گفتگوهای تراثی (آرشیو)

مسئولیتی که در قبال نظامی داریم

در آستانه‌ی روز بزرگداشت نظامی

✍? علی‌اصغر محمدخانی

آثار نظامی‌گنجوی توانایی‌های منحصر به فردی دارد که فراتر از مرزهای فرهنگی‌ای می‌رود که آن را تولید کرده است و می‌تواند با مخاطبان مختلف در جهان با سنجه‌ها و سلیقه‌های متفاوت گفت‌وگو کند و بدین سبب است که نظامی یکی از پنج سخن‌سرای بزرگ ایران و یکی از سرایندگان بزرگ ادبیات جهان است.

نظامی بزرگ‌ترین سراینده‌ی منظومه‌های عاشقانه است و شاعری ایران‌دوست و ایران‌ستاست و مروری بر آثاری که در یک‌سال گذشته از نظامی و درباره‌ی او در ایران منتشر شده نشان می‌دهد که نظامی‌پژوهی از نظر انتشار آثار بدیع و تحلیلی رشد مناسبی نداشته و آثاری که منتشر می‌شود تکرار حرف‌های گذشتگان است. ضرورت دارد که دانشگا‌ه‌ها و مراکز فرهنگی توجه بیشتری به گنجینه‌ی ادبی نظامی بکنند.
در سال ۹۷ مجموعا ۵۵ عنوان کتاب با شمارگان ۴۶‌هزار نسخه از نظامی و درباره‌ي نظامی منتشر شده که لیلی‌ومجنون با ۱۵ بار انتشار و ۱۲۳۰۰نسخه و خسرو‌وشیرین با ۱۴ بار انتشار و شمارگان دوازده‌هزار نسخه با اقبال بیشتری روبه‌رو بوده است. پس از آن هفت‌پیکر ۹ بار در این سال منتشر شده است. درباره‌ی اندیشه و آرای نظامی نیز ۷ عنوان کتاب به چاپ رسیده است.
نظامی شاعری است که شاعری را با اشعار کوتاه آغاز کرد و سپس در حدود چهل‌سالگی به منظومه‌سرایی پرداخت و از این بابت به فردوسی شباهت دارد و بیش از همه از فردوسی و شاهنامه تاثیرپذیرفته است ولی پس از نظامی، سرایندگان بسیاری در هند و ایران و ترکیه به تقلید از منظومه‌های نظامی پرداخته‌اند از امیرخسرو دهلوی تا جامی، وحشی بافقی، مکتبی شیرازی، فضولی بغدادی و شاعران دیگر. کمتر شاعری در ادب فارسی مانند نظامی داریم که این تعداد مقلد داشته باشد و در میان آثار شاعران پارسی‌گوی، منظومه‌های نظامی بیش از کتاب‌های دیگر سرمشق شاعران قرن‌های بعد شده و نظیره‌های بسیاری برای آن‌ها پدید آورده است. هنوز اندیشه‌ها و حکمت نظامی به خوبی تبیین و تحلیل نشده است و در آثار نظامی حکمت و گرایش‌های فلسفی مشهود است و بی‌سبب نیست که لقب حکیم گرفته است. ایران‌دوستی نظامی به همراه دین‌ورزی اوست همه‌ی آثارش سرشار از اشاره به اساطیر و تاریخ و روایات کهن است که همیشه با غرور و احترام از آن یاد می‌کند و بدان می‌بالد و توجه او به آموزه‌های دینی در تمام آثارش به ویژه دیباچه‌های او در خمسه، حکایت از ایمان عمیق او به توحید و دیانت اسلام و ارادت به پیامبر (ص) دارد و در آثارش بارها به اخلاق زهد و گوشه‌نشینی و شب‌زنده‌داری و روزه‌ گرفتن و چله نشستن خود اشاره کرده است. با این‌که نظامی‌پژوهان جهان چون هلموت ریتر، یان ریپکا، برتلس، الساندرو بائوزانی، کریستوف بورگل، کارلو سکونه و پائولا اورساتی آثار نظامی را ترجمه و درباره‌ی او مقاله و کتاب نوشته‌اند اما این نظامی‌پژوهان بیشتر در آلمان، چک، روسیه و ایتالیا، فرانسه و انگلیس و... به این زبان‌ها اثر آفریده‌اند و آثار نظامی به بسیاری از زبان‌ها ترجمه نشده است و امید است که با تلاش ایران‌شناسان، دپارتمان‌های زبان‌ در کشورهای دیگر، رایزنی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی در ایران و مراکز ادبی و فرهنگی در سال‌‌های آتی، نظامی‌پژوهی رونق بیشتری در داخل و خارج از کشور داشته باشد. نام‌گذاری روزهایی برای بزرگداشت مفاخر ادبی و فلسفی و دینی در تقویم‌ها فقط برای افتخار کردن به این بزرگان نیست بلکه همه‌ی ما در برابر آثاری که این بزرگان آفریده‌اند مسئولیت داریم و به سهم خود باید با ترویج اندیشه‌ها و آثار شاعران و فیلسوفان و بزرگان، ادای دینی به این بزرگان داشته باشیم و هنرمندان، نویسندگان، متفکران تاملی در معرفی نظامی با قالب‌های نوین و ابتکارات هنرمندانه داشته باشند.

