گفتگوهای تراثی (آرشیو)

786
با سلام و عرض تبریک به مناسبت عید غدیر خم.
به اطلاع همه محققین ارجمند می رساند:
فروشگاه کتاب مارکوپولو (( @nayabbook )) کتاب مهم و ارزشمند (المستوفی ابن دحية) را به قیمت 250000 تومان، فقط امروز 95/6/30 با قيمت استثنائي 100،000 تومان به فروش می رساند.
این کتاب برای اولین بار در جهان به صورت تصویر رنگی از نسخه خطی آن در هند چاپ شده است و دارای مطلب منحصر به فردی درباره مباحث امامت و مرتبط با بحث غدیر خم است.

ارتباط با مدیر فروش :

@modirnayabbook

گویا آنچه تا کنون به عنوان عمدة الطالب چاپ شده و مرحوم آقای بروجردی هم بر آن حاشیه دارند، عمدة الطالب الوسطی است.

عمدة الطالب صغرى نيز با تحقيق اقاي رجائي چاپ شده بر اساس نسخه مولف به خط ابن عنبه که در کتابخانه مجلس موجود است

حتی شنیده شد که این شخص کتابهایی را از روی افکار خود یا مراجعه به چند منبع و سرهم کردن مطالب می ساخت و به مؤلف دلخواه خود نسبت می داد و نام کاتب و تاریخ را هم با اطلاعاتی که داشت مشخص می کرد سپس نسخه را با قیمت گزاف می فروخت .
مصیبت بارتر اینکه رساله ای با انتساب به صاحب بن عباد به چاپ رسید و پس از چاپ معلوم شد همه چیز آن جعلی بوده!!

تصحیح یک اشتباه در فهرست فنخا

امروز که برای بررسی نسخ خطی موجود از کتاب عمدة الطالب به فهرست ارزشمند فنخا مراجعه کردم لغزشی دیدم و آن اینکه در ذیل عنوان کتاب «عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب» و در معرفی کتاب و مؤلفش چنین آمده است: ابو الحسن علی بن محمد صوفی نسابه و ابی نصر سهل بن عبدالله بخاری که هر دو از اساتید مؤلف بوده اند. (فهرست فنخا، جلد بیست و دو، صفحه نهصد و شصت و شش).
اما هر کسی که با این دو اندک آشنایی داشته باشد نیک می داند که نه تنها این دو نفر، استاد مؤلف عمدة الطالب (یعنی ابن عنبه) نیستند بلکه هر یک با فاصله زیاد از هم می زیسته اند، ابو نصر بخاری در قرن چهارم، ابو الحسن صوفی در قرن پنجم و ابن عنبه در قرن هشتم و نهم.
به نظر می رسد کثرت نقل ابن عنبه از این دو، باعث این اشتباه فهرست نگار شده است.

نکته آخر اینکه اشکالات جزئی در این حد، به اصل مطلب (یعنی گزارش نسخه ها) خللی نمی رساند، اما دقت در نگارش این گونه مطالب، بر اتقان چنین مجموعه ارزشمندی می افزاید.

تصاویر مورد بحث، برگهایی است از نسخه موزه بریتانیا، که اکنون به لطف کشف و نشر نسخه موزه توپقاپی از همین متن، میدانیم که نام حقیقی آن "معانی کتاب الله تعالی و تفسیره المنیر" است و مولف و مصنف آن هم ابونصر احمد بن محمد بن حمدان حدادی است.
اگر متن برگهای بالا را با متن چاپی متینی و نسخه برگردان توپقاپی مقایسه بفرمایید تردیدی در یکی بودن آنها باقی نمیماند (یعنی هم این تصاویر متعلق به همان نسخه ای است که دکتر متینی چاپ کرده و هم متن بریتانیا/ متنی همان متن نسخه توپقاپی است).
اما متوجه نشدم که چرا در اتحاد متن نسخه بریتانیا و متن نسخه توپقاپی تردید شده است؟ بخش اعظم متن این دو نسخه (چنانکه در مقدمه چاپ نسخه برگردان نوشته ام و در صفحه آکادمیای من در دسترس است) با یکدیگر مشترک است و مقایسه و کشف اتحاد آنها بسیار آسان و نتیجه اظهر من الشمس است.
من در پیوستهای همان مقدمه اختلافات بسیار جزئی آنها را نیز مقایسه و تحلیل کرده ام.
اما اینکه چرا نام حقیقی اثر و مولف در نسخه بریتانیا نیامده به این دلیل است که آغاز و انجام آن نسخه افتاده است. به همین دلیل آقای دکتر متینی آن را با عنوان "تفسیری بر عشر" منتشر کرده اند.

