نسخ خطی تصحیح شده

خاوران‌نامه از آثار ادبی‌ است که به نظم فارسی در سال 805 هجری شمسی برابر با 830 هجری قمری سروده شده است. سراینده آن ابن حسام خوسفی از اهالی قهستان خراسان بوده است. این منظومه حماسی ، دینی و مصنوع است که در بحر متقارب و به وزن شاهنامه فردوسی سروده شده است. موضوع خاوران‌نامه جنگ‌های علی بن ابی‌طالب به همراهی مالک اشتر و ابوالمحجن در سرزمین خاوران، با شاه خاور به نام «قباد» و شاهان بت‌پرست دیگر به نام «طهماس» شاه و «صلصال» شاه است که به نظم کشیده شده است.
این منظومه به گفته ابن حسام از یک کتاب عربی به نظم کشیده شده است. این منظومه با حمد خدا و نعت محمد پیامبر اسلام و دیگر امام‌های شیعه آغاز می‌شود. همچنین این منظومه را تازیان‌نامه نیز گفته‌اند.

👇👇👇👇👇👇👇👇👇

@artnegarshid

با سلام
استاد جعفریان از کاتبی با نام ( احمد بن عبدالحی تبریزی) یاد کردند که امالی شیخ صدوق را در سال 790 هجری کتاب کرده بود و اینکه نگارش آن توسط یک تبریزی در این دوره نادر است. آقای موسوی بروجردی نیز درباره این کاتب فرمودند که از خطاطان و عرفای معروف قرن 8 و 9 بوده اند و از ایشان صحیفه سجادیه ای نیز در یزد موجود است. درباره اینکه نسخه صحیفه سجادیه که ایشان فرمودند در کدام کتابخانه یزد است به نتیجه ای نرسیدم اما در همین دوره قرن 8 توسط یک کاتب تبریزی یک اثر شیعی (صحیفه سجادیه) کتابت شده است که کاتب آن (عبدالرحیم الخلوتی ابن شمس التبریزی) بوده است و تاریخ کتابت آن 791 هجری است.
این نسخه که در موزه موقوفه میرزا محمد کاظمینی یزد می‌باشد، جزو قدیمی ‌ترین نسخه‌های خطی صحیفه سجادیه است و با ترجمه فارسی به گویش مازندرانی است. نسخه مذکور به صورت نسخه برگردان به کوشش آقای مسعود قاسمی در سال 1394 توسط میراث مکتوب و بنیاد ریحانه الرسول یزد، چاپ و منتشر شده است.
در بخشی از مقدمه این کتاب می‌خوانیم: «این ترجمه در یکی از نقاط مازندران انجام گرفته و مترجم بسیاری از کلمات عربی را به جای ترجمه به فارسی رسمی به مازندرانی برگردانده است، اما برخی از نارسایی‌های لغوی نشان می‌دهد که مترجم ظاهراً نسخه معتبری از متن عربی در دست نداشته است. نگارش غلط و نقاشی شدن تعدادی از لغات گویشی نیز نشان می‌دهد که کاتب با زبان مترجم آشنایی نداشته و در بعضی موارد با توجه به متن عربی توضیحاتی را به اصل ترجمه اضافه کرده و چه‌بسا در مواردی کلمات غیر گویشی را جایگزین کلمات گویشی مترجم کرده و آنها را تغییر داده است. مترجم مسلماً‌ اهل یکی از مناطق شیعه‌نشین مازندران بوده است.
اهمیت این ترجمه در این است که ما را با صورت کهن لغات مازندرانی آشنا می‌کند و آگاهی‌های تازه‌ای از این گویش به ما می‌دهد. عده‌ای از لغات متن حاضر در متونی مانند ترجمه «المدخل»، «ترک‌الاطناب»، «ذخیره خوارزمشاهی»، «روض‌الجِنان» و «روح‌الجَنان (تفسیر ابوالفتوح رازی)»، «شرح فارسی شهاب‌الاخبار»،‌ «مفتاح‌المعاملات» و «نهج‌البلاغه (ترجمه فارسی حدود قرن پنجم و ششم)» (مربوط به مناطق مرکزی و کناره دریای خزر و یا غربی ایران) به کار رفته است. تعداد دیگری از لغات آن در متون کهن مشاهده نمی‌شود ولی در برخی از گویش‌های معاصر شمالی ایران هنوز رایج است.»
سمیره کریمی

