? من و تو کتابیم
? جمال جمعه, عباس نادری
? تهران: نزدیک، ۸۶صفحه، خشتی، ۱۳۸۵.
? من و تو کتابیم نخستین ترجمه از «کتاب کتابها» به زبان فارسی است که به صورت یک مجموعه منتشر می‌شود. شعرهای این دفتر در سال 1990میلادی سروده شده است. این مجموعه به زبان شعر، توصیفی است از اشیاء، عناصر و پدیدهها که جملگی به کتاب و اجزای آن تشبیه شده است. برای نمونه: زمین، کتاب باران است/ تا جوهرش رودخانه شود/ مینویسد و پاک می‌کند/ مینویسد و پاک می‌کند/....
????
@majidjaliseh
همزمان با برگزاری بیست و یکمین نمایشگاه مطبوعات، «پیام بهارستان»، از قدیمی‌ترین مجلات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی است که اکنون شماره بیست و چهارم آن، در 500 صفحه، منتشر شده است.
این نشریه که در حوزة تصحیح، نقد و معرفی متونِ ایرانی و اسلامی (متن پژوهی) منتشر می‌شود، بر آن است تا با انتشار اوراقی از متون و نسخ خطی نویافته و پراکنده در مخازنِ کتابخانه‌ها و آرشیوهای مهم داخل و خارج از کشور، به ویژه منابع موجود در کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، منابع و اطلاعات خام و اصیل را برای اهل پژوهش فراهم نماید؛ همچنین پذیرای مقالاتی است که به تحقیق، نقد و بررسی متون پرداخته‌اند. @manuscript
اصطلاحات نادر کتابت، کتاب آرایی و نسخه پردازی در شعر سبک هندی/ دکتر حمیدرضا قلیچ خانی
در این مقاله پس از گذری بر پیدایش سبک هندی، ویژگی های آن به اجمال بیان شده است و سپس یکی از اختصاصات این سبک که استفاده فراوان از اصطلاحات نسخه پردازی است، بررسی شده است.
در این پژوهش 350 اصطلاح خوشنویسی، کتاب آرایی و نسخه پردازی که به ندرت در شعر سبک هندی به کار رفته، استخراج شده و به تعریف برخی از آنها اشاره شده است. این جستار تنها اصطلاحاتی را که در شعر عصر صفوی و همزمان با عصر گورکانیان هند وارد شعر فارسی شده است بررسی می کند.
این مقاله نشاندهنده ارتباط نزدیک شعر فارسی و هنرهای نسخه پردازی است و تایید کننده شعر عصر صفوی به عنوان یکی از منابع دست اول برای شناخت اصطلاحات هنرهای نسخه پردازی ایرانی است. http://yon.ir/zL3B
@manuscript
✅ رباعیات مندرج در سفینۀ مکتوب به سال 651 ق/ دکتر مهرداد چترایی
دستنویسهای بازمانده از سدههای گذشته مشتمل بر فواید گوناگون ادبی و تاریخی فراوان و برطرف کنندۀ ابهامات بسیاری از متون نظم و نثر فارسی است. از آن رو که تعداد زیادی از نسخه‌های خطی هنوز در معرض تصحیح و تحقیق قرار نگرفته، برای دستیابی به آگاهیهای دقیق از احوال و آثار گویندگان و نویسندگان دوره‌های مختلف ادبی فارسی، نخستین گام، شناسایی و تصحیح آن نسخ خطی است. از جملۀ نسخه‌های خطی تقریباً ناشناخته، مجموعهای پراکنده است که متعلق به استاد فقید، جلالالدین همایی بوده که پس از درگذشت ایشان به کتابخانۀ ملی واگذار شده است. مجموعۀ مذکور به سال 651 ق کتابت شده و شامل یادداشتهای پراکنده، رسایل کوتاه و ابیات فارسی و عربی است. بیشتر محتویات این مجموعه – به‌ویژه آثار منظوم آن- نویافته است و تاکنون با وجود اهمیت فراوان آن، هم به لحاظ تاریخی و هم از نظر محتوایی، به چشم محققان ادب فارسی نیامده است. این مقاله، ضمن معرفی اجمالی دستنویس پیشگفته برای نخستین بار، رباعیات فارسی آن را تصحیح و ارائه می‌کند و با مراجعه به منابع درباره گویندگان آن تحقیق می‌کند. http://yon.ir/834P
@manuscript
✅ گنجینه خاموش شعر پراکنده پارسی
علی صفری آق‌قلعه را بیشتر پژوهشگران با کتاب «نسخه شناخت» میشناسند؛ کتابی که به گفته استاد ایرج افشار به گونهای روشمند، مبتدیان را با اصول و ضوابط اصلی نسخه شناسی آشنا میسازد.
