⭕️⭕️
🔰
#فوائد_رجالی#نقش گویش‌ها و لهجه‌های محلی در تشخیص راویان[1]
📖در اعتبارسنجی اسناد روایات، «تمییز مشترکات» و «توحید مختلفات» اهمیت بسزایی دارد. گاه راوی‌ای با عنوانی ذکر می‌شود که مردد بین افراد متعددی است که از جهت وثاقت و ضعف متفاوت‌اند و برای احراز اعتبار سند، لازم است؛ هویت آن راوی تشخیص داده شود (تمییز مشترکات). در مواردی هم ممکن است از یک راوی واحد، در سندهای متفاوت و یا در منابع رجالی، با عنوان‌های مختلفی تعبیر شود، به طوری که ابتدا به نظر می‌رسد این عناوین مختلف، ناظر به اشخاص متعدد است؛ اما با لحاظ قرائن و شواهد، روشن می‌شود که این تعابیر، مصداق واحدی دارند (توحید مختلفات).
❗️یکی از اموری که در این بحث، راه‌گشا است، توجه به گویش‌ها و لهجه‌های محلی است که در ضمن یک مثال، به بیان آن می‌پردازیم:
در تهذیب روایتی با سند زیر ذکر شده است: «رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مَتُّويه بْنِ نَابِحَةَ عَنْ أَبِي سُمَيْنَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ الْبَزَّاز...»[2]
⚡️ «متویه» تلفظ محلی «محمد» است که در مناطقی (خصوصاً در قم) به کار می‌رفته است و «متویه بن نابحه» در این سند همان «محمد بن ناجیه» می‌باشد.[3]
در سند مشابهی در کافی آمده است: «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ نَاجِيَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ[4] عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِم...»[5]
همچنین در فقیه آمده است: «رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى بْنِ عِمْرَانَ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ نَاجِيَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَالِم...»[6]
نجاشی ذیل «علی بن محمد بن علی بن سعد الاشعری القمی القزدانی» می‌نویسد: «منسوب إلى قرية، يكنى أبا الحسن، و يعرف بابن متويه...»[7] و در جای دیگری، همین شخص را با تعبیر «علویه بن متویه» ذکر می‌کند: «محمد بن سالم بن أبي سلمة الكندي السجستاني، أخبرنا علي بن أحمد قال: حدثنا إسحاق بن الحسن قال: حدثنا محمد بن الحسن قال: حدثنا علوية بن متويه بن علي بن سعد أخي أبي الآثار القزداني عنه به»[8]
⚡️ «علُّویه» نیز تلفظ محلی «علی» است. همین گونه، در مورد اسم «علی» گاهی «علّان» نیز تعبیر می‌شده است. مانند «علی بن محمد بن ابراهیم بن ابان الرازی الکلینی» که به «علّان» شناخته می‌شده است.[9]
در تاج العروس آمده است: «علّان لقب جماعه من المحدثین ممن اسمه علی...»[10]
اما پذیرش این که علان لقب (به معنای مصطلح) باشد؛ مشکل است. مرحوم آقای بروجردی، «علّان» را عجمی شده‌ی علی دانسته‌اند.[11] به نظر می‌رسد همین مطلب صحیح است. البته گاهی این تغییرات در همان زبان عربی رخ می‌دهد. مانند «احمد بن هلال» که گاهی «احمد بن هلیل» تلفظ شده است.[12]
این تغییرات نظائر دیگری نیز دارد[13] و توجه به آن در شناخت راویان و توحید مختلفات به کار می‌آید.
https://t.me/joinchat/AAAAAEOyBh9fy0yRLS521w
منبع
[1]. تنظیم از آقای محمود رفاهی، دانش‌پژوه دوره خارج مدرسه فقهی امام محمد باقر علیه السلام، برگرفته از درس خارج فقه استاد سید محمد جواد شبیری دامت برکاته.
[2]. تهذیب الأحكام، ج ۹، ص ۳۹۳.
[3]. در استبصار مطبوع به جای متویه بن نابحه، «مَثُوبَةَ بْنِ نَايِحَةَ» آمده و «متوبة» و «نايجة» از بعضی نسخ نقل شده است. (الاستبصار، ج ۴، ص ۱۶۴)
در مورد ضبط متویه در ایضاح الاشتباه در ذیل الحسین (الحسن) بن متویه آمده است: «بفتح المیم، و تشدید التاء المنقطه فوقها نقطتین المضمومه، و اسکان الواو» (ایضاح الاشتباه، ص ۱۶۳) طبق این کلام، «مَتُّوَيْهِ» خطاست و ظاهراً کسی که متویه را چنین ضبط کرده، آن را مانند اسم‌هایی نظیر سیبویه و نفتویه انگاشته است؛ در حالی که این اسامی از باب دیگری هستند و از ترکیب سیب و نفت با ویه ساخته شده‌اند.
[4]. محمد بن علی در این سند و سند بعد، همان ابو سمینه در سند تهذیب است.
[5]. الکافی، ج ۴، ص ۳۵۹.
[6]. الفقیه، ج ۴، ص ۱۶۰.
[7]. رجال النجاشی، ص ۲۵۷.
[8]. همان، ص 322.
[9]. همان، ص 260.
[10]. تاج العروس، ج ۱۸، ص ۳۸۴ و ن.ک. ج ۱۵، ص ۵۲۱.
[11]. مقدمه ترتیب اسانید الکافی، ص ۲۴۸.
[12]. به عنوان نمونه: «...عن احمد بن مابنداد عن احمد بن هلیل الکرخی عن ابن ابی عمیر...» : فلاح السائل، ص ۱۵۲.
[13]. نظیر عبدون در مورد عبدالله یا عبدالواحد و دیگر موارد.
#علم_رجال #رجال_شناسی #رجال #فوائد_رجالی #تمییز_مشترکات #توحید_مختلفات ♻️〽️♻️〽️♻️〽️♻️〽️♻️〽️
https://t.me/joinchat/AAAAAEOyBh9fy0yRLS521w
