کتابخانه اسلامی و تصوف

عرفان و انسان امروز
گفتگوهایی با دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، دکتر یحیی یثربی، دکتر محسن کدیور و ...
به کوشش : مژگان اینانلو...⬇️

@erfaneeslami1

عقلانیت و معنویت
دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی...⬇️

@erfaneeslami1

اما در باره کتاب بالا این متن کوتاه را نوشتم:
همیشه یافتن آدم های تازه در حوزه تفکر، بویژه در دوره های تغییر، برای من شیرین بوده است. این روش برخی از مورخان تاریخ تفکر در دوران معاصر است که بنده هم به اقتفای آنها، سعی کرده ام نصیبی از این خوان داشته باشم و دنبال آدم های تازه که نوشته های آنها یک باری چاپ شده و از دور خارج شده یا اساسا هنوز چاپ نشده بگردم و آنها را معرفی کنم.
روز سه شنبه این هفته که در اصفهان سخنرانی داشتم، دوستی کتابی از کارهای تصحیحی خودش را هدیه داد که کلیات قهرمان نام داشت. شاعری روشنفکر که در مهر 1326 درگذشته و اکنون کلیات او حاوی اشعاری که می تواند مرحله ای از تاریخ روشنفکری در ایران باشد، با تصحیح این عزیز یعنی جناب محمد حسین فروغی منتشر شده است.
ویژگی های یک روشنفکر عصر رضاشاهی که البته برخی عمیق تر و برخی سطحی ترند در این اثر دیده می شود. توانایی وی در به تصویر کشیدن لایه های مختلف عصر روشنگری ایران پس از مشروطه جالب است.
قهرمان به بسیاری از موضوعات توجه کرده و آنها را نقد کرده و البته تهمت بی دینی را هم برخود خریده است. بیش از چهل و یک صفحه مقدمه شرح زندگی و افکار اوست. کلیات او شامل غزلیات، قصاید، مثنوی ها و قطعات است. در نخستین مثنوی چنین آمده است: «از عوام و خشم او باید گریخت» که باید حدس زد چه داستانی در این مثنوی آمده است. اشعاری در ستایش رضاشاه دارد: «صبا بگو به شهشنشاه تاجدار وطن / مگر نمی شنوی ناله های زار وطن» و سپس این درخواست که شوکت ایران را به آن بازگرداند. در واقع، داستان این دوره هم برای یک شاعر که می خواهد غصه های ایران ار بیان کند، همین است که عقب ماندگی هست و مردم امید بسته اند این بار شاه تاجدار آن شوکت و فر را باز گرداند. «ز دشمنان بد اندیش ملک خالی کن / به فرق خویش بنه تاج افتخار وطن».
برای وی خرابیهای وطن و عقب ماندگی ها، کلیدی ترین مفهومی است که در ظاهر و باطن اشعارش آمده است: «چه سودی حاصل است از غصه خوردن / خرابیهای میهن را شمردن». با این حال خودش این کار را کرده و به طعنه می گوید همین اینها تقدیر ماست و گریزی از آن نیست: «همانا قهرمان! تقدیر ما شد / به دست فقر و ذلت جان سپردن». تحریک و تحریض مردم برای تلاش و کار و کنار گذاشتن تنبلی از سوژه های اوست: «چو خواهی بگریزی از ننگ و عار / به فقر و فلاکت نگردی دچار / به عزمی قوی کار را پیشه کن / که کاری نکوتر نباشد ز کار».
آرزو برای این که مردی بیاید و ایران را نجات دهد، همان که عامل اصلی روی کار آمدن رضاشاه شد در این اشعار هم دیده می شود : «این ملک را اگر دو سه تن مرد کاره بود / بی شبهه، باز بر رخش ابواب چاره بود/... هرگز به مستشار نیازی نداشتیم / ما را اگر لیاقت حسن اداره بود».
می بینید که اشعار بسیار روشن و واضح است و گویی نه شعر که نثر است و همه اش غصبه و درد دل و دنبال کردن راه حل و البته سرشار امید و البته ناامیدی! و تقدیر گرایی است. اشعار زیادی هم در باره بحث حجاب و کشف حجاب و جدا کردن امر نقاب زدن از اصل حجاب و ستایش روندی که وجود داشته ، در این مجموعه آمده است که باید آنها را به انبوهی از اشعار در باره حجاب که بنده هم در بخشی مفصل در پایان کتاب داستان حجاب در ایران آورده ام، ضمیمه کرد. فرصت نگارش بیش از این در باره این کلیات نیست و در هر حال اثری است که سخت بکار بررسی تاریخ تفکر ایرانی در دوره رضاشاه می آید.

@jafarian1964

چنانکه ملاحظه فرمودید این بار نیز امام حسن در ماجرا نقش‌آفرین است. اما عنایت داشته باشید که در بحث حاضر این تفکیک و تشخیص مدّ نظر ما نیست چرا که اولا امکان‌پذیر نیست و ثانیا بی‌اهمیت است. بی‌شک مطابق داوری نقل و عقل، پیامبر با هر دو بزرگوار در ایام طفولیت چنین سلوکی داشته‌اند.