با سلام، بنا به قرارداد منعقده بین آقای مصطفی درایتی مولف فنخا و ناشر حق نشر نسخه الکترونیکی فنخا منحصرا در اختیار مولف است و ایشان نمی دانند چه کسی فایل های فنخا را در اختیار دیگران قرار داده است، به تعبیر دیگر انتشار این فایلها با اجازه و رضایت مولف نبوده است و انتشار و استفاده از آن غیر قانونی و بالاتر از آن غیر اخلاقی است . طبعاً وقتی چیزی در اینترنت منتشر شد نمی توان حتی با قانون جلو آن را گرفت، جز آنکه اخلاقاً توصیه کنیم که از این نسخه غیر قانونی استفاده نکنید و آن را نشر ندهید تا زمانی که نسخه قانونی آن توسط مولف منتشر شود.

کتاب اخبار جمل و صفین
این کتاب را قبلا در اینجا معرفی کردم. نسخه ای يمنی و زيدی از آن و از اوائل سده هفتم قمری در کتابخانه آمبروزيانا (که در آغاز آن بخشی از متن کتاب الفتوح ابن اعثم هم ديده می شود) موجود است. از آن یک نسخه دیگر هم در برلین و یک نسخه هم در يمن می شناسیم. این متن مهم تاریخی البته با روایت نصر بن مزاحم متفاوت است، گرچه ریشه های مشترکی با آن دارد (سال ها پيش قسمتی از متن اين کتاب به صورت رساله ای دانشگاهی در انگلستان تصحيح شد اما هيچگاه به چاپ نرسيد و متأسفانه مغفول ماند. در تحقيقات غربی با چند استثناء اين متن چندان شناخته شده نيست).
یک نسخه از کتاب که در یمن موجود است را خیلی سال پیش دیدم و نسخه ای هم در کتابخانه برلین است که سال ۲۰۱۲ آن را در آنجا در ضمن بررسی هایم در نسخه های خطی کتابخانه دولتی برلین یافتم و از آن عکسی گرفتم. نسخه مهم و اقدم آن هم همانی است که در آمبروزیاناست و عکس آن را هم دارم. این کتاب باید تصحیح و منتشر شود. مدتی پیش به فاضل محترم آقای موسوی بروجردی پیشنهاد کردم کتاب را منتشر کنند. دو نسخه یمن و برلین همدیگر را تکمیل می کنند. نسخه آمبروزیانا بسیار کهنتر از نسخه برلین است (کتابت ۶۲۷ ق ) اما کامل نیست. نسخه ریشه های مشترک با اخبار صفین نصر بن مزاحم دارد اما به نظر می رسد که تحریری است که در آن از روایات نسخه های دیگر هم استفاده شده. باید کسی جدی روی این متن مهم و ارزشمند شیعی کار کند. به هرحال ریشه این کتاب به سنت زیدیان کوفه و سپس یمن می رسد و در جای دیگری گویا شناخته نیست.

