⭕️⭕️
#درخواستی
#فوائد_صرفیة
♻️چکیده
باب افتعال یکی از پرکاربرد ترین باب های افعال ثلاثی مزید است که با قرار گرفتن مادّه های مشخص در آن باعث افاده معانی متعددی از جمله مطاوعه، اتّخاذ، مشارکت و تصرف و... می شود.
می توان گفت در بین معانی،آن معنایی که بیشترین استعمال را در این باب داشته، مطاوعه است. لازم به ذکر است که مطاوعه اختصاص به "نون" باب انفعال دارد،اما در افعالی که فاء الفعل آنها "لام" ، "راء" ، "واو" ، "نون" و" میم" باشد بنا به اجبار در باب افتعال به کار می رود.
❇️باب افتعال به عنوان یکی از پر استعمال ترین ابواب افعال ثلاثی مزید شناخته می شود.
ابواب ثلاثی مزید هر کدام بنابر حروف زائدی که اختصاصاً در آنها به کار رفته متضمّن معانی متفاوتی می باشد. باب افتعال نیز از این قاعده مستثنی نبوده و موادی که در این باب به کار میرود حاوی معانی مختلفی می باشد. داشتن درک عمیق و فهم صحیح از آیات،روایات و کتب مرجع مستلزم شناخت زوایاو معانی هریک از کلماتیست که در قالب این ابواب به کار میرود، که در متن حاضر کوشیده شده است تا تمام معانی باب افتعال از منابع متاخرین و متقدمین گردآوری شودو در اختیار تمامی محصلین و پژوهشگران علوم دینی و عربی قرار بگرید.
💠« مفهوم شناسی »
باب افتعال:
• لغوی: إفتَعَلَ از ماده فعل، به معنای(افتَعَلَ الشّیءٌ) فلان چیز را انجام داد می باشد.
• اصطلاحی: ماضی :افتَعَلَ ، مضارع:یَفتَعِلُ ، مصدر: افتِعالٌ، حروف زاید آن همزه در اوّل و تاء بعد از فاءالفعل است؛ مثل «إجتَمَعَ ، یجتمعُ ، إجتماع» و مانند إعترفوا در ( فاعترفوا بذنبهم) .
💠معانی ابواب:
• لغوی : مَعنَی ؛ یعنی آن چیزی که پوشاننده و همراه است.
• اصطلاحی : با رفتن فعل مجرد به یکی از باب هایمزیدمعنا یا معانی جدیدی به دست می آید؛ پس حروفی که به ثلاثی مجرد اضافه و آن را به ثلاثی مزید تبدیل می کند، بر معنایی دلالت می کند که در ثلالثی مجرد نیست .
عبارت « کثرت المعانی تدل علی کثرت المعانی » نیز تایید کننده ی این نکته است که اضافه شدن حروف بر یک فعل ، موجب ایجاد معانی بیشتر برای آن فعل می باشد.
برای مثال ، با رفتن ماده خَصَمَ به افتعال دارای معنای مشارکت میشود مانند: إختَصَمَ زیدٌ و بکرٌ یعنی زید و بکر باهم دشمنی کردند
💠«معانی باب افتعال»:
1️⃣مطاوعه
مطاوعه از ماده طَوع به معنای فرمان بردن است. معنای مطاوعه داشتن یک فعل ، عبارت است از پذیرفتن فاعل این فعل، اثر فعل و فاعل دیگری را. یا اینکه قبول کردن اثر فاعل است.
باب افتعال ، مطاوعه فعل ثلاثی مجرد ،باب افعال وباب تفعیل می باشد و معنای غالبی باب افتعال است.
به نظر سیبویه مطاوعه، معنای اختصاصی باب انفعال است و به صورت قلیل در باب افتعال استعمال شده است مانند:جَمَعتُهُ فاجتَمَعَ. اما نظر مرحرم رضی (ره) بر این است که ما در جایی که ناچار باشیم،
میتوانیم در معنای مطاوعه از باب افتعال استفاده نماییم.این ناچاری در صورتی است که فاءالفعل ماده مورد نظر با نون باب انفعال ادغام شود در حالیکه نون انفعل علامت مطاوعه می باشد.
از این رو موادی که فاء الفعل آنها حروف ملون( لام ، راء ، واو ، نون و میم ) باشد، برای مطاوعه به باب افتعال می روند. مانند اینکه میگوییم رمیتُ به فارتَمَی، نه إنرَمَی یا اینکه میگوییم وَصَلتُهُ فاتَّصَلَ ، نه إنوَصَل.
مثال قرآنی:
«ما نهاکُم عنهُ فانتَهُوا » از آنچه شمارامنع و نهی کرد ، باز ایستید
2️⃣اتّخاذ
اتخاذ یعنی فراهم کردن و گرفتن مبدءِ فعل ، مشروط به اینکه مبدءِ فعل ، اسم باشد.
مانند : احتطب زیدٌ یعنی زید برای خود حطب ( هیزم) جمع کرد.
فعول به نظر مرحوم رضی (ره) گرفتن ماده فعل برای خود است ، پس اشتوی الّحمُ یعنی عمله شواءً لنفسه.
گاهی به این معنا که ،فاعل فعل ، مفعول را به اصل فعل تبدیل می کند نیز به کار میرود. ، مانند:
اِشتوی زیدٌ اللّحمَ یعنی زید گوشت را کباب کرد.
و اِطَّبَخَ زیدٌ الشَّی ءَ یعنی زیدآن چیز را به غذای آماده تبدیل کرد.