✅ توصيه استاد علي محدّث به پژوهشگران جوانِ متون کهن
بيش از پنجاه رساله نفيسِ تصحيح شده در اين سه دفتر، با توصيهاي نغز و عالمانه با عنوان «هشدار به پژوهشگران پارسي و عرب» در بيان نقاط ضعفِ نوع تصحيحاتِ مغرب زمينيان، از سوي استاد محدّث، بدرقه شده است که به عنوان حسن ختام اين نوشتار، براي استفاده و عبرتِ محققان و دانشجويانِ جوان، درج مي‌گردد:
«متون فارسي و عربي که توسّط غربيان (اعم از اروپايي و امريکايي) تصحيح و چاپ مي‌شود، بايد سخت به ديده احتياط و ترديد بدانها نگريست و اين هشدار خصوصاً خطاب به پژوهشگران جوان فارسي زبان و عرب زبان است. راقم سطور که بيست و اند سال است که در بلاد مختلف اروپا زندگي کرده و در اين مدّت با بسياري از اروپاييان که دست اندرکار ادبيات فارسي و عربي هستند، آشنايي يافته و نيز کتاب هاي اين گروه را ديده است، اکنون به يقين رسيده است که متون فارسي يا عربي که توسّط اين گروه چاپ مي‌شود، غالباً از نظر علمي اعتماد برانگيز نبوده و متوليات آنها فاقد بضاعتِ علمي در خور و شايسته‌اند، و اين بدان علّت است که اين گروه در درجه اوّل عربي يا فارسي را درست نمي‌دانند و البته از خواندن خطوط فارسي و عربي ناتوانند. از شناخت نسخه و خط و ترجيح اين بر آن و اين گونه موارد عاجزند و اين همه باعث مي‌شود که محصول کارشان غالباً «غير قابل اعتماد» از آب درمي‌آيد؛ ترفندهاي زير در کارشان زياد ديده مي‌شود:
ـ بعضي دست به چاپ متوني مي‌زنند که قبلاً حداقلّ يک بار چاپ شده باشد؛ يعني بتوانند متن را از روي آن چاپ بخوانند و بفهمند؛ اگر نه، مي‌کوشند لااقل يکي دو نسخه خطّي خيلي خوش خطّ مثل يک کتاب چاپي به چنگ آورند.
ـ از متني که در در نظر دارند به چاپ رسانند، ده پانزده نسخه خطي از جابلقا و جابلسا تهيه مي‌کنند؛ نسخه‌ها را رده‌بندي، شاخه‌بندي، شجره‌بندي [نموده] و با تاريخچه ترسيم و نقاشي، جدول‌بندي مي‌کنند، با ظاهري شيک و قبولاننده! همه اينها، اگر درست انجام شود، خوب و قابل ستايش، ولي محصول کار چيست؟ کلمات و جملاتي را که مي‌فهمند، يا از روي چاپ سابق يا آن نسخه‌هاي بسيار خوش خط اي بسا جديد يا با تلفيق اين و آن، همان ها را در متن قرار مي‌دهند و آنها را که نمي‌فهمند به صورت نسخه بدل در هامش رديف مي‌کنند و اين نسخه بدل ها اي بسا به گونه‌اي نادرست و به غير روش علمي نقل شده است؛ به طوري که خواننده حقّ مطلب را به دست نمي‌آورد؛ تنها مطلبي که ازين نسخه بدل ها به وضوح رخ مي‌نمايد، "حيراني" مصحّح است!
بر پژوهشگران جوان پارسي و عرب، فرض است که با متون فارسي و عربي چاپ شده توسّط اين زمره از ـ به اصطلاح ـ استادان, سخت محتاطانه برخورد کنند. نخست آن متن و حواشي را به دقت بخوانند و به محض آنکه از روي قراين کافي ناتواني و حيراني مصحّح را شناختند، در صورتي که اصل متن ارزشمند و بدرد خور باشد، متن مزبور را از روي نسخه‌هاي خطّي دوباره به روشي انتقادي و علمي تصحيح کنند تا ميراث فرهنگي فارسي و عربي به صورت درستي به دست مردم برسد و آثار فرهنگي ما بيش از اين توسّط "آنان که نمي‌دانند" مُثله نشود».
🆔 @tashihat

✅ مجله «تحقیق» از «دانشکده شرق‌شناسی» (Oriental College) از «دانشگاه  پنجاب» در لاهور، پاکستان منتشر می‌شود. در این مجله مقاله‌ها به زبان‌هایِ اردو، فارسی، عربی، پنجابی و انگلیسی هستند. در شماره آوریل- ژوئن 2011 مقاله‌ای به اردو چاپ شده است با عنوانِ:

«داستان مرزا و صاحبان، سروده دَونی چند رای‌زاده (قرن 12 هجری)»، مقاله‌نویسان: محمد ناصر+ محمد صابر

(در این مقاله این مثنویِ کوتاهِ فارسی براساس دو نسخه خطی موجود در کتابخانه مرکزیِ دانشگاه پَنجاب لاهور، پاکستان تصحیح شده است)

پی دی افِ متن تمامِ مجله «تحقیق» (دانشگاه پَنجاب، پاکستان) به پیوست فرسته بعد آمده است 🔽 🔽 🔽

🆔 @manuscript

✅ مجله «تحقیق» از «دانشکده شرق‌شناسی» (Oriental College) از «دانشگاه  پنجاب» در لاهور، پاکستان منتشر می‌شود. در این مجله مقاله‌ها به زبان‌هایِ اردو، فارسی، عربی، پنجابی و انگلیسی هستند. در شماره آوریل ژوئن 2010 مقاله‌ای به فارسی چاپ شده است با عنوانِ:

«قصه سوهنی و مَهینوال سروده دونی چند رای زاده(قرن 12 هجری)»  این مثنویِ کوتاه براساس نسخه خطیِ موجود در کتابخانه مرکزیِ «دانشگاه پَنجاب» (لاهور، پاکستان) تصحیح شده است.