چاپ کتاب در ده نسخه: دفاع از چاپ دیجیتالی برابر چاپ کاغذی، راهی به ناچار خواهیم رفت.
چرا کتاب متون سیاسی را در ده نسخه منتشر کرده اید؟
مدلی که ما برای نشرمان انتخاب کردیم، «یک کتاب، یک فروش» است. این کار در قالب چاپ دیجیتالی صورت می گیرد و شما نیازی به هزینه زیادی برای چاپ تیراژ بالا ندارید. علاوه بر این که انبارداری هم نمی دهید. برای اولین بار ده نسخه چاپ می کنیم. پس از آن، بر اساس درخواست هایی که می رسد، مجددا تکثیر می کنیم. می دانم اقتصادی نیست اما گرفتاری های بعدی را هم ندارد.
فرض بر اینکه شما به عنوان ناشر هیچ سودی نخواهید، آیا هزینه فیلم و زینک و کاغذ و چاپ و ... ارزش داشت که در ۱۰ نسخه آن را منتشر کنید؟
در این چاپ از فیلم و زینگ استفاده نمی شود. البته به دلیل این که توزیع گسترده نمی شود، و صرفا بر اساس درخواست است، درست در معرض دید در کتابفروشی ها در نمی آید و در آمدی هم ندارد. به علاوه، ارشاد هم برنامه ای برای خرید این قبیل کتابها که تیراژ محدود است ندارد. درست می فرمایید. ما سودی نمی بریم. مخصوصا که اندکی گرانتر هم در می آید و باید فکر مصرف کننده هم باشیم و نمی توانیم قیمت را بالا بزنیم. تمام سود ما در قالب ضرر نکردن از بابت ندادن پول سنگین برای چاپ در تیراژ بالا و نداشتن انبارداری است. برای من نشر فکر مهم است نه درآمد.
اگر فرض کنیم تمام ۱۰ نسخه فروخته شود و سهم شما به عنوان مولف ۲۰ درصد از حق فروش کتاب باشد یعنی برای این کتاب حدود ۲۵۰ هزارتومان حق تالیف دریافت کرده‌اید؟
دست کم سه سال است که بنده آثارم را منهای آنچه نشر علم چاپ و منتشر می کند، در همین تیراژ کم منتشر می کنم و هیچ سودی بابت نشر نمی برم. البته بنده هستم و یک کارمند که ایشان هم لطفا به بنده کمک می کند وکار اصلی ایشان، مدیریت داخلی کتابخانه تاریخ است. خوشحالم که دردسر کار کردن با توزیع کنندگان کتاب را که دست کم چک های هشت ماهه و یک ساله می دهند ندارم. همین اندازه که نگرانی ندارم، کافی است.
چه ضرورتی سبب شد که این کتاب را منتشر کنید؟
کتاب متون سیاسی ـ مذهبی دوره پهلوی، شامل مهم ترین آثار سیاسی مذهبی منتشر شده در طول دوره پهلوی در باره حکومت است. مسأله چگونگی حکومت، این که ما حکومتی شبیه سلطنت اسلامی پیش از مشروطه داشته باشیم، یا سلطنت مشروطه، یا حکومت اسلامی یا جمهوری اسلامی، مسأله مهمی است که در طول صد سال حکومت مطرح بوده است. هم کلیات آن و هم جزئیات. حتی در دهسالگی انقلاب که قانون اساسی عوض شد برخی از جزئیات که مهم بود از جمله شورای رهبری در قانون اساسی تغیر کرد. من سعی کردم با گردآوری این مباحث و آثار، پیشینه این مساله را از دید مذهبی ها روشن کنم. به نظرم مساله مهمی است.
شرایط کنونی نشر با توجه به اوضاع کاغذ به چه ترتیب است و مهمترین چالش‌های ناشران کجاست؟
تقریبا همه ما می دانیم که کتابهای دیجیتالی توسعه زیادی یافته و تیراژ کتابهای چاپی کم شده است. این مشکل عمده ناشران است. غالب مردم به خصوص در زمینه مراجع، به اینترنت یا کتب دیجیتالی مراجعه می کنند. امروزه، نشر کتاب، مثل نشر سی دی های موسیقی شده است. از میان کتابهای منتشره، آنها که مهم باشد، ظرف یک یا دو ماه، دیجیتالی شده و بازار ناشران قدری کساد می شود. بنابرین باید سودشان را در همان ماههای اول چاپ ببرند. بنده کلا عقیده یا به کتاب چاپی ندارم و فکر می کنم به خاطر محیط زیست و هزینه های اضافی، باید کتاب چاپی حذف شود. الان در باره نشریات دانشگاهی همین اتفاق افتاده و دیگر نسخه چاپی از آنها عرضه نمی شود. دیر یا زود کتاب هم باید همین مسیر را برود. کتاب باید باشد تا قالب یک تفکر و اندیشه و تحقیق باشد اما هیچ لزومی ندارد چاپی و فیزیکی باشد. البته نشر کوچک ما، نشر دیجیتالی نیست. ما بیشتر به دلیل مشکلاتی که ناشران دارند، روش نشر یک کتاب یک فروش را انتخاب کرده ایم. این روش در بسیاری از کشورها معمول شده است. شما کتابی که در امریکا چاپ شده، اگر از یک کتابفروشی در ژاپن بخواهید، یک روز فرصت می خواهد و با اجازه ای که از ناشر دارد آن را تکثیر کرده نسخه شما را می دهد و حق ناشر را هم می پردازد.
به عنوان کسی که سابقه مدیریت کتابخانه مجلس را در کارنامه دارید، نقش و تاثیری برای کتابخانه‌ها در شرایط کنونی نشر ایران قایل هستید؟

