کتیبۀ ارزشمند فارسی، شهر دربند، جمهوری داغستان، روسیه/
طبق پروندۀ ثبت جهانیِ دربند در یونسکو (۲۰۰۳م)، دیوار دربند نمادی از معماری ساسانی است که ۱۵۰۰ سال کارکرد دفاعی داشته است. این دیوار ۴۰ کیلومتری، توسط قباد و فرزندش انوشیروان برای حفاظت از منطقۀ آذربایگان احداث شده است و جدای از ۳۲ کتیبۀ پهلوی، چندین کتیبه به خط فارسیِ دری دارد که غالباً به مرمت آن اشاره دارند.
اعتقاد است دیوار دربند همان دیوار ذوالقرنین (یا سدِ سکندر) است که در تورات، انجیل و قرآن کریم ذکر شده است و هنگامیکه دیوار توسط قوم یأجوج و مأجوج فتح شود، روز حشر یا قیامت فرا میرسد (اشاراتی در کتیبه).
متن کتیبۀ دروازۀ چهلتن:
در عصر شاه شروان سلطان خلیل سرور، این حِصن شد مرتب واین قلعه گشت ساتر/ یأجوج باز برگشت چون فتنه سکندر، تا صیْت این عمارت شد در بلاد کافر/ بادا بُن حصارش تا روز حشر معمور، بادا ثبات ملکش تا قرنهاء وافر/ مخبر شوی هرآنگه یابی خبر ز سالش، گر زانک برشماری تاریخ او ز مخبر (= ۸۴۲ ق).
با سپاس از پژوهشگران گرانقدر دکتر داریوش ذوالفقاری و سعید فرمانی برای مساعدت در خوانش کتیبه.
مرتضی رضوانفر
پژوهشگاه میراث فرهنگی