گفتگوهای تراثی (آرشیو)

طی سالهایی که در گروه تاریخ دانشگاه تهران، با دانشجویان گرایش اسناد و مدارک آرشیوی کار می کنم، و البته بنده کمتر درس تخصصی برای آنها داشته ام و بیشتر در نگارش پایان نامه ها مشارکت کرده ام، دریافته ام که آنها از نظر خواندن متن اسناد مشکل دارند. اما مشکل بالاتر، تحلیل این اسناد به لحاظ محتوایی و استفاده بهینه از آنها به مثابه یک فکت تاریخی است. اما بالاتر از اینها، انتخاب موضوع است، موضوعی که بتواند فراگیر باشد و مجموعه ای از اطلاعات بدست آمده از متن اسناد مربوط به آن، عناصر درونی آن موضوع را به یکدیگر پیوند داده و نکته ای تاریخی را با اتکای به اسناد روشن کند. از نظر سخت افرازی، آنها اغلب دسترسی به اسناد ندارند یا اگر دارند، کلید واژه های موجود نمی تواند به آنها کمک جدی کند. در واقع، بیشتر آنها در تنگنای انتخاب موضوع هستند و یک دلیلش هم این است که می خواهند موضوعات صریح و روشن داشته باشند. آنها علاوه بر اسناد می توانند روی نسخ خطی کار کنند. اخیرا موضوعی با عنوان سهم کاشان در تولید نسخ خطی داشتیم که به نظر می آمد برای دانشجو دشوار است، هرچند امیدوارم در نهایت بتواند به نتیجه مطلوبی برسد. حالا فکر می کنم دانشجویان این بخش می توانند روی یک نسخه مهم که دست کم پنجاه یا حتی نسخه بیشتر از آن هست کار بکنند و روی تفاوت این نسخه ها از منظر کلی کار کنند. مثلا کتاب جامع المقاصد کرکی، دهها نسخه دارد که می شود روی آنها، اجازاتی که مربوط به آنهاست و حتی بیشتر، نقش آنها از زمانی که پدید آمده ان تا زمان حاضر، نسبت به شروحی که نوشته شده، و تاثیری که در آثار بعدی داشته اند کار بکنند. برای مثال، حدیقه الشیعه اردبیلی دهها نسخه دارد که هم تفاوت دارند، هم در باره آنها بحثهای مهمی هست و هم حواشی و نکاتی در آنها هست که می تواند مورد بررسی قرار گیرد. در واقع بررسی سرنوشت یک نسخه و یا یک کتاب بر اساس نسخ خطی آن موضوع جالبی است. این به خصوص در باره کتابهایی است که نسخه های فراوان دارند. اما گاه در باره یک نسخه مهم هم می شود کارهایی انجام داد، این مخصوص مواردی است که آن نسخه وضعیت استثنایی داشته باشد. برای مثلا حاشیه نویسی ها، یا اجازات فراوان روی آن باشد. به نظرم برای این گرایش نوپا باید بیشتر اندیشید و دانشجویان را راهنمایی کرد. البته اعتقاد من این است که باید تلاش کرد خود دانشجو موضوعش را انتخاب کند. دادن موضوع به دانشجو بستن راه تعمق و تامل به روی دانشجوست. از آن بدتر تحمیل موضوع به دانشجو ست که برخی از دانشگاه ها این کار را می کنند و به رغم مخالفت دانشجو اصرار دارند که طرح های پژوهشی خود را به دانشجو تحمیل کنند. به نظرم این اصل باید مصوب باشد که هیچ گروهی حق ندارد موضوعی را به دانشجو تحمیل کند و او را در شرایطی قرار دهد که مجبور باشد موضوعی را ناخواسته بپذیرد.
@jafarian1964

معمول «نسخه اساس» است، به وضوح میبینیم،دانشجو به جای اینکه هشتاد درصد انرژی و تأکیدش بر روش کار باشد، نود درصد، درگیر متن است! یا برای مثال دانشجوی دکتری که متنی را برای تصحیح برداشته، به جای اینکه هشتاد درصد وقت و انرژی اش را برای مقدمه رساله اش بگذارد که تحلیل محتوا و روش شناسی مولف و اثر و استخراج نکات بدیع و
ارائه نظریه ای جدید درباره موضوعات این چنینی و نیز تبیین علمی روند کار و روش تنقیدی خود در فرایند تصحیح باشد (میدانیم در جهان امروز، نقطه ثقل دوره دکتری، تاکید بیشتر بر روش شناسی است = اصالت روش)، تمام وقت با کلنجار رفتن وی با متن و.خوانش و مفهوم آن ووو میگذرد، البته باید اعتراف نمود، از آنجا که شاکله ذهنی اساتید دانشگاههای ما متن محور است (اصالت متن)، دانشجو هم به تبع این خصیصه، تنها چیزی که خیلی اهمیت میدهد متن است تا روش ... با پوزش از تطویل??

✅ مقدمه مقدمه مقدمه!
هميشه برخي استادان مکرراً گفته اند، مثلا در رساله دکتري، 30 تا 40% کار دانشجو با متن است (يعني يک سوم انرژي و کار آن دانشجو) و باقي دو سوم اررش کار دانشجو مقدمه اثر است چيزي که متأسفانه بسيار بسيار در حاشيه برگزار ميشود و دانشجو فکر ميکند کار اصلي اش فقط متن است و فرايند تصحيح، در حالي که به اعتقاد اين کمترين، آوردگاه موضوع تصحيح، مقدمه آن است که دو سوم انرژي و وقت دانشجو را به خود اختصاص خواهد داد و نکته مهمتر اينکه مقدمه متن تصحيح شده چيزي نيست که بشود بعد از اتمام کار متن به سراغ آن رفت و به سرعت متني نوشت و مقاله اي هم از آن براي نشر استخراج نمود، بلکه مقدمه طي دوره نگارش رساله به تدريج با نکاتي که دانشجو از درون متن استخراج ميکند، نوشته ميشود و اين به نظرم چيزي است که به سختي مورد غفلت قرار گرفته است و حداقل باور بنده اين است که برگزاري نفسِ فرايند تصحيح متن، فراتر از کارشناسي ارشد نميتواند باشد و رساله دکتري، به جز مقوله تصحيح که ناگزير از آنيم، تمرکز و مانور اصلي اش روي مقدمه تحليلي و مباحث متن پژوهي و بلکه فرا متني مستخرج از متن است و تنها اينجا است که توانايي يک دانشجو ميتواند مورد محک و ارزيابي و سنجش حقيقي اساتيد قرار گيرد و لاغير?

ایرج افشار عصبانی شد و گفت این چه وضع دانشجوی دکتری است!

