دروس قانون ابن سینا طب سنتی ، دانیال شفاء

اخلاط غليظه و مقوي معده و حلق و قوه هاضمه و جهت صاف كردن آواز و بدبویي دهان و مواد سودا و ماليخوليا و جنون و صرع و تفتيت سنگ مثانه و عرق النساء و تقويت اعضاء ضعيفه و اعادة صحت بدن و رنگ رخسار و حدّت بصر و مضمضة او جهت سستي گوشت بن دندان و استحكام دندان متحرك و قطور او جهت گراني سامعه و آشاميدن او جهت تنقيه سينه و ربو و يرقان و رفع سموم نافع و قدر شربتش از مقدار قليل تا دو اوقيه و نيم است كه به تدريج اضافه شود و ناشتا بايد استعمال نمود و شراب عنصل در جميع مذكورات انفع از سركه و مضرّ اعصاب هم نيست به خلاف سركه و جهت ربع و فالج و استسقاء و درد سپرز و عرق النساء و قشعريره نافع و مضرّ محرورين و صاحبان قرحه است و دستور ساختن شراب او مثل عمل سركه آن است كه به جاي سركه آب انگور باشد و سه ماه در آفتاب بگذارند.»

سنا
درختچه‌ای است دارای برگ¬های شبیه برگ حنا و برگ مورد کمی بزرگتر از برگ حنا کشیده و باریک و گونه.
دیگر آن دارای برگ¬های کمی پهن و تخم‌مرغی است.
گل آن زرد مایل به کبود میوۀ آن به صورت غلاف کوتاه قوسی و خمیده از نظر اندازه در حدود طول غلاف باقلا می‌باشد.
سنا از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی گرم و خشک است و از نظر خواص معتقدند که مسهلی است قوی و باید با احتیاط خورده شود زیرا در برخی موارد ایجاد ناراحتی و آشفتگی و باصطلاح نوعی قولنج می‌نماید و هر چه یبوست بیشتر باشد قولنج شدیدتر است. برگچه سنا اگر در آب جوش مدتی جوشانده شود اثر مسهلی آن خیلی کاسته می‌شود و لذا مرسوم و توصیه این است که معمولاً از خیس کردۀ برگ سنا و یا از دم کردۀ آن استفاده شود.
دم کردۀ 15ـ10 گرم برگچه سنا در یک لیوان آب¬جوش (در حدود 250 گرم) را می‌توان به عنوان مسهل برای اشخاص بالغ و بزرگسال به کار برد.
برای کاستن عوارض جانبی قولنجی سنا معمول است آن را با مواد معطّر نظیر انیسون، تخم گشنیز، زنجبیل، دارچین و هل مخلوط کرده و می‌خورند. در گذشته عده¬ای از حکمای طب سنتی دم کردۀ برگ سنا را با گل سرخ یا قرنفل تجویز می‌کردند.

سنا از نظر خواص مسهل بلغم، صفرا و اخلاط سوخته است و اخلاط را از زوایای مجاری بدن بیرون می‌کشد، لذا پاک کنندۀ دماغ و درخشان کنندۀ پوست است و برای بیماری روانی، صرع، سردرد کهنه، درد پهلو، تنگی نفس، سیاتیک، نقرس، تشنج عضله، ریختن مو و جرب، کشتن و دفع کرم معده، رفع شقاق دست و پا و تسکین درد مفاصل حاصل از بلغم و صفرا بسیار نتیجه بخش است.
حکیم عقیلی خراسانی در مخزن¬الادویه آورده است:
«گياهي است ربيعي و ساقش باريك شبيه به گياه حنا و گلش مايل به كبودي و دانة او پهن مايل به درازي و كجي و در غلافي شبيه به گرده و حجازي او را برگ بزرگتر و گلش زرد و برگ او مستعمل است و قوّتش تا هفت سال باقيست.
در آخر دوم گرم و در اوّل خشك و مسهل بلغم و سودا و صفرا و اخلاط سوخته و منقّي دماغ و شديدالغوص در عمق بدن و مقوّي او و جالي جلد و جهت مفاصل و امراض بلغمي و سوداوي و جنون و صرع و درد سر و شقيقه و درد پهلو و شرب مطبوخ او در چهار مثل او روغن زيتون كه به نصف رسد جهت درد كمر و وركين و بواسير مفيد و ضماد مطبوخ او در سرکه بحدی که قوام بهم رساند جهت حکه و جرب و کلف و بهق و اندمال زخم کهنه و منع ریختن موی و با حنا جهت سیاه کردن آن موثر و آب مطبوخ او بهتر از جرم او و يك مثقال از مسحوق او با عسل كه سه روز تا يك هفته هر روز بياشامند، جهت مفاصل و امثال او مجرّب است و مورث كرب و مغص و غثيان و مصلحش پاك كردن از چوب و شاخ و آلودن به روغن بادام و هليلة زرد و انيسون و بنفشه و آب ميوه¬ها را استعمال نمودن است.
قدر شربت از جرم او دو درهم تا سه درهم و از مطبوخ او تا ده درهم و بدلش مثل او تربد و نصف او هليلة زرد و ربع آن بنفشه است.»

