گفتگوهای تراثی

این هم یک کتاب راجع به حماسه ـ البته اگر حماسه را برخوردار از عقلانیت و معنویت بدانیم ـ که البته غیر از این حماسه نیست بلکه ...

✅ حماسه قران حبشی

بیان و تذکار رویدادهای مهم و سرنوشت ساز زندگی در آیینۀ شکوهمند زبان و خیال، یکی از فرآورده های اصلی ذهن بشر به شمار می رفته که به تدریج، اهمیت آن در میان اقوام و ملل، مایه و ضمان پیدایش یک سنت انتقالی شده است.

این برون داد ذهنی که بعدها، بعد ادبی آن جلوۀ بیشتری پیدا کرد تا امروز با عناوین گوناگونی چون قصه، نقل، حکایت، افسانه، داستان و اسطوره معرفی شده؛ ولی اصطلاحات یادشده در گفتمان نقد ادبی معاصر بیشتر تحت عنوان «روایت داستانی» مطالعه و ارزیابی میشوند.

دور نیست که روایت های ادبی در آغاز به محافل رسمی راه پیدا کرده و بیشتر به توصیف همراه با بزرگ نمایی اخبار پادشاهان گذشته و کردار پهلوانان ملی یا خیالی پرداخته باشند. پیکرۀ بیان و ساختار محتوای روایات داستانی رفته رفته با اقبال و پسند مردم مواجه شدند و در سایۀ ماهیت درباری و رسمی خود، سنت و حرفه ای خاص پدید آمد که از روی الگوهای روایی نسبتاً پیشرفته و پیچیده ای نظام می یافت و یادگیری آن نیاز به آموزش و تمرین داشت و در آغاز مرسوم بود که از پدر به پسر آموزش داده می شد و اساساً همین شیوه، مایۀ خلق اغلب حماسه های گفتاری اصیل و گاه بخش هایی از حماسه ای نوشتاری شد.

جریان ادبی حماسه های منثور در ایران، پیش از فردوسی هم وجود داشته و به صورت گفتاری، اغلب در قالب «شهنامه یا قصه خوانی و بومسلم خوانی» روزگار می گذرانده، این جریان پس از خلاقیت شگرف حکیم توس، اغلب با حفظ همان الگو و ساخت گفتاری و یا با هدف نوآوری و سرباز زدن از تکرار سازه های کلیشه ای و فاصله گرفتن از مختصات شاهکارها، دامنه و شمول موضوعی بیشتری پیدا می کند و سال ها رونق بخش دربار پادشاهان محمودی و مسعودی بوده و بعدها نیز در شکل «حمزه خوانی و حمله خوانی» جلوه گر شده و مایۀ دلگرمی گروه مشتاق مردم ایران بوده است.

قِران حبشی، پهلوان عیّارِ یکی از حماسه‌های منثورفارسی است که توصیف شکوهمند کردارها و جهانگشایی‌های وی ، پرداختۀ روایت‌پرداز مبدع سدۀ ششم، ابوطاهر طرسوسی است.

ابوطاهر محمد بن حسن بن علی بن اسمعیل بن موسی طرسوسی، یکی از معدود رواتی است که نام و اعتبارش در حافظۀ مردمی پاس داشته می شده؛ ولی بنا بر دلایلی، چگونگی احوال و آثار او و دیگر راویان در دفاتر ادب رسمی مسکوت بر جای مانده و ذکر نشده است. در جریان ادبی حماسه های منثور، ابوطاهر طرسوسی در کنار داستان پرداز هم عصرش، صدقه بن ابوالقاسم شیرازی از بزرگترین مقلدان فردوسی و در عین حال یک راوی دانشمند و سخندانی مبدع به شمار می آید. بلاغت زبان، فصاحت گفتار و سلاست و عذوبت معنا در روایت های ابوطاهر و علاقه و گرایش ذهنی وی به تاریخ پیشااسلامی و اسلامی ایران و حجم شگفت دانش او در این بستر، تردیدی در هویت ایرانی و فارس زبان بودن او باقی نگذاشته است.

در این اثر در گام نخست، شش نسخۀ تركی همراه با نسخۀ عربي منحصر به فردی از اين روايت معرفی، سپس تشريحی از نسخۀ فارسی نفيس و يگانۀ قِران حبشی همراه با چگونگی رسم الخط و ويژگی های دستوری آن ارايه می شود.

