تحریف به زیادت در ذیل دعای عرفه
در قسمت آخر این دعای شریف بعد از ذکر و تکرار: یا رب، یا رب.. یک سلسله کلماتی ممتد و طولانی به اصل سیاق کلام دعا اضافه شده، و از این جمله آغاز میشود «إلهي انا الفقیر فی غنای...»تا پایان آنچه در مفاتیح الجنان آمده است.
این موضوع قابل توجه است از اینکه این اضافات از بیانات امام عليه السلام باشد اعتبار آن ضعیف است و به دلائلی که در این مختصر از اقوال بزرگان ذکر می شود.
جهت سندی:
۱-شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان در پایان اصل دعای روز عرفه امام حسین علیه السلام چنین آورده است:
امام عليه السلام پس از تکرار بسیار از ذکر یا رب، کسانی که در اطراف آن حضرت بودند و همه به دعای آن بزرگوار متوجه بودند و آمین می گفتند و صداهای آنان به گریستن بلند بود تا غروب کرد آفتاب و به جانب مشعرالحرام روانه شدند.
👈🏻اکنون از این بیان که مرحوم شیخ در پایان اصل این دعا آورده معلوم می شود که پایان این دعا تا همین ذکر یا رب در همان غروب روز عرفه بوده و کاروان بعد از خواندن اصل دعا هنگام غروب به سوی مشعرالحرام رهسپار شدند. و دیگر مجالی برای خواندن این سلسله ممتد از اضافات نبوده است.
اما مرحوم شیخ گویا علت اینکه این اضافات را در پیرو این دعا آورده چنین یادآور شده که تنها استناد به کتاب شریف اقبال کرده است که آنهم از قول علامه مجلسی رد شده است، و چنین می فرماید که در نسخه اصلی کتاب اقبال چنین اضافاتی نیامده و در چاپهای بعد این اضافات پیوست داده شده.
۲-علامه مجلسی نیز می فرماید: در «بلد الأمين» از کفعمی و ابن طاوس (در مصباح الزائر) این دعای شریف را نقل کرده اند و لكن قسمتی که از جمله: إلهي أنا الفقير في غنای تا پایان اضافات ذکر کرده اند در بعضی از نسخه های قدیمی اقبال یافت نشده است و عبارات آن موافق بیان معصومین علیهم السلام نیست، و همچنین این عبارات بر وفق مذاق صوفیه است که بعضی از مشایخ آنها بر این دعا اضافه کرده اند و با دخالت آنرا به اصل دعا ملحق نموده اند.
بنابراین معلوم گردید نه اینکه (سید ابن طاوس) این اضافات را خود در کتاب خود آورده، بلکه بعد که بعضی نسخ آن تجدید چاپ شده افرادی با نظر خصوصی و بدون مسئولیت که رعایت اصول اخلاقی و وجدانی نداشته اند این اضافات را به اصل دعا پیوست داده اند.1️⃣
۳-جلال الدین همایی(تصوف پژوه و مفسر مثنوی)در کتاب مولوی نامه خود در پاورقی می نویسد:
«تمام اين فقرات را عينا و بى كم و زياد در نسخه قديم كتاب «الحكم العطائية» ديده ام شامل دعوات و مقامات عرفانى «ابن عطاء الله اسكندرانى شاذلى» تاج الدين ابو الفضل احمد بن محمد صوفى عارف معروف سده هفتم هجرى كه وفات او را در ۷۰۹ ه. ق نوشته اند؛»2️⃣
👈🏻نکته:با مراجعه به نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی مشخص شده که نسخه ای که به تاریخ ۹۵۷ ه ق نوشته شده این ذیل را ندارد
آقای جواد قیومی اصفهانی نیز در مقدمه کتاب اقبال می نویسد:نسخه فوق اقدم نسخ موجود است.3️⃣
۴-آیت الله شبیری زنجانی می فرمایند:«ذیل متن دعای شریف برگرفته از عبارات ابن عطا الله اسکندرانی از اکابر صوفیه در کتاب «الحكم العطائية» است.4⃣
۵-آقای محمد حسین طهرانی نیز با قبول این که این فقرات مورد بحث متعلق به مناجات تاج الدین ابن عطاء الله اسکندرانی(سنی مالکی) است، عبارات وی را نشانه توحید محض نویسنده می داند5⃣
حال سوال از ایشان این است که چگونه می شود فردی به توحید محض دست پیدا کند ولی ولایت مولای متقیان علیه السلام،عدالت خدا و.. را قبول نداشته باشد در نتیجه باید به این توحید شک کرد!
جهت متنی:
قسمت «إلهي تَرَدُّدي في الآثارِ يُوجِبُ بُعدَ المَزارِ» وبعد آن دارای اضطراب و دوگانگی در متن است بدین صورت که:
در ابتداء می گوید:«خدای من تامل و رفت وآمد من در آثار الله موجب بعد و دوری من از تو می شود»
و در انتهاء می گوید:«خدایا تو امر کردی مراجعه به آثار و آیات را»
بنابراین خداوند امر کرده به آنچه که موجب بعد و دوری از خودش می شود و این امر معقول نیست چون معقول نیست که خدا امر کند به کاری که باعث دوری عبد از او شود و این بعد و دوری با روایاتی که دلالت بر انحصار معرفت الله در آثار و آن آیات(آل عمران:۱۹۰) و روای
اتی که خلق را ترغیب به تفکر در آیات می کند معارضه دارد.
📚منابع:
1️⃣بحارالانوار ج۹۵ ص۲۲۷-۲۲۸/محمد باقر مجلسی/ناشر:دار احیاءِ التراث العربی/بیروت
2️⃣مولوی نامه مقدمه ج۲ص۱۸/جلال الدین همایی/ناشر:نشر هما/تهران
3️⃣الاقبال بالاعمال ج۱ ص۲۱/علی بن موسی بن طاووس/مصحح:جواد قیومی اصفهانی/مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی/قم۱۳۷۶
4⃣جرعه ای از دریا ج۳ ۲۵۶/سید موسی شبیری زنجانی/ناشر:موسسه کتاب شناسی شیعه
5⃣الله شناسی ج۱ ص۲۵۳/محمد حسین طهرانی/ناشر:علامه طباطبایی/مشهد
#امام_حسین_علیه_السلام#دعای_عرفه#توحید_اهل_بیت_علیهم_السلام #عرفان_تصوف #محمد_حسین_طهرانی #تزویر_در_عرفان @sonnat_voice