♦️پی دی افِ متن تمامِ مجله «تحقیق» (دانشگاه پَنجاب، پاکستان) به پیوست فرسته بعد آمده است 🔽 🔽 🔽

🆔 @manuscript

✅ مجله «تحقیق» از «دانشکده شرق‌شناسی» (Oriental College) از «دانشگاه  پنجاب» در لاهور، پاکستان منتشر می‌شود. در این مجله مقاله‌ها به زبان‌هایِ اردو، فارسی، عربی، پنجابی و انگلیسی هستند.
در شماره آوریل- ژوئن 2012 مقاله‌ای به فارسی چاپ شده است با عنوانِ:

«چند مثنویِ چاپ نشده و مثنویِ وامق و عذرا سروده رای زاده دَونی چَند (قرن 12 هجری) »// مقاله نویسان: محمد ناصر+ محمد صابر

در «مجموعه آذر» در «کتابخانه مرکزی دانشگاه پَنجاب» (لاهور، پاکستان) 5 نسخه خطی از مثنویِ فارسی «کیگوهَرنامه» است که دو نسخه خطی از بقیه مفصل تر هستند و چندین مثنویِ فارسی از رای‌زاده دَوَنی چَند است که یکی از آنها مثنوی بسیار کوتاه «وامق و عذرا» است که در این مقاله تصحیح شده است.

🟣 پی دی افِ متن تمامِ مجله «تحقیق» (دانشگاه پَنجاب، پاکستان) به پیوست فرسته بعد آمده است 🔽 🔽 🔽

🆔 @manuscript

✅ مجله «تحقیق» از«دانشکده شرق‌شناسی»(Oriental College) از «دانشگاه  پنجاب» در لاهور، پاکستان منتشر می‌شود. در این مجله مقاله‌ها به زبان‌هایِ اردو، فارسی، عربی، پنجابی و انگلیسی هستند. در شماره آوریل- ژوئن 2013 مقاله‌ای به فارسی چاپ شده است با عنوانِ:

«قصه رسالو ء کوکلا و هودی- سروده رای زاده دَونی چَند (قرن 12 هجری) » در «مجموعه آذر» در «کتابخانه مرکزی دانشگاه پَنجاب» (لاهور، پاکستان) 5 نسخه خطی از مثنویِ فارسی «کیگوهَرنامه» است که دو نسخه خطی از بقیه مفصل تر هستند و چندین مثنویِ فارسی از رای‌زاده دَوَنی چَند است که یکی از آنها مثنوی بسیار کوتاه «قصه رسالو ء کوکلا و هودی» است که در این مقاله تصحیح شده است.

♦️پی دی افِ متن تمامِ مجله «تحقیق» (دانشگاه پَنجاب، پاکستان) به پیوست فرسته بعد آمده است 🔽  🔽🔽

@manuscript

✅ 《اداره تحقیقات فارسی و عربی》در سال 1955در شهر پَتنا در هندوستان تاسیس شد. این اداره نسخه های خطی فارسی و عربی را تصحیح و چاپ نموده است. همچنین برخی از نسخه های خطی فارسی و عربی را به زبان اردو ترجمه و انتشار داده است.

فهرست جدید (سال 2021) انتشارات 《اداره تحقیقات فارسی و عربی》در این فرسته آمده است.

🆔 @manuscript

این یادداشتی است درباره ماهیت متنی به عنوان مؤتمر علماء بغداد و اینکه این متن واقعیت تاریخی ندارد و تنها جنبه محتوایی تبلیغی آن مد نظر سازنده معاصرمان بوده است