تصحیح متن جایگاهی در آموزش دانشگاهی ما ندارد؛ تنها در اندکی از دانشکده‌ها است که می‌بینیم به ذوق مدیران گروه‌ها ۲ واحد اختیاری تصحیح متن برای دانشجویان درنظر گرفته شده است. به نظر شما چرا اهمیتی که باید به فنّ تصحیح متن داده شود، در دانشکده‌های ادبیات به چشم نمی‌خورد؟

پاسخ این پرسش را باید مسوولان دانشگاهی و استادان رشتۀ زبان و ادبیات فارسی بدهند. من این را می‌توانم بگویم که به‌جز برخی دانشجویانی که خودشان علاقه‌مند هستند و مطالعه دارند و خوب کار کرده‌اند، بسیاری از دانشجویانی که در رشته‌های علوم انسانی درس می‌خوانند، پایه و مایۀ ضعیفی دارند. تا زمانی که استاد حائری زنده بودند، من در کتابخانۀ مجلس زیاد نزد ایشان می‌رفتم و در همان اتاق ایشان می‌نشستم و کتابِ خطی را که می‌خواستم، می‌خواندم. خب، ایشان مراجعه‌کنندگان زیادی داشتند و من می‌دیدم که بسیاری از دانشجویان ادبیات یا تاریخ می‌آمدند و می‌خواستند تز دکتری خودشان را تصحیح یک نسخۀ خطی انتخاب کنند، درحالی‌که تا آن لحظه هنوز یک نسخۀ خطی را ندیده بودند. این دانشجویان از آقای حائری می‌خواستند که در همان لحظه یک موضوع برای پایان‌نامۀ دکتری به آنان معرفی کند. مگر می‌شود، موضوع پایان‌نامۀ دکتری را در دَه دقیقه تعیین کرد؟! همین سهل‌انگاری متأسفانه بسیار به دانشجوها و روند کار علمی ما ضربه زده است. یک بار هم حدود دَه یازده سال پیش من نزد استاد ایرج افشار در گنجینۀ پژوهشی ایرج افشار در کتابخانۀ دایرةالمعارف بزرگ اسلامی نشسته بودم که یک دختر خانمی که دانشجوی دکتری رشتۀ ادبیات فارسی بود، آمد خدمت ایشان و سلام کرد و به استاد افشار گفت که من یک موضوعی برای پایان‌نامۀ دکتری می‌خواهم و لطف کنید، همین الآن آن را به من بگویید. من برای نخستین بار دیدم که آقای افشار که همیشه خیلی با ملایمت و با صبر و حوصله پاسخ دانشجویان را می‌داد، عصبانی شد و گفت که شما آمده‌اید و ظرف یک دقیقه از من موضوع می‌خواهید؟! آخر این چه وضع دانشجوی دکتری است؟! و استادِ شما چقدر سهل‌انگار است!

از مصاحبه آقای آل داود👆👆👆👆

مستحضرید که تحصیح متون کاری کاملا تخصصیست و این اشتباهست که بخواهیم هر متنی را که مرتبط با رشته دانشجو باشد برای تصحیح به عنوان رساله به او بدهیم. مثلا دانشجوی ادبیاتی که تا بحال نسخه خطی ندیده است چکونه می تواند یک نسخه را که صرفا مرتبط با ادبیات است به عنوان رساله تحقیق کند؟ وقتی اساتید مشاور راهنمای همین رشته ها هم سررشته چندانی در امر تصحیح و نسخه شناسی ندارند (و البته چون رشته تخصصی آن ها نیست انتظاری هم نیست که اطلاعاتی داشته باشند) دیگر وضعیت رساله تصحیحی روشنست.
این هم که می فرمایید کار ماندگار می شود کلا در کشور با وضعیت دیگری مواجه هستیم که به خوبی می دانید

تقریبا و به طور روزانه، هم حضورا و هم به صورت ایمیل، درخواست هایی از سوی دانشجویان برای کمک به انتخاب موضوع پایان نامه و رساله مطرح می شود. اخیرا هم دانشجوی دکتری محترمی باز همین درخواست را فرستاده بود. بنده این پاسخ را برای ایشان نوشتم که شاید برای دوستان دانشجوی دیگر هم سودمند باشد:

حقیقت ما برای دانشجوی ارشد هم ارائه موضوع را صلاح نمی دانیم و از او می خواهیم خودش موضوع یا موضوعاتی را پیشنهاد بدهد چه برسد به دانشجوی دکتری، مگر این که دانشجو خیلی ضعیف باشد که مسلما شما چنین نیستید. علت این رویه ما هم روشن است. دانشجو باید حتی پیش از تحصیل در دوره دکتری ایده ای داشته باشد و این ایده فرض ورود به دکتری باشد چنان که در برخی از دانشگاه های دنیا چنین است که دانشجوی دکتری را با پیشنهاد موضوع رساله می پذیرند. اگر نه لااقل در طول تحصیل باید به ایده ای که قابل پژوهش باشد برسد. من فکر می کنم لازم است شما مروری بر متون درسی و مقالات کلاسی و جز آن که که در سالهای تحصیل نوشته اید داشته باشید و از بین آنها زمینه ای را برای انتخاب رساله در پیش بگیرید. طبعا برای مشاوره، من هم خدمت شما هستم. به نظر بنده، گروه ها یا مراکزی که موضوع تحقیق آماده به دانشجو می دهند به دانشجو و به علم ستم می کنند. سابقا دیده بودم که مرکزی در قم، لیست موضوعاتش را کنار اتاق کار رسیدگی به امور پایان نامه ها زده بود تا دانشجو یکی را انتخاب کند! شما لطفا فهرستی از موضوعاتی که مد نظرتان هست و این را باید ضمن مطالعه چند ماهه بدست آورده باشید ارائه دهید تا بنده مانند برخی از اساتید دیگر بتوانم با توجه به تجربه اندک، به شما مشورت بدهم. منتظر عناوین پیشنهادی شما هستم.
@jafarian1964

طی سالهایی که در گروه تاریخ دانشگاه تهران، با دانشجویان گرایش اسناد و مدارک آرشیوی کار می کنم، و البته بنده کمتر درس تخصصی برای آنها داشته ام و بیشتر در نگارش پایان نامه ها مشارکت کرده ام، دریافته ام که آنها از نظر خواندن متن اسناد مشکل دارند. اما مشکل بالاتر، تحلیل این اسناد به لحاظ محتوایی و استفاده بهینه از آنها به مثابه یک فکت تاریخی است. اما بالاتر از اینها، انتخاب موضوع است، موضوعی که بتواند فراگیر باشد و مجموعه ای از اطلاعات بدست آمده از متن اسناد مربوط به آن، عناصر درونی آن موضوع را به یکدیگر پیوند داده و نکته ای تاریخی را با اتکای به اسناد روشن کند. از نظر سخت افرازی، آنها اغلب دسترسی به اسناد ندارند یا اگر دارند، کلید واژه های موجود نمی تواند به آنها کمک جدی کند. در واقع، بیشتر آنها در تنگنای انتخاب موضوع هستند و یک دلیلش هم این است که می خواهند موضوعات صریح و روشن داشته باشند. آنها علاوه بر اسناد می توانند روی نسخ خطی کار کنند. اخیرا موضوعی با عنوان سهم کاشان در تولید نسخ خطی داشتیم که به نظر می آمد برای دانشجو دشوار است، هرچند امیدوارم در نهایت بتواند به نتیجه مطلوبی برسد. حالا فکر می کنم دانشجویان این بخش می توانند روی یک نسخه مهم که دست کم پنجاه یا حتی نسخه بیشتر از آن هست کار بکنند و روی تفاوت این نسخه ها از منظر کلی کار کنند. مثلا کتاب جامع المقاصد کرکی، دهها نسخه دارد که می شود روی آنها، اجازاتی که مربوط به آنهاست و حتی بیشتر، نقش آنها از زمانی که پدید آمده ان تا زمان حاضر، نسبت به شروحی که نوشته شده، و تاثیری که در آثار بعدی داشته اند کار بکنند. برای مثال، حدیقه الشیعه اردبیلی دهها نسخه دارد که هم تفاوت دارند، هم در باره آنها بحثهای مهمی هست و هم حواشی و نکاتی در آنها هست که می تواند مورد بررسی قرار گیرد. در واقع بررسی سرنوشت یک نسخه و یا یک کتاب بر اساس نسخ خطی آن موضوع جالبی است. این به خصوص در باره کتابهایی است که نسخه های فراوان دارند. اما گاه در باره یک نسخه مهم هم می شود کارهایی انجام داد، این مخصوص مواردی است که آن نسخه وضعیت استثنایی داشته باشد. برای مثلا حاشیه نویسی ها، یا اجازات فراوان روی آن باشد. به نظرم برای این گرایش نوپا باید بیشتر اندیشید و دانشجویان را راهنمایی کرد. البته اعتقاد من این است که باید تلاش کرد خود دانشجو موضوعش را انتخاب کند. دادن موضوع به دانشجو بستن راه تعمق و تامل به روی دانشجوست. از آن بدتر تحمیل موضوع به دانشجو ست که برخی از دانشگاه ها این کار را می کنند و به رغم مخالفت دانشجو اصرار دارند که طرح های پژوهشی خود را به دانشجو تحمیل کنند. به نظرم این اصل باید مصوب باشد که هیچ گروهی حق ندارد موضوعی را به دانشجو تحمیل کند و او را در شرایطی قرار دهد که مجبور باشد موضوعی را ناخواسته بپذیرد.
@jafarian1964