@litera9
کتاب بوستان سعدی به زبان فرانسه
که توسط آقای نیکلاس به فرانسه ترجمه شده است و در سال 1869 منتشر شده است.

با یاد و نام خدا
یکی از مشایخ تبریز در بوستان سعدی

در هیچ یک از شرح هایی که بر بوستان نوشته شده، به فردِ مورد نظرِ سعدی در بیتِ؛
عزیزی در اقصای تبریز بود که همواره بیدار و شب خیز بود
(باب چهارم-حکایت هجدهم)
اشاره ای نشده است. بر اساس شواهد و قرائن، نخستین بار مرحوم حافظ حسین کربلایی تبریزی؛ مؤلّفِ کتابِ ارزشمند روضات الجنان و جنّات الجنان به نقل از استادش بدرالدین احمد لاله ای تبریزی(متوفّی 983)، فردِ مورد اشارة سعدی در این بیت را، شیخ ابوبکر بن اسماعیل سلّه باف تبریزی ؛ عارف گمنام اواخرِ سدة ششم و اوایل سدة هفتم هجری آذربایجان معرفی کرده است.
دربارة این شیخ ابوبکر سلّه باف، جز یکی ـ دو مورد اطّلاعات پراکنده، دانسته ای در دست نیست.منبع عمدة این اطّلاعات اندک و پراکنده نیز، مقالات شمس و مناقب العارفین احمد افلاکی است. البته با وجود اینکه استاد بدیع-الزّمان فروزانفر،در حاشیة زندگینامة مولوی، متذکّر اشارة فریدون سپهسالار به نام شیخ ابوبکرتبریزی شده است، در رسالة سپهسالار، نامی از شیخ ابوبکر به میان نیامده است.
ما در ضمن یک مقاله که در شماره 60 مجلّه وزین آینة میراث منتشر شده است، ابتدا ردپای شیخ ابوبکر سلّة باف تبریزی را در متون آن عصر بررسی کرده ایم و در ادامه، با تطبیق حالاتِ عرفانی شیخ ابوبکرتبریزی با حکایت بوستان، و بررسی شواهد و قرائنی دیگر، به این نتیجه رسیده ایم که «عزیز» موردِ اشارة سعدی، همین شیخ ابوبکر سلّه باف تبریزی است که ظاهراً شیخ اجل سعدی(علیه الرحمه)در بازگشت از سفر مکّه،که به قصد ملاقات با اباقاخان پسر هلاکو خان مغول به تبریز آمده بود،این حکایت را شنیده است. برای مطالعه اصل این مقاله بنگرید به:👇👇👇
@safinehyetabriz