ابوطاهر محمد بن حسن بن علی بن اسمعیل بن موسی طرسوسی، حماسه قران حبشی، تصحیح، مقدمه و تعلیقات: میلاد جعفرپور، ، تهران، علمی، فرهنگی، 478 صفحه، شمارگان: 1000 نسخه، قطع: رقعی، دوجلدی، بها: 325000 ريال، 1395.
@manuscript

به‌زودی توسط انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار منتشر خواهد شد:

حماسهٔ مسیّب‌نامه

این اثر که بزرگترین میراث داستانی نثر فارسی در ادبیّات عاشورا به شمار می‌آید، گزارش نخستین قیام خون‌خواهان حسینی، توسط مسیّب بن قعقاع خزاعی، از سران نهضت توّابین است.
مسیّب‌نامه به توصیف روایدادهای آزاد‌ساختن امام زین‌العابدین(ع) و اسرای کربلا و بازگرداندن سرهای شهدا به مزار ایشان منحصر شده است و با شرح داستان رشیدۀ عرب و سیّد جنید (نیای ابومسلم) به پایان می‌رسد.
این داستان پرداختۀ ابوطاهر طرسوسی در قرن ششم هجری است، امّا قرن‌ها بعد، محمّدبقای وارس بخاری بر اساس نقل ابوطاهر، تحریر بزرگ‌تری را از آن در ماوراءالنّهر ترتیب داده است. در این پژوهش هر دو تحریر به روش التقاطی تصحیح و معرّفی شده‌اند.
[مسیّب‌نامه، ابوطاهر طرسوسی و محمدبقای وارس بخاری، تصحیح و تحقیق میلاد جعفرپور، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول، ۱۳۹۸]

بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی و تحکیم وحدت ملی

@AfsharFoundation

گفت‌و‌گو با دکتر میلاد جعفرپور دربارۀ کتاب حماسۀ مسیّب‌نامه از انتشارات دکتر محمود افشار

در برنامۀ شب ادبیات، میز روایت

امروز، دوشنبه ۱۴ مهرماه، ساعت ۲۳
از شبکۀ چهار سیما

[حماسۀ مسیّب‌نامه، محمد بقای وارس بخاری؛ ابوطاهر طرسوسی، تصحیح و تحقیق دکتر میلاد جعفرپور، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۳ ج، ۱۳۹۸]

@AfsharFoundation

سلام و عرض ارادت استاد معزّز.
در بابِ مسئله‌ای که مطرح فرمودید، بله درست است. در اصلِ لغت معنای مسیّب همانطور که در لغت‌نامه وارد شده، "ستور بر سر خود گذاشته" آمده است که ظاهراً معنای نیکویی ندارد. البتّه در اینجا همان‌طور که حضرتعالی واقفید مسیّب اسم خاص است و "مصیب" اینجا نمی‌تواند درست باشد. در منابع معتبر نیز نام این شخصیّت به همین صورت "مسیّب" آمده است.

حماسه مسیّب‌نامه، بزرگترین میراث داستانی نثر فارسی در ادبیّات عاشوراست. مسیّب بن قعقاع خزاعی شخصیّتی تاریخی و از یاران امام علی و حضرت حسنین علیهم‌السّلام و یکی از سران نهضت توّابین است.

حماسه مسیّب‌نامه، بزرگترین میراث داستانی نثر فارسی در ادبیّات عاشوراست. مسیّب بن قعقاع خزاعی شخصیّتی تاریخی و از یاران امام علی و حضرت حسنین علیهم‌السّلام و یکی از سران نهضت توّابین است.

مسیّب‌نامه، گزارش نخستین قیام خون‌خواهان حسینی علیه یزید و مروان حکم است و هدف آن، منحصر به آزاد ساختن امام زین‌العابدین(ع) و اسرای کربلا و بازگرداندن سرهای شهدا به مزار ایشان است.
حماسه مسیّب‌نامه پرداخته ابوطاهر طرسوسی در قرن ششم هجری است که صورت اصلی آن تا امروز باقی نمانده است، امّا قرن‌ها بعد، محمّدبقای وارس بخاری بر اساس نقل ابوطاهر، تحریر بزرگ‌تری آن را در ماوراءالنّهر (احتمالاً در تاجیکستان) ترتیب داده است و ادب فارسی وجود تحریر بزرگ مسیب‌نامه را مدیون تلاش داستان‌پردازان و شیعیان اهل بیت در مکتب ماوراءالنّهر است. در این پژوهش، پس از مطالعه 45 نسخه خطّی منثور و منظوم مسیّب‌نامه، هر دو تحریر بزرگ و کوچک به روش التقاطی و انتقادی تصحیح و معرّفی شده‌اند. (به نقل از خبرگزاری ایبنا).
البتّه در سریال مختارنامه لازم بود در کنار سلیمان صرد خزاعی و دیگر سران توّابین، به شخصیّت مسیّب بیشتر از این پرداخته می‌شد که متاسّفانه در این مورد کمی قصور انجام گرفت.