یک بار دیگر در باره رساله های دکتری
چند روز قبل که در باره رساله های دکتری صحبت شد، عرض کردم که تحمیل موضوع بر دانشجو را نمی پسندم. دوستمان جناب کمالیان به طرح های علمی جامعی اشاره کردند که استادان دارند و با مشارکت دادن دانشجویان در آن و هدایت شان برای کمک به این طرح ها، آن هم با نگارش رساله های دکتری، امکان پیشرفت را فراهم می کند.
بنده فرض می کنم اصل این سخن درست باشد، پرسشم این است که چند درصد از استادان فعلی ما، طرح های جامع علمی و گسترده دارند که بتوانند دانشجویان را در آن مشارکت داده و به پیشرفت علم کمک کنند؟ به نظرم در این باره تردید جدی وجود دارد. در واقع نباید به خاطر موارد نادر، چنین توصیه ای را در سطح عمومی پیشنهاد کرد.
فرضا که آن نظر درست باشد، تنها ممکن است این وضعیت در رشته های فنی مصداق یابد که تقریبا مفهوم علم واضح، تعریفش روشن، متدها معلوم و تکلیف خروجی ها و معیارهای سنجش درستی آنها آشکار و تعریف شده است. حال آن که در علوم انسانی، آن هم در ایران، به قدری آشفتگی موجود دارد که امکان فهم این که استاد یا استادانی یک طرح جامع مفهوم و معقول دارند، و الزاما دانشجویان دکتری را در آن مشارکت دهند، بسیار دشوار است. در واقع، استادان در علوم انسانی، چنان تفاوت مشرب فلسفی و دینی و انسانی دارند که اساسا امکان این که به یک تعریف روشن و مشخص جهت علمی بودن آن طرحها برسیم، وجود ندارد.
از سوی دیگر، برخی از استادان، گرایش های پژوهشی ویژه و حوزه های مورد علاقه خاص خود دارند و مرتب و به هر دلیل، سعی می کنند دانشجویان را به اسم گسترش در یک حوزه مشخص، وارد مسیر تکراری خود کنند. چه دلیلی دارد که در باره یک موضوع با اندک تفاوت، چندین دانشجوی دکتری وارد شده و خروجی های تکراری صرفا با اندک تفاوت در اختیار قرار گیرد؟ بنده چندین نمونه دارم که صرفا به خاطر این که می تواند اشاره ای مشخص به برخی از استادان باشد، از ذکر آنها خودداری می کنم.
نکته اساسی این که بنده به خلاقیت ذهن دانشجوی دکتری ایمان دارم. مشروط به آن که وقت بگذارند. دانشجو باید با مشورت استاد، در حوزه مورد علاقه خود آن هم پس از مطالعه چندین ماهه، دست به خلاقیت و ابتکار زده و معضل و مشکلی را حل و به پرسشی دقیق پاسخ دهد، آنچنان که بتوان گفت در آن زمینه، پیشرفتی حاصل شده است.
مشکل اصلی این است که ما به دلیل تکراری کردن کار دانشجویان، راه پیشرفت علم را در حوزه علوم انسانی سد می کنیم و این تعداد اندک دانشجوی دکتری که باید راه علم را باز کنند، در زمینه مشخصی میخکوب می کنیم.
توصیه دیگر بنده این است که موضوعاتی شفاف به دانشجویان داده شود که بتوانند آنها را نقادی کنند. معنای این توصیه این است که موضوعات حساس دینی و مذهبی که خط قرمزهای فراوان دارد، در اختیار دانشجویان قرار نگیرد، زیرا عملا به خاطر وجود حریم های خاص، امکان حلاجی و نقادی آن وجود ندارد. به عبارت دیگر دانشجو نباید موضوعی انتخاب کند که یکسره مجبور باشد از موضعی مشخص و از پیش تعیین شده دفاع کند. در موضوعا ت تاریخی ـ مذهبی معمولا این دشواری وجود دارد. این که دانشجو نتواند نقادی کند، عملا از اهداف تمرین علمی در سطح بالا باز می ماند.
به نظر می رسد اگر رساله های دکتری، کارهای توصیفی باشد ـ هرچند اگر جامع و دقیق باشد می تواند پیشرفتی به حساب آید ـ اما در واقع، باید تلاش کرد تا پایان نامه، صرفا در حول و حوش یک پرسش دقیق و برای طرح یک زمینه کاملا تازه باشد. هر دانشجوی دکتری باید یک معضل را در یک زمینه مشخص حل کند، و پس آن هم، کارهای مشابه در آن زمینه، به مولفان بیرون از حوزه رساله نویسی دانشگاهی واگذار شود، نه آن که مشابه آن موضوع دوباره به دانشجوی دیگری واگذار شود. به نظر می رسد دانشجوی جدید باید عرصه تازه ای را فتح کند و به همین ترتیب، رساله های دانشگاهی، نوک پیکان پیشرفت علم باشد.
دانشجویان دکتری ما، که باید تمام وقت در دانشگاه باشند، و اما گاه چندین ماه حتی برای یک بار به گروه مراجعه نمی کنند. سیستم فعلی دانشگاه امکان حل این مشکل را ندارد. به علاوه، مشکلات زندگی دانشجویانی که هیچ حقوق یا کمک هزینه ای دریافت نمی کنند، اجازه این حضور مرتب را نمی دهد. نتیجه آن است که دانشجو طی دو تا سه سال، بیشتر وقتش را صرف کارهای دیگر می کند و فقط چند ماه آخر را به این کار اختصاص داده با عجله آن را جمع و جور می کنند. این قاعده البته کلیت ندارد، اما با توجه به عدم حضور، امکان این که آنها یک مسیر تعریف شده را زیر نظر استاد طی کنند وجود ندارد. دیده شده است که یک دانشجوی دکتری، حتی بیش از یک معلم رسمی، ساعات تدریس دارد یا در یک یا چند جا به کار اداری و مدیریتی مشغول است. از چنین دانشجویی چه انتطاری برای یک کشف علمی می توان داشت. به نظرم انتظار بیهوده ای است، چیزی که ما هر روزه با آن درگیر هستیم.
@jafarian1964

