منشی نَوَل کِشور و دوره فعالیتِ مطبع (1858 تا 1895) چاپ شده است.

در آغاز فهرست «شرائطِ معاملات» و در آخرِ فهرست، تحتِ عنوانِ «اطلاع» آمده است: "تمامِ فهرست‌هایِ پیش از این،منسوخ است".

«فهرستِ کتبِ فن‌وار» هم آمده است.

«فهرستِ کتبِ کَلانِ مطبعِ نَوَل کِشور، لَکنو، کان‌پور و لاهور لغایت ماه آوریل 1896»: «شرایطِ معاملات»،«خریداریِ عام»؛ «خریداریِ تاجرانه»؛ «فرائض»؛ «فرمائشِ طبعِ کتاب و غیره»؛ «فرمائشِ طبعِ کتاب و غیره»؛
تحت عنوانِ «چاپِ کتاب‌هایِ قدیمی» آمده است :
«مطبع با توجّه به همّت و آمادگی‌اش از علماء، فضلاء و عقلاء درخواست می‌کند که چاپِ تالیفاتِ گذشتگان را بسیار مهم و ضروری دانسته به خدمت خلق بیندیشند و از نسخه‌هایِ خطّی ما را مطلّع فرمایند و کتاب منقول عن را هم عطا کنند. ما با حفاظت و مراقبتِ کامل به چاپ می رسانیم و یک نسخه یا چند نسخه چاپ شده از آن ها را همراه با تشکّر به آن‌ها برمی‌گردانیم».

«ضمیمه فهرستِ کتبِ کلان» شاملِ سه صفحه است که «مطبوعهء غیر»هم جزوِ آن‌هاست. یعنی کتاب‌هایی که از مطبعِ نَوَل کِشور چاپ نشده است، امّااز این مطبع قابلِ تهیه است.

ذیلِ «نامِ کتاب»: نامِ مولف،مصنّف، مرجم، معرّفیِ کوتاهِ کتاب، سالِ چاپ، مجلّد، غیر مجلّد، نوعِ کاغذ و غیره نوشته می شد.

ذیلِ «پیمانه»: طول و عرضِ کتاب به اینچ آورده نوشته می شد.

ذیل «اجزاء»: تعدادِ جزو یا ورقِ کتاب، نوشته می شد.

ذیلِ «ارقامِ سیاقی»: قیمتِ کتاب نوشته می شد‌.

و گاهی نامِ کاتبان هم نوشته می شد.

کتابهای این فهرست به زبان‌هایِ:
اردو؛ به خطِ ناگری؛ به خطِ کیتی؛ اردو و کیتی و مهاجنی؛ انگلیسی؛ عربی؛ فارسی؛ بنگالی؛ دیوناگری و باشا؛ سنسکریت مع ترجمه اردو به خطِ فارسی؛ گورمَکی؛ هندی؛

و کتبِ دو یا سه زبانه: سنسکریت و انگلیسی؛سنکسریت و هندی و انگلیسی، اردو و هندی و فارسی، سنسکریت و هندی؛ عربی و اردو.
....................... * ...............................

