🔹آیة الله علیرضا اعرافی از چند سال پیش مجموعه کتبی را تحت دو مجموعه «فقه تربیتی» و «تفسیر تربیتی» منتشر کرده است. در این میان، دو کتاب با عناوین «بررسی فقهی فلسفهورزی و فلسفهآموزی» و «بررسی فقهی تعلیم و تعلّم فلسفه» حاوی تحقیق و تفحص و تفقه او درباره مسئله جنجالی فلسفه و کاربست آن در حیطه علوم دینی است.
🔸آیة الله اعرافی در فصل اول کتاب خود به بیان کلیات پژوهش پرداخته و تاریخچهای از دو جریان مخالفت و موافقت با فلسفه را بیان کرده است. او پرسشهای اصلی پیرامون «کاربست روش فلسفی در فهم متون دینی» (ص ۷۲) را ۴ مورد میداند:
🔹 تاملات عقلانی و نظری و روش قیاسی، خارج از محدوده فلسفههای رایج و آموزش و یادگیری آن، چه حکمی دارد؟
🔸فلسفه ورزی و تعلیم و تعلم در حوزه فلسفه یونان راجح است یا مرجوح؟
🔹 حکم فلسفهورزی و تعلیم و تعلم آن در حوزه فلسفه اسلامی چیست؟
🔸آیا فلسفهورزی و کاربرد روش فلسفی در فهم دین و تعلیم و تعلم آن جایز است؟ (ص ۷۱)
🔹در فصل دوم به ادله ممنوعیت تاملات عقلانی، فلسفه ورزی و فلسفه آموزی پرداخته شده است.
🔸دلیل اول، قواعد چهارگانه «حرمت انجام کار لهو و لغو»، «حرمت اشتغال و تحصیل علم غیر نافع»، «حرمت یادگیری علوم ضلال»، و «حرمت اخذ علوم از غیر اهل بیت» است (ص ۱۵۸).
🔹نویسنده کتاب ضمن رد تمام این قواعد، میگوید هیچکدام از آنها نمیتواند مدعای حرمت یا کراهت شرعی برای تاملات عقلانی، فلسفهورزی، و فلسفه آموزی در حوزه فلسفه یونانی، فلسفه اسلامی و نیز کاربرد روش فلسفی در فهم دین را ثابت کند (ص ۱۵۸).
🔸همچنین، ادله روایی مخالفت با فلسفه در دو دسته «روایات نهی عام» و «راویات نهی خاص» مطرح شده است.
🔹آیة الله اعرافی مینویسد: «روایات نهی عام نه از جهت سند و نه از جهت دلالت، ادعا را ثابت نمیکردند و روایات نهی خاص نیز که از «اندیشه در ذات خدا» نهی میکردند، مخصّص و مقید اطلاقات رجحان تعقل و تفکر فلسفی شمرده شدند» (ص ۱۵۸-۱۵۹).
🔸وی همچنین مخالفت اصحاب ائمه هدی (ع) و برخی از فقها با فلسفه را «تا وقتی که کاشف از نظر معصوم نباشد» دارای هیچگونه حجیت شرعی نمیداند (ص ۱۵۹).
🔹در فصل سوم کتاب، ادله رجحان تاملات عقلانی، فلسفهورزی و فلسفه آموزی بررسی شده است. مولف ضمن تشریح و جمعبندی قواعد عامه و ادله خاصه برگرفته از قرآن و سنت، نتیجه میگیرد که فلسفهورزی و فلسفه آموزی واجب شرعی است و فراتر از آن حکم استحباب را دارد.
شفقنا