گفتگوهای تراثی

مرحوم دری کتابخانه نفیسی داشت که گویا تمامی آنها پس از درگذشت وی به کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران انتقال یافت، نوع نسخ او داری تعلیقاتی گرانسنگ است و برای نمونه یک نسخه اسفار ملاصدرا با حواشی و تعلیقات ایشان در همان کتابخانه موجود است و ای کاش کسی از عزیزان به تحقیق و تصحیح آن اثر همت میگماشت?

سلام. زیارت اساساً دیداری نمادین است. دور یا نزدیک بودنش ابدا مهم نیست و زیارت از راه دور همان قدر اصیل است که زیارت از راه نزدیک. خود نمازی که ما می‌خوانیم (به نظر من) یک زیارت از راه دور است. باری، در این دیدار نمادین خواه با طی طریق خواه بدون آن فرد خود را در یک بارگاه حاضر می‌کند.

نظریه شیخ بهایی در باره کفاری که راه حق را نیافته اند
شیخ یوسف بحرانی (م 1089 و نویسنده حدائق الناضره) در شرح حال شیخ بهایی (م 1030) گوید: یکی از ایراداتی که یکی از مشایخ متأخر ما به شیخ گرفته، این است که شیخ بهایی گفته است: اگر مکلف، تلاش خود را برای تحصیل دلیل بکند، اما همچنان بر راه خطا در باورهایش بماند و راهش مخالف اهل حق باشد، به هیچ وجه، به طور دایمی در آتش جهنم نخواهد ماند [و در نهایت به بهشت خواهد رفت]. شیخ یوسف گوید: شیخ ما گفته است: این نظر، قطعا نادرست است، زیرا لازمه آن این است که علمای اهل ضلال و رؤسای کفار، به دلیل داشتن شبهات و افکار فاسده که آنان را به راهی جز راه حق برده، گرفتار خلود در آتش نباشند. شیخ یوسف، سپس به دفاع از شیخ بهایی پرداخته می گوید، لازمه حرف شیخ این نیست که روسای اهل ضلال، خلود دایمی در آتش نخواهند داشت، چون اینان همه، یا به دلیل عصبیت، یا حب جاه و مقام، به راه باطل می روند و بنابرین چون عمدا در راه باطل می مانند، گرفتار خلود در آتش خواهند بود. شیخ یوسف که گویا مبناءاً با سخن شیخ موافق است، می افزاید: من المعلوم، إن من بذل وسعه فی تحصیل الدلیل، و لم یهتد الیه، و لم یقف علیه، فهو معذور عقلا و نقلا. روشن است که اگر کسی تلاش خود را برای بدست آوردن دلیل بکند، اما راه آن را نیابد و بر آن واقف نشود، عقلا و شرعا معذور است. به گفته وی، رؤسای ضلال، این طور نیستند. آنها مخالفتشان با حق، از روی عصبیت و حب جاه و مقام است. (لؤلؤة البحرین، ص 19ـ 20)
بدین ترتیب، شیخ یوسف که اساسا با مبنای شیخ بهایی موافق است راهی برای دفاع از شیخ بهایی عرضه کرده است. با این حال، در این صورت، باید دید اولا توده های وابستگان به ادیان دیگر که همچنان در راه باطل خویش باقی مانده اند، بر اساس نظر و مبنیای شیخ بهایی، یا شیخ یوسف بحرانی و یا دیگر علما چیست و ثانیا این که اگر ثابت شد رؤسای آنها هم حب جاه و مقام ندارند و عصبیت هم، و همچنان در راه باطل خویش می روند، تکلیفشان چه خواهد بود.
@jafarian1964

این مقاله کوتاه را سابقا در باره شیخ قاسم مهاجر (م 1321ش) به عنوان شخصیتی که در مرحوم زریاب موثر بوده، نوشتم. اما فارغ از آن هم، ارزش یک بار خواندن دارد. شیخ قاسم، در شمار نخستین کسانی است که در ایران کوشید تمدن اسلامی را تئوریزه کند. او که ایروانی الاصل (یا دست کم ساکن آن نواحی) بود، گویا روسی و فرانسه هم می دانست.