🔸 فرازی از یک کتاب
🔹 سیر و جایگاه تصویرسازی در تاریخ چاپ سنگی ایران با تأکید بر اصفهان
از زمانی که صنعت چاپ به صورت چاپ سربی شروع به کار کرد، این مشکل پدید آمد که، با ادوات چاپ سربی نمی شد تصویر را به چاپ رسانیده و در کنار نوشته ها، از این مهم، یاری جست. و برای این منظور باید از تکنیک های دیگر چاپ کمک گرفته و صفحاتی را به کتاب، اضافه می کردند.
در ایران که مردم با هنر و هنرپروری خو گرفته بودند و همیشه در کتب خطی، از خط خوش خطاطان و تصاویر زیبای مذهّبان و تصویرگران استفاده برده بودند؛ بیش از همیشه، نبود تصویر و خط خشک و زمخت حروف سربی، مورد عدم توجه قرار گرفت
از این رو، با اطلاع از چاپ سنگی می توانستند این مشکل را برطرف نمایند. و همچون کتب خطی در کتاب های چاپی نیز، از خطاطی خطاطان، تذهیب مذهّبان و ترسیم تصاویر هنرمندان، استفاده کنند.
برای اولین بار در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بود که چاپ سنگی توسط عباس میرزا نایب السلطنه، محمد صالح بن حاج محمد باقر شیرازی معروف به میرزا صالح شیرازی، دستگاه چاپ سنگی از مسکو به تبریز آورده شد و اولین چاپ خانه چاپ سنگی در تبریز دایر شد. به دلیل سهولت و سرعت استفاده از چاپ سنگی و عدم نیاز آن به متخصصان حروف چینی در چاپ سربی، و پایین آمدن هزینه های چاپ، به زودی چاپ سنگی در ایران رواج پیدا کرده و جای چاپ سربی را گرفت.
یکی دیگر از دلایل شیوع چاپ سنگی در ایران، این بود که امکان چاپ کتاب را، همچون کتب خطی به همراه تصاویر و به تعداد بالا فراهم آورده بود.
اصفهان که از ابتدا شهر هنر و هنرپروری بوده و هست، پس از تبریز و تهران برای اولین بار صنعت چاپ حروفی را به نام خود ثبت کرده. با ورود چاپ سنگی نیز، این شیوه چاپ را نیز در دل خود پرورانیده و از این سبک، در چاپ کتب استفاده نمود. هنرمندان شایسته اصفهانی، توانستند از این شیوه برای تصویرگری کتب به شیوه کتب خطی است کنند و کتب خود را با تعداد بسیار زیادی نسبت به کتب خطی، منتشر کنند.
@Ketabestan_A_H
@jabbaryrad_hamid

🔸 فرازی از یک کتاب
🔹 سیر و جایگاه تصویرسازی در تاریخ چاپ سنگی ایران با تأکید بر اصفهان
از زمانی که صنعت چاپ به صورت چاپ سربی شروع به کار کرد، این مشکل پدید آمد که، با ادوات چاپ سربی نمی شد تصویر را به چاپ رسانیده و در کنار نوشته ها، از این مهم، یاری جست. و برای این منظور باید از تکنیک های دیگر چاپ کمک گرفته و صفحاتی را به کتاب، اضافه می کردند.
در ایران که مردم با هنر و هنرپروری خو گرفته بودند و همیشه در کتب خطی، از خط خوش خطاطان و تصاویر زیبای مذهّبان و تصویرگران استفاده برده بودند؛ بیش از همیشه، نبود تصویر و خط خشک و زمخت حروف سربی، مورد عدم توجه قرار گرفت
از این رو، با اطلاع از چاپ سنگی می توانستند این مشکل را برطرف نمایند. و همچون کتب خطی در کتاب های چاپی نیز، از خطاطی خطاطان، تذهیب مذهّبان و ترسیم تصاویر هنرمندان، استفاده کنند.
برای اولین بار در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بود که چاپ سنگی توسط عباس میرزا نایب السلطنه، محمد صالح بن حاج محمد باقر شیرازی معروف به میرزا صالح شیرازی، دستگاه چاپ سنگی از مسکو به تبریز آورده شد و اولین چاپ خانه چاپ سنگی در تبریز دایر شد. به دلیل سهولت و سرعت استفاده از چاپ سنگی و عدم نیاز آن به متخصصان حروف چینی در چاپ سربی، و پایین آمدن هزینه های چاپ، به زودی چاپ سنگی در ایران رواج پیدا کرده و جای چاپ سربی را گرفت.
یکی دیگر از دلایل شیوع چاپ سنگی در ایران، این بود که امکان چاپ کتاب را، همچون کتب خطی به همراه تصاویر و به تعداد بالا فراهم آورده بود.
اصفهان که از ابتدا شهر هنر و هنرپروری بوده و هست، پس از تبریز و تهران برای اولین بار صنعت چاپ حروفی را به نام خود ثبت کرده. با ورود چاپ سنگی نیز، این شیوه چاپ را نیز در دل خود پرورانیده و از این سبک، در چاپ کتب استفاده نمود. هنرمندان شایسته اصفهانی، توانستند از این شیوه برای تصویرگری کتب به شیوه کتب خطی است کنند و کتب خود را با تعداد بسیار زیادی نسبت به کتب خطی، منتشر کنند.
@Ketabestan_A_H
@jabbaryrad_hamid