ناگفته نماند که از این مصحح جوان شش کتاب تاکنون منتشر شده است از جمله: تحفه العراقین اثر خاقانی شروانی(شایسته تقدیر در کتاب سال 1387 و برگزیده جشنواره فارابی)، گیهانشناخت اثر حسن بن علی بن محمد قطّان مروزی. صفری آق قلعه به تازگی و در نیمه اردیبهشت، کتاب «اشعار فارسی پراکنده در متون تا سال 700 هجری»در دو جلد را تألیف کرده است. کتاب اشعار فارسی پراکنده در متون تا سال 700 هجری، دربرگیرنده همه شعرهای فارسی است که بهعنوان استشهاد یا آرایش کلام در خلال آثار منثور فارسی نگاشته شده از آغاز رواج فارسینویسی تا سال 700 قمری درج شده‌اند. در این پژوهش 224 متن فارسی چاپ شده متعلق به این دوره بهصورت کامل مورد بررسی قرار گرفته است که از میان آنها 136 متن دارای شعرهای فارسی بوده و 88 اثر فاقد شعر فارسی هستند. از میان این 136 متن، تعداد 22851 بیت به دست آمد که همه آنها به ترتیب الفبایی قافیه مرتب شده و همراه با مشخصات کتابشناسی و آگاهیهای مرتبط با هر بیت در دسترس پژوهشگران نهاده شده است. آنچه در ادامه میخوانید، گفتوگویی است که با مصحح این اثر و به بهانه انتشار این کتاب صورت گرفته که در ادامه میخوانید. http://yon.ir/Q0cge
@manuscript
✅ تصحیح یک تصحیف در روضهالصفا میرخواند
در تصحیح متون، پی بردن به لغزشها و فهم اغلاطِ راهیافته به متن و اصلاح آنها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. یکی از مواردی که در تصحیح متون گذشته باید به آن توجه کرد، مسئله تصحیف است. در این راستا، منابع جانبی در تصحیح یک متن، نقش کلیدی و مهمی دارند. در این جستار، نگارنده بر آن است تا با ارائه شواهدی از کتابهای پزشکی قدیم و کتابهای تاریخی، اثبات کند که ضبط کلمه «شعله» در تاریخ روضهالصفا میرخواند، غلط و شکل صحیح آن «سلعه» است.
مریم صالحی نیا و اکبر حیدریان نویسندگان این مقاله اند که در شماره دوم پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی منتشر شده است. http://yon.ir/gQneO
@manuscript
♦️اشعار فارسی پراکنده در متون♦️
نشریهای از من خواست در فلان زمان مقرر چند کتاب برجستهای را که در سال 1396 خواندم، معرفی کنم. در آن زمان فرصت نداشتم اما اکنون مینویسم.
"اشعار فارسی پراکنده در متون (تا سال 700 هجری)" تألیف مبنایی و ماندگار علی صفری آق قلعه به نظر من مهمترین کتابی است که سال 1396 در حوزه ادبیات فارسی منتشر شد. (دو جلد و 1586 صفحه. تهران، بنیاد موقوفات افشار و نشر سخن، زمستان 1395). از وقتی که این کتاب به دستم رسید مدام به آن مراجعه می کنم؛ هم برای تحقیق و هم برای تفرج و تماشا. همت بلند صفری آق قلعه را ستایش میکنم و به او درود میفرستم. آن کس که ز شهر آشنایی است و غرض و مرض ندارد داند که متاع این کتاب کجایی ست و چه مایه عمر و جوانی در تدوین آن صرف شده است. این کتاب هم از پایههای پژوهش در تاریخ شعر قدیم فارسی محسوب می‌شود و هم کمککار پژوهشگران تاریخ ادبیات (و بخصوص جویندگان سفینهها و پیجویان آثار شاعران گمنام و کمتر شناخته شده) است. هم به کار مصححان متون کهن میآید و هم انبوهی شاهد شعری کهن را یکجا در اختیار محققان میگذارد تا در مباحث لغوی و نحوی و بلاغی از آنها استفاده کنند. زحمتی که برای آن کشیده شده خیره کننده است.