حکایت زیر هم نمونه‌ای دیگر از ذکر تعبیر مورد نظر است که پیامبر در موقعیتی متفاوت در خصوص نقش خود بیان می‌فرماید (ما آن را از کیمیای سعادت غزالی که فارسی است نقل می‌کنیم):
"یک بار رسول (ص) نماز می‌کرد، چون به سجده شد حسین پای به گردن وی درآورد، رسول (ص) چندان توقف کرد که صحابه پنداشتند که مگر وحی آمده است که سجود دراز می‌باید کرد. چون سلام باز داد، بپرسیدند که وحی آمده است که سجود دراز می‌باید کرد؟" گفت: "نه، نه! که حسین مرا شتر خویش ساخته بود، نخواستم که بر وی بُریده کنم." (کیمیای سعادت، ج 1، ص 431)
در این روایات البته اشاره‌ای به عف و عف کردن که گویا ابتکار مؤمنین است نیامده اما در متون ادبی منحصر به اشارات مولوی نیست. از جمله آنچه علی صفی به نثر گفته و مولوی به اجمال و اشارت سروده، نعمت‌خان عالی شيرازی ضمن مثنوی من و سلوی به تصریح و تفصیل در سلک نظم کشیده است. (با اين تفاوت كه در شعر عالی، امام حسين (ع) جايگزين امام حسن (ع) شده است):

بود بر دوش نبی روزی حسين
گفت ای تو عين نور و نور عين

خواهی اشتر، اشتر خود دان مرا
هر طرف خواهد دلت می ران مرا

می‌زد آن كودك ز هر سو پای خويش
يعنی اشتر را همی رانم به پيش

گفت می‌باشد شترها را مهار
پس مهار اشتر من كو بيار

كاكل خود داد سردار جهان
جان فدای هر سر مويی از آن

گفت هان اينك مهار اشتر است
راكب و مركوب را اين درخور است

گفت بابا اشتران عف عف كنند
يا عفو و يا عفو گفت او بلند

در رسيده زد ندا روح الامين
اسكت انت رحمـة للعالمين

گر تو خواهی كرد زين سان عف و عف
می‌شود دوزخ تمامی برطرف

شد دو ثلثش سرد و از بار دگر
مطلقاً از او نمی‌ماند اثر

پس چه سان باشد عذاب عاصيان
در وعيد حق خلل گردد عيان
(نسخۀ خطی من و سلوی)

در كلام بعضی از شعرا حكايت چنان است كه هر دو حضرت بر دوش جدّ خود سوار می‌شوند. از جمله در كلام سيد حميری چنين آمده است:

أتی حسناً والحسين النبی
وقد جلسا حجرة يلعبان

ففدّاهما ثمّ حيّا هما
وكانا لديه بذاك المكان

فراحا وتحتهما عاتقاه
فنعم المطيّة والراكبان

وليدان امّهما برّة
حصان مطهّرة للحصان

وشيخهما ابن أبی‌ طالب
فنعم الوليدان والوالدان
(برگزیدۀ ألأغانی، ج اول، ص 793)

نيز عبدالرحمن جامی در قصيدۀ شتر – حجره (با التزام به ذكر شتر و حجره در هر مصراع) كه در نعت حضرت رسول اكرم (ص) بدين مطلع سروده:

نگار من شتر انگيخت رو به حجرۀ من
پذيرۀ شـترش رفت جان ز حجـرۀ تن
(ديوان جامی، ص 50)

می‌گويد:
ز حجره گشت عفش عفو صد شتر عصيان
به حجره در چو شتر شد پی حسين و حسن
(همان، ص51)

با اينهمه آنچه در متون منظوم فارسی بيشتر ذكر شده به نام حضرت امام حسين (ع) است. از افضل الدين بديل خاقانی گرفته كه می‌فرماید:

ز صد هزار خلف يك خلف بود چو حسين
كـه نـفـس احمـد بـخـتیّ رام او زيـبـد
(ديوان خاقانی، 854)

تا محمد اقبال لاهوری كه در خلال ابياتی ذيل عنوان «در معنی حرّيّت اسلاميه و سرّ حادثۀ كربلا» می‌گويد:

بهـر آن شـهزادۀ خـير الـملل
دوش خيرالمرسلين نعم الجمل
(كليات اشعار، ص74)

در پایان نتیجه می‌گیریم:
الف) یارکَشی در بیت مولوی صحیح است نه یارکُشی.
ب) آنچه مولوی گفته (اگر تلقی شیخ علی صفی درست باشد) مستند به اسناد روایی است و در ادبیات فارسی هم پیش و پس از مولوی می‌توان از آن سراغ گرفت.
ج) حکایت مذکور به نام حسنین و به طور مستقل در خصوص هر دو نقل شده است و استبعادی ندارد که همۀ این موارد صحیح باشد
د) گاه از بحث دربارۀ یک فتحه و ضمّه می‌توان به حقایق عمده‌تری راه برد


