ریشههای بسیار جوان میتواند بهصورت خام، اما ریشههای قدیمیتر بهطور معمول پختهشده مصرف میشوند.
ریشههای جوان عطر و طعم ملایم دارد. ریشه را میتوان برای استفاده های بعدی خشک نمود.
ریشه حاوی 5/2 درصد پروتئین، 14/0 درصد چربی، 5/14 درصد کربوهیدرات،17/1 درصد خاکستر میباشد.
همچنین ریشه شامل حدود 45 درصد نشاسته اینولین است که توسط بدن انسان هضم نمیشود و در نتیجه بدون هضم از دستگاه گوارش عبور میکند و در برخی از افراد حساس موجب نفخ میشود.
برگهای جوان نیز بهصورت خام یا پخته مصرف تغذیه ای دارند.
برگ حاوی حدود 5/3 درصد پروتئین، 8/1 درصد چربی، 4/19 درصد کربوهیدرات، 8./8 درصد خاکستر میباشد.
ساقه جوان و شاخه نیز بهصورت خام یا پخته مانند مارچوبه و اسفناج استفاده میشود و بهترین طعم را زمانی دارند که پوست برداشته میشود.
مغز ساقه گلدار را میتوان بهصورت خام در سالاد و یا آبپز مصرف کرد.
دانههای جوانهزده میتوانند مانند لوبیا استفاده شوند.
ریشههای خشکشده گیاهان یکساله مصارف دارویی دارند اما برگ و دانه نیز استفاده میشود.
برای درمان عفونتها مانند گلو و عفونتهای دیگر، جوش، خارش و دیگر مشکلات پوستی استفاده میشود.
تصور میشود که ریشه در از بین بردن فلزات سنگین از بدن کمک میکند.
این گیاه بخشی از فرمول درمان سرطان در آمریکای شمالی به نام essiac میباشد که البته همراه با گیاهان نظیر ترشک و غیره.
گیاه ضدباکتری، ضدقارچ و ضدنفخ است.
تسکیندهنده است و در درمان انواع بیماریهای پوستی، سوختگی، کبودی و غیره استفاده میشود.
همچنین در درمان تبخال، اگزما، آکنه، زردزخم، عفونت قارچی، جوش، نیش و غیره استفاده میشود.
این گیاه میتواند بهصورت داخلی بهصورت انفوزیون و یا خارجی بهعنوان یک شستشودهنده استفاده شود.
ریشهها ملین، تصفیهکننده خون، صفراآور، معرق، ادرارآور و شکمی میباشد.
دانه معرق و مدر است. تحقیقات اخیر نشان داده است که عصاره دانه در کاهش سطح قند خون مؤثر است.
دانه خردشده را بر روی کبودی استفاده میکنند. برگها برای درمان سوختگی و زخم استفاده میشود (اینترنت؛ www.pfaf.org).
⬅️ گیاه آنتی کولی نرژیک، آنتی اکسیدانت، ضدباکتری و ضدمیکروب است.
آب گیاه برای رفع جوش کاربرد دارد. فندقه (دانه) برای سرما خوردگی، سرفه، سردرد، گلودرد، آکنه، خارش و پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی) بهکار میرود.
ریشهها مدر و معرق هستند و در پسوریازیس، بیماریهای پوستی و نقرس استفاده میشود. در دامپزشکی، برای ورم پستان نشخوار کنندگان مصرف دارد (اینترنت؛ books.google.com).
⬅️ بهصورت گیاه خودروي در باغهای دایر و رهاشده ديده ميشود و اسامی متعددی در زبان ترکی دارد که میتوان به: "قارقا تاباغی qarqa tabağı، مُش یارپاغی möş yarpağı، موشکیل اوزَیی/درمانی müşkil özəyi/dərmanı، دَوَ توپوزو dəvə toppuzu، پالاخ palax و یرآدامیyer adamı" اشاره کرد.
در جمهوری آذربایجان نیز به این گیاه "آت پتراغی at pıtrağı" گفته میشود.
با وجود اینکه گیاه شناخته شده در آذربایجان است اما عمومیتی در استفاده دارویی توسط مردم محلی ندارد و بیشتر به عنوان گیاه هرز غول پیکر بدان نگریسته می شود. به صورت محلی برگهای آنرا در چهارپایانی مانند خر و اسب به عنوان ضماد برای بهبود زخم استفاده می شود (مؤلف).
(مجموعه گیاهان دارویی و خوراکی آذربایجان؛ رمضانی؛ ع.)
@college_flora_iranica1