صفری در این کتاب، تا آن‌جا که من جستجو کردم تمام متون منثور چاپ شده را بررسی کرده (224 متن. که فیالمثل یک متن آن تفسیر ابوالفتوح رازی است که بیست جلد است) و هر چه شعر فارسی در آنها یافته(22851 بیت و 432 تک مصرع) را به ترتیب الفبایی قافیه مرتب کرده است (بخشی از کتاب هم به شعرهای گویشی اختصاص یافته است). مؤلف مشخص کرده هر بیت در کدام کتاب یا کتابها آمده و با دقت نسخه بدلها را ذکر کرده است. در برخی موارد شعرها را "تصحیح " کرده است. نمایههای بسیار مفید بر کتاب افزوده است (یازده نمایه که نمایههای "واژه‌ها و تعبیرات"، "شعرهای فارسی مترجم از زبان‌های دیگر" و "مثل و مثلوارهها" خیلی مفید است).
به نظر من حتماً میبایست اشعار لبابالالباب و تاج المآثر در کتاب میآمد. حروف اشعار متن هم به گمانم خیلی ریز است و استفاده از متن را کمی دشوار کرده است.
☘️☘️☘️
صفری آق قلعه محقق ممتازی است. او مؤلف کتاب خوشخوان و بسیار بسیار سودمند "نسخه شناخت" است که بهترین کتاب در این موضوع محسوب می‌شود. متون مهمی را تصحیح کرده و با دقت و تعلیقات ارزنده هم تصحیح کرده است. مقالاتش عالمانه و پر معلومات است. انشاء نویس نیست. محقق است. اگر مقالاتی که نوشته در مجموعهای گرد آید، قدر و قیمت این محقق جوان و برجسته عصر ما بهتر شناخته خواهد شد.
از اینهمه گذشته صفری آق قلعه شریف و آزاده و نجیب است.
https://t.me/n00re30yah
مجموعه کتابهای چاپ سنگی، بخش مهمی از میراث فرهنگیِ موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است. در این مجموعه قریب به 9000 جلد کتاب در موضوعات مختلف از جمله، ادبیات فارسی و عربی، تاریخ، طب، نجوم، فقه و اصول، عرفان و تصوف، کلام و ... نگهداری می‌شود. با توجه به ارزشمندی این مجموعه، نمایشگاهی با عنوان «کتابهای داستانی چاپ سنگی» در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران دایر شده است. این نمایشگاه شامل آثار منظوم و منثور فارسی، آثار مصور چاپ سنگی، ترجمه های کتب غیر فارسی و تعدادی از آثار داستانی به زبان اردو است. علاقمندان می‌توانند از 14 دی ماه تا 11 بهمن ماه از ساعت 8 تا 16 در طبقه همکف کتابخانه مرکزی از این نمایشگاه بازدید کنند.
✅برگزاری نمایشگاهی از نسخ قدیمی خطی قرآن در واشنگتن
@religions
آخرین رویداد هنری-پژوهشی مهم در رابطه با قرآن در کشورهای غربی به نمایشگاهی که سال ۱۹۷۶ در موزه لندن برگزار شد بر میگردد، اکنون بعد از چهل سال یک نمایشگاه بزرگ و با اهمیت با نام «هنر قرآن: گنجینههایی از موزه های ترکیه و هنرهای اسلامی» در گالری ساکلر واشنگتن برپا شده است. در این نمایشگاه بیش از ۶۰ نسخه دست نویس هنری که از صدر اسلام تا قرون میانه به جا مانده است به نمایش گذاشته شده است. جولین رابی، مدیر موزه ساکلر در این باره به گاردین گفت: این نسخ که از سراسر قلمرو وسیع اسلامی جمع آوری شده اند ارزش هنری فراوانی دارند و در سبک ها و شیوه های متفاوتی کار شده اند، از نسخ خطی جیبی با اوراق پوستی تا مجلدهای بزرگ و قطور که نشان دهنده هنر تصحیف، خوشنویسی و تذهیب در میان مسلمانان است. وی افزود اهمیت اساسی این نمایشگاه این است که نشان می‌دهد هنرمندان مسلمان از آفریقای شمالی تا افغانستان چگونه توانسته اند شیوه ای مختلفی برای ارائه و تقدیس این کتاب مقدس ابداع کنند.
برگزار کنندگان این نمایشگاه کار خود را از سال ۲۰۱۰ آغاز کرده اند. برگزاری این نمایشگاه در ایامی که فضای سیاسی غرب علیه مسلمانان است از اهمیت به سزایی در ارائه تصویری صحیح از اسلام برخوردار است.
🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷🔶🔷
https://telegram.me/religions
@litera9
این کتاب حاضل تحقیقی است درباره یکی از متفکران و نویسندگان ایرانی در قرن پنجم هجری به نام ابوالحسن بستی. وی از مشایخ صوفیه خراسان است که تاکنون یک رباعی و نیز چند قطعه پراکنده از آثار منثور او به فارسی و عربی در کتابهای مختلف به چاپ رسیده است. این کتاب در دو بخش سامان یافته است. بخش اول شامل دو فصل است. در فصل اول شخصیت شیخ ابوالحسن و نام و موطن او معرفی شده و در فصل دوم با توجه به آثار موجود از او حکمت معنوی وعرفان نظری او به طور کلی بحث شده است. بخش دوم اختصاص دارد به آثاری که از شیخ ابوالحسن به دست آمده است.