منابع:
المحاضرات والمحاورات، عبدالرحمن بن ابی بکر سیوطی، یحیی وهیب جبوری، دارالغرب الاسلامی، لبنان (بیروت)، 1424ه.ق.
برگزیدۀ الاغانی، تألیف ابوالفرج اصفهانی، ترجمه تلخیص و شرح از محمدحسین مشایخ فریدنی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1368ش.
ديوان جامی، با مقدمه و تصحيح و اشراف محمد روشن، مؤسسۀ انتشارات نگاه، چاپ دوم، 1390ش.
ديوان خاقانی شروانی، به كوشش دكتر ضياء الدين سجادی، انتشارات زوّار، چاپ هفتم، 1382 ش.
كليات اشعار فارسی مولانا اقبال لاهوری، با مقدمه احمد سروش، انتشارات كتابخانة سنايی، چاپ ششم، 1373ش.
كليات شمس يا ديوان كبير، مولانا جلال الدين محمد مشهور به مولوی، با تصحيحات و حواشي بديع الزمان فروزانفر، مؤسسۀ انتشارات اميركبير، چاپ سوم، 1363 ش.

مجموعه تاریخ و ادبیات مرثیه
الف: انتشار یافته
دفتر اول: مدایح و مراثی حضرت‌زهرا سلام‌الله‌علیها «ام‌ابیها» گردآوری مرحوم فیروز جوانشیر (خادم) و استاد سیدمحسن رجایی (مجنون)
دفتر دوم: ادبیات مرثیه در ارسباران، تألیف استادحسین دوستی
دفتر سوم: همیشه بهار یا تحفه ناجیان، گردآورنده مرحوم حاج‌حسن ناجیان تبریزی، به کوشش اکبر نیکبخت
دفتر چهارم: حسینیم وای حسینیم 3 جلد (گزیده مدایح مراثی سالار شهیدان امام‌حسین علیه‌السلام) با مقدمه ذاکر‌الحسین استاد حاج داود علیزاده، از مدینه تا مدینه به تحقیق و تألیف رحیم نیکبخت
دفتر پنجم: مرثیه¬های قدیمی ترکی آذری، براساس نسخه‌ای از قرن سیزدهم هجری، تصحیح و تحقیق، منصوره وثیق
دفتر ششم: مجموعه شعر شاهد (زندگینامه مختصر و نمونه سروده¬های ولایی شاعران مرند) تألیف استاد ابراهیم ترابی مرندی
دفتر هفتم: عشق و عطش مدایح و مراثی شاعر اهل بیت(ع) مجاهد تبریزی
دفتر هشتم: سرّ فی سرّ دیوان مدایح و مراثی شمس شاب تبریزی با مقدمه استاد یحیی فغانی
دفتر نهم: نوحه¬هایی از سالک مرندی عموی آیت‌الله میرزا علی‌اکبر مرندی به تصحیح استاد ابراهیم ترابی به کوشش دکتر صمد اسماعیل‌زاده
دفتر دهم: بانوان مرثیه‌سرای آذربایجان، تألیف منصوره وثیق
دفتر یازدهم: کلیات مدایح و مراثی مرحوم عبدالعلی فائز تبریزی با مقابله محمد سالک رحیمی ـ مختار محمودی به تحقیق و کوشش رحیم نیکبخت
دفتر دوازدهم: مدایح و مراثی مرحوم مکافات مرندی به اهتمام استاد ابراهیم ترابی
دفتر سیزدهم: گنج المصائب، کتاب اول: عباسیه فارسی و ترکی آذری سروده استاد مجید بدایعی تبریزی «اشکی»
دفتر سیزدهم: گنج المصائب، کتاب دوم : مدایح و مراثی چهارده معصوم علیهم‌السلام
و ملحقات سروده استاد مجید بدایعی تبریزی «اشکی»
دفتر چهاردهم: کلیات مدایح و مراثی استاد رضا پاشازاده کتاب اول پژواک خون
دفتر پانزدهم: فیض حضور مجموعه سروده‌های مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین حاج‌میرزاحسین رحمتی مدایح و مراثی اهل بیت(ع) اشعار انقلابی، رباعیات اخلاقی