کتاب مؤتمر علماء بغداد سالهاست که به چاپ می رسد و تاکنون چند ترجمه فارسی از آن به دست داده شده است و شايد به زبانهای ديگر هم ترجمه شده باشد. اصل کتاب به عربی است و البته عربی نوين و از جای جای آن پيداست که به قلم يک نويسنده معاصر غير عرب اما مسلط به زبان عربی نوشته شده است. اطلاعات تاريخی نويسنده، هر که بوده تا اندازه ای خوب است (گرچه مرتکب اشتباهات و بی دقتی هايی هم شده است) و معلوم است که با ادبيات مناظره ای و جدلی شيعه و سنی آشناست. کتاب در هدف خود برای ارائه ادله کلامی و تاريخی اثبات تشيع البته موفق است، و معلوم است که نويسنده در جعل داستان مناظره که البته ريشه تاريخی ندارد، تنها قصد ارائه ادله اعتقادی بر زبان دانشمندی شيعی را داشته است. شايد به همين دليل با وجود اينکه در انتساب اين اثر به داماد خواجه نظام الملک که البته شهرتی هم ندارد، ذوق و هوشمندی به خرج داده است، اما خوب به هر حال با به کار گيری الفاظ و مصطلحات و تعابيری جديد و نيز بيان اغراق آميز در شيعه کردن خواجه و ملکشاه، دست خود را در ساختن و جعل اين اثر به کلی رو کرده است، به طوری که مطالعه اين متن و مقايسه مطالب آن و به خصوص مقايسه مسائل تاريخی آن با تاريخ دوره ملکشاه و خواجه، اندک ترديدی در ساختگی بودن اين اثر و مهمتر از آن جعل آن به قلمی معاصر ايجاد نمی کند. عنوان مؤتمر هم در متن کتاب آمده که از آن معلوم می شود که اين کلمه که اصطلاحی است جديد تنها از سوی ناشر به کار نرفته، بلکه نويسنده واقعی متن آنرا به کار برده است. داستان کتاب به گفتگويی می پردازد که ميان يک عالم شيعی و يک عالم سنی در محضر شاه و وزير اتفاق افتاده و سبب آن کنجکاوی ملکشاه در آشنايی با مذهب تشيع است، که جالب است پيش از آن به هيچ روی شناختی از آنان و عقايدشان نداشته است. خواجه نظام الملک هم طبق اين داستان، از پيشتر خود معتقد به تشيع قلمداد می شود، گرچه تنها در پايان داستان اين مسئله را علنا در برابر شاه اعلام می کند. مناظره در ماه شعبان و در مدرسه نظاميه بغداد اتفاق افتاده است. به هر حال پس از چند روز مناظره ميان دو عالم که هر دو نامی مستعار گونه دارند (مانند پاره ای نامهای ديگر کتاب که ساختگی اند)، دست آخر ملکشاه اظهار تشيع می کند و به همراه او شمار زيادی از دولتمردان شيعه می شوند و با انتشار خبر تشيع شاه و وزير، بسياری از مردم هم تشيع را می پذيرند، مطالبی که ابدا در منابع تاريخی عمومی و يا تواريخ سلجوقيان نشانی از آنها ديده نمی شود. تازه می دانيم که تصلب و تعصب خواجه به مذهب سنی تا چه اندازه بوده و نيز می دانيم که در دوره ملکشاه، با وجود تهديد تعليميان اسماعيلی الموت تا چه اندازه شاه می توانسته با تشيع آشنا باشد، که همه با مطالب مربوطه در مقدمه متن ما به کلی ناسازگار است. جالب اين است که خواجه پس از آن دستور می دهد که استادان در مدارس (کذا: مدرسه) نظاميه در بغداد، مذهب تشيع را آموزش دهند. نويسنده اين متن که گزارشی جالب از اين مجالس البته به گزيده و با حذف حواشی مجالس ارائه داده، امير شاعر شبل الدولة ابوالهيجاء مقاتل بن عطية البکري الحجازي (درگذشته حدود ۵۰۵ق)[۱] است که خود داماد نظام الملک است و در پايان علت قتل شاه و وزير را اعلان تشيع آنان می داند. نويسنده رساله را در بغداد و در مدرسه نظاميه نوشته است. در پايان هم قصيده ای را در رثای خواجه نظام الملک که سروده خود اوست، نقل می کند که در منابع ديگر تنها دو بيت اول آن را می شناسيم (و در منابع تصريح شده که او تنها همين دو بيت را در رثای پدر زن خود سروده بوده است)، اما در اين متن در دنباله آن دو بيت، ابياتی ناظر به متن همين رساله و ماجرای مناظره و کشته شده خواجه آمده است، با همان وزن. بنابراين ابيات الحاقی از سوی نويسنده واقعی متن اضافه شده است. روشن است که نويسنده واقعی اين متن هر که بوده، به خوبی با احوال اين داماد نظام الملک آشنا بوده است. طبعا برخی از مسائل ديگر هم با تواريخ ملکشاه و خواجه نظام الملک سازگاری ندارد که نيازی به پرداختن به همه آنها نيست. از متن کتاب روشن نمی شود که دقيقا اين مناظره کی انجام شده، اما از پايان متن بر می آيد که مدت زيادی طول نکشيد که پس از آن خواجه و ملکشاه به دست دشمنان کشته شدند. فارغ از اينکه آيا ملکشاه و خواجه اندکی قبل از مرگ در بغداد بوده اند، يا نه و اساسا امکان اتفاق اين مناظره در بغداد هست يا خير؛ مقاتل که نويسنده اين متن فرا نمايانده شده، می گويد که در مجالس حضور داشته و متن را نيز در بغداد و در همان مدرسه نوشته است.
@barrasihayetarikhi

خاوران‌نامه از آثار ادبی‌ است که به نظم فارسی در سال 805 هجری شمسی برابر با 830 هجری قمری سروده شده است. سراینده آن ابن حسام خوسفی از اهالی قهستان خراسان بوده است. این منظومه حماسی ، دینی و مصنوع است که در بحر متقارب و به وزن شاهنامه فردوسی سروده شده است. موضوع خاوران‌نامه جنگ‌های علی بن ابی‌طالب به همراهی مالک اشتر و ابوالمحجن در سرزمین خاوران، با شاه خاور به نام «قباد» و شاهان بت‌پرست دیگر به نام «طهماس» شاه و «صلصال» شاه است که به نظم کشیده شده است.
این منظومه به گفته ابن حسام از یک کتاب عربی به نظم کشیده شده است. این منظومه با حمد خدا و نعت محمد پیامبر اسلام و دیگر امام‌های شیعه آغاز می‌شود. همچنین این منظومه را تازیان‌نامه نیز گفته‌اند.

