جستاری در اسناد کهن

کتابخانه ایده آل
بوک نیوز| کتابخانه‌ای در آمریکا توسط مردم درست شده است که کتابی در آن وجود ندارد. مردم شهر اوماها در آمریکا با سرمایه‌گذاری فردی، کتابخانه‌ای قدیمی را بازسازی و آن را به کتابخانه‌ای بدل کردند که الگویی برای کتابخانه‌های آینده باشد. در این کتابخانه کتابی وجود ندارد و به جای کتاب به مخاطبان آن دسترسی رایگان به کامپیوترهایی قدرتمند، پرینترهای سه بعدی و کاتر لیزری داده می شود.
@jafarian1964

از قرنطینه تا گالیش روسی
در قرن نوزدهم که دول استعماری بر سراسر بلاد خاورمیانه تسلط داشتند، برای جلوگیری از وبا و طاعون تصمیم گرفتند تا در نقاط کلیدی و محل عبور و مرور کاروانها، قرنطینه هایی برپا کنند. آنان مردم را ده روز در محوطه ای بسته نگاه می داشتند، لباسهای آن را در آب جوش می انداختند، هر روز پزشکی آنان را معاینه می کرد و زمانی که سلامت آنان تصدیق می شد، اجازه عبور می یافتند. در این فاصله هر کسی بیماری داشت، به هر حال بیماریش خود را نشان می داد. این کار بر سر راه کاروان های حج هم بود، و به همین دلیل سفرنامه نویسان قاجاری از آن یاد کرده اند.
سختی این ماندن، به قدری زیاد بود که فریاد همه به آسمان رفته بود. کیکاوس میرزا پسر فتح علی شاه در سال 1253 عازم حج شد و به این قرنطینه رسید. او که خود را دانشمند و طبیب و حتی نویسنده ای در حد یک تحصیل کرده علوم دینی می دانست، از این اقدام برآشفت. مهم برای ما، تحلیل او از قرنطینه است و این که به چه دلیل آن را غلط می داند. حالا ما می دانیم که آن قرنطینه ها به تدریج، از شدت فشار بیماری های واگیردار کاست و از شمار مرگ و میر بسیار بسیار کم کرد. کیکاوس میرزا می نویسد:
«حال متداول است که قاعده آباء و اجداد را باطل نموده و ترک کرده‏اند، و پیرو خارجی مذهب شده، قانون خود را از دست داده، عاری و بری از مطلب شده‏اند، و مبتدی در قوانین کفرند. در نهایت پختگی به اعتقاد خودشان، ولیکن بی‏خبرانند که در ورطه خامی غوطه‏ ورند و آلت مضحکه خارج و داخل گشته‏ اند».
ـ یک بار دیگر کلمات و تحلیلی که او بکار برده را مرور کنیم. «قاعده آباء و اجداد» «پیرو مذهب خارجی شدن» «قانون خود را از دست دادن» «مبتدی در قوانین کفر شدن» «بی خبرانند که در ورطه خامی غوطه ورند» «آلت مضحکه خارج و داخل گشته». وقتی چنین حمله ای به کاری مانند قرنطینه شود، آن هم توسط یک فرد تحصیل کرده و نخبه سیاسی که سالها حکومت قم را هم داشت، پیداست که چه تأثیری روی مردم می گذارد. باید اعتراف کنیم که این قبیل مقاومت های ما برابر این مسائل، ما را برای مدتها عقب انداخته است.
امشب در خدمت دوستان بودیم و گذار بحث به گالیش روسی افتاد. نوعی کفش روسی. خدمتشان عرض کردم ـ به نقل از یکی از بزرگان ـ که زمانی، مرحوم میرزا مهدی بروجردی ناظر مدرسه فیضیه از طرف مرحوم حائری بود. او پوشیدن گالیش را تجدد می دانست و هرچه طلبه ها اصرار می کردند که پوشیدن این کفش می تواند پای آنها را از آب و گل و لای کوچه ها حفظ کند، قبول نمی کرد، تا آن که مدتها با واسطه قراردادن اشخاصی نزد حاج شیخ عبدالکریم رضایت او را بدست آوردند و توانستند گالیش بپوشند.
... و اما حالا که بحث قرنطینه شد، بیفزایم که داشتم دیوانی را می دیدم، اشعاری در مذمت قرنطینه دیدم که بد نیست بیاورم:
کاش برافتد ز دهر نام قرنطین
تا نفتد هیچ کس بدام قرنطین
جور و جفای یهودی و عمری را
سهل تو مشمر بصبح و شام قرنطین
چرخ مهیا نمود بهر مسافر
خون دل اندر نهار و شام قرنطین
هست یقین من آن که عالم برزخ
از پس مردن بود غلام قرنطین
تا به صف حشر در خمار بماند
هر که خورد جرعه ای ز جام قرنطین
کارکنان جهنم از پی تعلیم
هر سحر آیند در سلام قرنطین
گرچه قرنطین بد است لیک بود خوب
آن بت زیبای خوش قرنطین !
@jafarian1964