یک نسخه از کتاب بالا در یمن است که خیلی سال پیش آن را دیدم و نسخه ای هم در کتابخانه برلین است که سال ۲۰۱۲ آن را در آنجا یافتم و از آن عکسی گرفتم. نسخه مهم و اقدم آن در آمبروزیاناست که عکس آن را هم دارم. این کتاب باید تصحیح و منتشر شود. مدتی پیش به فاضل محترم آقای موسوی بروجردی پیشنهاد کردم کتاب را منتشر کنند. یک تحقیقی از این متن سال ها پیش به عنوان رساله دکتری در غرب صورت گرفت اما هنوز چاپ نشده است. دو نسخه یمن و برلین همدیگر را تکمیل می کنند. نسخه آمبروزیانا بسیار کهن است و البته کامل نیست. نسخه ریشه های مشترک با اخبار صفین نصر بن مزاحم دارد اما به نظر می رسد که تحریری است که در آن از روایات نسخه های دیگر هم استفاده شده. باید کسی جدی روی این متن مهم و ارزشمند شیعی کار کند. در کانال نسخه های خطی عکس یک برگ آن را گذاشتم که می بینید.

الرسالة الموضحة تأليف المظفّر بن جعفر بن الحسن (/يا الحسين) که به کوشش ثامر کاظم الخفاجي و با همت کتابخانه آية الله مرعشی چاپ شده اثری است ارزشمند که شايسته بررسی است. کتاب بر اساس نسخه منحصر به فرد و کهنسالی به چاپ رسیده؛ نسخه ای که متعلق به کتابخانه آل شبّر است و تاريخ کتابت آن هم نهم رجب ۶۵۲ ق است در مدرسه نظاميه بغداد (مصحح در مقدمه نسخه را به خطّ عبد الکريم ابن طاووس دانسته که آشکارا خطاست چرا که او در آن تاريخ کودکی در حدود چهار سال بوده و بنابراين نمی تواند کاتب اين نسخه باشد). مقدمه و تصحيح متأسفانه مملوّ از اشتباهات است و چاپ کتاب به شکل بسیار بدی انجام شده است. در شماری از کتابهای نويسندگان معاصر هم که نامی از اين کتاب آمده به دليل آنکه در نقلهای ابن طاووس، آغاز سندها روشن نيست اطلاعات اشتباهی درباره عصر مؤلف رفته است و متأسفانه مصحح کتاب هم توجهی به اين نوع مسائل نداشته است. من متأسفانه عکسی از نسخه در اختيار ندارم اما بعيد نيست که اين نسخه مستقيماً بر اساس همان نسخه ای کتابت شده باشد که علي بن موسی ابن طاووس در کتاب اليقين (ص ۱۰۹ تا ۱۱۰؛ ۳۶۲ به بعد) از آن نقل کرده و آن را در خزانه عتیقه مدرسه نظاميه بغداد نشان داده و گفته به خطّ مؤلف بوده است. نام کتاب و نويسنده در خطبه و انجام کتاب نيامده و دور نيست که تنها در صفحه عنوان نسخه ذکر شده است و بر اساس همان هم ابن طاووس از نويسنده و کتابش نام برده است. به نظر نمی رسد که ابن طاووس شناختی مستقلّ از او داشته است.

