نسخ خطی آثار مسلمانان و فرهیختگان به زبان عربی و اکثرا فارسی به مقداری که گاها چاپ سنگی شده هست، فقط در دسترس هست و بسیاری دیگر حتی در فهرستنویسی ها هم موجود نیست، مع الاسف
من دو نسخه از کتابخانه علیگر گرفتهام. یکی از دوستان هندی حضوری نسخهها را سفارش داد و دو ماه بعد به دستم رسید. کار سخت است و غیر حضوری سرویس نمی دهند. ضمننا به گفته دوست بنده فهرست نسخ هم مطابق فهرست نوشتهشده نیست و حتما باید در سیستم کامپیوتری خود کتابخانه نام کتاب جستجو شود.برخی از کتابها هم با انکه فهرست نویسی شده اند در مخزن نیستند و البته برخی کتابهای فهرست نشده در جستجوی رایانهای ممکن است وجود داشته باشد. من چهار نسخه از دیوان اهلی خراسانی می خواستم که هیچ کدام پیدا نشدند در عوض دو نسخه به دست آمدند که اصلا فهرست نویسی نشده بودند!
ظاهرا کتاب ۳ جلد خطی و ۲ جلد سنگی است و فقط همین جلد اسیری-به تعبیر ناشر-(وقایع بعد از شهادت) چاپ شده است که ناشر در انتهای کتاب گفته است که مشغول به طبع جلد شهادت می باشد، حال نمی دانم موفق به چاپ شده یا خیر؟
اگر شما اطلاعی از چاپ سنگی جلد شهادت هم دارید، ممنون می شوم که به اشتراک بگذارید.
? #چاپ_چوبی_چیست؟
? چاپ چوبی در مقابل #چاپ_سنگی است. یعنی در چاپ سنگی متن کتاب به دست کاتب نوشته می شد و بعد در چاپخانه سنگی از روی دست نوشته تکثیر می گردید و چاپ می شد.
نوع خط کتابهای چاپ سنگی نستعلیق و نسخ و در برخی موارد ثلث یا دیگر انواع خطوط است.
در مقابل چاپ سنگی دو نوع چاپ دیگر وجود داشت.
یکی همین چاپ سربی,معروف، که در آن حروف از سرب ساخته می شد و در چاپخانه توسط حروفچین کنار هم قرار می گرفت و صفحات کتاب را تشکیل می داد.
نوع خط کتابهای چاپ سربی نسخ است.
چاپ دیگری که در مقابل چاپ سنگی قرار داشت چاپ چوبی بود. که در آن حروف - به جای سرب - از چوب ساخته می شد و در چاپخانه کنار هم حروفچینی می شد.
مزیت چاپ چوپی بر سربی آن بود که حروف چوبی به شکل نستعلیق ساخته می شد و کتاب چاپ شده با آن به خط نستعلیق - البته قریب به خط تعلیق- چاپ می شد.
چاپ چوبی اختراع هندی ها بود و آنها معتقد بودند که حلاوت ادبیات فارسی در چاپ سربی -که خط نسخ بود- از بین می رود و خط نستعلیق بهتر می تواند ظرافت مضامین ادب فارسی را منتقل کند. لذا به جای حروف سربی که به خط نسخ بود حروف چوبی را اختراع کردند و با آن کتابهای متعددی را به چاپ رساندند.
❤️ @d_sadraiy
البته بنده 5نسخه دارم که هیچ کدام کامل و عاری از عیب و خدشه نیست ولی یکی قدیمی تر و در بعضی موارد صحیح تر از بقیه هست. ایا می توانم هم تصحیح انتقادی کنم و هم نسخه اساس داشته باشم؟یعنی در بست نسخه اساس را قبول نداشته باشم و هر جا کلمه ای. را مناسبت تر از نسخه اساس تشخیص دادم.با توضیح کامل آنرا در متن بیاورم؟
بله هست
اما آن نسخه موثق نیست و هنگام چاپ بخشهائی از آن حذف گردیده و برای همین نسخه خطی و یا نسخه ای چاپ خیلی قدیمی را خواستارم
✅ کتاب شناسی ترجمه هایِ قرآن کریم به زبان اردو (نسخه های خطی و چاپی)
دکتر احمد خان (زادروز: 1935م) از نسخه شناسانِ عربی در پاکستان است. دکتر احمد خان، «فهرستِ نسخههایِ خطّیِ عربی در پاکستان» را در نُه جلد از 1997 تا 2017 منتشر کرده است. البتّه وی قصد دارد که این مجموعه را در 13 جلد کامل کرده در آینده نزدیک به چاپ برساند.