پریخوانی‌ها
کیوان قدرخواه
@litera9
کیوان قدرخواه، از شاعرانی است که بیشتر از همه با شعرهایی که برای اصفهان سروده شناخته می‌شود. عاشقانه‌هایی که در شعر هیچ شاعر دیگری اینچنین برای اصفهان نمی‌توان یافت. گوشه‌های اصفهان كيوان قدرخواه در عرصه‌ي شعر امروز چهره‌ي شناخته شده‌اي است ، كتاب هاي گوشه هاي اصفهان ، پري‌خواني‌ها، از تواريخ ايام و سايه‌هاي نياسرم آثاري هستند كه از اين شاعر چاپ و منتشر شده است. قدرخواه در بسیاری از شعرهایش کوشش کرده تا نوعی شعر را که در غرب به «شعر نمایشی» معروف است در زبان فارسی معرفی کند. در این شعرها شاعر با بهره‌گیری از مونولوگ‌ها و دیالوگ‌ها سعی دارد شخصیت‌هایی بیافریند و از امکانات نمایش برای خلق شعرهای چندصدایی بهره گیرد.
مجموعه کتابهای چاپ سنگی، بخش مهمی از میراث فرهنگیِ موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است. در این مجموعه قریب به 9000 جلد کتاب در موضوعات مختلف از جمله، ادبیات فارسی و عربی، تاریخ، طب، نجوم، فقه و اصول، عرفان و تصوف، کلام و ... نگهداری می‌شود. با توجه به ارزشمندی این مجموعه، نمایشگاهی با عنوان «کتابهای داستانی چاپ سنگی» در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران دایر شده است. این نمایشگاه شامل آثار منظوم و منثور فارسی، آثار مصور چاپ سنگی، ترجمه های کتب غیر فارسی و تعدادی از آثار داستانی به زبان اردو است. علاقمندان می‌توانند از 14 دی ماه تا 11 بهمن ماه از ساعت 8 تا 16 در طبقه همکف کتابخانه مرکزی از این نمایشگاه بازدید کنند.
دو تحریر از یک متن، دو نگاه به یک واقعه: مقتل حسین(ع) در تاریخ بلعمی/سید محمد عمادی حائری
یک. ملا حسین واعظ کاشفی سبزواری (م 910)، در روضه الشهداء[1] از منظری عرفانی و با زبانی شاعرانه به شرح واقعة کربلا پرداخت. تردید نباید کرد که این کتاب مشهور در دنبالة یک سنت دیرپای شیعی به زبان فارسی پدید آمده،[2] و البته کاشفی در کتابش آن سنت منثور شیعی را با نگاه صوفیانة رایج در عصر خود درآمیخته است. اما پیش از روضه الشهداء کاشفی و بیرون از آن سنت شیعی، شرح قیام امام حسین(ع) را در پاره‌ای متون منثور کهن فارسی - که تا کنون برجای مانده - می‌توان دید.[3] ( این مقاله در سایت کتابخانه مجلس منتشر شده است)
دو تحریر از یک متن، دو نگاه به یک واقعه: مقتل حسین(ع) در تاریخ بلعمی/سید محمد عمادی حائری
یک. ملا حسین واعظ کاشفی سبزواری (م 910)، در روضه الشهداء[1] از منظری عرفانی و با زبانی شاعرانه به شرح واقعة کربلا پرداخت. تردید نباید کرد که این کتاب مشهور در دنبالة یک سنت دیرپای شیعی به زبان فارسی پدید آمده،[2] و البته کاشفی در کتابش آن سنت منثور شیعی را با نگاه صوفیانة رایج در عصر خود درآمیخته است. اما پیش از روضه الشهداء کاشفی و بیرون از آن سنت شیعی، شرح قیام امام حسین(ع) را در پاره‌ای متون منثور کهن فارسی - که تا کنون برجای مانده - می‌توان دید.[3] ( این مقاله در سایت کتابخانه مجلس منتشر شده است)
در باب دستور زبان فارسی استاد عبدالرسول خیّام‌پور
یادداشتی مشترک از:
اسدالله واحد و محمدعلی موسی زاده
(اعضای هیات علمی دانشگاه تبریز)
دستور زبان فارسی استاد عبدالرّسول خیّام‌پور از جمله آثاری است که به شیوۀ نوین دستورنویسی در ایران تألیف شده است.