ادامه مطلب بالا 👆👆👆
و روزی که خانم آتابای پاسپورت خود را گرفت و عازم خارج ایران بود در همان خانه که مدتی پیش او را دیده بودم دوباره او را دیدم. گفت: من امروز با همین پُلیور و یک چادر از این شهر می‌شوم. هیچ ندارم. به شما هم هدیه‌ای ندارم بدهم. یک دوره کتاب‌های چاپ شده‌ام - با اینکه می دانم بسیار به دردم خواهد خورد - اما به عنوان یادگار به شما هدیه می دهم.
من در جواب گفتم درست است که خدمت من به اندازه خدمت آن راننده‌ی تاکسی نیست با همه‌ی اینها امیدوارم مرا هم بی اجر نسازید. این خانم گویا به مصر رفت و فارسی درس می‌داد و گویا از آنجا هم به جای دیگر آمریکا رفته است
✍️محمد ابراهیم باستانی پاریزی

منبع: سعی مشکور، یادنامه دکتر محمد جواد مشکور، ص۹۹ تا ۱۰۴

دیدم به بصره دخترکی اعجمی نسب

روشن نموده شهر به نور جمال خویش

می‌خواند درس قرآن در پیش شیخ شهر

وز شیخ دل ربوده به غنج و دلال خویش

می‌داد شیخ‌، درس ضلال مبین بدو

و آهنگ ضاد رفته به اوج کمال خویش

«دختر نداشت طاقت گفتار حرف ضاد»

با آن دهان کوچک غنچه مثال خویش

می‌داد شیخ را به «‌دلال مبین‌» جواب

وان شیخ می‌نمود مکرر مقال خویش

گفتم به شیخ راه ضلال این‌قدر مپوی

کاین شوخ منصرف نشود از خیال خویش

بهتر همان بودکه بمانید هر دوان

او در دلال خویش و تو اندر ضلال خویش (شعر از ملک الشعرا بهار)

💠دردناك‌ترين فقره خطبه حضرت زهرا سلام الله عليها

داغ زهرا تنها در آن در و ديوار نيست... در جريان استدلال به ارث، آن جمله گدازنده كه قلب هر كسي را می‌سوزاند اين است كه استدلال كرده فرمود چرا ارث من را نمي‌دهيد؛ اگر مي‌گوييد من فرزند او نيستم كه همه‌تان شاهديد كه فرزند او هستم؛ يا معاذ الله می گوييد من دين ديگری دارم و او دين ديگري دارد! «أم هل تقولون أهل مِلّتيْنِ لا يَتَوارَثان» مگر من و پدرم دارای يک دين نيستيم؟ یعنی مگر مرا مسلمان نمی‌دانيد؟ (چون غير مسلمان از مسلمان ارث نمی‌برد)
اينها جگرسوز است. سخن از مسمار در كه شيخ مشايخنا مرحوم آقا شيخ محمد حسين (رضوان الله عليه) فرمود يک مرحله عاطفی است؛ اما اين سوز عقلی است: «هل تقولون اهل ملتين لا يتوارثان» مگر در اسلام ما شک داری؟ چرا ارث ما را نمی‌دهی؟
حضرت آية الله جوادی آملی.
@bazmeghodsian

ادامه مطلب بالا 👆👆👆
و روزی که خانم آتابای پاسپورت خود را گرفت و عازم خارج ایران بود در همان خانه که مدتی پیش او را دیده بودم دوباره او را دیدم. گفت: من امروز با همین پُلیور و یک چادر از این شهر می‌شوم. هیچ ندارم. به شما هم هدیه‌ای ندارم بدهم. یک دوره کتاب‌های چاپ شده‌ام - با اینکه می دانم بسیار به دردم خواهد خورد - اما به عنوان یادگار به شما هدیه می دهم.
من در جواب گفتم درست است که خدمت من به اندازه خدمت آن راننده‌ی تاکسی نیست با همه‌ی اینها امیدوارم مرا هم بی اجر نسازید. این خانم گویا به مصر رفت و فارسی درس می‌داد و گویا از آنجا هم به جای دیگر آمریکا رفته است
✍️محمد ابراهیم باستانی پاریزی