👇👇👇👇👇👇👇👇👇

@artnegarshid

✅ توصيه استاد علي محدّث به پژوهشگران جوانِ متون کهن
بيش از پنجاه رساله نفيسِ تصحيح شده در اين سه دفتر، با توصيهاي نغز و عالمانه با عنوان «هشدار به پژوهشگران پارسي و عرب» در بيان نقاط ضعفِ نوع تصحيحاتِ مغرب زمينيان، از سوي استاد محدّث، بدرقه شده است که به عنوان حسن ختام اين نوشتار، براي استفاده و عبرتِ محققان و دانشجويانِ جوان، درج مي‌گردد:
«متون فارسي و عربي که توسّط غربيان (اعم از اروپايي و امريکايي) تصحيح و چاپ مي‌شود، بايد سخت به ديده احتياط و ترديد بدانها نگريست و اين هشدار خصوصاً خطاب به پژوهشگران جوان فارسي زبان و عرب زبان است. راقم سطور که بيست و اند سال است که در بلاد مختلف اروپا زندگي کرده و در اين مدّت با بسياري از اروپاييان که دست اندرکار ادبيات فارسي و عربي هستند، آشنايي يافته و نيز کتاب هاي اين گروه را ديده است، اکنون به يقين رسيده است که متون فارسي يا عربي که توسّط اين گروه چاپ مي‌شود، غالباً از نظر علمي اعتماد برانگيز نبوده و متوليات آنها فاقد بضاعتِ علمي در خور و شايسته‌اند، و اين بدان علّت است که اين گروه در درجه اوّل عربي يا فارسي را درست نمي‌دانند و البته از خواندن خطوط فارسي و عربي ناتوانند. از شناخت نسخه و خط و ترجيح اين بر آن و اين گونه موارد عاجزند و اين همه باعث مي‌شود که محصول کارشان غالباً «غير قابل اعتماد» از آب درمي‌آيد؛ ترفندهاي زير در کارشان زياد ديده مي‌شود:
ـ بعضي دست به چاپ متوني مي‌زنند که قبلاً حداقلّ يک بار چاپ شده باشد؛ يعني بتوانند متن را از روي آن چاپ بخوانند و بفهمند؛ اگر نه، مي‌کوشند لااقل يکي دو نسخه خطّي خيلي خوش خطّ مثل يک کتاب چاپي به چنگ آورند.
ـ از متني که در در نظر دارند به چاپ رسانند، ده پانزده نسخه خطي از جابلقا و جابلسا تهيه مي‌کنند؛ نسخه‌ها را رده‌بندي، شاخه‌بندي، شجره‌بندي [نموده] و با تاريخچه ترسيم و نقاشي، جدول‌بندي مي‌کنند، با ظاهري شيک و قبولاننده! همه اينها، اگر درست انجام شود، خوب و قابل ستايش، ولي محصول کار چيست؟ کلمات و جملاتي را که مي‌فهمند، يا از روي چاپ سابق يا آن نسخه‌هاي بسيار خوش خط اي بسا جديد يا با تلفيق اين و آن، همان ها را در متن قرار مي‌دهند و آنها را که نمي‌فهمند به صورت نسخه بدل در هامش رديف مي‌کنند و اين نسخه بدل ها اي بسا به گونه‌اي نادرست و به غير روش علمي نقل شده است؛ به طوري که خواننده حقّ مطلب را به دست نمي‌آورد؛ تنها مطلبي که ازين نسخه بدل ها به وضوح رخ مي‌نمايد، "حيراني" مصحّح است!
بر پژوهشگران جوان پارسي و عرب، فرض است که با متون فارسي و عربي چاپ شده توسّط اين زمره از ـ به اصطلاح ـ استادان, سخت محتاطانه برخورد کنند. نخست آن متن و حواشي را به دقت بخوانند و به محض آنکه از روي قراين کافي ناتواني و حيراني مصحّح را شناختند، در صورتي که اصل متن ارزشمند و بدرد خور باشد، متن مزبور را از روي نسخه‌هاي خطّي دوباره به روشي انتقادي و علمي تصحيح کنند تا ميراث فرهنگي فارسي و عربي به صورت درستي به دست مردم برسد و آثار فرهنگي ما بيش از اين توسّط "آنان که نمي‌دانند" مُثله نشود».
🆔 @tashihat