جنگ بر سر قرنطینه در 190 سال پیش

نزدیک به یک صد و نود سال پیش (دقیقا 1253ق) کاووس میرزا حاکم قم و پسر فتحعلی شاه، عازم سفر حج شد. وی و همراهانش در شهر انطاب، با قرنطینه مواجه شدند، جایی که نقطه مرزی دولت عثمانی و قلمرو سلطنت محمدعلی پاشا بود و او به رسم فرنگی ها، ده روز مسافران را قرنطینه می کرد تا بیماری واگیردار وارد محدوده قدرت او نکنند.
کاووس میرزا توصیف جالبی از قرنطینه و چگونگی قرنطینه کردن مسافران در آن داده است. او موافق قرنطینه که زحمت هم داشته، نیست و ناخشنودی خود را از آن بیان‌‌‌ می‌کند.
کاووس میرزا که خود را در طب سنتی استاد می دانست، با قرنطینه موافق نیست. او بخشی از عدم موافقت خود را از این بابت می داند که قرنطینه کردن، یک رسم فرنگی است و ما نباید روش آباء و اجداد خودمان را کنار بگذاریم.
وی می نویسد: «حال متداول است که قاعده آباء و اجداد را باطل نموده و ترک کرده‏ اند، و پیرو خارجی مذهب شده، قانون خود را از دست داده، عاری و بری از مطلب شده‏ اند، و مبتدی در قوانین کفرند. در نهایت پختگی به اعتقاد خودشان، ولیکن بی‏ خبرانند که در ورطه خامی غوطه ‏ورند و آلت مضحکه خارج و داخل گشته‏ اند».

داستان تظاهرات این روزها در شهرهای امریکا اهمیت زیاد و استثنایی دارد. مردم ینگه دنیا، به خاطر کشته شدن یک سیاه ـ حتی مجرم ـ در زیر پای یک پلیس سفید، خود را به آب و آتش زده اند و دولت امریکا هم که برایش حفظ قدرت و اعتبار و اقتصاد و امنیت و آرامش، آن هم در این جو کرونا زده مهم است، به مقابله با مردم برخاسته است. بسیاری از مردم امریکا از این که لازم است در امنیت باشند و اقتصادشان درست باشد، سر در می آورند، اما با این حال، به میدان مبارزه آمده اند، زیرا کشته شدن یک سیاه برای آنان از اهمیت بیشتری برخوردار است. شاید هیچ چیزی نتواند این فاجعه را به اندازه نکته ای که در آیه «من قتل نفسا بغیر نفس او فساد فی الارض فکأنما قتل الناس جمیعا» بیان می کند، توضیح دهد. کشتن یک سیاه، به معنای نابود کردن یک نژاد است. در این که انعکاس این مسأله در ایران با تفسیرهای دیگری روبروست کاری ندارم. این رفتار، نوعی مقابله به مثل در باره رفتاری است که دولتمردان امریکا در دوره بحران در ایران داشتند. اما این مسائل، در ماهیت ماجرای مبارزه مردم امریکا و این که چه قدر برای دفاع از حریت آدمی اهمیت دارد، تأثیر نمی گذارد.خیلی از جاهای دنیا مردمانی تظاهرات و شورش می کنند تا آب و نان بدست آورند، آن هم با ارزش است، اما مردمی که به دفاع از یک سیاه، این طور به میدان بیایند، و بسیاری از مردم دنیا را از این زاویه به صحنه بکشند، کارشان فوق العاده است. باید دانست که مسیر تاریخ بشر، با این وقایع رقم می خورد. تحولی که به سمت دفاع از حقوق انسانها و برابری آنها و در همان جهتی است که رسول (ص) ما فرمود: بعثت الی الاحمر و الاسود، من برای سفید و سیاه مبعوث شدم. تفسیرهای دیگر را کنار بگذاریم، و از مردم امریکا برای حمایت از حقوق یک سیاه، ارزش قائل باشیم. این اساس انسانیت است. البته می شود به مردم امریکا ایراد گرفت، که خیلی وقت های دیگر هم باید از انسانیت دفاع کنند، حتی اگر غیر امریکایی باشد، اما اصل این کار، برای دفاع از حقوق انسان ها مهم و تأثیر گذار است.