کتابهای دستوری تألیف شده در سدۀ اخیر را می‌توان به دو گروه آثار تقلیدی و مبتکرانه تقسیم‌بندی کرد. دستور زبان فارسی استاد خیّام‌پور از آثار گروه دوم محسوب می‌شود؛ چنان‌که مؤلّف خود نیز در مقدّمه یادآور شده است، او در این کتاب بر مبنای روش دستورنویس آلمانی آده‌لونگ عمل کرده است.
نگاهی به کیفیّت تألیف این اثر نشان می‌دهد که مؤلّف پیش از مبادرت به نوشتن آن، متون درجۀ اوّل کلاسیک ادب فارسی، خصوصاً متون منظوم را به دقّت خوانده و با یادداشت کردن نکات مهمّ و گاه شاذّ دستوری آنها اقدام به تألیف این کتاب نموده است و همین یک خصوصیّت است که آن را از بسیاری آثار دستوری سدۀ اخیر که مؤلّفان آنها اغلب قاعده را گفته و سپس در جست‌وجوی مثال برای آن بوده‌اند متمایز می‌کند. بر این اساس است که دستور زبان فارسی ایشان دستوری معناگراست که می‌توان به مدد آن بر فهم درست‌تری از معنای آثار منظوم و منثور فارسی دست یافت. آن‌چنان که گذشت و خود مؤلّف نیز در آغاز کتاب بر آن تأکید کرده است «این کتاب بعض نظرها و ابتکاراتی دربردارد که در دیگر کتب دستور زبان فارسی بی‌سابقه است؛ مانند طبقه‌بندی جدید کلمات و تعریف خاصّ مرکّب به اعتبار مفهوم اصلی آنها و...». پیش کشیدن بحث‌های ابتکاری ارزشمندی چون افعال ناقص و متمّم آنها، مسند ناقص، وصف ضمیر، وصف اسمی، بدل غلط، حروف ربط تأویلی و... این کتاب را در زمره آثار متمایز دستوری قرار داده‌است و حتّی امروزه نیز مشاهده می‌شود که کتابهای دستور زبان برای تدریس در مدارس کشور بیشتر بر مبنای همین کتاب نوشته می‌شوند هرچند به دلیل آشفتگی‌هایی که در بسیاری از مباحث آنها وجود دارد نقدهای جدّی بر آنها وارد است.
در کنار خصوصیّات بارزی که مختصراً به آنها اشاره شد بیان این نکته ضرورت دارد که نویسندۀ دانشمند کتاب، در پیش بردن مباحث دستوری، خصوصاً تعریف اصطلاحات دستور زبان، به علم منطق نزدیک‌تر و همین امر سبب شده است که نظریّات و تعاریف او نسبت به سایر تعاریف مرسومی که دستورنویسان دیگر به آن پرداخته‌اند از درجۀ استحکام و اتقان بیش‌تری برخوردار باشند.
علاوه بر مهارت استاد در زبان‌های سه‌گانۀ فارسی، عربی و ترکی آذربایجانی، تسلّط ایشان بر زبان و گرامر زبان‌های دیگری چون فرانسه و ترکی استانبولی و تطبیق مباحث دستوری همۀ آنها با دستور زبان فارسی از نکات درخور توجّه این کتاب است که سبب شده است نویسنده در عرضۀ آراء خود از اعتماد و اطمینان علمی بالاتری برخوردار باشد.
تألیف کتابی با چنین ویژگی‌هایی ابتکاری و به دست دادن نظریّاتی گاه برخلاف آراء مرسوم دستورنویسان سدۀ حاضر که پیش از او دست به تألیف آثار دستوری زده بودند نشان‌دهندۀ جسارت استاد و نیز اعتقادی است که به آراء خود داشته‌است و با وجود پیش‌رفت روزافزون دانش‌هایی چون زبان‌شناسی و نظریّات جدید دستور زبان، اگر کتاب حاضر توانسته‌است هم‌چنان جایگاه خود را به عنوان یکی از کتب مرجع در حوزۀ دستور زبان فارسی حفظ کند این همه از همان جسارت و اعتقادی که پیش‌تر بدان اشاره شد خبر می‌دهد.
@safinehyetabriz
بررسی لغات و اصطلاحات دیوانی در متون آموزش استیفای دوره مغول و تیموری
یادداشتی از:
نفیسه ایرانی
برگزیده هشتمین دوره جایزه دکتر فتح الله مجتبایی
علم استیفا، که در کانون توجه این پژوهش است، دانش قوانین و مقرراتی است که مستوفیان با توجه به قوانین آن دخل و خرج اموال دیوان و کیفیت و کمیت محاسبات آن را معلوم می‌کردند و اسناد و دفاتر مالی و آماری مملکت را مطابق آن قوانین و نیاز دیوان دوره خود تدوین می‌کردند.
