فرهنگ توصيفي نويسندگان، شاعران و هنرمندان: مراددوردي قاضي (نويسنده و ناشر)، تحقيق از: محمود عطاگزلي، فصلنامه یاپراق شماره ۲-۳، پاییز ۱۳۷۷
@TMYazuw
يكي از دوستان ميگويد: «يادم نميرود پيش از آنكه با مراددوردي قاضي آشنا شوم، و كتابهاي منتشره او را تهيه نمايم، جواني بودم همچون ديگرجوانان آن موقع تركمن كه اطلاعي از ادبيات و زبان مادري خود نداشت. يادم نميرود، اولين كتابي كه از كتابفروشي قابوس تهيه نمودم ديوان كاملمختومقلي فراغي بود. بعد از آن بود كه با زبان تركمني انس گرفتم، و اين را مرهون همت او در نشر كتب تركمني ميدانم».
در هر برهه از زمان اگر از يك ايراني كه به ادبيات تركمني پرداخته است بپرسي همين ديد را نسبت به مراددوري قاضي ابراز خواهد كرد.
كتب تركمني از سال 1340 ش. به بعد به همت قاضي چاپ ميشود. اگر او نيز مانند ديگران بيتفاوت از كنار اين مهم ميگذشت، ما نه تنها كتابي تركمني براي خواندن نداشتيم، بلكه رشدي كه هم اكنون در ادبيات تركمني شاهد آن هستيم، نيز وجود نداشت.
قاضي در مورد آغاز به تحقيق و چاپ كتب تركمني اينگونه مينويسد: «هر شخصي به كاري علاقه پيدا ميكند. من از جواني به دنبال كتبي بودم كه داشت از بين ميرفت. تصميم گرفتم آن كتب را چاپ كنم و به هموطنان خود برسانم. مختومقلي ميگويد: «اخلاص بيله بير كامله قول برگن، يتر بيرمنزله يتمهين قالماز».
براستي اگر زحمات او نبود، اكنون وضعيت زبان و ادبيات تركمني در ايران چه وضعي داشت؟
كارهاي قاضي فقط به چاپ نسخ خطي خلاصه نميشود. بلكه در شناساندن شخصيت مختومقلي و ديگر شخصيتهاي ادبي تركمن همچون سيدي، مسكين قليچ، خجايي، محمد شاعر و مرد شاعر و... كارهايي زيادي كرده است. در آباداني آرامگاههاي «مختومقلي» و پدرش«دولت محمد آزادي»، «زيارتگاه خالد بن سنان(ع)»، «دانشمند آتا» و... نيز پيشقدم بوده است.
اكنون نيز او با تحقيقات خود، محل تولد مختومقلي را در آجيقوشان مشخص نموده است كه انشاء ا... به همان شكل پيشين، دوباره بازسازيميشود.
ما در اين شماره از «ياپراق»(۲-۳)، وظيفه خود ميدانيم تا به معرفي اين شخصيت ادبي بپردازيم. كسي كه با عنوان «اولين ناشر كتب تركمني در ايران»محبوبيت عامه دارد.
سردبير محمود عطاگزلي
الف - سالشمار زندگي
1307 ش. تولد در گميشان (كوموش تپه) در يك خانواده روحاني.
1314 شروع به تحصيل در مدرسه«ايران» گميشان.
1321 فوت«ملاعاشور» پدر وي و شروع به كار و سرپرستي چهار برادر كوچكتر از خود در 14 سالگي.
1322 همراهي با عموي خود براي فروش قالي و قاليچه در شهرهاي مازندران.
1328 اعزام به خدمت سربازي.
1330 اتمام خدمت سربازي و نمايندگي روزنامه اطلاعات در گميشان به مدت 6 سال.
1336 كوچ به شهر گنبدكاووس و نمايندگي روزنامه كيهان. آغاز به تحقيق بر روي نسخ خطي و ادبيات تركمني.
1340 چاپ اولين نسخه ديوان مختومقلي فراغي.
134۳چاپ ديوان كامل مختومقلي فراغي.
137۳اعطاي نشان بينالمللي مختومقلي فراغي به او از طرف صفرمرادنيازوف (رئيسجمهور تركمنستان).
1376 اعطاي لوح تقدير از طرف دانشگاه علوم كشاورزي گرگان درجشنواره دويست شصت و چهارمين سالگرد تولد مختومقلي فراغي بهاو.
1377 انتخاب وي به عنوان يكي از گردانندگان آرامگاه مختومقليفراغي.
تأليفات او:
1) قاضي، مراددردي. ادبي ميراث. گنبدقابوس: نشر قابوس، چاپ اول،1376. 184 ص.
ادبيات تركمني - فراغي
2) تركمن نقللار (آتالار سؤزي). گنبدقابوس: نشر قابوس، 1347.رقعي، 112 ص. و 135 16ص.
فرهنگ - فولكلور.
3) تركمنينگ پند و مثاللاري. گنبدقابوس: نشر قابوس، 1343. 8ص.
فرهنگ - فولكلور.
4) خودآموز تركمني. ]مكالمه [ گنبدقابوس: نشر قابوس، 1372.وزيري، 120 ص.
زبان ـ خودآموز.
5) نمازينگ دستورلاري (بأش وقت نماز اوقالماغينگ)گنبدقابوس: نشر قابوس، 1373. وزيري، 30 ص.
ديني - نماز.
6) سيرت حضرت رسول (ص) گنبدقابوس: نشر قابوس،1377. رقعي، 38 ص.
ديني - سيره.
7) ادبي ميراث(1). گنبدقابوس: نشر قابوس، چاپ اول، 1376.184 ص.
ادبيات تركمني - فراغي
8) ادبي ميراث(2) و مختومقلينينگ چاپ بولمان3شعرلاري. گنبدقابوس: نشر قابوس، چاپ اول، 1377. 96 ص.
ادبيات تركمني - فراغي