ب: مجموعه آثار ، تحقیقات و تصحیات استاد شبگیر تبریزی
1- آه
2- نقطه احمرّیه
3- دیوان کامل طوری تبریزی(رثایئات، غزلیات، مسوّدات) به تصحیح و تعلیق و تحقیق و مقدمه استاد شبگری تبریزی( در دست انتشار)
4- شدّ الحسین(ع) شرح منظوم آتشکده نیرّ از رشحات قلم استاد شبگیر تبریزی
5- آتشکده نیر با تعلیقات استاد شبگیر تبریزی (به ضمیه نخستین چاپ آتشکده در سال 1312 قمری)
6- من تشاء تذکره شعرای آل محمد آذربایجان
پ: در دست انتشار
1- خط غفران، زندگینامه و سرودهای ولایی حاج غلامرضا فکری تبریزی تحقیق و تألیف محمد سالک تبریزی
2- کلیات دیوان دلسوز تبریزی به تصحیح و تحقبق محمد سالک رحیمی
3- نغمه حسینی، تاریخ منظومه کربلا سروده مرحوم الهی قمشه ای
4- بضاعة مُزجاة في الحضرة الحُسينيه(ع) تأليف و سروده شيخ محمدحسين فقهي هرزندي تصحيح و مقدمه و تعليقات دكتر عبدالحسین فقهي
5- راه نجات مدایح و رثایئات سالار شهیدان مرحوم اسمعیل‌خان، دیندار تابش مرندی به تصحیح و اهتمام ابراهیم ترابی
6- جَنَّةُ الْمَأْوی منظومه‌ای در رثای شهدای کربلا اثر ادیب توانا مرحوم ملاعلی محمد فنای بادکوبه¬ای به تصحیح و مقدمه: محمدقاضی دهی
7- میراث رثایی عبدالرحیم شباهنگ هندی تبریزی( زندگینامه ، آثار و استقبالیات، و تضمین ها)
8- درّ یتیم: میراث مراثی مولانا یتیم تبریزی( زندگینامه، آثار)
9- رشحاتی از شمس عطار اردبیلی (آثار نویافته و ملحقات)
10- نوحه سرایان مقبرة‌الشعرای تبریز،( زندگی نامه و گزیده آثار)
11- شهامت زینبیه (بازتاب خطبه‌های حضرت‌زینب(س) در ادبیات مرثیه)
12- ‌آب و آه و اشک: تضمین¬های سفارش امام‌حسین(ع) در ادبیات مرثیه
13- ادبیات مرثیه آذربایجان و نهضت امام خمینی
ث:در دست تألیف، تصحیح و تدوین:
یادنامه استاد سید رضا حسینی سعدی زمان تبریزی
یادنامه تاج الشعرای حسینی عباسقلی یحیوی
یادنامه میرزا علی اکبر خوشخوان تبریزی
یادنامه انور اردبیلی
یادنامه کهنمویی تبریزی
یادنامه عباسقی وقایعی تبریزی
یادنامه استاد سلیم مؤذن‌زاده ادربیلی
کلیات مدایح ومراثی مشهدی اصغر ذهنی تبریزی
کلیات مدایح مراثی و غزلیات سلیمان امینی
تأثیر محتشم کاشانی بر ادبیات مرثیه آذربایجان
گلشن شهدا تاریخ منظوم کربلا سروده فایق اردبیلی (قرن سیزدهم هجری)
مصیبت نامه سالار شهیدان سروده بهجت قاجار