بینایی
نویسنده: ژوزه ساراماگو
مترجم: کیومرث پارسای
.
روزی که قرار است رای گیری صورت گیرد هیچ کس در پایتخت به باجه های رای مراجعه نمی کند و این موضوع باعث نگرانی مسئولین می شود . در ساعت ۴ بعد از ظهر ناگهان همه مردم تصمیم به حضور در باجه ها می گیرند . و کسی توضیحی برای این اتفاق ندارد . خیال دولت راحت می شود ولی پس از شمارش آراء ۷۰ درصد آنها رای ها سفید هستند و همین امر باعث برگزاری مجدد انتخابات می شود . در نوبت دوم ۸۰ درصد از آراء سفید است . دولت شدیدا ناراحت است و این امر را توهینی به دموکراسی می داند هر چند عده ای عنوان می کنند که رای سفید نیز حق قانونی مردم است و نباید با آن ها برخورد شود . در همین راستا بین مردم و دولت برخورد پیش می آید و مردم دست به راه پیمایی سکوت می زنند و ….
در ادامه ماجرا به این نکته اشاره می شود که این شهر همان شهری است که واقعه ی کوری در آن رخ داده بود و بار دیگر شخصیت های آن رمان در این کتاب ظاهر می گردند . این کتاب سیاسی ترین کتاب ساراماگوست…

کاپیتال‌خوانی در زمانه‌ی کرونا |
وسام سعاده | ترجمه ماجد تمیمی
@litera9
چالش ویروس کرونا چالشی خطرناک که کره ی خاکی در مقابل آن قرار گرفته است، چرخشی است که این سوال چهارگانه را مطرح می سازد: زمان، کار، سلامت و محیط زیست. همان گونه که از کار زنده، کار مرده ( سرمایه) تولید می شود، با انباشت سرمایه و ناشی از آن زمان مرده ایی به دست می آید، که نمونه بارزش را در این روزهای قرنطینه مشاهده می کنیم. چه به وسیله قرار دادن میلیون ها انسان در خانه هایشان بی آنکه تمهیدی برای معیشت آنها در نظر گرفته شود، و چه با اندیشیدن به چگونگی استخراج کار مرده از این زندگان قرنطینه شده در این دریای « زمان مرده»

نامه سفارت امریکا به شادروان استاد علی اکبر دهخدا و پاسخ آن بزرگوار

۱۹دیماه ۱۳۳۲، تهران
آقای محترم-

صدای آمریکا در نظر دارد برنامه ای از زندگانی دانشمندان و سخنوران ایرانی، در بخش فارسی صدای آمریکا از نیویورک پخش نماید. این اداره،      جناب عالی را نیز برای معرفی به شنوندگان ایرانی برگزیده است. در صورتی که موافقت فرمایید، ممکن است کتباً یا شفاهاً نظر خودتان را اعلام نمایید تا برای مصاحبه با شما ترتیب لازم اتخاذ گردد. 

ضمناً در نظر است، علاوه بر ذکر زندگانی و سوابق ادبی سرکار، قطعه ای نیز از جدیدترین آثار منظوم یا منثور شما پخش گردد.

بدیهی است، صدای آمریکا ترجیح می دهد که قطعه انتخابی سرکار، جدید و قبلاً در مطبوعات ایران درج نگردیده باشد. چنانچه خودتان نیز برای تهیه این برنامه جالب، نظری داشته باشید، از پیشنهاد سرکار حُسن استقبال به عمل خواهد آمد.

با تقدیم احترامات فائقه:
سی. ادوارد. ولز
رئیس اداره اطلاعات سفارت کبرای آمریکا


 پاسخ استاد علی اکبر دهخدا

جناب آقای سی. ادوارد. ولز،
رئیس اداره اطلاعات سفارت کبرای آمریکا

نامه مورخه ۱۹ دیماه ۱۳۳۲ جناب عالی رسید و از این که این ناچیز را، لایق شمرده اید که در بخش فارسی صدای آمریکا از نیویورک، شرح حال مرا انتشار بدهید متشکرم.

