جستاری در اسناد کهن

@litera9
یکی از چند مقدمه‌ای که تاکنون در آغاز نسخه‌های خطی دیوان حافظ بنظر رسیده مقدمه قدیمی دیوان است که به محمد گل اندام نسبت داده‌اند. این مقدمه که در هیچ ماخذ و مدرکی به دیگری نسبت داده نشده تا موقع چاپ قزوینی از دیوان خواجه که در سال ۱۳۲۰ شمسی صورت گرفت هنوز در هیچ یک از نسخه های خطی مربوط به قبل از صده دهم ملحوظ نیفتاده بود. اخیرا در یک نسخه خطی از دیوان حافظ که متعلق به یکی از فضلای هند است و عکس آن پیش آقای جلالی نائینی در شیراز دیده شد و به خاطر گذراند که این مقدمه در ۸۲۹ هجری که تاریخ تحریر آن نسخه است سابقه انضمام به دیوان خواجه را پیدا کرده است یعنی در سالی که شاید محمد گل اندام مصنف مقدمه هنوز در شیراز زنده بوده است…
دیوان حافظ با مقدمه‌ی گلندام را انتشارات دانشگاه تهران به تصحیح احمد مجاهد، چاپ و نشر کرده است.

‍ 🔹 اولین چاپ دیوان حافظ کدام است؟

نخستین چاپ دیوان حافظ در سال 1791 میلادی (حدود 1170شمسی) توسط یک سیاستمدار و فرهنگ دوست تبریزی به نام ابوطالب تبریزی، فرزند محمد بیگ‌خان، در شهر کلکتۀ هندوستان انجام گرفته است. انتشار دیوان حافظ توسط ابوطالب تبریزی، سرآغاز حافظ پژوهی در عصر جدید و توجه گستردۀ علاقه‌مندان فرهنگ اسلام و ایران به ادبیات فارسی در سراسر جهان به شمار می‌رود. بعد از این چاپ بود که دو کشور عثمانی و مصر، به بررسی شعر حافظ روی آوردند و سخنوران دنیا، با شعر و اندیشه حافظ آشنا شدند. ابوطالب در ذیل شرح حال حافظ در کتاب خلاصة‌الافکار، گزارش می‌دهد که به پیشنهاد یکی از دوستان انگلیسی‌اش، دیوان حافظ را از روی 12 نسخه خطی تصحیح کرده و آن را در اواسط سال 1206ق در 1200 نسخه چاپ کرده است. از نکات ارزشمند تاریخی در این تصحیح، اشاره به نام دست‌اندرکاران چاپخانه و وظایف آنها در چاپ این کتاب است که از حیث تاریخ چاپ، بسیار مهم است.
goo.gl/YbFCvY
منبع: طاهری خسروشاهی، محمد، «دربارۀ ابوطالب تبریزی؛ بانی نخستین چاپ دیوان حافظ»، در: مجله فرهنگی و هنری سفینه تبریز، ش1، صص61-65
📎تصویر پیوست تصویری از حافظِ ابوطالب تبریزی است.
برگرفته از کانال مرکز کتاب پژوهی ایران

@UT_Central_Library

مرحوم احمد مهدوی دامغانی آخرین کتاب خود را با نام گلشن معنا که در ترجمه و شرح مدایح عربی معصومین است به حضرت آیت الله العظمی سیستانی تقدیم کرده اند. امروز در مراسم بزرگداشت مرحوم مهدوی، که توسط موسسه اطلاعات و موسسه پژوهشی میراث مکتوب برگزار می شود، از این کتاب رونمایی می شود. ناشر این اثر میراث مکتوب است.