ضميمه: مثنوي جلال و جمال، از امير امين‌الدين نزل‌آبادي سبزواري (ص299-333)
امير امين‌الدين محمّد نزل‌آبادي بيهقي سبزواري متخلّص به امين، از شاعران و اديبان شيعي نيمۀ نخست سده نهم هجري (د. حدود 855ق) است که تأليفات و آثاري به نظم و نثر با عناوين مثنوي بهرام و گل اندام، عدّة الطالبين، مصباح القلوب (شمع و پروانه)، سلوة الطالبين (عقل و عشق)، فتح الفتوح، مناظرات با کاتبي و شهاب و مثنوي جمال و جمال که منظومه نفيس مورد گفتگوست. اين مثنوي نفيس که به تعبير استاد محدّث «شاه نسخه» کتابخانه دانشگاه اوپسالا [به شماره Onov2 داراي 34 مجلس مينياتور مکتب مغولي و 110برگ، با کتابت 908ق به خطّ نستعليق عالي سلطان علي قايني] و به گفته نسخه‌شناسان بين المللي، يکي از ده نسخه خطي نفيس موجود در جهان است، منظومه اي عاشقانه با مفاهيم عرفاني و صوفيانه است که ماجراي داستان دراز عشق شاهزاده‌اي به نام جمال با شاهزاده خانمي موسوم به جمال را حکايت ميکند و استاد به تفصيل در اثر خويش به جزئيات آن پرداخته است (ص309-312). ايشان همچنين گزارشي ارزشمند از محتواي 34 مجلس نگارۀ نفيس به¬ دست داده است (ص317-333).
🆔 @tashihat

1ـ مناظره مست و فقيه و صوفي، سروده شاعري از نيمه دوره صفويه (ص9-60))
2ـ مناظره آسمان و زمين، سروده حيراني همداني (ص61-90)
3ـ مناظره آسمان و زمين، سروده حيراني همداني (ص61-90)
4ـ مناظره عقل و بخت و دولت (گلشن لطافت)، سروده ساغرجي سمرقندي (ص91-141)
5ـ مناظره روز و شب، انشاي منير لاهوري (ص142-154)
6ـ مناظره سيف و قلم، انشاي منير لاهوري (ص155-172)
7ـ خطبه کتاب ميخانه، انشاي نظام الدين احمد همّت خاني (ص173-186)
8ـ قواعد خط نستعليق، از ميرعلي تبريزي (ص187-192)
9ـ در تعريف حمّام، انشاي محمدخليل مکرّم خاني (ص193-202)
10ـ شِکوه از فرمان منع شرابخواري، انشاي نصيراي همداني (ص203-208)
11ـ در صفت تنباکو و حقّه، انشاي صائب تبريزي (ص213-220)
شستم لب پياله ز حرف شراب تلخ/ کردم به دودِ تلخ قناعت ز آب تلخ!
12ـ مکاتبه منظوم منوّرخان و جاني خان، انشاي دولتمردان هندي (ص221-230)
13ـ شهرآشوب سروده شاعران گوناگون (ص231-238)
14ـ رساله‌اي در تعليم و تربيت، تأليف اديبي هندي (ص243-250)
15ـ تائية العارف محيي‌الدين ابن عربي (ص267-326)
16ـ تائية الحکيم عامربن عامر البصري (ص327-436)
17ـ تائية المؤرّخ ابن تَغردي بردي (ص437-456)
🆔 @tashihat

✅ توصيه استاد علي محدّث به پژوهشگران جوانِ متون کهن
بيش از پنجاه رساله نفيسِ تصحيح شده در اين سه دفتر، با توصيهاي نغز و عالمانه با عنوان «هشدار به پژوهشگران پارسي و عرب» در بيان نقاط ضعفِ نوع تصحيحاتِ مغرب زمينيان، از سوي استاد محدّث، بدرقه شده است که به عنوان حسن ختام اين نوشتار، براي استفاده و عبرتِ محققان و دانشجويانِ جوان، درج مي‌گردد:
«متون فارسي و عربي که توسّط غربيان (اعم از اروپايي و امريکايي) تصحيح و چاپ مي‌شود، بايد سخت به ديده احتياط و ترديد بدانها نگريست و اين هشدار خصوصاً خطاب به پژوهشگران جوان فارسي زبان و عرب زبان است. راقم سطور که بيست و اند سال است که در بلاد مختلف اروپا زندگي کرده و در اين مدّت با بسياري از اروپاييان که دست اندرکار ادبيات فارسي و عربي هستند، آشنايي يافته و نيز کتاب هاي اين گروه را ديده است، اکنون به يقين رسيده است که متون فارسي يا عربي که توسّط اين گروه چاپ مي‌شود، غالباً از نظر علمي اعتماد برانگيز نبوده و متوليات آنها فاقد بضاعتِ علمي در خور و شايسته‌اند، و اين بدان علّت است که اين گروه در درجه اوّل عربي يا فارسي را درست نمي‌دانند و البته از خواندن خطوط فارسي و عربي ناتوانند. از شناخت نسخه و خط و ترجيح اين بر آن و اين گونه موارد عاجزند و اين همه باعث مي‌شود که محصول کارشان غالباً «غير قابل اعتماد» از آب درمي‌آيد؛ ترفندهاي زير در کارشان زياد ديده مي‌شود:
ـ بعضي دست به چاپ متوني مي‌زنند که قبلاً حداقلّ يک بار چاپ شده باشد؛ يعني بتوانند متن را از روي آن چاپ بخوانند و بفهمند؛ اگر نه، مي‌کوشند لااقل يکي دو نسخه خطّي خيلي خوش خطّ مثل يک کتاب چاپي به چنگ آورند.
ـ از متني که در در نظر دارند به چاپ رسانند، ده پانزده نسخه خطي از جابلقا و جابلسا تهيه مي‌کنند؛ نسخه‌ها را رده‌بندي، شاخه‌بندي، شجره‌بندي [نموده] و با تاريخچه ترسيم و نقاشي، جدول‌بندي مي‌کنند، با ظاهري شيک و قبولاننده! همه اينها، اگر درست انجام شود، خوب و قابل ستايش، ولي محصول کار چيست؟ کلمات و جملاتي را که مي‌فهمند، يا از روي چاپ سابق يا آن نسخه‌هاي بسيار خوش خط اي بسا جديد يا با تلفيق اين و آن، همان ها را در متن قرار مي‌دهند و آنها را که نمي‌فهمند به صورت نسخه بدل در هامش رديف مي‌کنند و اين نسخه بدل ها اي بسا به گونه‌اي نادرست و به غير روش علمي نقل شده است؛ به طوري که خواننده حقّ مطلب را به دست نمي‌آورد؛ تنها مطلبي که ازين نسخه بدل ها به وضوح رخ مي‌نمايد، "حيراني" مصحّح است!
بر پژوهشگران جوان پارسي و عرب، فرض است که با متون فارسي و عربي چاپ شده توسّط اين زمره از ـ به اصطلاح ـ استادان, سخت محتاطانه برخورد کنند. نخست آن متن و حواشي را به دقت بخوانند و به محض آنکه از روي قراين کافي ناتواني و حيراني مصحّح را شناختند، در صورتي که اصل متن ارزشمند و بدرد خور باشد، متن مزبور را از روي نسخه‌هاي خطّي دوباره به روشي انتقادي و علمي تصحيح کنند تا ميراث فرهنگي فارسي و عربي به صورت درستي به دست مردم برسد و آثار فرهنگي ما بيش از اين توسّط "آنان که نمي‌دانند" مُثله نشود».
🆔 @tashihat