#درخواستی
#درخواستی
#فوائد_صرفیة
♻️چکیده
باب افتعال یکی از پرکاربرد ترین باب های افعال ثلاثی مزید است که با قرار گرفتن مادّه های مشخص در آن باعث افاده معانی متعددی از جمله مطاوعه، اتّخاذ، مشارکت و تصرف و... می شود.
می توان گفت در بین معانی،آن معنایی که بیشترین استعمال را در این باب داشته، مطاوعه است. لازم به ذکر است که مطاوعه اختصاص به "نون" باب انفعال دارد،اما در افعالی که فاء الفعل آنها "لام" ، "راء" ، "واو" ، "نون" و" میم" باشد بنا به اجبار در باب افتعال به کار می رود.
❇️باب افتعال به عنوان یکی از پر استعمال ترین ابواب افعال ثلاثی مزید شناخته می شود.
ابواب ثلاثی مزید هر کدام بنابر حروف زائدی که اختصاصاً در آنها به کار رفته متضمّن معانی متفاوتی می باشد. باب افتعال نیز از این قاعده مستثنی نبوده و موادی که در این باب به کار میرود حاوی معانی مختلفی می باشد. داشتن درک عمیق و فهم صحیح از آیات،روایات و کتب مرجع مستلزم شناخت زوایاو معانی هریک از کلماتیست که در قالب این ابواب به کار میرود، که در متن حاضر کوشیده شده است تا تمام معانی باب افتعال از منابع متاخرین و متقدمین گردآوری شودو در اختیار تمامی محصلین و پژوهشگران علوم دینی و عربی قرار بگرید.
💠« مفهوم شناسی »
باب افتعال:
• لغوی: إفتَعَلَ از ماده فعل، به معنای(افتَعَلَ الشّیءٌ) فلان چیز را انجام داد می باشد.
• اصطلاحی: ماضی :افتَعَلَ ، مضارع:یَفتَعِلُ ، مصدر: افتِعالٌ، حروف زاید آن همزه در اوّل و تاء بعد از فاءالفعل است؛ مثل «إجتَمَعَ ، یجتمعُ ، إجتماع» و مانند إعترفوا در ( فاعترفوا بذنبهم) .
💠معانی ابواب:
• لغوی : مَعنَی ؛ یعنی آن چیزی که پوشاننده و همراه است.
• اصطلاحی : با رفتن فعل مجرد به یکی از باب هایمزیدمعنا یا معانی جدیدی به دست می آید؛ پس حروفی که به ثلاثی مجرد اضافه و آن را به ثلاثی مزید تبدیل می کند، بر معنایی دلالت می کند که در ثلالثی مجرد نیست .
عبارت « کثرت المعانی تدل علی کثرت المعانی » نیز تایید کننده ی این نکته است که اضافه شدن حروف بر یک فعل ، موجب ایجاد معانی بیشتر برای آن فعل می باشد.
برای مثال ، با رفتن ماده خَصَمَ به افتعال دارای معنای مشارکت میشود مانند: إختَصَمَ زیدٌ و بکرٌ یعنی زید و بکر باهم دشمنی کردند
💠«معانی باب افتعال»:
1️⃣مطاوعه
مطاوعه از ماده طَوع به معنای فرمان بردن است. معنای مطاوعه داشتن یک فعل ، عبارت است از پذیرفتن فاعل این فعل، اثر فعل و فاعل دیگری را. یا اینکه قبول کردن اثر فاعل است.
باب افتعال ، مطاوعه فعل ثلاثی مجرد ،باب افعال وباب تفعیل می باشد و معنای غالبی باب افتعال است.
به نظر سیبویه مطاوعه، معنای اختصاصی باب انفعال است و به صورت قلیل در باب افتعال استعمال شده است مانند:جَمَعتُهُ فاجتَمَعَ. اما نظر مرحرم رضی (ره) بر این است که ما در جایی که ناچار باشیم،
میتوانیم در معنای مطاوعه از باب افتعال استفاده نماییم.این ناچاری در صورتی است که فاءالفعل ماده مورد نظر با نون باب انفعال ادغام شود در حالیکه نون انفعل علامت مطاوعه می باشد.
از این رو موادی که فاء الفعل آنها حروف ملون( لام ، راء ، واو ، نون و میم ) باشد، برای مطاوعه به باب افتعال می روند. مانند اینکه میگوییم رمیتُ به فارتَمَی، نه إنرَمَی یا اینکه میگوییم وَصَلتُهُ فاتَّصَلَ ، نه إنوَصَل.
مثال قرآنی:
«ما نهاکُم عنهُ فانتَهُوا » از آنچه شمارامنع و نهی کرد ، باز ایستید
2️⃣اتّخاذ
اتخاذ یعنی فراهم کردن و گرفتن مبدءِ فعل ، مشروط به اینکه مبدءِ فعل ، اسم باشد.
مانند : احتطب زیدٌ یعنی زید برای خود حطب ( هیزم) جمع کرد.
فعول به نظر مرحوم رضی (ره) گرفتن ماده فعل برای خود است ، پس اشتوی الّحمُ یعنی عمله شواءً لنفسه.
گاهی به این معنا که ،فاعل فعل ، مفعول را به اصل فعل تبدیل می کند نیز به کار میرود. ، مانند:
اِشتوی زیدٌ اللّحمَ یعنی زید گوشت را کباب کرد.
و اِطَّبَخَ زیدٌ الشَّی ءَ یعنی زیدآن چیز را به غذای آماده تبدیل کرد.
#درخواستی