البته این دوازده قول ارتباطی به بحث ما ندارد.. زیرا بحث بر سر اصل مشکل بخاری وامثالهم با روایات امام است که به دلیل آن روایات امام علیه السلام را نقل نمی کنند و آن ظاهرا دلیل ارسال است و ارسال از اسباب ضعف حدیث نزد بخاری و امثالهم است.. در ضمن قبول خبر مرسل از شواذ اقوال است...

⁠سه کتاب ریاض الملوک فی ریاضات السلوک، حماسۀ مسیّب‌نامه و دفتری برای ایران از انتشارات دکتر محمود افشار در میان برگزیدگان و شایستگان تقدیر جایزۀ کتاب سال

به گزارش روابط عمومی خانۀ کتاب و ادبیات ایران، برگزیدگان و شایستگان تقدیر سی‌و‌هشتمین دورۀ جایزۀ کتاب سال ایران و بیست‌و‌هشتمین دورۀ جایزۀ جهانی کتاب سال ایران امروز، شنبه دوم اسفندماه با حضور رئیس جمهور معرفی شدند.

سه کتاب از انتشارات دکتر محمود افشار در این دوره از جایزۀ کتاب سال به مرحلۀ نهایی راه یافتند و هر سه حائز عنوان شدند:

کتاب برگزیده در بخش ادبیات (متون قدیم):

ریاض‌ الملوک فی ریاضات السلوک، نظام‌الدّین شامی، تصحیح و تحقیق دکتر بهروز ایمانی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۸، ۹۶۸ ص.

کتاب شایستۀ تقدیر در بخش ادبیات (متون قدیم):

حماسۀ مسیّب­‌نامه، تألیف محمد بقای وارس بخاری و تحریر کوچک، تألیف ابوطاهر طرسوسی، تصحیح و تحقیق دکتر میلاد جعفرپور، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۳جلد، ۱۳۹۸، ۲۸۵۲ ص.

کتاب شایستۀ تقدیر در بخش تاریخ و جغرافیا (تصحیح متن):

دفتری برای ایران: نامه‌های فارسی ولادیمیر مینورسکی، به کوشش دکتر گودرز رشتیانی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۸، ۶۹۸ ص.
بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی و تحکیم وحدت ملّی

به‌زودی توسط انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار منتشر خواهد شد:

حماسهٔ مسیّب‌نامه

این اثر که بزرگترین میراث داستانی نثر فارسی در ادبیّات عاشورا به شمار می‌آید، گزارش نخستین قیام خون‌خواهان حسینی، توسط مسیّب بن قعقاع خزاعی، از سران نهضت توّابین است.
مسیّب‌نامه به توصیف روایدادهای آزاد‌ساختن امام زین‌العابدین(ع) و اسرای کربلا و بازگرداندن سرهای شهدا به مزار ایشان منحصر شده است و با شرح داستان رشیدۀ عرب و سیّد جنید (نیای ابومسلم) به پایان می‌رسد.
این داستان پرداختۀ ابوطاهر طرسوسی در قرن ششم هجری است، امّا قرن‌ها بعد، محمّدبقای وارس بخاری بر اساس نقل ابوطاهر، تحریر بزرگ‌تری را از آن در ماوراءالنّهر ترتیب داده است. در این پژوهش هر دو تحریر به روش التقاطی تصحیح و معرّفی شده‌اند.
[مسیّب‌نامه، ابوطاهر طرسوسی و محمدبقای وارس بخاری، تصحیح و تحقیق میلاد جعفرپور، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول، ۱۳۹۸]

بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی و تحکیم وحدت ملی

@AfsharFoundation

حماسه مسيب‌نامه (۳جلدی)
محمدبقای وارس بخاری - ابوطاهر طرسوسی
تصحيح: ميلاد جعفرپور
چاپ اول ۱۳۹۸، بنياد موقوفات افشار
قطع وزيری، ۲۸۰۸صفحه، جلد سخت
قيمت دوره ۳جلدی: ۴۹۵۰۰۰تومان
خرید اینترنتی:
toosbook.ir/p/حماسه-مسیب‌نامه/