استاد! شما برای موضوع پایان نامه یا رساله دکتری من چه موضوعی را پیشنهاد می کنید؟

این سوالی است که دانشجویان تقریبا هر روزی که استاد در دانشگاه باشد، حضورا یا از طریق تلفن، ایمیل و تلگرام ـ که حالا از همه راحت شده ـ می پرسند. وقتی از دانشجو می پرسید که در چه زمینه ای کار کرده اید و خودت به چه حوزه ای و موضوعی فکر می کنید؟ می گوید، خوب شمال افریقا، یمن، عراق، هند و ماوراءالنهر و قفقاز و... اینها. از دوره های میانی تا معاصر... از ایشان می پرسید، خوب، آیا در این زمینه مطالعه ای هم کرده اید؟ می گوید، خیر، آماده ام از محضر شما استفاده کنم که اهل تجربه هستید. لطفا موضوعی به من پیشنهاد بدهید.
البته در اینجا دانشجویان بر دو تقسیم می شوند، یک گروه آنها که وقتی برایشان توضیح می دهید که آقا یا خانم محترم، شما باید برای انتخاب موضوع چند ماه زحمت بکشید، مطالعه کنید، سرنخی بدست آورید، آن هم در یک حوزه مشخص تاریخی، با گرایش خاص در آن و جز اینها، بلی، این گروه بلافاصله مطلب را می گیرند و می روند. اما گروهی دیگر، وقتی شما همه توضیحات را می دهید، در پایان می گویند: استاد! شما موضوعی به ذهنتان نمی رسد که کار من راحت انجام شود. من از کارهای زندگی ام عقب افتاده ام، حالا هم که یک سال از دکتری کم کرده اند، مشکلات دیگری هم دارم ... البته گاهی حق دارد و گاهی فهم ندارد. هر دو احتمال هست. بعد هم این استاد نشد یک استاد دیگر....
در درجه اول، من فکر می کنم، ما نتوانسته ایم، مفهوم پایان نامه یا رساله دکتری را که باید چگونه باشد به دانشجو تفهمیم کنیم. البته این «ما» خیلی وسیع است، شامل همه استادان این دانشجو، نظام آموزشی، فرهنگ عمومی علمی در جامعه، و بسیاری از مسائل دیگر. این ما هرچه باشد، در نتیجه فرقی ندارد. عجالتا این دانشجو، معنای علم، شفافیت آن، نقش خودش به عنوان یک نخبه ای که توانسته به موقعیت دانشجویی دکتری برسد، و انتظاری که علم و بستر جاری آن از او دارد را درک نمی کند. دانشجویی که این طور دربدر دنبال موضوع می گردد، معلوم است که هیچ کدام از عناوین درسی اصلی خود را خوب نخوانده است. اگر خوانده بود می فهمید که آن موضوع، تا کجا پیش رفته و وظیفه یک دانشجو این است که جز یاد گرفتن مقدمات در آن علم، می بایست به فکر تکمیل آن دانش و تقویت آن برای رساندنش به دست دانشجوی نسل بعد از خودش باشد.
راستش، شاید در علوم فنی و ریاضی این کار راحت باشد، چنان که یک دانشجوی دکتری فنی سه تا پنج ماه برای رسیدن به یک موضوع، یک سره کار می کند، بسا دانشجویان پزشکی هم همین طور (هرچند آنجا هم ممکن است مشکلاتی باشد)، اما دانشجوی علوم انسانی، با همه شرافت ذاتی و زبانی و اما کم رتبتی که این علوم در جامعه ما دارد، گرفتاری های فراوانی دارد. اولا این علوم شفافیت لازم را ندارد. ثانیا بسیاری از حوزه های آن، حتی به پله های اول از آنچه بتوان اسمش را دانش گذاشت نرسیده است. ثالثا هزار جور متولی دارد و سخنرانانی در جامعه داریم که هر روز در باره ابعاد همه موضوعات علوم انسانی افاضه می کنند، و مهم تر این که اصلا شاید برخی آنها را علم ندانند، یا بگویند همه این امور در دین آمده و نیازی به تجدید فکر در آنها نیست، به هر حال، این دشواری ها وجود دارد. البته برخی از حوزه های همین علوم انسانی و اجتماعی به حدی پیچیده شده که دیگر این ادعاها در باره آن راهی ندارد. به علاوه، برخی بخش های آن بسیار ذهنی است و درگیری با منافع سیاسی و اجتماعی کسان مهم هم ندارد. بنابرین اگر دانشجویان به سراغ آنها بروند راحت تر هستند و حتما این کار را بکنند.
نکته دیگر این است که دانشجو، باید توجه داشته باشد که پیشرفت علم در رشته و گرایش و موضوع انتخابی او نهایت اهمیت را دارد، نه فایده روزمره آن. البته ممکن است اینها بر یکدیگر منطبق شود اما هدف اول علم، و تلاش دانشجو برای پیشبرد آن است. دانشجو در کارشناسی ارشد راه تحقیق را یاد گرفته یا باید گرفته باشد، اما در دکتری، باید به پیشرفت علم در جامعه کمک کند و الا باید او را بیرون انداخت و اجازه استفاده از امکانات را به او نداد. مشکل ما این است که ما باید دانشجوی دکتری را برای پیشرفت علم بگیریم نه صرفا تربیت او به عنوان یک معلم عادی، کاری که الان هدف اصلی از نظام آموزشی ماست.
خوب، این همه دانشجوی سردرگم، حالا بدنبال آن هستند که کسی برای آنها پایان نامه شان را بنویسد، بعد هم راهی خیابان انقلاب شده، یا کانال های ارتباطی نامرئی اما کاملا مشخص را دنبال می کنند و افراد مورد علاقه خود را برای نگارش می یابند. این موارد اندک نیست، و پیدا کردن یک اعلامیه در خیابان برای تکمیل پایان نامه اصلا کار دشواری نیست. مهم این است که برای اصل آن فکری بشود. در هر حال اسباب آبروریزی است.
@jafarian1964