با یاد و نام خدا
یکی از مشایخ تبریز در بوستان سعدی

در هیچ یک از شرح هایی که بر بوستان نوشته شده، به فردِ مورد نظرِ سعدی در بیتِ؛
عزیزی در اقصای تبریز بود که همواره بیدار و شب خیز بود
(باب چهارم-حکایت هجدهم)
اشاره ای نشده است. بر اساس شواهد و قرائن، نخستین بار مرحوم حافظ حسین کربلایی تبریزی؛ مؤلّفِ کتابِ ارزشمند روضات الجنان و جنّات الجنان به نقل از استادش بدرالدین احمد لاله ای تبریزی(متوفّی 983)، فردِ مورد اشارة سعدی در این بیت را، شیخ ابوبکر بن اسماعیل سلّه باف تبریزی ؛ عارف گمنام اواخرِ سدة ششم و اوایل سدة هفتم هجری آذربایجان معرفی کرده است.
دربارة این شیخ ابوبکر سلّه باف، جز یکی ـ دو مورد اطّلاعات پراکنده، دانسته ای در دست نیست.منبع عمدة این اطّلاعات اندک و پراکنده نیز، مقالات شمس و مناقب العارفین احمد افلاکی است. البته با وجود اینکه استاد بدیع-الزّمان فروزانفر،در حاشیة زندگینامة مولوی، متذکّر اشارة فریدون سپهسالار به نام شیخ ابوبکرتبریزی شده است، در رسالة سپهسالار، نامی از شیخ ابوبکر به میان نیامده است.
ما در ضمن یک مقاله که در شماره 60 مجلّه وزین آینة میراث منتشر شده است، ابتدا ردپای شیخ ابوبکر سلّة باف تبریزی را در متون آن عصر بررسی کرده ایم و در ادامه، با تطبیق حالاتِ عرفانی شیخ ابوبکرتبریزی با حکایت بوستان، و بررسی شواهد و قرائنی دیگر، به این نتیجه رسیده ایم که «عزیز» موردِ اشارة سعدی، همین شیخ ابوبکر سلّه باف تبریزی است که ظاهراً شیخ اجل سعدی(علیه الرحمه)در بازگشت از سفر مکّه،که به قصد ملاقات با اباقاخان پسر هلاکو خان مغول به تبریز آمده بود،این حکایت را شنیده است. برای مطالعه اصل این مقاله بنگرید به:👇👇👇
@safinehyetabriz

رونمایی از نسخۀ خطی خمسۀ نظامی( خمسه شاه طهماسبی)