شرح حال من و امثال مرا در جراید ایران و رادیوهای ایران و بعض از دول خارجه، مکرر گفته اند. اگر به انگلیسی این کار می شد، تا حدی مفید بود؛ برای این که ممالک متحده آمریکا، مردم ایران را بشناسند.

ولی به فارسی، تکرار مکررات خواهد بود، و به عقیده من نتیجه مطلوب ندارد …
و چون اجازه داده اید که نظریات خود را در این باره بگویم و اگر خوب بود، حسن استقبال خواهید کرد، این است که زحمت می دهم:

بهتر این است که، اداره اطلاعات سفارت کبرای آمریکا به زبان انگلیسی، اشخاصی را که لایق می داند، معرفی کند و بهتر از آن این است که در صدای آمریکا به زبان انگلیسی برای مردم ممالک متحده شرح داده شود که در آسیا مملکتی به اسم «ایران» هست که در خانه های روستاها و قصبات آنجا، در و صندوق های آنها قفل ندارد، و در آن خانه ها و صندوق ها طلا و جواهرات هم هست، و هر صبح مردم قریه، از زن و مرد به صحرا می روند و مشغول زراعت می شوند، و هیچ وقت نشده است وقتی که به خانه برگردند، چیزی از اموال آنان به سرقت رفته باشد …
یا یک شتردار ایرانی، که دو شتر دارد و جای او معلوم نیست که در کدام قسمت مملکت است، به بازار ایران می آید و در ازای«پنج دلار» دو بار زعفران یا ابریشم برای صد فرسخ راه، حمل می کند و نصف کرایه را در مبداء و نصف دیگر آن را در مقصد دریافت می دارد، و همیشه این نوع مال التجاره ها سالم به مقصد می رسد.

و نیز دو تاجر ایرانی، صبح شفاهاً با یکدیگر معامله می کنند و در حدود چند صد هزار، و عصر خریدار که هنوز نه پول داده است و نه مبیع آن را گرفته است، چند ده هزار تومان ضرر می کند، معهذا، هیچ وقت آن معامله را فسخ نمی کند و آن ضرر را متحمل می شود. اینهاست که شما می توانید به ملت خودتان اطلاعات بدهید، تا آنها بدانند در اینجا به طوری که انگلیسی ها ایران رامعرفی کرده اند، یک مشت آدمخوار زندگی نمی کنند …

در خاتمه با تشکر از لطف شما احترامات خود را تقدیم می دارد.

                                                                                               علی اکبر دهخدا

آری ایران زمانی این گونه بود !

کتاب جریان ها و سازمان های مذهبی-سیاسی ایران نوشته دوست قدیم جناب رسول جعفریان کتابی است خواندنی و بسیار مفید. من چاپ اول کتاب را در ایران خواندم. یک چاپ را هم که بسی پربرگ تر بود در پاریس خواندم. الآن چاپ چهارم آن در دست من است و آن را به مناسبتی می خوانم. بسیار کتاب مفیدی است. از آن کارهایی است که تألیف آن از عهده او فقط بر می آید. کاش آقای جعفریان همت کند و چاپ تازه ای از آن با اطلاعات جدید این سال ها به دست دهد. اگر چاپ تازه ای از آن شده بعد از چاپ چهارم دوستان اطلاع دهند.

من ابن سینا هستم...
باورتان نمی شود اگر بگویم این ویدیو محصول سال ۱۹۵۶ میلادی و یا ۱۳۳۵ شمسی، یعنی ۶۴ سال قبل است! انگار مو به موی این کلیپ را همین الان، از روی اوضاع کنونی ما و برای کرونا در ایران ساخته اند! اطلاعات و توصیه های پیشگیرانه ای که می دهد از اطلاعات کنونی پزشکی هم بهتر است! واقعا با دیدنش بر هوش و نبوغ سازندگان و پزشکی ایران باید درود فرستاد! این کلیپ باعث افتخار ایرانیان است، چرا که صدها سال قبل، ابن سینا با قرنطینه کردن مردم و توصیه به شستن دستها و دوری از استرس، وبا را در ایران کنترل کرد! پخش کنید تا همه این شاهکار را ببینند و بدانند پیشینیان باسواد ما چگونه ویروسهایی نظیر کرونا را کنترل می کردند!
🌿🌿