دانشگاه را پایان نامه محور کنیم
1. بنده فکر می کنم نوشتن یک پایان نامه یا رساله، برای دانشجوی ارشد یا دکتری، مهم ترین مرحله تحصیلی برای یک دانشجوست. دانشجو، با نوشتن رساله، خود را محک می زند، و همه تصمیماتی که برای او به خصوص از جهت شغلی گرفته می شود، باید بر اساس پایان نامه او باشد. این را اگر به عنوان یک اصل بپذیریم، نوع نگاهمان به کار استاد و دانشجو تغییر می کند و بهتر می شود.
2. حاصل کار دانشجو بعد از سالهای درس خواندن، نگارش رساله و پایان نامه است، و بنابرین، این خروجی، متعلق به جامعه بوده و برای همین، و این که هزینه زیادی برای این دانشجو صرف شده، باید با بهترین کیفیت ارائه شود. مسلما اگر پایان نامه ضعیف باشد، خسارت زیادی برای دانشگاه و جامعه خواهد بود. ارزیابی او در نهایت با پایان نامه است و باید راه های تازه برای ارزیابی او از این طریق تعریف و برای شغل های بعدی او در نظر گرفته شود.
3. نه تنها ارزیابی دانشجو، بلکه ارزیابی یک دانشگاه، یک دانشکده، و یک استاد، عمدتا باید روی بررسی پایان نامه باشد. عناوین، روش کار دانشجو و استاد، تعداد مقالات چاپ شده از آن، و حتی یک داوری کلان در باره مجموعه پایان نامه های یک دانشکده، آن هم با معیارهای منظم و مشخص و آماری و کیفی، باید معیار تعلق بودجه به آن دانشکده باشد.
4. به نظرم شکل فعلی پایان نامه نویسی، دست کم برای همه رشته ها مطلوب نیست و بیشتر مثل نوشتن یک کتاب با بند و بیل اغلب بیهوده است. نگارش یک اثر مدون، البته خوب است، اما مهم تر از همه آن است که خروجی کار یک کار نو و اجتهادی باشد. شاید بهتر باشد در یک زمینه خاص، به جای یک رساله مفصل، دانشجوی دکتری ، سه مقاله پژوهشی و دو ارائه جدی داشته باشد، و همان بجای پایان نامه پذیرفته شود. دانشجوی ارشد هم می تواند دو مقاله علمی پژوهشی با یک ارائه داشته باشد. شاید در رشته های هنر، باید پایان نامه را جور دیگری تعریف کرد. فنی هم همین طور است.
5. فارغ از این که پیشنهاد بالا پذیرفته شود یا خیر، و در شرایط فعلی، بهتر است تصویب شود که هر دانشجوی ارشد مانند دکتری، باید دست کم یک مقاله اش را در یک مجله معتبر علمی پژوهشی یا دست کم ترویجی منتشر کند، یا بخشی از محتوای رساله اش را در یک همایش ارائه دهد. مهم این است که کار دانشجوی ارشد هم، مثل دانشجوی دکتری، کاری تازه و قابل عرضه برای حل یک مسأله باشد.
6. بسیاری از استادان راهنما و مشاوران، وقت کافی برای پایان نامه ها نمی گذارند. این یکی از دلایل اصلی روی آوردن دانشجو به استادان یا شبه استادانی است که بیرون دانشگاه می توانند به او کمک کنند. باید برای این کار فکری کرد تا دانشجو به سراغ منابع غیر متخصص، اما حرفه ایدر پایان نامه نویسی نرود.
7. به نظر می رسد امتیازات استادان راهنما درارتباط با کارشان باید از نو تعریف شود. کار مشترک به معنای واقعی مشترک میان استاد و دانشجو باشد. البته تعداد استادان کم است که در این زمینه باید جبران و بر شمار استادان [ضمن کم کردن دانشجو در سراسر کشور] افزوده شود، و استادان بیشتری بکار گرفته شوند. یک استاد، نه به کلاس های زیاد که در آنها کار معلمی می کند، بلکه به همکاریش با دانشجو در نوشتن تحقیقات کلاسی و پایان نامه ای باید ارزیابی شود.
8. به نظر من شکل گیری «نهادهای کمک پژوهشی» برای یاری رساندن به دانشجوی در حال نگارش رساله، در بیرون دانشگاه عیبی ندارد، زیرا کمک مهمی به دانشجویانی است که در نگارش و پژوهش ضعیف هستند. در واقع، مانند مراکزی که در جریان کنکور به دانشجویان آموزش های بیشتری می دهند، و برای جلوگیری از کارهای زشت نگارش رساله و پایان نامه به شکل غیر رسمی، مراکزی متشکل از استادن برجسته باشد که بتواند در نگارش پایان نامه و تحقیقات دانشجویی خارج از چارچوب رسمی دانشگاه کمک کند. این کار قواعد خاص خود را می خواهد اما باید آزاد و بدون دخالت باشد. دانشگاه خروجی را ببیند و بتواند ثابت کند که متعلق به دانشجو است.
@jafarian1964

دانشگاه را پایان نامه محور کنیم/ دکتر رسول جعفریان
1. بنده فکر می کنم نوشتن یک پایان نامه یا رساله، برای دانشجوی ارشد یا دکتری، مهم ترین مرحله تحصیلی برای یک دانشجوست. دانشجو، با نوشتن رساله، خود را محک می زند، و همه تصمیماتی که برای او به خصوص از جهت شغلی گرفته می شود، باید بر اساس پایان نامه او باشد. این را اگر به عنوان یک اصل بپذیریم، نوع نگاهمان به کار استاد و دانشجو تغییر می کند و بهتر می شود.
2. حاصل کار دانشجو بعد از سالهای درس خواندن، نگارش رساله و پایان نامه است، و بنابرین، این خروجی، متعلق به جامعه بوده و برای همین، و این که هزینه زیادی برای این دانشجو صرف شده، باید با بهترین کیفیت ارائه شود. مسلما اگر پایان نامه ضعیف باشد، خسارت زیادی برای دانشگاه و جامعه خواهد بود. ارزیابی او در نهایت با پایان نامه است و باید راه های تازه برای ارزیابی او از این طریق تعریف و برای شغل های بعدی او در نظر گرفته شود.
3. نه تنها ارزیابی دانشجو، بلکه ارزیابی یک دانشگاه، یک دانشکده، و یک استاد، عمدتا باید روی بررسی پایان نامه باشد. عناوین، روش کار دانشجو و استاد، تعداد مقالات چاپ شده از آن، و حتی یک داوری کلان در باره مجموعه پایان نامه های یک دانشکده، آن هم با معیارهای منظم و مشخص و آماری و کیفی، باید معیار تعلق بودجه به آن دانشکده باشد.
4. به نظرم شکل فعلی پایان نامه نویسی، دست کم برای همه رشته ها مطلوب نیست و بیشتر مثل نوشتن یک کتاب با بند و بیل اغلب بیهوده است. نگارش یک اثر مدون، البته خوب است، اما مهم تر از همه آن است که خروجی کار یک کار نو و اجتهادی باشد. شاید بهتر باشد در یک زمینه خاص، به جای یک رساله مفصل، دانشجوی دکتری ، سه مقاله پژوهشی و دو ارائه جدی داشته باشد، و همان بجای پایان نامه پذیرفته شود. دانشجوی ارشد هم می تواند دو مقاله علمی پژوهشی با یک ارائه داشته باشد. شاید در رشته های هنر، باید پایان نامه را جور دیگری تعریف کرد. فنی هم همین طور است.
5. فارغ از این که پیشنهاد بالا پذیرفته شود یا خیر، و در شرایط فعلی، بهتر است تصویب شود که هر دانشجوی ارشد مانند دکتری، باید دست کم یک مقاله اش را در یک مجله معتبر علمی پژوهشی یا دست کم ترویجی منتشر کند، یا بخشی از محتوای رساله اش را در یک همایش ارائه دهد. مهم این است که کار دانشجوی ارشد هم، مثل دانشجوی دکتری، کاری تازه و قابل عرضه برای حل یک مسأله باشد.
6. بسیاری از استادان راهنما و مشاوران، وقت کافی برای پایان نامه ها نمی گذارند. این یکی از دلایل اصلی روی آوردن دانشجو به استادان یا شبه استادانی است که بیرون دانشگاه می توانند به او کمک کنند. باید برای این کار فکری کرد تا دانشجو به سراغ منابع غیر متخصص، اما حرفه ایدر پایان نامه نویسی نرود.
7. به نظر می رسد امتیازات استادان راهنما درارتباط با کارشان باید از نو تعریف شود. کار مشترک به معنای واقعی مشترک میان استاد و دانشجو باشد. البته تعداد استادان کم است که در این زمینه باید جبران و بر شمار استادان [ضمن کم کردن دانشجو در سراسر کشور] افزوده شود، و استادان بیشتری بکار گرفته شوند. یک استاد، نه به کلاس های زیاد که در آنها کار معلمی می کند، بلکه به همکاریش با دانشجو در نوشتن تحقیقات کلاسی و پایان نامه ای باید ارزیابی شود.
8. به نظر من شکل گیری «نهادهای کمک پژوهشی» برای یاری رساندن به دانشجوی در حال نگارش رساله، در بیرون دانشگاه عیبی ندارد، زیرا کمک مهمی به دانشجویانی است که در نگارش و پژوهش ضعیف هستند. در واقع، مانند مراکزی که در جریان کنکور به دانشجویان آموزش های بیشتری می دهند، و برای جلوگیری از کارهای زشت نگارش رساله و پایان نامه به شکل غیر رسمی، مراکزی متشکل از استادن برجسته باشد که بتواند در نگارش پایان نامه و تحقیقات دانشجویی خارج از چارچوب رسمی دانشگاه کمک کند. این کار قواعد خاص خود را می خواهد اما باید آزاد و بدون دخالت باشد. دانشگاه خروجی را ببیند و بتواند ثابت کند که متعلق به دانشجو است.
@jafarian1964