کتاب اخبار جمل و صفین
این کتاب را قبلا در اینجا معرفی کردم. نسخه ای يمنی و زيدی از آن و از اوائل سده هفتم قمری در کتابخانه آمبروزيانا (که در آغاز آن بخشی از متن کتاب الفتوح ابن اعثم هم ديده می شود) موجود است. از آن یک نسخه دیگر هم در برلین و یک نسخه هم در يمن می شناسیم. این متن مهم تاریخی البته با روایت نصر بن مزاحم متفاوت است، گرچه ریشه های مشترکی با آن دارد (سال ها پيش قسمتی از متن اين کتاب به صورت رساله ای دانشگاهی در انگلستان تصحيح شد اما هيچگاه به چاپ نرسيد و متأسفانه مغفول ماند. در تحقيقات غربی با چند استثناء اين متن چندان شناخته شده نيست).
یک نسخه از کتاب که در یمن موجود است را خیلی سال پیش دیدم و نسخه ای هم در کتابخانه برلین است که سال ۲۰۱۲ آن را در آنجا در ضمن بررسی هایم در نسخه های خطی کتابخانه دولتی برلین یافتم و از آن عکسی گرفتم. نسخه مهم و اقدم آن هم همانی است که در آمبروزیاناست و عکس آن را هم دارم. این کتاب باید تصحیح و منتشر شود. مدتی پیش به فاضل محترم آقای موسوی بروجردی پیشنهاد کردم کتاب را منتشر کنند. دو نسخه یمن و برلین همدیگر را تکمیل می کنند. نسخه آمبروزیانا بسیار کهنتر از نسخه برلین است (کتابت ۶۲۷ ق ) اما کامل نیست. نسخه ریشه های مشترک با اخبار صفین نصر بن مزاحم دارد اما به نظر می رسد که تحریری است که در آن از روایات نسخه های دیگر هم استفاده شده. باید کسی جدی روی این متن مهم و ارزشمند شیعی کار کند. به هرحال ریشه این کتاب به سنت زیدیان کوفه و سپس یمن می رسد و در جای دیگری گویا شناخته نیست.