✅ مجله «تحقیق» از «دانشکده شرق‌شناسی» (Oriental College) از «دانشگاه  پنجاب» در لاهور، پاکستان منتشر می‌شود. در این مجله مقاله‌ها به زبان‌هایِ اردو، فارسی، عربی، پنجابی و انگلیسی هستند. در شماره آوریل- ژوئن 2011 مقاله‌ای به اردو چاپ شده است با عنوانِ:

«داستان مرزا و صاحبان، سروده دَونی چند رای‌زاده (قرن 12 هجری)»، مقاله‌نویسان: محمد ناصر+ محمد صابر

(در این مقاله این مثنویِ کوتاهِ فارسی براساس دو نسخه خطی موجود در کتابخانه مرکزیِ دانشگاه پَنجاب لاهور، پاکستان تصحیح شده است)

پی دی افِ متن تمامِ مجله «تحقیق» (دانشگاه پَنجاب، پاکستان) به پیوست فرسته بعد آمده است 🔽 🔽 🔽

🆔 @manuscript

1ـ مناظره مست و فقيه و صوفي، سروده شاعري از نيمه دوره صفويه (ص9-60))
2ـ مناظره آسمان و زمين، سروده حيراني همداني (ص61-90)
3ـ مناظره آسمان و زمين، سروده حيراني همداني (ص61-90)
4ـ مناظره عقل و بخت و دولت (گلشن لطافت)، سروده ساغرجي سمرقندي (ص91-141)
5ـ مناظره روز و شب، انشاي منير لاهوري (ص142-154)
6ـ مناظره سيف و قلم، انشاي منير لاهوري (ص155-172)
7ـ خطبه کتاب ميخانه، انشاي نظام الدين احمد همّت خاني (ص173-186)
8ـ قواعد خط نستعليق، از ميرعلي تبريزي (ص187-192)
9ـ در تعريف حمّام، انشاي محمدخليل مکرّم خاني (ص193-202)
10ـ شِکوه از فرمان منع شرابخواري، انشاي نصيراي همداني (ص203-208)
11ـ در صفت تنباکو و حقّه، انشاي صائب تبريزي (ص213-220)
شستم لب پياله ز حرف شراب تلخ/ کردم به دودِ تلخ قناعت ز آب تلخ!
12ـ مکاتبه منظوم منوّرخان و جاني خان، انشاي دولتمردان هندي (ص221-230)
13ـ شهرآشوب سروده شاعران گوناگون (ص231-238)
14ـ رساله‌اي در تعليم و تربيت، تأليف اديبي هندي (ص243-250)
15ـ تائية العارف محيي‌الدين ابن عربي (ص267-326)
16ـ تائية الحکيم عامربن عامر البصري (ص327-436)
17ـ تائية المؤرّخ ابن تَغردي بردي (ص437-456)
🆔 @tashihat

