کتاب «بهشت بقیع: بازنمایی قبرستان مقدس بقیع بر پایه منابع و مدارک تاریخی و هنری»، جدیدترین اثر علمی من است که سیر تحولات نخستین و مقدس‌ترین قبرستان مسلمانان و روند شکل‌گیری زیارتگاه‌های آن را در طول تاریخ بررسی می‌کند. در این اثر تلاش کرده‌ام تا با مطالعه تطبیقی میان منابع مکتوب (شامل متون تاریخی و سفرنامه‌ها) و مدارک ترسیمی ـ تصویری (شامل نگاره‌های هنری و عکس‌های قدیمی)، وضعیت قبرستان بقیع را پیش از تخریب آن بازنمایی کنم.

کتاب در سه فصل با عناوین: «بقیع در گذر تاریخ»، «نگاره‌های بقیع» و «عکس‌های قدیمی بقیع»، به نگارش درآمده است. فصل نخست کتاب در سه محور، در محور نخست به سیر شکل‌گیری و توسعه قبرستان بقیع و پیدایش گنبدهای آن تا زمان تخریب آنها به دست وهّابیان، در محور دوم تاریخچه و تحولات معماری گنبد ائمه بقیع (ع)، و در محور سوم نیز به معرفی و تاریخچه سایر گنبدها و زیارتگاه‌های این قبرستان پرداخته است.

فصل دوم کتاب، آلبومی از نگاره‌های هنری بقیع در نسخه‌های خطی و آثار هنری اسلامی است. برای هر نگاره، در کنار اطلاعات نسخه‌شناسی آنها، شرح دقیقی ارائه شده و سبک ترسیم و شیوه بازنمایی قبرستان بقیع در آن، تحلیل شده است. فصل سوم کتاب، به عکس‌های قدیمی بقیع تا پایان دوره عثمانی و پیش از تخریب گنبدهای آن به دست دولت سوم سعودی اختصاص دارد و توضیحاتی اجمالی درباره هر یک از عکس‌ها در بر دارد.

کار پژوهش و نگارش کتاب را در پاییز و زمستان 1395 به سرانجام رسانده‌ام؛ اما به عللی خارج از اراده من، چاپ آن تا بهار امسال به تأخیر افتاده است. کتاب در حال حاضر مراحل پایانی انتشار را طی می‌کند و به امید خدا در روزهای آینده از زیر چاپ خارج خواهد شد. کتاب بهشت بقیع در 212 صفحه به قطع خشتی، به صورت نفیس و چهار رنگ، با حمایت انجمن میراث اسلامی و از سوی نشر اندیشه میراث منتشر خواهد شد.

#احمد_خامه_یار
#بهشت_بقیع
#تاریخ_معماری
#معماری_اسلامی
#مدینه_منوره
#حرمین_شریفین

رؤیت تصاویری از کتاب در اینجا:
https://www.instagram.com/p/CdTmgfgKC-2/?igshid=MDJmNzVkMjY=

https://t.me/ganjineh_channel

طومار زیارتی چاپ سنگی قاجاری در هاوایی

در مجموعه هنر اسلامی شانگری‌لا Shangri La در کی‌لوآ Kailua در جزایر هاوایی، یک طومار زیارتی چاپ سنگی قاجاری، حاوی تصاویر حرم‌های مقدس و زیارتگاه‌های مهم شیعه وجود دارد. این طومار را پروفسور اولریش مارزولف در مقاله‌ای به عنوان «از مکه تا مشهد» (نامه بهارستان، دوره جدید، ش2، ص22-55)، به تفصیل معرفی و توصیف کرده است. چنانکه در این مقاله آمده، طومار در سال 1972 میلادی در کرمان به دست آمده است.
طول طومار 194 و عرض (ارتفاع) آن 20 سانتی‌متر است و از شش برگه چاپی تشکیل شده که از پشت با یک ردیف پارچه به هم وصل شده‌اند. طومار به 24 خانه تقسیم شده که در هر خانه، تصویر یکی از مساجد و مکان‌های مقدس شیعه در حرمین، عراق و ایران ترسیم شده است. در نوارهای حاشیه بالا و پایین خانه‌ها نیز منظومه مختصری در بیان اعمال حج و زیارت عتبات عالیات نوشته شده؛ و در آخرین خانه نیز نام سفارش‌دهنده طومار، «محمدجعفر کسائی بَزّاز کربلائی» ثبت شده است.
موضوع تصاویر هر یک از خانه‌ها چنانکه در خود طومار معرفی شده‌اند، به ترتیب از سمت راست به چپ، به شرح زیر است: 1) شبیه مکّه معظّمه؛ 2) شبیه کوه منا؛ شبیه صفا و مروه؛ 3) شبیه بارگاه حضرت رسول (ص)؛ 4) شبیه بارگاه بقیع؛ 5) شبیه باغ فدک؛ 6) شبیه بارگاه حضرت امیر (ع)؛ 7) مسجد کوفه؛ 8) شبیه بارگاه سیدالشهداء (ع)؛ 9) شبیه خیمه‎گاه؛ 10) شبیه بارگاه حضرت عبّاس (ع)؛ 11) شبیه بارگاه حرّ؛ 12) طفلان مسلم؛ 13) شبیه بارگاه کاظمین علیهما السلام؛ 14) [شبیه بارگاه عسکریّین] ؛ 15) سرداب حضرت صاحب (ع)؛ 16) معصومه قم؛ 17) شاهزاده عبدالعظیم؛ 18) کوه بی‌بی شهربانو؛ 19) قدمگاه حضرت امام رضا؛ 20) مسجد گوهرشاه [کذا؛ صحیح: گوهرشاد]؛ 21) بارگاه حضرت امام رضا (ع)؛ 22) سینی زهر؛ چهل‌چراغ؛ 23) سقاخانه حضرت؛ نقاره‌خانه حضرت؛ 24) بیمارخانه حضرت؛ آشپزخانه حضرت.
این طومار نمونه مهم و ارزشمندی از تصویرپردازی مساجد مقدس اسلامی و اماکن مقدس شیعه به سبک رایج در ایرانِ دوره قاجاری به شمار می‌آید و با نمونه‌های دیگری از همین دست، همچون نسخه خطی هدیة الزائرین و تصاویر اماکن مقدس در تکیه معاون‌الملک کرمانشاه، قابل مقایسه است.