سورنجان (گل حسرت)
گیاهی است علفی، چندساله و دارای پیاز بزرگ، گوشتدار و تخم¬مرغی شکل که درریشه¬های افشان محفوظ می¬باشد.
این گیاه برگ¬هایی باریک، دراز، نوک¬تیز و بدون کرک به رنگ سبز تیره دارد وگل¬های آن گلی رنگ وشامل لوله¬ای دراز و منتهی به 6 قطعه و6 پرچم است که سه عدد از این پرچم هامیله¬ی کوتاه¬تر و بساک بزرگ به رنگ نارنجی دارند.
میوه¬های گیاه مذکور، به شکل پوشینه، دارای سه خانه و محتوی دانه¬های کوچک و بسیار در هر خانه است.
پیاز این گیاه نیز به در ازای 3ـ4 سانتی¬متر و به پهنای 2ـ3 سانتی¬متراست که از نظر شکل ظاهری به بلوط شبیه است.

خواص درمانی گیاه دارویی سورنجان:
ضدنقرس و دردهای ناشی ازآن (فلج کننده¬ی اعصاب حسی)، مدر دافع ازت، مهارکننده¬ی میتوزسلولی (ضدسرطان)، محرک ترشحات کبد و روده، ضدآلرزی، ضدویروس.
حکیم عقیلی خراسانی در مخزن¬الادویه آورده است:
«بيخيست شبيه به سير صحرایي و مايل به استداره و پوست او مايل به سرخي و اندرون سفيد و شيرين طعم و بسيار با رطوبت و خشك او با صلابت و قسم باطن سياه و باطن سرخ از سمومات و برگش قريب به برگ كرّاث و از آن قوي¬تر و ساقش به قدر شبري و گلش زرد و به فارسي شنبلید نامند.
شبيه به زنبق كوچكي و سياه او را گلش سرخ مي¬باشد و منبت او كوه¬هاست.
در سوم گرم و در دوم خشك و قوّتش تا سه سال باقيست و مسهل اقسام بلغم و قاطع آن خصوصاً از مفاصل و مفتّح سدّه و جاذب اخلاط لزجه از عمق بدن و رافع يرقان و سپرز و با صبر جهت عرق¬النّساء مجرب دانسته¬اند و با زنجبيل و فلفل بغايت مبهّي و جهت مفاصل بسيار مفيد است و ضماد او با زعفران و تخم مرغ در تسكين درد استخوان و تحليل اورام مجرّب و حمول او با روغن كهنة گوسفند جهت بواسير مجرّب و ذرور او مجفّف زخمها و خوردن نيم درهم او با شير تازه و فانید تا سه روز محرّك باه است و سورنجان بسيار مضرّ معده و مورث مغص و مضعف جگر است و مصلحش كتيرا و شكر و زعفران است.
قدر شربت از مفرد او يك درهم و با ادويه نيم درهم و بدلش مستعجله است به وزن او و زنجبيل و فلفل مقوّي فعل اويند و بویيدن گل او مفتّح سدّةدماغي و محلّل رياح و درد سر بارد است.»

یک کودک سه چیز می تواند به یک انسان بالغ بیاموزد :
بدون دلیل شاد بودن،
همیشه مشغول کاری بودن،
و اعلام خواسته خویش با تمام قوا.

#پائولو_کوئلیو