منبع: سعی مشکور، یادنامه دکتر محمد جواد مشکور، ص۹۹ تا ۱۰۴

💠دردناك‌ترين فقره خطبه حضرت زهرا سلام الله عليها

داغ زهرا تنها در آن در و ديوار نيست... در جريان استدلال به ارث، آن جمله گدازنده كه قلب هر كسي را می‌سوزاند اين است كه استدلال كرده فرمود چرا ارث من را نمي‌دهيد؛ اگر مي‌گوييد من فرزند او نيستم كه همه‌تان شاهديد كه فرزند او هستم؛ يا معاذ الله می گوييد من دين ديگری دارم و او دين ديگري دارد! «أم هل تقولون أهل مِلّتيْنِ لا يَتَوارَثان» مگر من و پدرم دارای يک دين نيستيم؟ یعنی مگر مرا مسلمان نمی‌دانيد؟ (چون غير مسلمان از مسلمان ارث نمی‌برد)
اينها جگرسوز است. سخن از مسمار در كه شيخ مشايخنا مرحوم آقا شيخ محمد حسين (رضوان الله عليه) فرمود يک مرحله عاطفی است؛ اما اين سوز عقلی است: «هل تقولون اهل ملتين لا يتوارثان» مگر در اسلام ما شک داری؟ چرا ارث ما را نمی‌دهی؟
حضرت آية الله جوادی آملی.
@bazmeghodsian

🔸 تدریس الهیات شفا به امر حضرت ولی عصر ارواحنا فداه

🔹 مرحوم آیة الله العظمی شیخ محمّد علی اراکی فرمود:

🔸 آخوند ملاّ علی باذِنه‌ای (از شاگردان آیة الله آقا شیخ محمّد باقر اصطهباناتی شیرازی) از استاد نقل می‌کرد که ایشان فرمودند:

🔹 مدّتی در تهران ساکن بودم و به تدریس می‌پرداختم، فقط یک ساعت وقت داشتم که آن را هم برای تنّفس و استراحت گذاشته بودم.

🔸 روزی طلبه‌ای آمد و اظهار کرد: به من کتاب شفا درس بدهید.

🔹 من گفتم: در درس عمومی شرکت‌کنید. گفت: خیر! حتماً درس خصوصی می‌خواهم.

🔸 هرچه من اصرار کردم او حاضر نشد، سرانجام قبول کردم، ولی گفتم: من کتاب ندارم. گفت: مانعی ندارد، من یک کتاب دارم که یک شب پیش شما باشد و یک شب پیش من.

🔹 درس را شروع کردیم و مدّتی بدین منوال گذشت. یک روز که نوبت من بود و کتاب پیشم مانده بود، هرچه گشتم کتاب را نیافتم و پیش آن آقا شرمنده شدم.

🔸 او وقتی دید که کتاب نیست، رفت و برگشت و گفت: من می‌دانم کتاب کجاست؟ یک راست به سراغ بقچه‌ای رفت، آن را باز کرد و کتاب را از میان آن بیرون آورد و به من داد.

🔹 من در حیرت فرو رفتم و گفتم: موضوع چیست؟!

🔸 گفت: پیرمردی از اوتاد که خدمت امام عصر - ارواحنا فداه - مشرّف می‌شود در خرابه‌ای از خرابه‌های شهر تهران سکونت دارد و من از او موضوع را پرسیدم، وی گفت: ساعتی که تو پیش آن استاد درس می‌خوانی، ساعتی است که آقا آن را برای معاشرت با زن خود گذارده بوده، لذا آن زن از دست تو، که وقت او را گرفته‌ای، ناراحت شده و کتاب را در فلان بقچه مخفی کرده است.

🔹 گفتم: تو چگونه با این شخص آشنا شدی؟!

🔸 گفت: من مدّتی روحانی محلی بودم و از این طریق به ارشاد مردم می‌پرداختم، ولی پس از مدّتی احساس کردم که سوادم در مسائل اعتقادی کامل نیست و نمی‌توانم مردم را درست و صحیح هدایت کنم، لذا در مصرف سهم امام شبهه و شک کردم. روزی به مردم گفتم: اموال من از خانه و اثاث، همه مربوط به شماست، بیایید و آن‌ها را ببرید.