مجموعه تاریخ و ادبیات مرثیه
دفتر اوّل: مدایح و مراثی حضرت‌زهرا سلام‌الله‌علیها «ام‌ابیها» گردآوری مرحوم فیروز جوانشیر (خادم) و استاد سیّدمحسن رجائی (مجنون)
دفتر دوّم: ادبیات مرثیه در ارسباران، تألیف استادحسین دوستی
دفتر سوّم: همیشه بهار یا تحفه ناجیان، گردآورنده مرحوم حاج‌حسن ناجیان تبریزی، به کوشش اکبر نیکبخت
دفتر چهارم: حسینیم وای حسینیم 3 جلد (گزیده مدایح مراثی سالار شهیدان امام‌حسین علیه‌السّلام) با مقدّمه ذاکر‌الحسین استاد حاج داود علیزاده، از مدینه تا مدینه به تحقیق و تألیف رحیم نیکبخت
دفتر پنجم: مرثیه¬ های قدیمی ترکی آذری، براساس نسخه‌ای از قرن سیزدهم هجری، تصحیح و تحقیق، منصوره وثیق
دفتر ششم: مجموعه شعر شاهد (زندگینامه مختصر و نمونه سروده¬های ولایی شاعران مرند) تألیف استاد ابراهیم ترابی مرندی
دفتر هفتم: عشق و عطش مدایح و مراثی شاعر اهل بیت(ع) مجاهد تبریزی
دفتر هشتم: سرّ فی سرّ دیوان مدایح و مراثی شمس شاب تبریزی با مقدّمه استاد یحیی فغانی
دفتر نهم: نوحه¬هایی از سالک مرندی عموی آیت‌الله میرزا علی‌اکبر مرندی به تصحیح استاد ابراهیم ترابی به کوشش دکتر صمد اسماعیل‌زاده
دفتر دهم: بانوان مرثیه‌سرای آذربایجان، تألیف منصوره وثیق
دفتر یازدهم: کلیات مدایح و مراثی مرحوم عبدالعلی فائز تبریزی با مقابله محمد سالک رحیمی ـ مختار محمودی به تحقیق و کوشش رحیم نیکبخت
دفتر دوازدهم: مدایح و مراثی مرحوم مکافات مرندی به اهتمام استاد ابراهیم ترابی
دفتر سیزدهم: گنج المصائب، کتاب اوّل: عبّاسیه فارسی و ترکی آذری سروده استاد مجید بدایعی تبریزی «اشکی»
دفتر سیزدهم: گنج المصائب، کتاب دوّم: مدایح و مراثی چهارده معصوم علیهم‌السّلام و ملحقات سروده استاد مجید بدایعی تبریزی «اشکی»
دفتر چهاردهم: کلیات مدایح و مراثی استاد رضا پاشازاده کتاب اوّل پژواک خون
دفتر پانزدهم: فیض حضور مجموعه سروده‌های مرحوم حجّت‌الاسلام والمسلمین حاج‌میرزاحسین رحمتی مدایح و مراثی اهل بیت(ع) اشعار انقلابی، رباعیات اخلاقی
دفتر شانزدهم: خط غفران، زندگینامه و سرودهای ولایی حاج غلامرضا فکری تبریزی تحقیق و تألیف محمّد سالک رحیمی
دفتر هفدهم: راه نجات مدایح ومراثی سالار شهیدان، مرحوم اسمعیل خان دیندار تابش مرندی، به تصحیح و اهتمام استاد ابراهیم ترابی
دفتر هجدهم: کلیات دیوان دلسوز تبریزی به تصحیح و تحقیق محمّد سالک رحیمی
دفتر نوزدهم: جَنَّـ‍ةُ الْمَأوی منظومه‌ای در رثای شهدای کربلا اثر ادیب توانا مرحوم ملاعلی محمّد فنای بادکوبه¬ای به تصحیح و مقدمه: محمدقاضی دهی
دفتر بیستم: بضاعـ‍ة مُزجاة في الحضرة الحُسينيه(ع) تأليف و سروده شيخ محمّدحسين فقهي هرزندي تصحيح و مقدّمه دكتر عبدالحسین فقهي
دفتر بیست و یکم: یادگار فاخر، مدایح و مراثی حاج یوسف فاخری تبریزی
دفتر بیست و دوّم: درّ یتیم میراث مراثی مولانا یتیم تبریزی (زندگینامه، آثار)
دفتر بیست دو سوم: هدیه فاطمیّه مدایح و مراثی بانو فاطمه سلطان دارایی با مقدّمه و تصحیح سیّده منصوره وثیق
دفتر بیست و چهارم: غمنامه غمناک حسینی، بر اساس دست نوشت¬های محمد تقی فرهادی متخلص به غمناک
دفتر بیست و پنجم: رجائیه رثائیات مرحوم حاج سید حسین رجائی تبریزی
دفتر بیست و ششم: رشحاتی از شمس عطار اردبیلی با مقدمه و تصحیح استاد شبگیر تبریزی
دفتر بیست وهفتم: مدايح و مراثي دانشمند ذولفنون¬ میرزا علی‌خان ادیب خلوت آشتیانی (آشوب تبریزی) به ضمیمه رساله وطنیات و شمارگانی از جریده اسلامیبه تصحیح استاد مهدی بیانی آشتیانی


مجموعه یادنامه مفاخر حسینی
دفتر اول: غلام شاه جهان: یادنامه استاد سید رضا حسینی سعدی زمان تبریزی
دفتر دوم : کربلا مشتاقی¬ام: سیری در زندگی و خاطرات شاعر جواهر کلام مشهدی یوسف شهاب تبریزی
دفتر سوم: خوشخوان امام حسین: یادنامه میرزا علی اکبر خوشخوان تبریزی
دفتر چهارم: یادنامه تاج الشّعرای حسینی عبّاسقلی یحیوی
دفتر پنجم:یادنامه انور اردبیلی
یدفتر ششم:یادنامه کهنمویی تبریزی
دفتر هفتم :یادنامه عباسقلی وقایعی تبریزی
دفتر هشتم:یادنامه غلام قنبر، حاج غلام ترابی اردبیلی
دفتر نهم:یادنامه کربلایی حسین شأنی تبریزی
دفتر دهم :یادنامه و میرات رثایی عبدالرحیم شباهنگ هندی تبریزی
دفتر یازدهم: یادنامه مرحوم محمد امیدی عاصم زنجانی