جنگ بر سر قرنطینه در 190 سال پیش

نزدیک به یک صد و نود سال پیش (دقیقا 1253ق) کاووس میرزا حاکم قم و پسر فتحعلی شاه، عازم سفر حج شد. وی و همراهانش در شهر انطاب، با قرنطینه مواجه شدند، جایی که نقطه مرزی دولت عثمانی و قلمرو سلطنت محمدعلی پاشا بود و او به رسم فرنگی ها، ده روز مسافران را قرنطینه می کرد تا بیماری واگیردار وارد محدوده قدرت او نکنند.
کاووس میرزا توصیف جالبی از قرنطینه و چگونگی قرنطینه کردن مسافران در آن داده است. او موافق قرنطینه که زحمت هم داشته، نیست و ناخشنودی خود را از آن بیان‌‌‌ می‌کند.
کاووس میرزا که خود را در طب سنتی استاد می دانست، با قرنطینه موافق نیست. او بخشی از عدم موافقت خود را از این بابت می داند که قرنطینه کردن، یک رسم فرنگی است و ما نباید روش آباء و اجداد خودمان را کنار بگذاریم.
وی می نویسد: «حال متداول است که قاعده آباء و اجداد را باطل نموده و ترک کرده‏ اند، و پیرو خارجی مذهب شده، قانون خود را از دست داده، عاری و بری از مطلب شده‏ اند، و مبتدی در قوانین کفرند. در نهایت پختگی به اعتقاد خودشان، ولیکن بی‏ خبرانند که در ورطه خامی غوطه ‏ورند و آلت مضحکه خارج و داخل گشته‏ اند».

بسمه تعالی
یادداشتی پیرامون
« حکایت کران تین » در دستورالاطبای حکیم موسی ساوجی

🔷️بخش نخست ؛

یکی از بحث های داغی که ازآغاز شیوع کرونا در جهان و به ویژه ایران مطرح گردیده، لزوم اجرای سطوح مختلف و پروتکل های مربوط به «قرنطینه» است که به چالش بزرگی برای دولت ها مبدل شده است.
تدابیر بهداشتی یا به تعبیری «قرنطینه» به عنوان یکی ازراه‌های جلوگیری از شیوع بیماری واگیردار، همواره از قدیم مورد توجه تمامی دولت‌ها بوده است. به عنوان نمونه ، هنگامی که پلان کارپن، فرستاده پاپ در سال 1245 م به دیدار خان مغول رفت در دروازه های شهر برای تطهیر و جلوگیری از انتشار هرگونه پلیدی، از میان آتش و دود عبور داده شد.( کارپن ، 1363: 19) البته به این عمل نمی توان عنوان «قرنطینه» اطلاق کرد. زیرا بیشتر منبعث ازعقاید خرافی و تعصبات مذهبی بود تا تدابیر بهداشتی.

درقرن 19م پس از توسعه روابط اقتصادی وافزایش مراودات در بین ملل مختلف دنیا، بیماری‌های مسری مانند طاعون و وبا، نیز به سرعت رو به رشدگذاشتند. ازجمله راه‌حل‌هایی که کشورها برای این مسأله طرح کردند «قرنطینه» بود.

ایرانیان هم از گذشته با «قرنطینه» برای مدیریت بیماری‌های واگیردار، آشنا بودند. اما شیوع بیماریهای طاعون و وبا که از سالهای اولیه سلسله قاجار متناوباً در ایران انتشار می یافت وکشتار زیادی به راه می انداخت، ضرورت برقراری آن را دوچندان کرد. درست است که از اوایل دوره قاجار تلاش هایی برای ایجاد «قرنطینه» صورت می گرفت.اما شواهد تاریخی و قراین پزشکی نشان می‌دهندکه اغلب، قرنطینه های نیم بندی بودند، وطرفه تر آنکه بیشتر به خاطرفشارهای سفرای مقیم دول اروپایی بود. برای مثال در سال 1237ﻫ.ق/1822م هنگام شیوع وبا درشیراز، یا هنگام شیوع طاعون درتبریز در سال(1247ﻫ.ق/1832م)، قرنطینه هایی، فقط در محدودة این دو شهر ایجاد شد. ( فلور،1397: 117) اما اصول و تدابیر لازم بهداشتی که باید رعایت می شد، هیچ‌گاه به صورت علمی وکارآمد، اجرا نگردید.