🔹 بعداز آن به تهران آمدم و مدّتی در کاروانسرایی سکونت کردم و نمی‌دانستم چه کنم، اتّفاقاً دهانم هم زخم شده بود و آن را بسته بودم.

🔸 تا این‌که یک روز شخصی ناشناس مرا به اسم صدا زد و گفت: فلان دوا را مصرف کن، دهانت خوب می‌شود. من آن دوا را تهیه کرده و مصرف کردم، دهانم خوب شد.

🔹 بعد به این فکر افتادم که این مرد چه کسی بود که از درد و اسم من اطّلاع داشت و داروی او مؤثّر واقع شد؟!

🔸 وقت دیگری او را ملاقات کردم و از او پرسیدم: شما کی هستید؟

🔹 گفت: من با پیرمردی از اوتاد که با امام عصر - ارواحنا فداه - تماس دارد، مربوط هستم.

🔸 گفتم: از او بپرس یا مرا پیش او ببر که وظیفه من چیست؟

🔹 گفت: به من گفته شده که فلانی یعنی تو جزو مجاهدین راه خدا هستی.

🔸و همچنین گفته شده که نزد محمّد باقر اصطهباناتی برود و الهیات شفا را نزد او بخواند، و در درس عمومی هم نرود، زیرا بعضی از افرادی که در آن درس شرکت می‌کنند فاسق هستند، با آنان هم ننشیند و چنانچه ضرورتی داشت که به درس عمومی برود، بیرون اتاق بنشیند و گوش کند.

🔹 مرحوم حاج شیخ محمّد باقر اصطهباناتی فرموده بودند: من به او گفتم: از آن پیرمرد بپرس که آیا من هم می‌توانم خدمت آن حضرت برسم یا می‌توانم از آن حضرت سؤالاتی داشته باشم.

🔸 جواب آورد: تشرّف نمی‌شود، ولی سؤالات را بدهید به من تا خدمت ایشان معروض بدارم. من هم سه سؤال کردم... جواب آمد...

🔹 آیة الله آقای مصلحی فرزند آیة الله العظمی اراکی فرمودند: این داستان را مرحوم آقای سید محمّد علی سبط از مرحوم آیة اللَّه العظمی حاج شیخ محمّد حسین اصفهانی کمپانی (شاگرد آیة الله اصطهباناتی)، و آیة اللّه العظمی حاج آقا موسی شبیری زنجانی از مرحوم پدرشان با اندک اختلاف نقل کرده‌اند.

روزنه هایی از عالم غیب، آیة الله سید محسن خرازی.

@bazmeghodsian

برادر دکتر عبدالحسین زرین‌کوب:

جدّ ما اصفهانی- خوانساری بود و ما هم در اصل به آنجا تعلق داریم و بروجردی نیستیم؛ با این حال در بروجرد متولد شدیم.

جدّم ملا علی‌اکبر خوانساری اصفهانی، علامه بود و در حوزه اصفهان درس می‌داد.

زرین‌کوب در ابتدا در حوزه درس خواند و به حوزه بروجرد رفت. شیخ جواهری یکی از معلمان زرین‌کوب بود که من نیز کنارش درس خواندم.
بعد به تهران آمد و پیش مرحوم ابوالحسن شعرانی درس خواند.

مرحوم شعرانی برای زرین‌کوب جایگاه ویژه‌ای داشت. بعد از اینکه انقلاب شد خواستند از یک سری از بزرگان دین و علما تجلیل کنند. زرین‌‌کوب می‌گفت، اگر قرار باشد از شعرانی تقدیر کنند حاضرم با حال ناخوش و بیماری یک ساعت بایستم و درباره او صحبت کنم؛ چراکه وی آدم خیلی بزرگی است.

زرین‌کوب در تهران نزد علامه فرید گلپایگانی نیز درس خواندند. او می‌گفت من به قدری به شعرانی و گلپایگانی اعتقاد دارم که می‌توانم به آنها علامه بگویم.