این عمل در محلی به نام دیوان استیفا انجام می‌شد که یکی از بزرگ‌ترین و مهمترین تشکیلات دولتی بود و به متصدی آن مستوفی می‌گفتند. به عبارتی دیگر امور نگارش دیوانی در ادوار گذشته به دو بخش اصلی تقسیم می‌شد:
1-ترسل (که در دیوان انشا یا دارالانشاء انجام می‌شد).
2- استیفا (که در دیوان استیفا یا درالاستیفا انجام می‌شد).
این دانش همچنین دربردارنده اصول و شیوه‌های متفاوت اداره حکومت‌ها و رسیدگی به امور مالی در دوره‌های تاریخی مختلف است، و همانند دیگر دانش‌ها اصطلاحات خاصی دارد. این اصطلاحات و مفاهیم در هر یک از ادوار تاریخی وجود داشته‌اند، و گاه دچار تغییرها و تحولاتی نیز شده‌اند، مثلاً برخی در دوره‌ای مصطلح بوده‌اند و در دوره‌ای دیگر از میان رفته‌اند، و واژه‌های دیگر با همان معنی جایگزین آنها شده است. برخی نیز دست‌خوش تغییر و تحول شده‌اند و در دوره‌های بعد بار معنایی گسترده‌تر یافته‌اند و یا با معنایی متفاوت با دوره پیشین به کار رفته‌اند.
بررسی تعاریف اصطلاحات دانش استیفا در فرهنگ‌های عمومی فارسی نشان می‌دهد که فرهنگ‌نویسان گاه در تعریف این اصطلاحات دچار اشتباه شده‌اند یا تعریف آنها را به تسامح آورده‌اند. همچنین برخی از این اصطلاحات در فرهنگ‌ها مدخل نشده‌اند یا معنی دیوانی دقیق آنها لحاظ نشده است. از سوی دیگر، شواهدی از این اصطلاحات در متون موجود است که فهم کامل و درست متن در گرو دانستن تعریف دقیق آن‌هاست.
برای آگاهی از مفهوم این اصطلاحات مطمئن‌ترین راه مراجعه به منابعی است که مستوفیان هر عصر نوشته‌اند؛ به‌ویژه فرهنگنامه‌ها و متون آموزشی استیفا که تعاریفی که خود آنان برای این اصطلاحات آورده‌اند، با نمونه‌های دقیقی از کاربرد آن اصطلاحات، در آنها آمده است. از آن‌جا که رسالاتی که در آموزش دانش استیفا نوشته شده هر یک برای شناسایی شیوه‌ها و اصطلاحات دوره و بعضاً منطقه خود کارآمد هستند، بسیاری از اصطلاحات این دانش نیازمند بررسی دوباره با توجه به ادوار و مناطق گوناگون است.
در این رساله به تحلیل اصطلاحات دانش استیفا که در سه متن دوره مغول ( لطایف شرفی، قانون‌السعاده، سعادت‌نامه) و یک متن دوره تیموری (رساله‌ی فلکیه) مندرج است، پرداخته‌ایم.
@safinehyetabriz
در باب دستور زبان فارسی استاد عبدالرسول خیّام‌پور
یادداشتی مشترک از:
اسدالله واحد و محمدعلی موسی زاده
(اعضای هیات علمی دانشگاه تبریز)
دستور زبان فارسی استاد عبدالرّسول خیّام‌پور از جمله آثاری است که به شیوۀ نوین دستورنویسی در ایران تألیف شده است.
کتابهای دستوری تألیف شده در سدۀ اخیر را می‌توان به دو گروه آثار تقلیدی و مبتکرانه تقسیم‌بندی کرد. دستور زبان فارسی استاد خیّام‌پور از آثار گروه دوم محسوب می‌شود؛ چنان‌که مؤلّف خود نیز در مقدّمه یادآور شده است، او در این کتاب بر مبنای روش دستورنویس آلمانی آده‌لونگ عمل کرده است.