سلام و عرض احترام و ادب بر استاد گرامی!
صراحتاً عرض می‌کنم که بنده حقیر، با در نظر داشتن همین دیدگاه‌ها، در ارسال مطلب مردّد بودم که چه بسا به قبح اخلاق متّهم شوم. خوشبختانه اعضای گروه، همگان از فرهیختگان جامعه بوده و بعضاً نیز کرسی‌هایی در دانشگاه‌ در اختیار دارند. حتّی تنی چند از بانوان محترم این گروه استاد دانشگاه بوده که بنده با ایشان مکاتبه داشته و از محضرشان بهره‌مند شده‌ام. بنده خاطرم هست که در کلاس ارشد خود در دانشگاه تهران، در مسئله خیشخانه هرات از کتاب تاریخ بیهقی، استاد بزرگوار با وجودِ مختلط بودن کلاس در این باره دادِ سخن داده و کسی متعرّض جنابشان نشد. در مقطع دکتری نیز با بانویی فرهیخته و صاحب ادب کلاسی داشتم که جنابشان، اگرچه کمی پوشیده‌تر، به تبیین مسئله‌ای اینچنینی پرداختند. و نهایتاً در همان مقطع ارشد، هم‌کلاسیِ خانمی به تصحیح اشعار پراکنده سوزنی سمرقندی دست یازیده و خوشبختانه دفاع نیز فرمودند.
مسائل از این قبیل فراوان در خاطر دارم که بیانِ آن سبب تطویل کلام می‌گردد.
این درحالی است که بخشی از ادبیات فارسی با این مسئله گره خورده است. از بزرگانِ ادب، مولانا و سنایی و ... گرفته تا شاعران درجه دوم و سومی چون سوزنی سمرقندی، وحشی بافقی، پوربهای جامی و حتّی مهستی گنجوی که ابیات بسیار مستهجن‌تر از بیت مذکور در آثارشان پیدا می‌شود. آیا مسئله را با عدمِ ذکر آن می‌توان پاک کرد؟ آیا می‌توان هم‌چون مرحوم فروغی به بهانه عدمِ انحطاطِ اخلاقی جوانان کلّیات سعدی را سانسور کرد؟ آیا می‌توان بانوان گرانقدر را از مطالعه این بخش‌ها منع کرد؟ نتیجه‌اش می‌شود کتاب "شاهدبازی در ادب فارسی" استاد گرانقدر دکتر شمیسا که تجدید چاپ نمی‌شود. این نگاهِ مردسالارانه و بعضاً مقدّس‌مآب به ادبیات به نظر بنده حقیر تنها منجر به رکود و حتّی بازگشت به گذشته می‌گردد.
بااین‌همه بیتی که قرائت شد چندان هم مستهجن نبود‌. اگر بنده سببِ رنجش خاطر استادان شده‌ام عذرخواهی می‌کنم.
اذا مرّوا باللغو مرّوا کراماً
🌹🙏🌹

مجموعه‌ی تصحیح شده توسط دكتر صدیق مجموعه‌ی كاملی از اشعار صراف است كه آن را با استفاده از چاپ سنگی‌یی كه یك سال پس از وفات شاعر در تبریز منتشر شد، و هم‌چنین با بهره‌گیری از مجموعه‌ها و جنگ‌های ادبی جمع‌آوری و منتشر ساخته است.
پیش از این چندین بار به چاپ دیوان اشعار صراف از سوی چندین شخص و مركز به صورت غیر علمی و بدون تصحیح عالمانه اقدام شده است. از جمله مجموعه‌ای كه یك سال پس از وفات شاعر چاپ شد و یا آن‌چه كه با تلاش میرزا جعفر تبریزی، برادر صراف به طبع رسید، چاپ مصطفوی،‌ نمونه‌هایی كه حسن هریسی در كتاب درسی وارد نموده است، چاپ كتابخانه‌ی فردوسی،‌ چاپ كنگره و.... هیچ یك از این چاپ‌ها،‌ مجموعه‌های مطلوبی نیستند و برخی از آن‌ها از جمله چاپ كنگره مملو از تحریفات و خطاهای فاحش است. مصحح با پی بردن به این مطلب در فكر چاپ جدیدی از دیوان صراف،‌ به تهیه و آماده‌سازی مجموعه‌ای منقح و تصحیحی عالمانه با نگرش، اضافات و ساختاری جدید اقدام نموده است. از ویژگی‌های خاص و مثبت این تصحیح آن است كه از ورود اشتباهات گسترده‌ای كه در چاپ‌های پیشین وجود دارد، تا حد امكان جلوگیری شده و برای تدوین دیوان اشعار صراف به بهترین وجه ممكن از روش‌های زیر بهره جسته است:
1. بازشناسی و تبویب اشعار به گونه‌های شعری: قصاید، غزلیات، ترجیع‌بند، مربع، مخمس، مرثیه،‌ تازیانه و رباعی.
2. شماره‌گذاری هر قطعه از شعر، در هر گونه‌ی شعری.مثلا در گونه‌ی غزلیات 93 غزل موجود است كه به ترتیب سیستم الفبایی به اعتبار حروف قافیه از یك تا نود و سه شماره‌گذاری شده است.
3. شماره‌گذاری ابیات هر شعر از هر گونه به صورت هر پنج بیت یک بار در سمت راست شروع هر بیت.
بدین گونه رمز 6/ 4ـ3 در معنای «بیت ششم از شعر چهارم در گونه‌ی سوم» است.
4. الفبایی كردن اشعار در هر گونه به اعتبار قافیه.
5. مشخص نمودن نام بحر، وزن و زحافات و نت‌نگاری آن‌ها به الفبای عروضی.
6. املای هر کلمه‌ی ترکی بر جدول آسان‌خوانی منطبق گشته است.
7. املای كلمات تركی متناسب با قانون ریتم و آهنگ زبان نوشته شده است.
8. اعراب‌گذاری آیات و عبارات عربی و مشخص نمودن آن‌ها با فونت متفاوت از متن.
9. اصلاح سهوها و تحریف‌های وارد شده در چاپ‌های پیشین. مثلا در چاپ كنگره‌ به عبارت "شبحِ هجر" عبارت " شب هجران"‌ ضبط شده است:
صراف الینه یئتمه‌دی بیر گوهر وصلین،‌
عمرون شبح هجر ایله پایانا یئتیردی.