دکتر احمد خان کتاب شناسی ترجمه های قرآن کریم به زبان اردو (چاپ شده و نسخه خطی) را منتشر نموده است که در سال ۲۰۲۱ در پاکستان منتشر شده است.
دکتر احمد خان در تهیه این فهرستها تا جایی که ممکن بوده است خود نسخه های خطی/کتابهای چاپی را دیده است. با مقایسه فهرستهای مختلف و کتابهای مرجع اشتباهات بسیاری از فهرستهای نسخه های خطی چاپ شده در هند و پاکستان را درباره این موضوع، تصحیح کرده است.
درباره جزییات این کتاب شناسی ها بخوانید ⬅️
https://b2n.ir/n95991
🆔 @manuscript
✅ نامه مرحوم سید سلیمان نَدوی از لندن، به تاریخ 5 می 1920:
" مُکرم، تسلیم نیاز- در نامه قبلی درباره کتابهایِ اردو یک مقاله نوشته و فرستادم. شاید به شما رسیده باشد. در آن مقاله درباره نسخه های خطی [اردو] چیزی ننوشتم، چون فهرست آنها نوشته نشده است. البته به پروفسور استوری که قبلاً در عَلیگَر [هندوستان] بود و الان اینجا معاون کتابخانه است، گفتم که می خواهم پروفسور بلوم هارت را ببینم که مسئول نسخه های خطی اردو است.
نامه پروفسور استوری را در منچستر دریافت کردم که بلوم هارت در 4 می خواهد بیاید. اتفاقاً هنگام برگشت، و روز 4 می حسبِ وعده به رفتم و با آقای بلوم هارت دیدار کردم.
وقتی او را دیدم خیلی شگفت زده شدم. مردی سالخورده که عمرش کمتر از هشتاد سال نباید باشد. از شدت پیری خمیده شده بود. وی در سال 1870 به هندوستان رفته بود. زبان اردو را بسیار عالی؛ کاملاً درست حرف می زند. بخش اردویِ هم در زیر نظر اوست. وی فهرست نسخه های خطی اردو را با دست نوشته است و به من داد. این فهرست هم بی ترتیب است. دنبال مولف یا کتابی گشتن سخت است. بهر حال این قدر معلوم می شود که اینجا کلاً 300 نسخه خطی به اردو دارد که بیشترشان از دهلی آمده است. ده دوازده تا از تالیفاتِ سعادت علی خان رنگین است. صد نسخه خطی به هندی[با خط دیوناگری] هم است. بخش هندی هم زیر نظر اوست".
➖➖➖➖➖➖➖
(منبع: کتاب به زبان اردو: «برید فرنگ»- نویسنده: سید سلیمان ندوی، مجلس نشریات اسلام، کراچی، 1997، ص 90)
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
پی نوشت:
* علامه سید سلیمان نَدوی (1884-1953) تاریخ دان اسلامی و نسخه شناسِ هندوستانی
* چارلز امبروس اِستوری
(Charles AmbroseSTORE، 1888- 1968)
نویسنده کتابِ مشهورِ:
Persian Literature: A Bio-Bibliographical Survey
*جیمز فولر بلوم هارت (1844-1922)
James Fuller Blumhardt
این فهرست نسخه های خطی اردویِ باوم هارت بعدها منتشر شد:
Catalogue of the Urdu manuscripts in the India Office Library : supplementary to James Fuller Blumhardt's Catalogue of 1926 / compiled by Salim al-Din Quraishi and Ursula/ Published: 1978, London.