شهید مطهری با برادرم زیاد رفت‌و‌آمد داشت. گاهی اوقات تلفن می‌کرد و ظهر به منزل او می‌آمد. یادم هست که یک بار شهید مطهری از زرین‌کوب خواست تا کتابی بنویسد و جواب علی دشتی را بدهد.

@bazmeghodsian

🔸برترین اسوه علم و عرفان:

🔹جمع نمودن بین علم و عمل مثل استاد ما حاج شیخ محمد حسین اصفهانی کالمحال است.

🔸او شب تا به صبح سجده میکرد. در خواب متکایش از اشک خيس ميشد. هر روز هزار بار انا انزلناه میخواند.

🔹استادما اهل عبادت بود ولی به گمانم از راه نظر باین معنویات رسیده بود.

🔸در عمق تفکر نظیر نداشت.

🔹شاگرد سید احمد و شیخ محمد بهاری و میرزا جواد آقا بود اما در اینها هم خودش مجتهد بود.

🔸آقای میلانی و شیخ علی محمد بروجردی در درس حاج شیخ شرکت میکردند اما آقای خوئی اواخر دیگر نمی آمد، با این حال به من میفرمود: حاج شیخ علمیّتش صد درجه از من بیشتر است.

🔹آقای خوئی در درس شرح منظومه حاج شیخ نیز شرکت میکرد و تقریرات درس ایشان را نوشته بود.

🔸(آیة الله العظمی بهجت که این تقریرات را قبلا در نجف اشرف دیده بود آرزو داشت این اثر گرانقدر یافت شود و به چاپ برسد).

@bazmeghodsian

🔸برترین اسوه علم و عرفان:

🔹جمع نمودن بین علم و عمل مثل استاد ما حاج شیخ محمد حسین اصفهانی کالمحال است.

🔸او شب تا به صبح سجده میکرد. در خواب متکایش از اشک خيس ميشد. هر روز هزار بار انا انزلناه میخواند.

🔹استادما اهل عبادت بود ولی به گمانم از راه نظر باین معنویات رسیده بود.

🔸در عمق تفکر نظیر نداشت.

🔹شاگرد سید احمد و شیخ محمد بهاری و میرزا جواد آقا بود اما در اینها هم خودش مجتهد بود.

🔸آقای میلانی و شیخ علی محمد بروجردی در درس حاج شیخ شرکت میکردند اما آقای خوئی اواخر دیگر نمی آمد، با این حال به من میفرمود: حاج شیخ علمیّتش صد درجه از من بیشتر است.

🔹آقای خوئی در درس شرح منظومه حاج شیخ نیز شرکت میکرد و تقریرات درس ایشان را نوشته بود.

🔸(آیة الله العظمی بهجت که این تقریرات را قبلا در نجف اشرف دیده بود آرزو داشت این اثر گرانقدر یافت شود و به چاپ برسد).

@bazmeghodsian

نقل خاطره‌ای جالب از آیت الله وحید خراسانی درباره میرزا مهدی اصفهانی

من درس میرزا می‌رفتم، فلسفه هم می‌خواندم
گفتند یا این یا آن
من هم گفتم من فلسفه می‌خوانم و درس میرزا را ترک کردم
میرزا فرستاد سراغ من، و گفت از درس من چه فهمیدی؟
من گفتم من حرفهای شما را گوش می‌کنم نه اینکه مثل بعضی نفهمیده قبول کنم.

شبی در درس میرزا به مرحوم شیخ هاشم گفتم: این حرف که همان حرف فلاسفه است!
شیخ هاشم گفتند: این اشکال به نظر من هم رسید!
من رفتم و به میرزا گفتم، گفتند: درست است ولی این امر شهودی است و با استدلال نمی‌شود!
ما سمعت ممن رایت، دفتر اول، ص۴۲۲

🔹پی‌نوشت:
پس چنانکه واضح است از نخستین کسانی که معترف است حرف میرزا، حرف فلاسفه است، خود میرزا مهدی اصفهانی است! چنانکه اشکال آقای وحید و شیخ هاشم قزوینی را پذیرفتند!

@tafkik