مجلّه فرهنگی و هنری سفینه تبریز:
فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران با همکاری شهرداری تهران نسخۀ خطی نفیس و ارزشمند خمسۀ نظامی، معروف به خمسۀ شاه‌طهماسبی را همزمان با برگزاری همایش «خمسه‌نگاری؛ بازنمود خمسۀ نظامی در هنر» در قطع اصلی خود منتشر و در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد داد.
این نسخۀ نفیس که تصویر متن کامل آن برای نخستین بار با همکاری کتابخانۀ بریتانیا تهیه شده، اکنون در مراحل چاپ و نشر است و به‌زودی منتشر خواهد شد.
پس از انتشار کتاب نفیس شاهنامه شاه ‌طهماسب، به همت انتشارات فرهنگستان هنر (مؤسسۀ متن)، این فرهنگستان به‌ منظور اشاعۀ هنرهای اصیل ایران‌ زمین و چاپ و نشر آثار منحصربه‌فرد و شاخص تاریخ هنر ایران، کتاب خمسۀ شاه‌طهماسبی را که از جمله آثار ملی به شمار می‌آید، در شکل و هیئتی نفیس و در قطع اصلی آن (سلطانی)، منتشر و عرضه می‌کند.
خمسۀ نظامی گنجوی، به کتابت شاه محمود نیشابوری، استاد مسلّم نستعلیق و نگارگریِ استادانی بی‌بدیل چون سلطان محمد عراقی، میرک اصفهانی، میرزا علی، میرسید علی و دیگران، در گذر قرن‌ها از دستبردها مصون مانده و به‌صورت کتابی واحد در کتابخانۀ بریتانیا باقی مانده است.
این اثر که هر پنج مثنوی نظامی گنجوی را دربردارد، مشتمل بر ۴۰۴ ورق (۸۰۸ صفحه) و ۱۷ نگاره، از جمله نگارۀ معروف معراج حضرت رسول(ص) اثر سلطان محمد، است و تاریخ انجام آن سال ۹۴۶ هجری قمری را نشان می‌دهد.
یکی از ویژگی‌های مهم این نسخه، تشعیر و تزیین حواشی صفحات متن با نقوش گیاهی و حیوانی مُطلّاست که سابقه‌ای طولانی در هنر ایرانی دارد و در این نسخه به اوج می‌رسد. هر صفحه از ۸۰۸ صفحه این نسخه تشعیری یگانه دارد که اغلب مناظر طبیعی و نقوش حیوانی را به تصویر می‌کشد.
این نسخه ارزشمند در همایش «خمسه‌نگاری؛ بازنمود خمسه نظامی در هنر» که به همت معاونت پژوهشی فرهنگستان هنر ۲۱ اسفند ۱۳۹۸، روز بزرگداشت حکیم نظامی گنجوی، برگزار می‌شود، با همکاری مؤسسۀ متنِ فرهنگستان هنر و سازمان زیباسازی شهر تهران، منتشر و رونمایی خواهد شد.
علاقه ‌مندان می توانند به‌منظور پیش خرید این اثر ارزشمند، با شماره تلفن 66411016ـ021 تماس بگیرند یا با تخفیف ویژه، با نشانی الکترونیکی publishing@honar.ac.ir مکاتبه کنند.
نسخه های پیش‌خریدشده همزمان با نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال ۱۳۹۹ به دست خریداران محترم خواهد رسید.

@safinehyetabriz

با یاد و نام خدا


یکی از مشایخ تبریز در بوستان سعدی


محمدعلی موسی زاده
محمد طاهری خسروشاهی

در هیچ یک از شرح هایی که بر بوستان نوشته شده، به فردِ مورد نظرِ سعدی در بیتِ؛

عزیزی در اقصای تبریز بود
که همواره بیدار و شب خیز بود
(باب چهارم-حکایت هجدهم)

اشاره ای نشده است.
بر اساس شواهد و قرائن، نخستین بار مرحوم حافظ حسین کربلایی تبریزی؛ مؤلّفِ کتابِ ارزشمند روضات الجنان و جنّات الجنان به نقل از استادش بدرالدین احمد لاله ای تبریزی(متوفّی 983)، فردِ مورد اشارة سعدی در این بیت را، شیخ ابوبکر بن اسماعیل سلّه باف تبریزی ؛ عارف گمنام اواخرِ سدة ششم و اوایل سدة هفتم هجری آذربایجان معرفی کرده است.
دربارة این شیخ ابوبکر سلّه باف، جز یکی ـ دو مورد اطّلاعات پراکنده، دانسته ای در دست نیست.
منبع عمدة این اطّلاعات اندک و پراکنده نیز، مقالات شمس و مناقب العارفین احمد افلاکی است.
با وجود اینکه استاد بدیع الزّمان فروزانفر(رحمه الله علیه) در حاشیة کتاب زندگینامة مولوی، متذکّر اشارة فریدون سپهسالار به نام شیخ ابوبکرتبریزی شده است، ولی در رسالة سپهسالار، نامی از شیخ ابوبکر به میان نیامده است.
ما در ضمن یک مقاله که در شماره 60 مجلّه وزین آینة میراث منتشر شده است، ابتدا ردپای شیخ ابوبکر سلّة باف تبریزی را در متون آن عصر بررسی کرده ایم و در ادامه، با تطبیق حالاتِ عرفانی شیخ ابوبکرتبریزی با حکایت بوستان، و بررسی شواهد و قرائنی دیگر، به این نتیجه رسیده ایم که «عزیز» موردِ اشارة سعدی، همین شیخ ابوبکر سلّه باف تبریزی است که ظاهراً شیخ اجل سعدی(علیه الرحمه) در بازگشت از سفر مکّه،که به قصد ملاقات با اباقاخان پسر هلاکو خان مغول به تبریز آمده بود،این حکایت را شنیده است.