عيون المسائل في الأصول از حاکم جشمي و چاپی آشفته از آن


مصححی به نام دکتر رمضان يلدرم چند ماه پیش متن کتاب عيون المسائل حاکم جشمي را منتشر کرد که هرچه نامش باشد حتما آنچه خود آن را" تحقيق ودراسة" ناميده نيست. تصحيحی بيش از حد اندازه نازل از يک متن کلامی با اهميت وصفی است که می توان بر آن نهاد. ناشر از دست کم سه نسخه موجود اين اثر تنها يک نسخه را در اختيار داشته و آن را به خطا نسخه ای منحصر به فرد تصور کرده است. متأسفانه با وجود اينکه ناشر نسخه کهنه سال و خوبی را مبنا قرار داده اما آنچه همينک در اختيار ماست در واقع تصحيح انتقادی متن نيست بلکه جز به ندرت تنها رونويسی نسخه است. خوشمزه اينجاست که ناشر نسخه ديگری از متن همين کتاب را داشته اما چون عنوان آن نسخه العيون في ذکر أهل البدع بوده گمان برده آن نسخه کتابی دیگر است و از اينرو از آن در اين چاپ بهره نبرده است. در حقيقت اين آقا متوجه نشده که اين دو نسخه نسخه های يک کتابند و نه دو کتاب. از آن خوشمزه تر اين است که به دليل جا به جایی اوراق نسخه اساس کارش در آغاز کتاب برگ هایی مرتبط با قسم توحيد قبل از قسم فرق کتاب آمده. به سبب پراکندگی و جا به جایی اوراق نسخه همين مشکل در چند جای ديگر کتاب هم ديده می شود. بدين ترتيب نظم کتاب در اين چاپ آشفته است و در مواردی صفحات و ابواب و فصول جا به جا چاپ شده. به دليل مشکل نسخه ای که در اختيارش بوده تجزيه کتاب به مسئله ها (به صورت: مسئلة. مسئلة) از چاپ حاضر غائب است و بنابراين مسائل و موضوعات در طول کتاب به هم آميخته شده است. در حقيقت در سرتاسر کتاب دائما نويسنده هر چند سطری را تحت عنوان "مسئله" می آورد که در چاپ حاضر غالب آنها ديده نمی شود. سبب تسميه کتاب به عيون المسائل هم همين است. نسخه کتاب از آغاز و در طول کتاب چند برگی نقص داشته و به همين دليل در اين چاپ کتاب به شکلی ناقص چاپ شده. از اين "تحقيق و دراسة" بهتر سراغ داريد؟

یک نسخه از کتاب بالا در یمن است که خیلی سال پیش آن را دیدم و نسخه ای هم در کتابخانه برلین است که سال ۲۰۱۲ آن را در آنجا یافتم و از آن عکسی گرفتم. نسخه مهم و اقدم آن در آمبروزیاناست که عکس آن را هم دارم. این کتاب باید تصحیح و منتشر شود. مدتی پیش به فاضل محترم آقای موسوی بروجردی پیشنهاد کردم کتاب را منتشر کنند. یک تحقیقی از این متن سال ها پیش به عنوان رساله دکتری در غرب صورت گرفت اما هنوز چاپ نشده است. دو نسخه یمن و برلین همدیگر را تکمیل می کنند. نسخه آمبروزیانا بسیار کهن است و البته کامل نیست. نسخه ریشه های مشترک با اخبار صفین نصر بن مزاحم دارد اما به نظر می رسد که تحریری است که در آن از روایات نسخه های دیگر هم استفاده شده. باید کسی جدی روی این متن مهم و ارزشمند شیعی کار کند. در کانال نسخه های خطی عکس یک برگ آن را گذاشتم که می بینید.

مدتی است مشغول تصحیح کتاب عمدة الطالب وسطی (همان ویرایش مشهور کتاب عمدة الطالب) هستم.
در فهرست فنخا و دنا بهترین نسخه این کتاب نسخه ای معرفی شده که در مجلس نگهداری می شود و در توصیف آن آمده که به خط مؤلف است.
من عمدة الطالب را با چند نسخه مقابله کرده ام و امروز هم به لطف فاضل ارجمند جناب آقای سید حسن موسوی بروجردی عکس نسخه مجلس به دستم رسید.
اما شوربختانه آن که این نسخه، نسخه عمدة الطالب وسطی نیست و نمی دانم چرا در دنا و فنخا به عنوان نسخه عمدة الطالب وسطی ثبت شده است، چرا که نه خطبه این نسخه مانند کتاب عمدة الطالب وسطی است و نه ترتیب مطالب.
اصلا اگر کسی به تعداد ورق های این نسخه نگاه کند می فهمد این نسخه نمی تواند عمدة الطالب وسطی باشد. بالطبع با توجه به حجم آن، نسخه عمدة الطالب کبری هم نیست.
به نظرم این نسخه همان عمدة الطالب صغری است.
ولی این نسخه با نسخه عمدة الطالب صغری که آقای رجایی آن را را چاپ کرده هم نمی خواند.
با این حال به نظرم این نسخه همان عمدة الطالب صغری است که تا کنون هم به چاپ نرسیده است و آنچه آقای رجایی چاپ و منتشر نموده اند کتاب دیگری است که ایشان عنوان عمدة الطالب صغری را به آن داده اند .
دو دلیل هم ادعای مرا تایید می کند