نگاهی به کیفیّت تألیف این اثر نشان می‌دهد که مؤلّف پیش از مبادرت به نوشتن آن، متون درجۀ اوّل کلاسیک ادب فارسی، خصوصاً متون منظوم را به دقّت خوانده و با یادداشت کردن نکات مهمّ و گاه شاذّ دستوری آنها اقدام به تألیف این کتاب نموده است و همین یک خصوصیّت است که آن را از بسیاری آثار دستوری سدۀ اخیر که مؤلّفان آنها اغلب قاعده را گفته و سپس در جست‌وجوی مثال برای آن بوده‌اند متمایز می‌کند. بر این اساس است که دستور زبان فارسی ایشان دستوری معناگراست که می‌توان به مدد آن بر فهم درست‌تری از معنای آثار منظوم و منثور فارسی دست یافت. آن‌چنان که گذشت و خود مؤلّف نیز در آغاز کتاب بر آن تأکید کرده است «این کتاب بعض نظرها و ابتکاراتی دربردارد که در دیگر کتب دستور زبان فارسی بی‌سابقه است؛ مانند طبقه‌بندی جدید کلمات و تعریف خاصّ مرکّب به اعتبار مفهوم اصلی آنها و...». پیش کشیدن بحث‌های ابتکاری ارزشمندی چون افعال ناقص و متمّم آنها، مسند ناقص، وصف ضمیر، وصف اسمی، بدل غلط، حروف ربط تأویلی و... این کتاب را در زمره آثار متمایز دستوری قرار داده‌است و حتّی امروزه نیز مشاهده می‌شود که کتابهای دستور زبان برای تدریس در مدارس کشور بیشتر بر مبنای همین کتاب نوشته می‌شوند هرچند به دلیل آشفتگی‌هایی که در بسیاری از مباحث آنها وجود دارد نقدهای جدّی بر آنها وارد است.
در کنار خصوصیّات بارزی که مختصراً به آنها اشاره شد بیان این نکته ضرورت دارد که نویسندۀ دانشمند کتاب، در پیش بردن مباحث دستوری، خصوصاً تعریف اصطلاحات دستور زبان، به علم منطق نزدیک‌تر و همین امر سبب شده است که نظریّات و تعاریف او نسبت به سایر تعاریف مرسومی که دستورنویسان دیگر به آن پرداخته‌اند از درجۀ استحکام و اتقان بیش‌تری برخوردار باشند.
علاوه بر مهارت استاد در زبان‌های سه‌گانۀ فارسی، عربی و ترکی آذربایجانی، تسلّط ایشان بر زبان و گرامر زبان‌های دیگری چون فرانسه و ترکی استانبولی و تطبیق مباحث دستوری همۀ آنها با دستور زبان فارسی از نکات درخور توجّه این کتاب است که سبب شده است نویسنده در عرضۀ آراء خود از اعتماد و اطمینان علمی بالاتری برخوردار باشد.
تألیف کتابی با چنین ویژگی‌هایی ابتکاری و به دست دادن نظریّاتی گاه برخلاف آراء مرسوم دستورنویسان سدۀ حاضر که پیش از او دست به تألیف آثار دستوری زده بودند نشان‌دهندۀ جسارت استاد و نیز اعتقادی است که به آراء خود داشته‌است و با وجود پیش‌رفت روزافزون دانش‌هایی چون زبان‌شناسی و نظریّات جدید دستور زبان، اگر کتاب حاضر توانسته‌است هم‌چنان جایگاه خود را به عنوان یکی از کتب مرجع در حوزۀ دستور زبان فارسی حفظ کند این همه از همان جسارت و اعتقادی که پیش‌تر بدان اشاره شد خبر می‌دهد.
@safinehyetabriz
ایجاد بانک جامع نسخ خطی فارسی جهان در کتابخانه ملی
معاون کتابخانه ملی از ایجاد بانک جامع نسخ خطی فارسی موجود در جهان به منظور گردآوری و عرضه این منابع به پژوهشگران خبر داد.
غلامرضا امیرخانی، معاون کتابخانه ملی، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به برنامه‌های آینده این کتابخانه گفت: از جمله برنامه‌های درنظر گرفته شده برای کتابخانه در سال 95، ایجاد یک بانک اطلاعاتی با محوریت نسخ خطی فارسی در جهان است. هدف از تشکیل این بانک، جمع‌آوری اطلاعات و ارائه آنها به پژوهشگران در یک بانک جامع و کامل است تا در روند پژوهش‌ها در این حوزه تسریع بخشد و علاوه بر این، اطلاعات این منابع نیز ثبت شود.
وی ادامه داد: تشکیل این بانک با توجه به پراکنده و شناخته شده نبودن همه نسخ خطی فارسی در جهان امری راحت نیست، به همین دلیل ما در گام نخست نیازمند احصای کل نسخه‌هایی هستیم که در دنیا موجود است و در گام بعدی، اطلاعات این منابع ثبت و به صورت یک‌‌دست فهرست‌نویسی شوند.