بلوم هارت همچنین کتابهای چاپی و نسخه های خطی زبان های مختلف هندوستان در و را فهرست نویسی و منتشر کرده بود:
فهرست کتابهایِ چاپی به زبان هندوستانی [اردو]، بنگالی، سانسکریت؛ هندی، مَرهتی گُجراتی، پنجابی، سِندی، پشتو در موزه بریتانیا؛
فهرست نسخه هایِ خطی به زبان های ِ: هندی، مَرهتی، گُجراتی، بنگالی، آسامی، اوریایی، پشتو و سِندی، پَنجابی، هندوستانی [اردو] در موزه بریتانیا؛
❈ ❈❈ ❈❈ ❈
ترجمه و تنظیم: لیلا عبدی خجسته
🆔 @manuscript
🍀 #چاپ_چوبی_چیست؟
🌺 چاپ چوبی در مقابل #چاپ_سنگی است. یعنی در چاپ سنگی متن کتاب به دست کاتب نوشته می شد و بعد در چاپخانه سنگی از روی دست نوشته تکثیر می گردید و چاپ می شد.
نوع خط کتابهای چاپ سنگی نستعلیق و نسخ و در برخی موارد ثلث یا دیگر انواع خطوط است.
در مقابل چاپ سنگی دو نوع چاپ دیگر وجود داشت.
یکی همین چاپ سربی,معروف، که در آن حروف از سرب ساخته می شد و در چاپخانه توسط حروفچین کنار هم قرار می گرفت و صفحات کتاب را تشکیل می داد.
نوع خط کتابهای چاپ سربی نسخ است.
چاپ دیگری که در مقابل چاپ سنگی قرار داشت چاپ چوبی بود. که در آن حروف - به جای سرب - از چوب ساخته می شد و در چاپخانه کنار هم حروفچینی می شد.
مزیت چاپ چوپی بر سربی آن بود که حروف چوبی به شکل نستعلیق ساخته می شد و کتاب چاپ شده با آن به خط نستعلیق - البته قریب به خط تعلیق- چاپ می شد.
چاپ چوبی اختراع هندی ها بود و آنها معتقد بودند که حلاوت ادبیات فارسی در چاپ سربی -که خط نسخ بود- از بین می رود و خط نستعلیق بهتر می تواند ظرافت مضامین ادب فارسی را منتقل کند. لذا به جای حروف سربی که به خط نسخ بود حروف چوبی را اختراع کردند و با آن کتابهای متعددی را به چاپ رساندند.
❤️ @d_sadraiy
قلم (حروف و اعداد) هندی
از نسخه خطی کتاب الموالید ابی معشر بلخی.
گوشه ی سمت چپ تصویر را می بینید که چقدر سیاه شده است این سیاه شده ها، اثر انگشت تورق کنندگان و خوانندگان و ملاقات کنندگان این نسخه می باشند که متعلقند به ۶-۷ قرن گذشته. که الان اثری دیگر از آنها وجود ندارد.
همینقدر هم که محفوظ مانده، به اذن الله تعالی هالک الا وجه و یبقی وجه، می باشد.
کتاب های چاپی دوره قاجار، منبعی بی همتا برای بررسی تاريخ فکری و فرهنگی و دينی ايرانيان در سده نوزدهم
در کنار هزاران نسخه خطی که از دوره قاجار به دست ما رسيده هزاران کتاب هم به صورت چاپ سنگی امروزه دستياب است که معمولا در مطالعات اهل تحقيق مورد غفلت قرار می گيرد. از بسياری از اين کتاب های چاپ سنگی امروزه نسخه ای خطی باقی نمانده و در واقع اين چاپ ها بسان نسخه های خطی به کار ما می آيند. قرن نوزدهم ايران و به ويژه طهران و اصفهان مهد علم و دانش و نويسندگی بود و بسياری از علما و نويسندگان اين دوران توفيق اين را داشتند که کتاب های خود را به طبع حجری منتشر کنند. از بسياری از اين کتاب ها ديگر نسخه ای خطی باقی نيست و تنها راه دستيابی به آن کتاب ها چاپ های سنگی آنهاست. برای فهم درست تحول مذهب، جامعه، علم و اجتماع و سياست دوران قاجار مطالعه چاپ های سنگی از واجبات است. بايد همتی شود برای معرفی دقيقتر و سازماندهی شده از اين کتاب ها و دستيابی آسان تر به محتوای این کتاب ها. يک پيشنهاد اين است که نهادی متولی فراهم کردن نسخه های ديجيتال به صورت اسکن از اصل کتاب ها و همچنين ارائه نسخه های الکترونيکی و وورد (با قابليت جستجوی پيشرفته) از آنها شود. بهترين جا به نظرم مؤسسه کتابخانه نور است که سالهاست تجربه اين کار را دارد. بدون مطالعه کتاب های چاپ سنگی نمی توان ايران قاجار را بازشناخت.