با سپاس از پدیدآورندگان و همکاران محترم مجله آینه میراث، لطفا جهت مطالعه اصل این مقاله بنگرید به:

👇👇👇

@safinehyetabriz

💠مهلت ارسال چکیده مقالات همایش خمسه‌نگاری تمدید شد
 

🔸دبیرخانه همایش «خمسه‌نگاری؛ بازنمود خمسه نظامی در هنر» مهلت ارسال چکیده مقالات را تا 15 آبان 1398 تمدید کرد.

🔸همایش «خمسه‌نگاری؛ بازنمود خمسه نظامی در هنر» با هدف پژوهش و بازجست دقیق و عمیق قابلیت‌های هنری خمسه نظامی و نقش تأثیرگذار و جریان‌ساز آن در حوزه‌های گوناگون هنری و ادبی، در اسفندماه 1398 به مناسبت روز بزرگداشت «حکیم نظامی گنجوی» برگزار می‌شود.
🔸«تحلیل و بررسی جلوه‌های هنری خمسه شاه‌طهماسبی»، «نسخه‌شناسي و خط‌شناسي در خمسه‌نگاري‌ها»، «شخصيت‌شناسي نگارگران، ‌خوشنویسان و حاميان خمسه‌نگاري‌ها»، «مطالعه زيبايي‌شناسي نگاره‌هاي خمسه»، «بررسي درزماني نگارگري خمسه در دوره‌هاي مختلف»، «مطالعه بينا‌رشته‌اي نگاره‌ها و مضامين شعري»، «بررسي پيرامتني در نسخه‌هاي خمسه‌: تذهیب، تشعیر، صفحه‌آرايي، جلدسازي و...»، «سنت و نوآوري هنري در خمسه شاه‌طهماسبی»، «رابطه بينا‌متني خمسه‌نگاري‌ها و ديگر متون به‌ويژه شاهنامه‌نگاري‌ها»، «مطالعه بينا‌رشته‌اي تكثير خمسه در دیگر هنرها (هنرهاي صناعتي، معماری، موسیقی، سینما، نمايش و...)»، «بررسي قابليت‌هاي هنري خمسه در هنرهاي معاصر»، «مطالعه گفتماني: عوامل گفتماني شكل‌گيري خمسه‌نگاري» و «روابط بینافرهنگی: تكثير و حضور خمسه نظامي در ديگر کشورها» از محورهای این همایش به شمار می‌روند.

🔸بهمن نامورمطلق دبیر علمی این همایش است. همچنین مهدی حسینی، بهنام کامرانی، یعقوب آژند، علی‌اصغر میرزایی‌مهر، محمد خزایی، مهدی مکی‌نژاد، علی تقوی، منیژه کنگرانی اعضای هیئت‌علمی این همایش را تشکیل می‌دهند.

🔸همایش «خمسه‌نگاری؛ بازنمود خمسه نظامی در هنر» با همکاری فرهنگستان هنر، دانشگاه هنر تهران، دانشگاه هنر اسلامی تبریز و دانشگاه هنرهای اسلامی ـ ایرانی استاد فرشچیان برگزار می‌شود.
🔸از سوی دبیرخانه این همایش، مهلت ارسال چکیده‌ مقالات تا 15 آبان‌ماه 1398 و مهلت ارسال اصل مقالات تا پایان دی‌ماه 1398 اعلام شده است. شرکت‌کنندگان می‌توانند اصل و چکیده مقالات خود را به نشانی پست الکترونیکی khamseh@honar.ac.ir ارسال کنند.
🔸علاقه‌مندان برای شرکت در همایش خمسه‌نگاری می‌توانند، برای دریافت اطلاعات بیشتر با شماره‌های 5- 66954200 (داخلی 1113) تماس بگیرند و یا به نشانی خیابان ولیعصر، پایین‌تر از چهارراه طالقانی، شماره 1552، دبیرخانه همایش مراجعه کنند.


@artsearching