عنوان : هشت بهشت ، ال‍ص‍ف‍ات‌ ال‍ث‍م‍ان‍ی‍ة‌ ف‍ی‌ ذک‍ر ال‍ق‍ی‍اص‍رة‌ ال‍ع‍ث‍م‍ان‍یة‌
موضوع: تاریخ عثمانی
نسخه کامل : 639 برگ
تاریخ کتابت : 919
محل نگهداری: کتابخانه نورعثمانیه ترکیه
ادریس بدلیسی به دستور بایزید دوم به سال ۹۰۸ تألیف آن را آغاز كرده است. شامل تاریخ سلاطین عثمانی که در ۶۹۹-۹۱۸ فرمانروایی می كرده اند می باشد و شرح حال هشت تن از شاهان این سلسله است. این تألیف در زمره منابع دست اول تاریخ دربار عثمانی است که به فارسی نگارش شده است و تاریخ عمومی صرف نمی باشد و مؤلف به مسائل سیاسی اجتماعی فرهنگی اقتصادی نیز اهتمام ورزیده است ، مؤلف که سنی مذهب و از اهالی کردستان ایران بوده مورد عنایت سلاطین عثمانی قرار می گیرد و لذا به آن کشور مهاجرت می کند . مؤلف این کتاب را به تقلید از اسلافش چون تاریخ جهانگشای جوینی وصاف الحضرة و ظفرنامه شرف الدین علی یزدی تألیف کرده و مملو از آرایه های ادبی می باشد این کتاب با یک مقدمه مفصل آغاز می‌شود و هشت کتیبه دارد و با یک خاتمه که به شعر است و در مکه سروده شده، پایان می‌یابد.
آن مقداری که اطلاع دارم دو کتیبه اول آن چاپ شده و کتیبه هشتم نیز پایان نامه بوده
@sepahsalaar

عنوان : هشت بهشت ، ال‍ص‍ف‍ات‌ ال‍ث‍م‍ان‍ی‍ة‌ ف‍ی‌ ذک‍ر ال‍ق‍ی‍اص‍رة‌ ال‍ع‍ث‍م‍ان‍یة‌
موضوع: تاریخ عثمانی
نسخه کامل : 639 برگ
تاریخ کتابت : 919
محل نگهداری: کتابخانه نورعثمانیه ترکیه
ادریس بدلیسی به دستور بایزید دوم به سال ۹۰۸ تألیف آن را آغاز كرده است. شامل تاریخ سلاطین عثمانی که در ۶۹۹-۹۱۸ فرمانروایی می كرده اند می باشد و شرح حال هشت تن از شاهان این سلسله است. این تألیف در زمره منابع دست اول تاریخ دربار عثمانی است که به فارسی نگارش شده است و تاریخ عمومی صرف نمی باشد و مؤلف به مسائل سیاسی اجتماعی فرهنگی اقتصادی نیز اهتمام ورزیده است ، مؤلف که سنی مذهب و از اهالی کردستان ایران بوده مورد عنایت سلاطین عثمانی قرار می گیرد و لذا به آن کشور مهاجرت می کند . مؤلف این کتاب را به تقلید از اسلافش چون تاریخ جهانگشای جوینی وصاف الحضرة و ظفرنامه شرف الدین علی یزدی تألیف کرده و مملو از آرایه های ادبی می باشد این کتاب با یک مقدمه مفصل آغاز می‌شود و هشت کتیبه دارد و با یک خاتمه که به شعر است و در مکه سروده شده، پایان می‌یابد.
آن مقداری که اطلاع دارم دو کتیبه اول آن چاپ شده و کتیبه هشتم نیز پایان نامه بوده
@sepahsalaar