و یا در مصراع:
دام بلایا سالدې اۏ بیر دانه كؤنلۆمۆ.

"بیر دانه" "پروانه" نوشته شده است.
10. معنا كردن برخی لغات دشوار متن.
11. استخراج اسامی خاص، نام جای‌ها، نام حیوان و... و فراهم آوردن فهرستی از آن‌ها در انتهای كتاب.
12. استفاده از علایم و نشانه‌های فصل و وصل.
13. هر گونه افزوده میان دو چنگ [] قرار داده شده است.
14. فراهم آوردن جدول آسان‌خوانی متون تركی در آغاز كتاب.
15. ارائه‌ی جدول اختصارات در آغاز كتاب.
کارنامه‌ی پژوهش
مصحح در راستای معرفی پدیدآورنده و اثر وی، مقدمه‌ای 112 صفحه‌ای در 10 بخش بر اثر افزوده و در هر بخش به تناسب موضوع به ذكر و تشریح عناوین زیر پرداخته است:
بخش اول در فراهم آوردن مطالب و اطلاعاتی درباره‌ی صراف از میان اسناد و كتب تذكره‌ای است كه یا در زمان خود شاعر نوشته شده است مثل بهجة الشعرا اثر اسرار تبریزی یا پس از وی.
بخش دوم در ذكر دیدگاه‌ها و نظریات محققانی است كه درباره‌ی صراف قلم زده‌اند.
بخش سوم در توصیف عصر صراف و معرفی شاعران هم‌عصر وی از جمله سید عظیم شیروانی، مضطر، شكوهی، راجی، حكیم هیدجی، حكیم لعلی،‌ دلسوز و... است.
در بخش چهارم درباره‌ی زندگی و شخصیت صراف كه شامل موضوعاتی چون سال تولد و مرگ وی، محل تولد، روزهای كودكی و جوانی شاعر،‌ بحثی پیرامون ارتباط میان شهرت شاعر به صراف و شغل وی،‌ معرفی پدرش، فرزندان، برادران، صراف شیعه‌ی مخلص، دفاع از مشروطه،‌ میزان دانش وی،‌ آشنایی شاعر با موسیقی،‌ استفاده از مضامین عرفانی،‌ صراف و حافظ شیرازی، شیوه‌ی صائبانه، دادن جدول فراوانی در بررسی اوزان و بحور مورد استفاده‌ی شاعر صحبت شده است.
در بخش پنجم از اشعار سروده شده درباره‌ی صراف از سوی شاعران مختلف نمونه‌هایی ذکر شده است.
بخش ششم به معرفی كتب چاپ شده درباره‌ی شاعر اختصاص می‌یابد.
در بخش هفتم درباره‌ی تأثیرپذیری صراف از شاعرانی چون فضولی، قوسی تبریزی، شوری، ساغری همچنین تأثیر او بر شهریار سخن رفته است.
بخش هشتم به توصیف آثار صراف،‌
و بخش نهم به بررسی آرایه‌های ادبی مورد استفاده در دیوان اشعار صراف مربوط می‌شود.
و در بخش دهم چاپ‌های مختلفی كه تا كنون از دیوان این شاعر به طبع رسیده است، معرفی می‌شوند.

فهرست‌های موجود در این مجموعه به شرح زیر است:
1. فراهم آوردن فهرست تفصیلی مشتمل بر کلیات مطالب متن در آغاز کتاب. 2. آرایه‌های ادبی. 3. فهرست آیات و عبارات عربی. 4. نام اشخاص. 5. نام پرندگان و جانوران. 6. نام جای‌ها. 7

به نام ایزد یکتا

🌏✒️ نشریه جام یزد
محمد احرامیان پور

🟣 تقویم تاریخ


خوشا شیــــراز و وضع بی‌مثالش
خـــــــداوندا نگه‌دار از زوالـــــش
به شیراز آی و فیض روح قدسی
بجوی از مـــــردم صاحب کمالش

•● حضرت حافظ ●•


امروز ، " چهارشنبه "

📕۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ هجری خورشیدی

📗مهر اشاوهیشتا ۳۷۵۹ زرتشتی

📘5 مه 2021 میلادی

📙۲۲ رمضان ۱۴۴۲ هجری قمری


📚روز "شیراز".