اول اینکه مؤلف در خطبه کتاب می گوید این کتاب را عمدة الطالب نام نهادم در حالی که کتابی که آقای رجایی به عنوان عمدة الطالب صغری چاپ کرده اصلا در مقدمه مؤلف نیامده که اسم این کتاب عمدة الطالب است. پس عمدة الطالب نامیدن آن فقط استظهار آقای رجایی است

دوم اینکه
مؤلف می گوید این کتاب را مختصر نوشتم که این تصریح به مختصر بودن با «صغری» بودن می سازد.
به هر حال من که به نسخه عمدة الطالب وسطی نرسیدم ولی اگر شخصی آستین همت بالا زند و این نسخه عمدة الطالب را (که گفته شده به خط مؤلف است) تصحیح کند جماعت تراث پژوه را رهین منت می سازد.

البته آقای ابو سعیده در عراق هم این کتاب را به صورت کامل چاپ کرده است که مومنی می گفت از چاپ آقای رجایی صحیح تر است.

نکته قابل توجه در مورد این کتاب این که گفته شده که عمدة الطالب، ملخص این کتاب است، البته آقای رجایی در این مطلب تأمل دارد

معذرت سوال را ندیدم.. مناقب ابن شهر آشوب سه چاپ دارد.. یکی چاپ سربی قدیم که متن کتاب است.. دیگری چاپ بیروت که ظاهرا تایپی جدید از چاپ سربی است و هر دو در چهار جلد.. سوم چاپ مکتبه حیدریه است در ۱۰ جلد که آن را آقای سید علی اشرف تحقیق اجمالیی انجام داده و با چند نسخه کهن مقابله کرده اند.. نسخه اصفهان که متعلق به قرن ۶ هجری لست و با خط مولف مقابله شده و نسخه مرعشی که تاریخ ۷۷۷ هجری دارد... این نسخه ها را این بنده حقیر به آقای کتبی مدیر انتشارلت داده بودم تا در تصحیح استفاده شود..
البته این کتاب کار زیادی می برد و یک پژوهشگر و محقق زبده ای نیاز دارد که چند سالی روی آن کار کند.. خدا رحمت کند مرحوم آقای روضاتی را یک وقتی در منزلشان فرمودند که تحقیق این کتاب کار یک عمر است..
البته سالها قبل شنیدم که دوست فاضل ک محققمان جناب آقای جویا جهانبخش کار تصحیح و تحقیق این کتاب را شروع کرده اند حال این کار به کجا رسیده نمی دانم.. البته خود ایشان در گروه هستند و اگر صلاح دانستند ما را مطلع کنند بهتر است..

با سلام
حواشی مرحوم آیت الله بروجردی بر عمدة الطالب، به غیر از کار رجایی، در جایی دیگر هم چاپ شده است؟