@UT_Central_Library

یک نسخه از کتاب بالا در یمن است که خیلی سال پیش آن را دیدم و نسخه ای هم در کتابخانه برلین است که سال ۲۰۱۲ آن را در آنجا یافتم و از آن عکسی گرفتم. نسخه مهم و اقدم آن در آمبروزیاناست که عکس آن را هم دارم. این کتاب باید تصحیح و منتشر شود. مدتی پیش به فاضل محترم آقای موسوی بروجردی پیشنهاد کردم کتاب را منتشر کنند. یک تحقیقی از این متن سال ها پیش به عنوان رساله دکتری در غرب صورت گرفت اما هنوز چاپ نشده است. دو نسخه یمن و برلین همدیگر را تکمیل می کنند. نسخه آمبروزیانا بسیار کهن است و البته کامل نیست. نسخه ریشه های مشترک با اخبار صفین نصر بن مزاحم دارد اما به نظر می رسد که تحریری است که در آن از روایات نسخه های دیگر هم استفاده شده. باید کسی جدی روی این متن مهم و ارزشمند شیعی کار کند. در کانال نسخه های خطی عکس یک برگ آن را گذاشتم که می بینید.

یک نسخه از کتاب بالا در یمن است که خیلی سال پیش آن را دیدم و نسخه ای هم در کتابخانه برلین است که سال ۲۰۱۲ آن را در آنجا یافتم و از آن عکسی گرفتم. نسخه مهم و اقدم آن در آمبروزیاناست که عکس آن را هم دارم. این کتاب باید تصحیح و منتشر شود. مدتی پیش به فاضل محترم آقای موسوی بروجردی پیشنهاد کردم کتاب را منتشر کنند. یک تحقیقی از این متن سال ها پیش به عنوان رساله دکتری در غرب صورت گرفت اما هنوز چاپ نشده است. دو نسخه یمن و برلین همدیگر را تکمیل می کنند. نسخه آمبروزیانا بسیار کهن است و البته کامل نیست. نسخه ریشه های مشترک با اخبار صفین نصر بن مزاحم دارد اما به نظر می رسد که تحریری است که در آن از روایات نسخه های دیگر هم استفاده شده. باید کسی جدی روی این متن مهم و ارزشمند شیعی کار کند. در کانال نسخه های خطی عکس یک برگ آن را گذاشتم که می بینید.

معمول «نسخه اساس» است، به وضوح میبینیم،دانشجو به جای اینکه هشتاد درصد انرژی و تأکیدش بر روش کار باشد، نود درصد، درگیر متن است! یا برای مثال دانشجوی دکتری که متنی را برای تصحیح برداشته، به جای اینکه هشتاد درصد وقت و انرژی اش را برای مقدمه رساله اش بگذارد که تحلیل محتوا و روش شناسی مولف و اثر و استخراج نکات بدیع و
ارائه نظریه ای جدید درباره موضوعات این چنینی و نیز تبیین علمی روند کار و روش تنقیدی خود در فرایند تصحیح باشد (میدانیم در جهان امروز، نقطه ثقل دوره دکتری، تاکید بیشتر بر روش شناسی است = اصالت روش)، تمام وقت با کلنجار رفتن وی با متن و.خوانش و مفهوم آن ووو میگذرد، البته باید اعتراف نمود، از آنجا که شاکله ذهنی اساتید دانشگاههای ما متن محور است (اصالت متن)، دانشجو هم به تبع این خصیصه، تنها چیزی که خیلی اهمیت میدهد متن است تا روش ... با پوزش از تطویل🙏💐

معمول «نسخه اساس» است، به وضوح میبینیم،دانشجو به جای اینکه هشتاد درصد انرژی و تأکیدش بر روش کار باشد، نود درصد، درگیر متن است! یا برای مثال دانشجوی دکتری که متنی را برای تصحیح برداشته، به جای اینکه هشتاد درصد وقت و انرژی اش را برای مقدمه رساله اش بگذارد که تحلیل محتوا و روش شناسی مولف و اثر و استخراج نکات بدیع و
ارائه نظریه ای جدید درباره موضوعات این چنینی و نیز تبیین علمی روند کار و روش تنقیدی خود در فرایند تصحیح باشد (میدانیم در جهان امروز، نقطه ثقل دوره دکتری، تاکید بیشتر بر روش شناسی است = اصالت روش)، تمام وقت با کلنجار رفتن وی با متن و.خوانش و مفهوم آن ووو میگذرد، البته باید اعتراف نمود، از آنجا که شاکله ذهنی اساتید دانشگاههای ما متن محور است (اصالت متن)، دانشجو هم به تبع این خصیصه، تنها چیزی که خیلی اهمیت میدهد متن است تا روش ... با پوزش از تطویل🙏💐

✅ مقدمه مقدمه مقدمه!
هميشه برخي استادان مکرراً گفته اند، مثلا در رساله دکتري، 30 تا 40% کار دانشجو با متن است (يعني يک سوم انرژي و کار آن دانشجو) و باقي دو سوم اررش کار دانشجو مقدمه اثر است چيزي که متأسفانه بسيار بسيار در حاشيه برگزار ميشود و دانشجو فکر ميکند کار اصلي اش فقط متن است و فرايند تصحيح، در حالي که به اعتقاد اين کمترين، آوردگاه موضوع تصحيح، مقدمه آن است که دو سوم انرژي و وقت دانشجو را به خود اختصاص خواهد داد و نکته مهمتر اينکه مقدمه متن تصحيح شده چيزي نيست که بشود بعد از اتمام کار متن به سراغ آن رفت و به سرعت متني نوشت و مقاله اي هم از آن براي نشر استخراج نمود، بلکه مقدمه طي دوره نگارش رساله به تدريج با نکاتي که دانشجو از درون متن استخراج ميکند، نوشته ميشود و اين به نظرم چيزي است که به سختي مورد غفلت قرار گرفته است و حداقل باور بنده اين است که برگزاري نفسِ فرايند تصحيح متن، فراتر از کارشناسي ارشد نميتواند باشد و رساله دکتري، به جز مقوله تصحيح که ناگزير از آنيم، تمرکز و مانور اصلي اش روي مقدمه تحليلي و مباحث متن پژوهي و بلکه فرا متني مستخرج از متن است و تنها اينجا است که توانايي يک دانشجو ميتواند مورد محک و ارزيابي و سنجش حقيقي اساتيد قرار گيرد و لاغير🌹

✅ تصحیح متون سهلی ممتنع!