معاون کتابخانه ملی با بیان اینکه تشکیل این بانک نیازمند انجام یک کار تخصصی در سطح جهانی است، افزود: ما در طول مدت دو سال اخیر با رؤسای کتابخانه ملی کشورهای مختلفی دیدار داشتیم. در این دیدارها موضوع نسخ خطی فارسی نیز مطرح شده تا تصاویر منابع موجود در کتابخانه‌های آنها با کتابخانه ملی ایران تبادل شود. با کشورهایی مانند اتریش، تونس، آلمان، چین و... این موارد مطرح شده است و آنها نیز استقبال کرده‌اند.
امیرخانی در پایان تأکید کرد: کتابخانه ملی در سال آینده در حوزه نسخ خطی یک جهش قابل توجه خواهد داشت.
سیدرضا صالحی امیری، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، چندی پیش تعداد نسخ خطی فارسی موجود در جهان را دو میلیون نسخه ارزیابی کرد که بخش قابل توجهی از آنها در شبه‌قاره نگهداری می‌شود.
نسخ خطی فارسی به صورت پراکنده در کتابخانه‌های دنیا موجوداند که برخی از آنها از شرایط مناسب برای نگهداری برخوردار نیستند. وجود جنگ در کشورهایی مانند افغانستان و عراق و نبود شرایط مناسب در کتابخانه‌های کشورهایی مانند هندوستان در سال‌های اخیر سبب نگرانی فعالان حوزه نسخ خطی فارسی شده است. علاوه براین، با وجود تلاش پژوهشگران تاکنون حدود 300 هزار نسخه خطی فارسی در ایران شناسایی شده است. پژوهشگران بر این باوراند که تعداد این منابع در داخل کشور بیش از این باشد که به احتمال زیاد در اماکن مقدس مانند آستان امامزاده‌ها و یا در مجموعه‌های شخصی نگهداری می‌شود.
مجموعه کتابهای چاپ سنگی، بخش مهمی از میراث فرهنگیِ موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است. در این مجموعه قریب به 9000 جلد کتاب در موضوعات مختلف از جمله، ادبیات فارسی و عربی، تاریخ، طب، نجوم، فقه و اصول، عرفان و تصوف، کلام و ... نگهداری می‌شود. با توجه به ارزشمندی این مجموعه، نمایشگاهی با عنوان «کتابهای داستانی چاپ سنگی» در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران دایر شده است. این نمایشگاه شامل آثار منظوم و منثور فارسی، آثار مصور چاپ سنگی، ترجمه های کتب غیر فارسی و تعدادی از آثار داستانی به زبان اردو است. علاقمندان می‌توانند از 14 دی ماه تا 11 بهمن ماه از ساعت 8 تا 16 در طبقه همکف کتابخانه مرکزی از این نمایشگاه بازدید کنند.
سامانهٔ جستجوی دادگان فرهنگستان زبان و ادب فارسی
دادگان، پیکرهای است که در فرهنگستان زبان و ادب فارسی تهیه شده و هدف از ایجاد آن، فراهم ساختن مقدمات تألیف یک فرهنگ تاریخی بوده است. این فرهنگ هماکنون در گروه فرهنگنویسی فرهنگستان در دست تدوین است و تا کنون دو جلد از آن به چاپ رسیده است. پیکرۀ فرهنگستان، دربردارندۀ صورت کامل متون نیست، بلکه مجموعهای از جملات و عباراتی است که براساس ضوابطی خاص و به اقتضای کار فرهنگنویسی از متون مختلف برگزیده شده است. با این حال امیدواریم این پیکره در سایر تحقیقات زبانی نیز مفید افتد و نیاز پژوهشگران حوزههای دیگر را نیز تا حدّی برآورده سازد. در تدوین این پیکره از ۱۴۹۳ متن استفاده شده است و از قدیمترین متون باقیماندۀ زبان فارسی تا متون معاصر را در بر میگیرد. تعداد عبارات منتخب اکنون به حدود پنج میلیون رسیده است.
الكتب والمواضيع والآراء فيها لا تعبر عن رأي الموقع
تنبيه: جميع المحتويات والكتب في هذا الموقع جمعت من القنوات والمجموعات بواسطة بوتات في تطبيق تلغرام (برنامج Telegram) تلقائيا، فإذا شاهدت مادة مخالفة للعرف أو لقوانين النشر وحقوق المؤلفين فالرجاء إرسال المادة عبر هذا الإيميل حتى يحذف فورا:
alkhazanah.com@gmail.com
All contents and books on this website are collected from Telegram channels and groups by bots automatically. if you detect a post that is culturally inappropriate or violates publishing law or copyright, please send the permanent link of the post to the email below so the message will be deleted immediately:
alkhazanah.com@gmail.com
