حکمرانی یک تنه امنای اموال پشیمانی به بار آورد
مرجان حاجی رحیمی، روزنامهنگار
یکی از آلبومهای عکس قاجاری که شامل یکصد قطعه عکس کوچک از زنان ناصرالدین شاه بوده که شاه شهید خودش عکاسی از آنها را بر عهده داشته، اسفند سال گذشته از آلبومخانه سلطنتی کاخ گلستان که پس از آلبومخانه سلطنتی بریتانیا دومین آلبومخانه تاریخی جهان است، گم شد.
اما چطور چنین چیزی ممکن است؟ در موزههای کشور این گم شدن نخستین بار نبوده و اگر شرایط نگهداری و صلاحیت امنای اموال تغییر نکند، بیشک آخرین بار نیز نخواهد بود.
در موزهها آنچیزی که به نمایش در میآید فقط بخش کوچکی از گنجینه آن موزه است و بخش اعظم اشیا در مخازن با شرایط ویژه حفاظتی نگهداری می شود. در کشورهای پیشرفته، مسئولان مخازن ، پژوهشگر و حتی استاد دانشگاهاند که هر سال تعداد زیادی مقاله و حتی کتاب از مجموعه ای که در اختیار دارند، منتشر میکنند و حتی خیلی از مخازن به صورت گروهی اداره میشود تا مسئولیت تقسیم شود.
در ایران اما اینطور نیست یک نفر به نام "امین اموال" مسئول مخزن است که اغلب همچون یک کارمند عادی بدون آنکه به آنچه در اختیارش است، اشراف داشته باشد فقط انبارداری میکند و از تحقیق و چاپ مقاله خبری نیست. حتی در بسیاری از موارد از پژوهش و تحقیق پژوهشگران آزاد ایرانی جلوگیری میکنند و آنقدر پژوهشگر را سر می دوانند که عطای تحقیق را به لقایش میبخشند. وضع پژوهشگران خارجی کمی بهتر است چراکه ممکن است پای سفر خارجی به بهانه بورس مطالعاتی در میان باشد.
باری، امین اموال همانطور که از نامش پیداست، امانتدار اموال ملی است. علاوه بر همکاری با پژوهشگران، قاعدتا باید هر شش ماه یکبار به صورت رسمی و با حضور چند ناظر انبارگردانی کنند تا وجود اشیا و سلامت آنها احراز شود. اما از آنجا که امنای اموال در ظاهر کارمند موزهها و در اصل زیر نظر اداره اموال که از زیرمجموعههای ذیحسابی و اداره کل امور مالی به شمار می رود، هستند کمتر تن به چنین کاری میدهند، چون هم سخت است و هم دردسرهای آنان را بیشتر میکند.
اینجا الهام صالحی، رئیس اموال و اوراق بهادار ذیحسابی وزارت میراث فرهنگی که اتفاقا علیاصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی هم خوب هوایش را دارد، باید پاسخ دهد که چرا انبار گردانی رسمی در موزههای کشور به طور منظم و با وجود ناظران بیطرف انجام نمیشود؟
در مورد کاخ گلستان، خانم " ز معروف به ه الف" امین اموال آلبومخانه کاخ گلستان است که در زمان ریاست حمید بقایی بر سازمان میراث فرهنگی با رانت ویژه به این مسئولیت مهم گمارده شد، مسئول مستقیم گمشدن این آلبوم ناصری به شمار میرود چرا که آلبوم به او سپرده شده بوده و کسی غیر از او به آن دسترسی نداشته حتی مدیر کاخ !
ضعف قانونی در برخورد با متخلفان وجود دارد و عملا هیچ عقوبت سنگینی آنها را تهدید نمیکند. چنانچه چند سال پیش آقای جیم که امین اموال یکی از کاخهای تهران بود هنگام بازنشستگی و تحویل مسئولیت سه هزار شی کم آورد و هنوز در حال پشت سر گذاشتن جلسات دادگاه است.
چیزی که بیش از همیشه باید مدنظر گرفته شود، تغییر و بازنگری در استخدام امنای اموال و بهره گیری از تجربههای جهانی است. به طور حتم شرط کارمند رسمی بودن انتخاب امنای اموال را سخت تر میکند اما باید یکبار برای همیشه تکلیف امنای اموال مشخص شود چراکه آنها مسئول مستقیم تخریب یا گم شدن اموال ملی هستند که به طور موقت در اختیار دارند.
از سویی دیگر در وزارتخانه ای که توانایی هیچ کاری را ندارد حتی نمی تواند از آموزش گنجیابی در گروههای تلگرام و صفحات اینستاگرام جلوگیری کند و در روز روشن عدهای غارتگر تاریخ کارناوال گنجیابی برگزار میکنند، نمیتوان انتظار بیشتری داشت.
@sarbehavabash