📚روز بزرگداشت
"شیخ صدوق".

📕روزنامه "حشرات الارض" به مدیریت "حاج میرزا آقا بلوری" در تهران منتشر شد. (۱۲۸۷ ه.ش)

📕زادروز "غلامحسین بنان"، خوانندهٔ موسیقی کلاسیک ایرانی، وی عضو شورای موسیقی رادیو و بنیان‌گذار انجمن موسیقی ایران بوده‌است. (۱۲۹۰ ه.ش)

📕قوای روس به قصرشیرین حمله کرد. نظام السلطنه و ملیون به سمت بغداد و کاظمین حرکت کردند. (۱۲۹۵ ه.ش)

📕به دستور رضا شاه، قانون نسخ القاب و درجات نظامی سابق از تصويب مجلس شورای ملی گذشت و افراد ايرانی مكلّف شدند دارای نام و نام خانوادگی باشند. (۱۳۰۴ ه.ش)

📕محمد علی فروغی از مقام رياست وزرائی استعفا داد. (۱۳۰۵ ه.ش)

📕برای ساختن كاخ دادگستری پيمانی با كمپانی "اشكودا" تنظيم و مقرر شد ظرف سی و دو ماه كليه عمليات ساختمانی به پايان برسد. (۱۳۱۶ ه.ش)

📕انحلال رسمی حزب توده در ایران. (۱۳۶۲ ه.ش)

📕صدور فرمان اجرايي دولت آمريكا در تحريم اقتصادی ايران. (۱۳۷۴ ه.ش)

📕درگذشت شاعر توانا و اديب معاصر استاد "محمد علی مردانی". (۱۳۷۸ ه.ش)

📕درگذشت "نجف دریابندری" مترجم و نویسنده صاحب‌ سبک معاصر. (۱۳۹۹ ه.ش)

📚روز جهانی "ماما".

📘درگذشت "سپهبد بهرام مهران" (بهرام چوبين) ژنرال معروف و نابغه نظامی ايرانی. (592 م)
📖وی كه در "ری" به دنيا آمده بود در "خراسان خاوری" درگذشت. به نوشته برخی از تاريخ نگاران، سامانيان که باعث احياء زبان فارسی و فرهنگ ايرانی شدند از نسل "بهرام چوبين" بوده‌اند. مخالفت "بهرام چوبين" با پادشاه شدن "خسرو پرويز" كه نهایت به پايان عمر امپراتوری ايران در عهد باستان انجاميد از فصول آموزنده تاريخ عمومی است.

📘تولد "آلفرد كبير" امپراتور بريتانيا معروف به نجيب‏ترين پادشاه انگلستان. (848 م)

📘قوبيلای قاآن (كوبلای خان) نوه چنگيز و برادر هولاگو خان (ايلخان مغول ايران) رئيس كل متصرفات مغولان و خان بزرگ آنان شد كه از چين تا اروپا و خاورميانه گسترش داشت. (1260 م)

📘تولد "كارل ماركس" فيلسوف آلمانی و بنيان‏گذار فلسفه ماترياليسم تاريخی. (1818م)

📘مرگ "ناپلئون بُناپارت" امپراتور فرانسه در تبعيدگاه خود در جزيره سنت هلن. (1821 م)

📘زادروز "هنریک سینکیه‌ویچ" روزنامه‌نگار و رمان‌نویس لهستانیِ برندهٔ جایزه ادبی نوبل سال ۱۹۰۵ میلادی. (1846 م)

📘دکتر "جیمز واتسون" و "دکتر فرانسیس کریک"، کشف ساختار DNA و تشخیص دقیق وراثت، نژاد و مسیر مهاجرت ها رادر مجله تخصصی "Nature" به زبان ساده توضیح مفصل دادند. (1953 م)

📘اولين مسافرت فضايی آمريكا توسط "آلن بارتلت شپرد". (1961 م)

📘خودکشی "یاسوناری کاواباتا"، نویسنده ژاپنی و برندهٔ جایزه نوبل ادبیات در سال ۱۹۶۷ میلادی. (1972 م)

📘درگذشت "بابی ساندز" مبارز بزرگ ايرلندی. (1981 م)

📚سومين شب قدر.

📙تصرف مجدد شهر آمل از سوی علويان طبرستان به فرماندهی "داعی كبير". (۲۵۵ ه.ق)
📖حسن بن زيد علوی معروف به "داعی كبير" نخستين سيد علوی از نسل امام "حسن مجتبی(ع)" بود كه در شمال ايران حكومت مستقل شيعی علويان را تشكيل داد و دست خلفای عباسی و عاملان منطقه ‏ای آن‏ها را از طبرستان كوتاه كرد.