این کمترین، که نزدیک به سه دهه است، حوزه‌های مختلف نسخ خطی را از نزدیک رصد میکند و در برخی از عرصه های متکثر و خطیر نسخ، از دور دستی بر آتش دارد، عرض میکند، مشکل بنیادی در مقوله «تصحیح متون»، نه استاد است و نه دانشجو، بلکه نگاه «سطحی»، «فرودستانه» و «ساده انگارانه» به امر تصحیح متون است، عرصه ای که در دنیای امروز، یکی از پیچیده ترین عرصه های مرتبط با نسخ خطی است. بارها این سخن از اساتید محترم شنیده شده است، به دانشجویی که مطلقا با دنیای نسخ خطی، نه آشنایی داشته و نه دوره ای گذرانده و نه ذهنیتی از آن دارد، پیشنهاد می‌کنند: «شما برای تحقیق دانشگاهیت یک نسخه کار نشده پیدا کن، بی دردسر و راحت کار کن»! در حالی که توجهی ندارند با این پیشنهاد بسیار خطرناک (سهل ممتنع)، هم استاد هم دانشجو و هم بسیاری از کسان را بی جهت گرفتار میکند، کاری که دانشجو باید 70 تا 80% امور را خود پیش ببرد، امورش در اثر این بی اطلاعی، بر دوش دیگران میافتد! به عنوان نمونه دانشجوی دکتری داشتیم، در یکی از شهرها،که زبان عربی نمیدانست، نسخه ای مهم به زبان عربی برای تصحیح برداشته بود، به صراحت عرض کنم، دقیقا یکصد نفر درگیر اتمام رساله این دانشجو بودند، 50 نفر پیوسته در طول دکتری ایشان، هر دو روز دو سه بار، ببخشید چطور مقابله کنم، این کلمه چیست، اینجا را چطور کنم.. مشکلات البته به اینها محدود نبود، ورد نمیدانست ووو خلاصه در طول مدت دو سال پیر این صد نفر درآمد تا این دانشجوی عزیز دفاع کند😊، یعنی موضوع تصحیحی که از مهمترین امور است اگر از ابتدا، «پیش نیاز»ها و «نیاز»های این عرصه تعریف شود، و دانشجو این امور را بگذارند سپس وارد این عرصه شود. البته اشتباه نشود، مراد این نیست دانشجو سؤال نکند، این سؤالها مهم است و امری طبیعی، ولی وقتی 90% امور تصحیح برای دانشجو سؤال باشد این به لحاظ «روش شناسی» دارای اشکال بنیادی است، در این مقوله از سال 82 در وبسایت بساتین بارها و بارها تذکر دادیم از اساتید خواهش کردیم، مقوله تصحیح را اینقدر ساده تلقی نکنند، لطفا لطفا لطفا برای یکصدمین بار از اساتید‌ معزز استدعا داریم، دانشجویی که دوره های آشنایی با نسخ خطی و روشهای تصحیح متون را نگذارنده است، بی جهت وارد دالان پیچیده متلاطم تصحیح متون نکنند، موضوع تصحیح متون، حقیقتاً پیش نیازها و‌ نیازهای متعددی میطلبد و‌ اگر به توصیه شما بزرگواران، چنین‌ دانشجویی با "آزمون‌خطا" وارد این عرصه بشوند‌ که در روند‌ کار، به تدریج با این فرایند آشنا شوند، از آنجا‌که‌ متاسفانه در ایران اساتید فرصت چندانی برای راهنمایی دانشجو ندارند (شاید هم خود‌ این عزیزان، چندان‌ اشرافی به جوانب تصحیح متون ندارند)، دانشجو ناگزیر بایستی نیازهای اطلاعاتی را از طرق مختلف اخذ نماید، عملا با این کار، ضمن اینکه کار دانشجو در نهایت با استانداردهای تصحیح فاصله زیادی‌خواهد داشت، اثرش‌ نیز به‌جهت همین نقائص روشی، بعد از دفاع، به بایگانی کتابخانه دانشگاه سپرده خواهد شد و اگر هم‌چاپ شود ضمن اینکه مورد نقد علمی دیگر‌ محققان قرار خواهد گرفت، جامعه علمی را نسبت به تصحیح این متن، اقناع نخواهد کرد و به همین دلایل، متاسفانه زمینه‌های باز تصحیح و‌ بالمآل هدر رفتِ سرمایه‌های مادی و‌ معنوی را شاهد‌ خواهیم بود. نتیجه سخن اینکه، تا جایی‌که‌ مقدور است، محققان یا دانشجویان (ارشد یا دکتری)، پیش از آشنایی (ولو اجمالی) با نسخ خطی و‌ تصحیح متون و روش‌های آن، از ورود به حوزه تصحیح متون، پرهیز نمایند با سپاس🌹🍃🙏

✅ مقدمه مقدمه مقدمه!
هميشه برخي استادان مکرراً گفته اند، مثلا در رساله دکتري، 30 تا 40% کار دانشجو با متن است (يعني يک سوم انرژي و کار آن دانشجو) و باقي دو سوم اررش کار دانشجو مقدمه اثر است چيزي که متأسفانه بسيار بسيار در حاشيه برگزار ميشود و دانشجو فکر ميکند کار اصلي اش فقط متن است و فرايند تصحيح، در حالي که به اعتقاد اين کمترين، آوردگاه موضوع تصحيح، مقدمه آن است که دو سوم انرژي و وقت دانشجو را به خود اختصاص خواهد داد و نکته مهمتر اينکه مقدمه متن تصحيح شده چيزي نيست که بشود بعد از اتمام کار متن به سراغ آن رفت و به سرعت متني نوشت و مقاله اي هم از آن براي نشر استخراج نمود، بلکه مقدمه طي دوره نگارش رساله به تدريج با نکاتي که دانشجو از درون متن استخراج ميکند، نوشته ميشود و اين به نظرم چيزي است که به سختي مورد غفلت قرار گرفته است و حداقل باور بنده اين است که برگزاري نفسِ فرايند تصحيح متن، فراتر از کارشناسي ارشد نميتواند باشد و رساله دکتري، به جز مقوله تصحيح که ناگزير از آنيم، تمرکز و مانور اصلي اش روي مقدمه تحليلي و مباحث متن پژوهي و بلکه فرا متني مستخرج از متن است و تنها اينجا است که توانايي يک دانشجو ميتواند مورد محک و ارزيابي و سنجش حقيقي اساتيد قرار گيرد و لاغير🌹

✳️ چگونه یک موضوع خوب برای پایان نامه خود انتخاب کنیم؟

در هرمقطع تحصیلی انجام پایان نامه یکی از مهمترین مراحل و احتمالا مهمترین آن هاست. پایان نامه حاصل به کارگیری تمام آموخته هاست و به نوعی معرف توانایی های شماست. ضمن این که بهترین موقعیت برای افزودن بر دانسته ها و بالا بردن توانایی ها و قابلیت های خود است از آنجایی که پایان نامه در آخر هر دوره تحصیلی انجام می شود و در انتهای هر دوره تحصیلی دانشجویان در تکاپوی شرکت در آزمون ورودی دوره بعد هستند در بسیار موارد پایان نامه ها تحت تاثیر عجله و بی رغبتی دانشجویان قرار می گیرند

❇️ انتخاب موضوع پایان نامه یکی از مهمترین و شاید دشوار ترین مرحله کار باشد. موضوع خوب و روشن می تواند انگیزه بخش باشد و موضوع دور ار دسترس و مبهم می تواند سرخوردگی و بی انگیزگی به دنبال داشته باشد

در انتخاب موضوع پایان نامه به نظر می رسد نکات زیر باید مورد توجه قرار بگیرد:

✅ اول از همه موضوع باید مورد علاقه خود دانشجو باشد و به نوعی دغدغه او باشد این ایده آل یک تحقیق جامعه شناختی است که محقق را وا می دارد فراتر از وظایف صوری تعیین شده برای او فعالیت کند و این چنین هم نتیجه کار بهتر خواهد بود و هم میزان یادگیری افزایش خواهد یافت.