با شروع صدارت میرزا تقی خان امیرکبیر تحول عمده ای در زمینه مدیریت بیماریهای همه گیر در ایران صورت گرفت. اقدام جدی و عملی امیر درسال 1267ﻫ.ق/1851م ، برقراری قاعدۀ«گراختین» (قرنطینه) بود.(آدمیت، 1362: 334) تفاوت قرنطینه مد نظرامیرکبیر با قرنطینه های قبلی در «سطح» اجرای آن بود . بدین معنا که قرنطینه های پیشین به طور موردی و در محدوده شهرهای مصیبت زده و ممانعت از ورود و خروج اهالی این شهرها بود. اما قرنطینۀ امیر درسطح کشوری ودرمحدوده تمام مرزهای ایران با همسایگان به ویژه در سرحدات غربی و شرقی که عموماً دروازه ورود بیماریهای همه گیر تلقی می شدند، بود. علاوه بر این اقدام،کنابها، رساله های طبی و دستوالعمل هایی هم به قلم اطبای ایرانی درخصوص راههای پیشگیری ازامراض طاعون و وبا و لزوم برقراری ایستگاههای قرنطینه به رشته تحریر درآمدند. اما هیچکدام ازاین تدابیر به هنگام شیوع امراض همه گیر، به کارگرفته نمی شدند. شاه، اعیان و مقامات درباری به مناطق خوش آب هوا فرار می کردند . مردم عادی هم اگر توان داشتند می گریختند و الادر شهر باقی می ماندند و طعمه امراض واگیر می شدند.

بررسی متون پزشکی ایران در عصر قاجار نشان می دهد ، نخستین طبیب ایرانی که به طرح عنوان «قرنطینه» و سطوح وقواعد آن به شکل علمی پرداخته، «حکیم موسی ساوجی» بوده که در سال 1262 ه ق، چندین سال قبل ازگذاردن « قاعدۀ گراختین» به دست امیر کبیر، به این کار همت گمارده است . معلوم نیست چرا مفاد مطالب کتاب وی مورد غفلت واقع شده است . بنا به خاطره ای که حکیم موسی ساوجی در رساله طبی خود نقل کرده ، او در سال 1253 ه ق، برای انجام مناسک حج از راه شام به این منطقه رفته است اما به دلیل بروز درگیری بین سلطان عثمانی و حاکم مصر،از سفرحج بازمانده و به ناچار مدتی درآنجا به کار طبابت پرداخته و به مقتضای حرفه طبابت، با پزشکان اروپایی حشر و نشر پیدا کرده است. از جمله آگاهی های نوی که از دید حکیم موسی ساوجی دورنماند، اقدامات اطبای فرنگی درجلوگیری از سرایت طاعون و سایر امراض واگیر به دیگر مناطق بود. وی صادقانه اذعان می دارد که این اقدامات و تدابیر را، که توسط اطبای « روم و افرنج » وضع گردیده بود، ازآنان آموخته است .

مطابق این روش، قرنطینه در دو؛ سطح شهری و سطح خانگی اجرا می گردیده است . هریک از سطوح نیز، دارای پروتکل هایی بودند که بایستی مو به مو اجرا می شدند تا از سرایت بیماریهای واگیر مثل طاعون و وبا جلوگیری نمایند. وی اجرای سطح دوم را برای جلوگیری از امراض مسری، سودمندتر می داند. با توجه به دقت و حلاوتی که در نوشته و نثرحکیم موسی ساوجی وجود دارد ، شایسته است عین مطالب اورا در باره قرنطینه یا «کران تین» دراینجا از رساله طبی وی، « دستورالاطباء فی دفع الطاعون و الواء. نسخه خطی. ش2512.مجلس شورا » بیاوریم :

وبا در ايران عصر قاجار از ديد سياحان
✍🏻مهدی علیجانی و عباس بشیری (فصلنامه تاریخ پزشکی شماره 13)


«وبا» يکي از مهم ترين بيماري هاي شايع در ايران دوره قاجار بود که به صورت اپيدمي هاي متعدد بروز مي کرد و تلفات زيادي به بار مي آورد. برخي از سياحان که در آن دوره به ايران آمده بودند، به ويژه سياحان پزشک، جنبه هاي گوناگون اين بيماري اعم از شيوع، درمان، قرنطينه و نحوه مواجهه حکومت و مردم با آن را بررسي کردند که حاصل اين مطالعه از حيث تاريخ پزشکي جالب توجه است.
@movarekhan