آرامگاه فعلی سعدی در ابتدا خانقاه وی بوده که سعدی اواخر عمرش را در آنجا میگذرانده و سپس در همان جا دفن میشود .
به گزارش ابن بطوطه که ۵۷ سال بعد از مرگ سعدی نوشته شده ، مردم به زیارت مزار سعدی می رفتند و در حوضچه های مرمرین اطراف محوطه جامه های خود را می شستند .
و معتقد بودند این آب خاصیت شفا بخشی دارد .
مشهور است که خود سعدی حوضچه هایی از سنگ مرمر ساخته بوده که در آنها آب جریان داشته ، وشستشو در این آب خصوصا در شب چهارشنبه سوری جزء اعتقادات مردم شیراز بوده است .
در طول تاریخ مزار سعدی بارها وبارها ویران و بازسازی میشود .
مثلا در سال ۹۹۸.ش یعقوب ذوالقدر حاکم فارس خانقاه سعدی را ویران میکند .
اما در سال ۱۱۸۷.ش کریمخان زند دستور ساخت عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر بالای آرامگاه سعدی را میدهد .
و باز در اوایل دوره قاجار یکی از علمای شیراز به دلیل انتساب سعدی به مذهب اهل سنت دستور تخریب آرامگاه را میدهد .
اما در سال ۱۳۰۱.ش یعنی در اواخر سلطنت قاجار دوباره دستور ترمیم ومرمت سعدیه صادر میشود .
در سال ۱۳۲۴.ش انجمن آثار ملی شیراز پیشنهاد احیای مجموعه سعدیه را میدهد و
سرانجام در سال ۱۳۲۵. ش بر اساس مصوبه دولت مقرر شد از فروش قند وشکر آزاد کارخانه مرودشت ؛ کیلویی دوریال برای ساخت آرامگاه سعدی هزینه شود .
از سال ۱۳۲۷. ش قرارداد ساخت وطراحی آرامگاه سعدی با مهندس فروغی و مهندس علی صادق بعنوان طراحان سعدیه بسته شد و آنان با اقتباس از کاخ چهل ستون وتلفیق معماری قدیم وجدید ساخت آنرا بپایان رساندند .
زیر بنای اصلی حدود ۲۵۷ متر مربع در نظر گرفته شد .
ساختمان اصلی شامل دوایوان اصلی عمود بر هم که قبر شیخ در زاویه این دوایوان قرار گرفته و بر روی آرامگاه گنبدی با کاشی های فیروزه ای رنگ ساخته شد .
در جلو رواق ؛ حوض سکه قرار دارد که به نشان حاجت گرفتن در آن سکه می اندازند .
کاشی های این حوض به سبک سلجوقیان طراحی میشود .
سرانجام ساخت این بنا در اردیبهشت ۱۳۳۱. ش به پایان رسید و با حضور دکتر حسابی که وزیر فرهنگ آن زمان بود و تعدادی از بزرگان ادب و هنر افتتاح شد .
همزمان در همان روز از مجسمه سعدی که در دروازه اصفهان نصب شده بود پرده برداری شد .
و بدین ترتیب مقبره ای مناسب با شأن و شخصیت این ستاره عالم ادب و هنر ایرانی ساخته وبه یادگار باقی ماند .
منابع ؛
۱-صیت سخن سعدی- محمد علی موحد
۲-تجلی قداست آب در آرامگاه سعدی- شهره جوادی و ندا عرب سلغار