با نام خدا
(محمد طاهری خسروشاهی/ یادداشت شماره هشت):
بر اساس شواهد تاریخی،نخستین چاپ دیوان حافظ(علیه الرحمه) توسط یک تبریزی اهل فرهنگ و دانش، به نام میرزا ابوطالب خان تبریزی و در سال 1206 هجری قمری در شهر کلکته هندوستان انجام گرفته است.
ابوطالب خان فرزند حاجی محمد بیگ خان شفیع تبریزی(از تبارزه اصفهان)،در سال 1166 قمری در شهر لکهنو هند به دنیا آمده است.
ابوطالب تبریزی اگرچه مدتهای بسیاری از عمر خود را در هندوستان به سیاست ورزی گذرانده بود،تالیفات بسیاری دارد که شاید دو مورد از معروف ترین آنها، مسیر طالبی یا سفرنامه میرزا ابوطالب خان و کتاب تذکره خلاصه الافکار باشد..
آنچه باعث شده یکی از یادداشت های سفینه تبریز به ابوطالب خان اختصاص یابد، کوشش تاریخی او در اولین چاپ دیوان حافظ است..
ابوطالب تبریزی در ذیل شرح حال حافظ در کتاب خلاصه الافکار خود می گوید دیوان حافظ را از روی دوازده نسخه خطی تصحیح کرده و در سال 1206 قمری با کمک یکی از دوستانش (مستر جانسون فرنگی) در یک هزار و دویست شمارگان و به قیمت شانزده روپیه (با کاغذ فرنگی)چاپ کرده است. بنابراین، باید این چاپ را اولین چاپ دیوان حافظ در طول تاریخ و یکی از نخستین آثار منتشر شده به زبان فارسی در شبه قاره برشمرد و یک مورد دیگر به (سلسله اولین های تبریز) اضافه کرد.
ابوطالب تبریزی در آغاز دیوان حافظ خود، پس از حمد باریتعالی و ارائه گزارشی از روند تصحیح و چاپ کتاب، مقدمه معروف محمد گلندام/گل اندام (جامع دیوان خواجه)را طلیعه این اثر قرار داده است..
یک نکته جالب درباره چاپ ابوطالب تبریزی این است که وی بر خلاف روال مالوف، دیوان حافظ را با قصاید خواجه آغاز کرده و سپس غزلیات و قطعات و دیگر اشعار حافظ را آورده است.
ما در نخستین شماره مجله فرهنگی و هنری سفینه تبریز، یک پرونده ویژه درباره ابوطالب خان باز کرده ایم..در این پرونده سه مقاله از استاد مجدالدین کیوانی،استادعلی آل داوود و مقاله ای از اینجانب درج شده است که علاقه مندان را به مطالعه آنها دعوت می کنیم.
در پایان از متولیان محترم امر پژوهش به ویژه در آذربایجان که این پیام به دست ایشان می رسد، می خواهیم با توجه به اهمیت تاریخی نسخه ابوطالب خان تبریزی و با عنایت به اینکه بیش از 200 سال از چاپ آن می گذرد و اینک بسیار کمیاب است، نسبت به تجدید چاپ آن اقدام فرمایند.
ذیلا جهت آشنایی علاقه مندان، تصویری از نسخه ابوطالب تبریزی را تقدیم می نمایم.
الحمد لله اولا و آخرا

امروز 25 شوال شهادت امام صادق ِعلیه السلام است.ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی مدرس بزرگ خارج فقه و اصول و تفسیر قران حوزه علمیه مشهد سالیان بسیار در این روز مجلس روضه شهادت امام صادق علیه السلام را در این روز برگزار می نمود.و ارادت خاصی به حضرت داشت.از توفیقات ایشان این بود که در روز شهادت امام صادق علیه السلام بر بالای منبر رحلت نمود.امروز 25 شوال سالگرد رحلت ایشان است.ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی فرزند ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی است.10 تیر سالروز رحلت ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی است.که به همین مناسبت مقاله نسبتا مفصلی در شرح حال ایشان نگاشته و در ذیل ان زندگی نامه فرزندان دانشمند ایشان از جمله ایت الله شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی نیز را نوشته ام.به مناسبت سالگرد رحلت ایشان مجددا در گروه ارسال می نمایم .عنوان مقاله.اسوه فقاهت و اخلاق است :