✅ توصيه استاد علي محدّث به پژوهشگران جوانِ متون کهن
بيش از پنجاه رساله نفيسِ تصحيح شده در اين سه دفتر، با توصيهاي نغز و عالمانه با عنوان «هشدار به پژوهشگران پارسي و عرب» در بيان نقاط ضعفِ نوع تصحيحاتِ مغرب زمينيان، از سوي استاد محدّث، بدرقه شده است که به عنوان حسن ختام اين نوشتار، براي استفاده و عبرتِ محققان و دانشجويانِ جوان، درج مي‌گردد:
«متون فارسي و عربي که توسّط غربيان (اعم از اروپايي و امريکايي) تصحيح و چاپ مي‌شود، بايد سخت به ديده احتياط و ترديد بدانها نگريست و اين هشدار خصوصاً خطاب به پژوهشگران جوان فارسي زبان و عرب زبان است. راقم سطور که بيست و اند سال است که در بلاد مختلف اروپا زندگي کرده و در اين مدّت با بسياري از اروپاييان که دست اندرکار ادبيات فارسي و عربي هستند، آشنايي يافته و نيز کتاب هاي اين گروه را ديده است، اکنون به يقين رسيده است که متون فارسي يا عربي که توسّط اين گروه چاپ مي‌شود، غالباً از نظر علمي اعتماد برانگيز نبوده و متوليات آنها فاقد بضاعتِ علمي در خور و شايسته‌اند، و اين بدان علّت است که اين گروه در درجه اوّل عربي يا فارسي را درست نمي‌دانند و البته از خواندن خطوط فارسي و عربي ناتوانند. از شناخت نسخه و خط و ترجيح اين بر آن و اين گونه موارد عاجزند و اين همه باعث مي‌شود که محصول کارشان غالباً «غير قابل اعتماد» از آب درمي‌آيد؛ ترفندهاي زير در کارشان زياد ديده مي‌شود:
ـ بعضي دست به چاپ متوني مي‌زنند که قبلاً حداقلّ يک بار چاپ شده باشد؛ يعني بتوانند متن را از روي آن چاپ بخوانند و بفهمند؛ اگر نه، مي‌کوشند لااقل يکي دو نسخه خطّي خيلي خوش خطّ مثل يک کتاب چاپي به چنگ آورند.
ـ از متني که در در نظر دارند به چاپ رسانند، ده پانزده نسخه خطي از جابلقا و جابلسا تهيه مي‌کنند؛ نسخه‌ها را رده‌بندي، شاخه‌بندي، شجره‌بندي [نموده] و با تاريخچه ترسيم و نقاشي، جدول‌بندي مي‌کنند، با ظاهري شيک و قبولاننده! همه اينها، اگر درست انجام شود، خوب و قابل ستايش، ولي محصول کار چيست؟ کلمات و جملاتي را که مي‌فهمند، يا از روي چاپ سابق يا آن نسخه‌هاي بسيار خوش خط اي بسا جديد يا با تلفيق اين و آن، همان ها را در متن قرار مي‌دهند و آنها را که نمي‌فهمند به صورت نسخه بدل در هامش رديف مي‌کنند و اين نسخه بدل ها اي بسا به گونه‌اي نادرست و به غير روش علمي نقل شده است؛ به طوري که خواننده حقّ مطلب را به دست نمي‌آورد؛ تنها مطلبي که ازين نسخه بدل ها به وضوح رخ مي‌نمايد، "حيراني" مصحّح است!
بر پژوهشگران جوان پارسي و عرب، فرض است که با متون فارسي و عربي چاپ شده توسّط اين زمره از ـ به اصطلاح ـ استادان, سخت محتاطانه برخورد کنند. نخست آن متن و حواشي را به دقت بخوانند و به محض آنکه از روي قراين کافي ناتواني و حيراني مصحّح را شناختند، در صورتي که اصل متن ارزشمند و بدرد خور باشد، متن مزبور را از روي نسخه‌هاي خطّي دوباره به روشي انتقادي و علمي تصحيح کنند تا ميراث فرهنگي فارسي و عربي به صورت درستي به دست مردم برسد و آثار فرهنگي ما بيش از اين توسّط "آنان که نمي‌دانند" مُثله نشود».
🆔 @tashihat

خاوران‌نامه از آثار ادبی‌ است که به نظم فارسی در سال 805 هجری شمسی برابر با 830 هجری قمری سروده شده است. سراینده آن ابن حسام خوسفی از اهالی قهستان خراسان بوده است. این منظومه حماسی ، دینی و مصنوع است که در بحر متقارب و به وزن شاهنامه فردوسی سروده شده است. موضوع خاوران‌نامه جنگ‌های علی بن ابی‌طالب به همراهی مالک اشتر و ابوالمحجن در سرزمین خاوران، با شاه خاور به نام «قباد» و شاهان بت‌پرست دیگر به نام «طهماس» شاه و «صلصال» شاه است که به نظم کشیده شده است.
این منظومه به گفته ابن حسام از یک کتاب عربی به نظم کشیده شده است. این منظومه با حمد خدا و نعت محمد پیامبر اسلام و دیگر امام‌های شیعه آغاز می‌شود. همچنین این منظومه را تازیان‌نامه نیز گفته‌اند.

👇👇👇👇👇👇👇👇👇

@artnegarshid