نسخه های منسوب به خط عبدالعلی بیرجندی (م۹۳۴)، دانشمند ستاره شناس و ریاضی دادن

در گذشته برخی عالمان و دانشمندان وقتی کتابی را تالیف می کردند، نام خودشان و تاریخ اتمام تالیف کتاب را در پایان آن یاد می کردند. به این عبارت پایانی که مولف نام و تاریخ تالیف را در آن می نوشت، رقم مولف یا انجام می گویند. معمولا کاتبان بعدی در هنگام اتمام استنساخ کتاب ها، انجام مولف را بعینه می نوشتند و سپس نام و تاریخ اتمام کتابت خودشان را در ذیل انجام مولف می نوشتند، که به این عبارت پایانی کاتب «رقم کاتب» یا «انجامه» می گویند. برخی اوقات کاتبان انجامه ای نمی نوشتند و نسخه با رقم مولف به پایان می رسید، و لذا در دوره های بعدی برخی از این نسخه ها به اشتباه به عنوان نسخه های خط مولف معرفی می شدند. البته اگر خط و ویژگی های نسخه متاخر از عصر مولف باشد، نسخه پژوهان به آسانی متوجه می شوند که آن نسخه به خط مولف نیست؛ اما اگر خط و ویژگی های نسخه با عصر مولف مطابقت داشته باشد کار تشخیص کمی مشکل است. اگر مولف در متن یا انجامه از برخی عبارات دعائی مانند «عفی عنه» یا تعابیر مشابه برای خودش استفاده کرده باشد این شاهدی است که آن نسخه می تواند به خط او باشد، ولی به این قرینه هم به تنهائی نمی توان استناد کرد چون برخی کاتبان عین عبارات متن اصل مولف را نقل و کتابت می کردند. نسخه پژوهان در این موارد از برخی شواهد و ویژگی های دیگر نسخه برای تشخیص و بررسی این مسئله استفاده می کنند، مانند آنکه نسخه های منسوب به خط مولف را با نمونه های خط قطعی الانتساب به او، مقایسه می کنند.

در یادداشت بالا گذشت که نسخه کتاب شرح زیج الغ بیگ موجود در کتابخانه پنسیلوانیا، نسخه ای ارزشمند است که به خط مولف دانسته شده است. یک نسخه ای دیگر از شرح زیج الغ بیگ به خط نستعلیق در کتابخانه نور عثمانیه به شماره 2939 موجود است که آن نیز به خط مولف دانسته شده است(سید محمدتقی حسینی، فهرست دستنویس های فارسی کتابخانه نورعثمانیه، ص 203).

در فهرستگان نسخه های ایران (فنخا) سه نسخه دیگر به خط عبدالعلی بیرجندی معرفی شده است.
1. شرح بیست باب تالیف عبدالعلی بیرجندی در کتابخانه آیت الله مرعشی به شماره 10611. به خط نسخ. این نسخه به کوشش آقای فرید قاسملو و یوسف بیگ باباپور توسط مجمع ذخائر اسلامی به صورت عکسی(سیاه و سفید) منتشر شده است. خط این نسخه و نسخه بعدی ظاهرا یکی است.
2. صنعة آلات الرصد، کتابت ربیع الاول ۸۹۵ق در کتابخانه آیت الله مرعشی به شماره 10612. به خط نسخ. این نسخه نیز توسط آقای قاسملو و بیگ باباپور به صورت عکسی منتشر شده است.
3. مفتاح الحساب، کاتب عبدالعلی بیرجندی در هفدهم ذی الحجه ۸۸۹ق. کتابخانه مدرسه سپهسالار به شماره522. به خط نسخ {با تشکر از فاضل ارجمند آقای حسن قاسمی که تصویر انجام این نسخه را در اختیارم قرار داد).
همچنین نسخه ای از شرح زیج الغ بیگ در مجموعه همائی در کتابخانه ملی موجود است که مرحوم همائی در ابتدا آن نوشته حواشی آن به خط عبدالعلی بیرجندی است. همچنین در کتابخانه گنجینه خطوط (ج2، ص 504) برگ انجامه نسخه ای از (ظاهرا) ابعام و اجرام تالیف عبدالعلی بیرجندی را گذاشته و آن را خط مولف دانسته است.

ضرورت دارد خطوط نسخه های بالا با هم مقایسه گردد. نگارنده در مقایسه و تشخیص تطابق یا عدم تطابق خطوط مهارت و آشنایی ندارم. تشخیص اینکه آیا همگی این نسخه ها به خط بیرجندی است یا خیر، را به نسخه شناسان و اهل خبره واگذار می کنم. جا دارد پژوهشگری نسخه پژوه این مسئله را موضوع یک پژوهش و مقاله قرار دهد.

در ادامه نمونه تصاویر نسخه ها برای مقایسه می آید

@libmazaheb