#هنر_حج #طومار_زیارتی #حرمین_شریفین #عتبات_عالیات #چاپ_سنگی #اولریش_مارزولف

https://t.me/miras_hzrc

طومار زیارتی چاپ سنگی قاجاری در هاوایی

در مجموعه هنر اسلامی شانگری‌لا Shangri La در کی‌لوآ Kailua در جزایر هاوایی، یک طومار زیارتی چاپ سنگی قاجاری، حاوی تصاویر حرم‌های مقدس و زیارتگاه‌های مهم شیعه وجود دارد. این طومار را پروفسور اولریش مارزولف در مقاله‌ای به عنوان «از مکه تا مشهد» (نامه بهارستان، دوره جدید، ش2، ص22-55)، به تفصیل معرفی و توصیف کرده است. چنانکه در این مقاله آمده، طومار در سال 1972 میلادی در کرمان به دست آمده است.
طول طومار 194 و عرض (ارتفاع) آن 20 سانتی‌متر است و از شش برگه چاپی تشکیل شده که از پشت با یک ردیف پارچه به هم وصل شده‌اند. طومار به 24 خانه تقسیم شده که در هر خانه، تصویر یکی از مساجد و مکان‌های مقدس شیعه در حرمین، عراق و ایران ترسیم شده است. در نوارهای حاشیه بالا و پایین خانه‌ها نیز منظومه مختصری در بیان اعمال حج و زیارت عتبات عالیات نوشته شده؛ و در آخرین خانه نیز نام سفارش‌دهنده طومار، «محمدجعفر کسائی بَزّاز کربلائی» ثبت شده است.
موضوع تصاویر هر یک از خانه‌ها چنانکه در خود طومار معرفی شده‌اند، به ترتیب از سمت راست به چپ، به شرح زیر است: 1) شبیه مکّه معظّمه؛ 2) شبیه کوه منا؛ شبیه صفا و مروه؛ 3) شبیه بارگاه حضرت رسول (ص)؛ 4) شبیه بارگاه بقیع؛ 5) شبیه باغ فدک؛ 6) شبیه بارگاه حضرت امیر (ع)؛ 7) مسجد کوفه؛ 8) شبیه بارگاه سیدالشهداء (ع)؛ 9) شبیه خیمه‎گاه؛ 10) شبیه بارگاه حضرت عبّاس (ع)؛ 11) شبیه بارگاه حرّ؛ 12) طفلان مسلم؛ 13) شبیه بارگاه کاظمین علیهما السلام؛ 14) [شبیه بارگاه عسکریّین] ؛ 15) سرداب حضرت صاحب (ع)؛ 16) معصومه قم؛ 17) شاهزاده عبدالعظیم؛ 18) کوه بی‌بی شهربانو؛ 19) قدمگاه حضرت امام رضا؛ 20) مسجد گوهرشاه [کذا؛ صحیح: گوهرشاد]؛ 21) بارگاه حضرت امام رضا (ع)؛ 22) سینی زهر؛ چهل‌چراغ؛ 23) سقاخانه حضرت؛ نقاره‌خانه حضرت؛ 24) بیمارخانه حضرت؛ آشپزخانه حضرت.
این طومار نمونه مهم و ارزشمندی از تصویرپردازی مساجد مقدس اسلامی و اماکن مقدس شیعه به سبک رایج در ایرانِ دوره قاجاری به شمار می‌آید و با نمونه‌های دیگری از همین دست، همچون نسخه خطی هدیة الزائرین و تصاویر اماکن مقدس در تکیه معاون‌الملک کرمانشاه، قابل مقایسه است.


#هنر_حج #طومار_زیارتی #حرمین_شریفین #عتبات_عالیات #چاپ_سنگی #اولریش_مارزولف

https://t.me/miras_hzrc