اشتباه شد تصحیح کنم. دقت داریم که مسند الفردوس غیر از فردوس الاخبار است. فردوس سه تا چاپ دارید. ولی مسند الفردوس تاکنون چاپ نشده. بسیاری به خطا فردوس را با مسند یکی می دانند. عجیب ان است که مسند الفردوس تاکنون چاپ نشده. اگر کسی نسخه خطی یا چاپی _اگر احیانا چاپ شده باشد_ این کتاب به اشتراک بگذارد ممنون میشم. در فهرست عکسی مرعشی نسخ خوبی از فردوس و مسندالفردوس فهرس شده
🍀 #چاپ_چوبی_چیست؟
🌺 چاپ چوبی در مقابل #چاپ_سنگی است. یعنی در چاپ سنگی متن کتاب به دست کاتب نوشته می شد و بعد در چاپخانه سنگی از روی دست نوشته تکثیر می گردید و چاپ می شد.
نوع خط کتابهای چاپ سنگی نستعلیق و نسخ و در برخی موارد ثلث یا دیگر انواع خطوط است.
در مقابل چاپ سنگی دو نوع چاپ دیگر وجود داشت.
یکی همین چاپ سربی,معروف، که در آن حروف از سرب ساخته می شد و در چاپخانه توسط حروفچین کنار هم قرار می گرفت و صفحات کتاب را تشکیل می داد.
نوع خط کتابهای چاپ سربی نسخ است.
چاپ دیگری که در مقابل چاپ سنگی قرار داشت چاپ چوبی بود. که در آن حروف - به جای سرب - از چوب ساخته می شد و در چاپخانه کنار هم حروفچینی می شد.
مزیت چاپ چوپی بر سربی آن بود که حروف چوبی به شکل نستعلیق ساخته می شد و کتاب چاپ شده با آن به خط نستعلیق - البته قریب به خط تعلیق- چاپ می شد.
چاپ چوبی اختراع هندی ها بود و آنها معتقد بودند که حلاوت ادبیات فارسی در چاپ سربی -که خط نسخ بود- از بین می رود و خط نستعلیق بهتر می تواند ظرافت مضامین ادب فارسی را منتقل کند. لذا به جای حروف سربی که به خط نسخ بود حروف چوبی را اختراع کردند و با آن کتابهای متعددی را به چاپ رساندند.
❤️ @d_sadraiy
برگرفته از مقدّمهء کتاب:
این فهرست در سالِ 1896 تهیّه شده است که در زمانِ حیاتِ خودِ منشی نَوَل کِشور و دوره فعالیتِ مطبع (1858 تا 1895) چاپ شده است.
در آغاز فهرست «شرائطِ معاملات» و در آخرِ فهرست، تحتِ عنوانِ «اطلاع» آمده است: "تمامِ فهرستهایِ پیش از این،منسوخ است".
«فهرستِ کتبِ فنوار» هم آمده است.
«فهرستِ کتبِ کَلانِ مطبعِ نَوَل کِشور، لَکنو، کانپور و لاهور لغایت ماه آوریل 1896»: «شرایطِ معاملات»،«خریداریِ عام»؛ «خریداریِ تاجرانه»؛ «فرائض»؛ «فرمائشِ طبعِ کتاب و غیره»؛ «فرمائشِ طبعِ کتاب و غیره»؛
تحت عنوانِ «چاپِ کتابهایِ قدیمی» آمده است :
«مطبع با توجّه به همّت و آمادگیاش از علماء، فضلاء و عقلاء درخواست میکند که چاپِ تالیفاتِ گذشتگان را بسیار مهم و ضروری دانسته به خدمت خلق بیندیشند و از نسخههایِ خطّی ما را مطلّع فرمایند و کتاب منقول عن را هم عطا کنند. ما با حفاظت و مراقبتِ کامل به چاپ می رسانیم و یک نسخه یا چند نسخه چاپ شده از آن ها را همراه با تشکّر به آنها برمیگردانیم».
«ضمیمه فهرستِ کتبِ کلان» شاملِ سه صفحه است که «مطبوعهء غیر»هم جزوِ آنهاست. یعنی کتابهایی که از مطبعِ نَوَل کِشور چاپ نشده است، امّااز این مطبع قابلِ تهیه است.