موضوع پایان نامه باید در حوزه علاقه و پژوهش استاد راهنما نیز باشد تا تو بتواند به خوبی دانشجو را راهنمایی کند
در هر مقطع تحصیلی از پایان نامه انتظاری خاص می رود مثلا در مقطع کارشناسی معمولا اساتید انتظار نواوری از دانشجو ندارند در این مقطع انتظار آن است که دانشجو به خوبی بتواند آنچه را که آموخته است به کار ببند در مقطع کارشناسی ارشد انتظار می رود دانشجو تحقیقی انجام دهد که کیفیت بالاتر و پیچیدگی بیشتری دارد و در مقطع دکتری معمولا انتظار می رود دانشجو بتواند نوآوری کند و سخن جدیدی عرضه کند خود دانشجو هم درهر مقطع تحصیلی باید از انتظاراتی که از او می رود آگاه باشد و این انتظارات را از افراط و تفریط به دور نگاه دارد گاهی اوقات بلندپروازی دانشجویان موجب می شود که از انجام حداقل وظیفه خود نیز باز بمانند
مشورت کردن با اساتید مختلف و در میان گذاشتن موضوعات مورد علاقه با آن ها برای روشن شدن موضوع می تواند بسیار مفید باشد حتی ارائه موضوع در جلسات دانشحویی و برای دوستان می تواند بسیار کمک کند تا دانشجو به روشنی بفهمد دنبال چیست
در ابتدای هر تحقیقی تعریف و بیان مساله وجود دارد در پایان نامه هم چنین است بهتر است با در نظر گرفتن تمام دقایقی که در کتاب های روش تحقیق بیان شده است تعریف موضوع به خوبی صورت گیرد هرچه این مرحله کار بهتر صورت گیرد مراحل بعدی آسان تر خواهد بود
بسیاری از اوقات دانشجویان موضوعاتی را خود در نظر ندارند و از اساتید خود می خواهند موضوعاتی را به آن ها معرفی کنند. این روش خوبی است زیرا معمولا هنگامی که اساتید خود موضوعاتی را پیشنهاد می کنند به آن ها اندیشیده اند و تصویر روشنی در ذهن دارند و این چنین بار مسدولیت دانشجو در تعریف مساله سبک تر خواهد بود اما این روش به شرطی خوب است که موضوع مورد علاقه دانشجو هم باشد
دانشجویان باید توجه کنند که انجام پایان نامه مانند هر درس دیگری فرآیندی است برای یادگیری و همانند دیگر دروس در پایان نامه هم نباید خود ا بی نیاز از حضور استاد راهنما بدانند


❇️ اشتباهات رایج در انجام پایان نامه

موضوع من باید بزرگ و گسترده باشد :توجه کنید موضوع بزرگ و گسترده از کیفیت کار به شما به شدت می کاهد موضوع خوب کوچک و دقیق است

می خواهم حتما موضوع من کاربردی باشد و مشکلی را حل کند :در انجام پایان نامه چنین الزامی وجود ندارد درست انجام دادن کار مهم تر از کاربردی بودن آن است چون شما به عنوان دانشجو در حین یادگیری هستید مهمترین چیز آن است که فرآیند یادگیری به خوبی انجام شود

هروقت کارم پیشرفت کرد به استادم مراجعه می کنم : هرچه بیشتر با استاد خود در ارتباط باشید بهتر است البته نه آن که بیخودی به او سر بزنید ! اما خود را مجبور کنید طبق یک برنامه کارهای خود را پیش ببرید و به طور منظم با استاد در ارتباط باشید
اطلاعات استاد من قدیمی است و کمک چندانی به من نمی کند: نباید به محض این که یکی دو کتاب و مقاله جدید خواندیم فکر کنیم از استاد مان بیشتر می دانیم! مطمئن باشید استاد شما چیزهای زیادی برای یاددهی به شما دارد شما باید صبور و علاقمند باشید. ضمنا انتظار نداشته باشید استاد راهنمای شما همه چیز را بداند دامنه ارتباطات علمی خود را گسترش دهید و از آدم های گوناگون مشورت بگیرید.

ادامه دارد... .
‌‌️@pdf_kotob_e_adabi

👇👇👇👇

طی سالهایی که در گروه تاریخ دانشگاه تهران، با دانشجویان گرایش اسناد و مدارک آرشیوی کار می کنم، و البته بنده کمتر درس تخصصی برای آنها داشته ام و بیشتر در نگارش پایان نامه ها مشارکت کرده ام، دریافته ام که آنها از نظر خواندن متن اسناد مشکل دارند. اما مشکل بالاتر، تحلیل این اسناد به لحاظ محتوایی و استفاده بهینه از آنها به مثابه یک فکت تاریخی است. اما بالاتر از اینها، انتخاب موضوع است، موضوعی که بتواند فراگیر باشد و مجموعه ای از اطلاعات بدست آمده از متن اسناد مربوط به آن، عناصر درونی آن موضوع را به یکدیگر پیوند داده و نکته ای تاریخی را با اتکای به اسناد روشن کند. از نظر سخت افرازی، آنها اغلب دسترسی به اسناد ندارند یا اگر دارند، کلید واژه های موجود نمی تواند به آنها کمک جدی کند. در واقع، بیشتر آنها در تنگنای انتخاب موضوع هستند و یک دلیلش هم این است که می خواهند موضوعات صریح و روشن داشته باشند. آنها علاوه بر اسناد می توانند روی نسخ خطی کار کنند. اخیرا موضوعی با عنوان سهم کاشان در تولید نسخ خطی داشتیم که به نظر می آمد برای دانشجو دشوار است، هرچند امیدوارم در نهایت بتواند به نتیجه مطلوبی برسد. حالا فکر می کنم دانشجویان این بخش می توانند روی یک نسخه مهم که دست کم پنجاه یا حتی نسخه بیشتر از آن هست کار بکنند و روی تفاوت این نسخه ها از منظر کلی کار کنند. مثلا کتاب جامع المقاصد کرکی، دهها نسخه دارد که می شود روی آنها، اجازاتی که مربوط به آنهاست و حتی بیشتر، نقش آنها از زمانی که پدید آمده ان تا زمان حاضر، نسبت به شروحی که نوشته شده، و تاثیری که در آثار بعدی داشته اند کار بکنند. برای مثال، حدیقه الشیعه اردبیلی دهها نسخه دارد که هم تفاوت دارند، هم در باره آنها بحثهای مهمی هست و هم حواشی و نکاتی در آنها هست که می تواند مورد بررسی قرار گیرد. در واقع بررسی سرنوشت یک نسخه و یا یک کتاب بر اساس نسخ خطی آن موضوع جالبی است. این به خصوص در باره کتابهایی است که نسخه های فراوان دارند. اما گاه در باره یک نسخه مهم هم می شود کارهایی انجام داد، این مخصوص مواردی است که آن نسخه وضعیت استثنایی داشته باشد. برای مثلا حاشیه نویسی ها، یا اجازات فراوان روی آن باشد. به نظرم برای این گرایش نوپا باید بیشتر اندیشید و دانشجویان را راهنمایی کرد. البته اعتقاد من این است که باید تلاش کرد خود دانشجو موضوعش را انتخاب کند. دادن موضوع به دانشجو بستن راه تعمق و تامل به روی دانشجوست. از آن بدتر تحمیل موضوع به دانشجو ست که برخی از دانشگاه ها این کار را می کنند و به رغم مخالفت دانشجو اصرار دارند که طرح های پژوهشی خود را به دانشجو تحمیل کنند. به نظرم این اصل باید مصوب باشد که هیچ گروهی حق ندارد موضوعی را به دانشجو تحمیل کند و او را در شرایطی قرار دهد که مجبور باشد موضوعی را ناخواسته بپذیرد.
@jafarian1964