ذیلِ «نامِ کتاب»: نامِ مولف،مصنّف، مرجم، معرّفیِ کوتاهِ کتاب، سالِ چاپ، مجلّد، غیر مجلّد، نوعِ کاغذ و غیره نوشته می شد.
ذیلِ «پیمانه»: طول و عرضِ کتاب به اینچ آورده نوشته می شد.
ذیل «اجزاء»: تعدادِ جزو یا ورقِ کتاب، نوشته می شد.
ذیلِ «ارقامِ سیاقی»: قیمتِ کتاب نوشته می شد.
و گاهی نامِ کاتبان هم نوشته می شد.
کتابهای این فهرست به زبانهایِ:
اردو؛ به خطِ ناگری؛ به خطِ کیتی؛ اردو و کیتی و مهاجنی؛ انگلیسی؛ عربی؛ فارسی؛ بنگالی؛ دیوناگری و باشا؛ سنسکریت مع ترجمه اردو به خطِ فارسی؛ گورمَکی؛ هندی؛
و کتبِ دو یا سه زبانه: سنسکریت و انگلیسی؛سنکسریت و هندی و انگلیسی، اردو و هندی و فارسی، سنسکریت و هندی؛ عربی و اردو.
....................... * ...............................
با سلام و شب بخیر ، در بین کتب تالیفی ملّا غلامحسین جونپوری که مؤلّف « زیج بهادرخانی » هم می باشد ؛ تصنیفی به نام منظار الرصد به ایشان نسبت داده نشده است ،لیکن وی را کتاب دیگری هست به نام « جامع بهادرخانی » که جامع بهادری هم گویند و این کتاب را به نام « مفتاح الرصد » نیز نامیده است که در هند ،سال ۱۲۵۰ هجری قمری چاپ سنگی شده و در ایران هم افست گردیده است .
🔸 فرازی از یک کتاب
🔹 سیر و جایگاه تصویرسازی در تاریخ چاپ سنگی ایران با تأکید بر اصفهان
از زمانی که صنعت چاپ به صورت چاپ سربی شروع به کار کرد، این مشکل پدید آمد که، با ادوات چاپ سربی نمی شد تصویر را به چاپ رسانیده و در کنار نوشته ها، از این مهم، یاری جست. و برای این منظور باید از تکنیک های دیگر چاپ کمک گرفته و صفحاتی را به کتاب، اضافه می کردند.
در ایران که مردم با هنر و هنرپروری خو گرفته بودند و همیشه در کتب خطی، از خط خوش خطاطان و تصاویر زیبای مذهّبان و تصویرگران استفاده برده بودند؛ بیش از همیشه، نبود تصویر و خط خشک و زمخت حروف سربی، مورد عدم توجه قرار گرفت
از این رو، با اطلاع از چاپ سنگی می توانستند این مشکل را برطرف نمایند. و همچون کتب خطی در کتاب های چاپی نیز، از خطاطی خطاطان، تذهیب مذهّبان و ترسیم تصاویر هنرمندان، استفاده کنند.
برای اولین بار در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بود که چاپ سنگی توسط عباس میرزا نایب السلطنه، محمد صالح بن حاج محمد باقر شیرازی معروف به میرزا صالح شیرازی، دستگاه چاپ سنگی از مسکو به تبریز آورده شد و اولین چاپ خانه چاپ سنگی در تبریز دایر شد. به دلیل سهولت و سرعت استفاده از چاپ سنگی و عدم نیاز آن به متخصصان حروف چینی در چاپ سربی، و پایین آمدن هزینه های چاپ، به زودی چاپ سنگی در ایران رواج پیدا کرده و جای چاپ سربی را گرفت.
یکی دیگر از دلایل شیوع چاپ سنگی در ایران، این بود که امکان چاپ کتاب را، همچون کتب خطی به همراه تصاویر و به تعداد بالا فراهم آورده بود.
اصفهان که از ابتدا شهر هنر و هنرپروری بوده و هست، پس از تبریز و تهران برای اولین بار صنعت چاپ حروفی را به نام خود ثبت کرده. با ورود چاپ سنگی نیز، این شیوه چاپ را نیز در دل خود پرورانیده و از این سبک، در چاپ کتب استفاده نمود. هنرمندان شایسته اصفهانی، توانستند از این شیوه برای تصویرگری کتب به شیوه کتب خطی است کنند و کتب خود را با تعداد بسیار زیادی نسبت به کتب خطی، منتشر کنند.
@Ketabestan_A_H
@jabbaryrad_hamid
سلام جناب میرغوغا
ندیدم آنجا، در مقاله هایی که لیست آثار ایشان را احصاء کرده اند، از این کتاب اسمی هست.
بله البته خطی هست، و چاپ سنگی هم نشده گویا
آثار ایشان به کدام کتابخانه منتقل شد؟
آیا شد؟
🔸 فرازی از یک کتاب
🔹 سیر و جایگاه تصویرسازی در تاریخ چاپ سنگی ایران با تأکید بر اصفهان
از زمانی که صنعت چاپ به صورت چاپ سربی شروع به کار کرد، این مشکل پدید آمد که، با ادوات چاپ سربی نمی شد تصویر را به چاپ رسانیده و در کنار نوشته ها، از این مهم، یاری جست. و برای این منظور باید از تکنیک های دیگر چاپ کمک گرفته و صفحاتی را به کتاب، اضافه می کردند.
در ایران که مردم با هنر و هنرپروری خو گرفته بودند و همیشه در کتب خطی، از خط خوش خطاطان و تصاویر زیبای مذهّبان و تصویرگران استفاده برده بودند؛ بیش از همیشه، نبود تصویر و خط خشک و زمخت حروف سربی، مورد عدم توجه قرار گرفت
از این رو، با اطلاع از چاپ سنگی می توانستند این مشکل را برطرف نمایند. و همچون کتب خطی در کتاب های چاپی نیز، از خطاطی خطاطان، تذهیب مذهّبان و ترسیم تصاویر هنرمندان، استفاده کنند.
برای اولین بار در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بود که چاپ سنگی توسط عباس میرزا نایب السلطنه، محمد صالح بن حاج محمد باقر شیرازی معروف به میرزا صالح شیرازی، دستگاه چاپ سنگی از مسکو به تبریز آورده شد و اولین چاپ خانه چاپ سنگی در تبریز دایر شد. به دلیل سهولت و سرعت استفاده از چاپ سنگی و عدم نیاز آن به متخصصان حروف چینی در چاپ سربی، و پایین آمدن هزینه های چاپ، به زودی چاپ سنگی در ایران رواج پیدا کرده و جای چاپ سربی را گرفت.
یکی دیگر از دلایل شیوع چاپ سنگی در ایران، این بود که امکان چاپ کتاب را، همچون کتب خطی به همراه تصاویر و به تعداد بالا فراهم آورده بود.
اصفهان که از ابتدا شهر هنر و هنرپروری بوده و هست، پس از تبریز و تهران برای اولین بار صنعت چاپ حروفی را به نام خود ثبت کرده. با ورود چاپ سنگی نیز، این شیوه چاپ را نیز در دل خود پرورانیده و از این سبک، در چاپ کتب استفاده نمود. هنرمندان شایسته اصفهانی، توانستند از این شیوه برای تصویرگری کتب به شیوه کتب خطی است کنند و کتب خود را با تعداد بسیار زیادی نسبت به کتب خطی، منتشر کنند.
@Ketabestan_A_H
@jabbaryrad_hamid
ممنون لطف کردید. این نسخه خطی هست. گویا اون چاپی که عرض کردم، چاپ سنگی کتاب باشه.
شیوه جدید تصحیح نسخه!
البته وقتی استاد تشخیص نداده اند که کتاب خطی است یا چاپ سنگی نتیجه هم همین می شود!
الكتب والمواضيع والآراء فيها لا تعبر عن رأي الموقع
تنبيه: جميع المحتويات والكتب في هذا الموقع جمعت من القنوات والمجموعات بواسطة بوتات في تطبيق تلغرام (برنامج Telegram) تلقائيا، فإذا شاهدت مادة مخالفة للعرف أو لقوانين النشر وحقوق المؤلفين فالرجاء إرسال المادة عبر هذا الإيميل حتى يحذف فورا:
alkhazanah.com@gmail.com
All contents and books on this website are collected from Telegram channels and groups by bots automatically. if you detect a post that is culturally inappropriate or violates publishing law or copyright, please send the permanent link of the post to the email below so the message will be deleted immediately:
alkhazanah.com@gmail.com