گنجینه مکتوب

میشل فوکو
فراسوی ساختگرایی و هرمنیوتیک

نوشته ی: هیوبرت دریفوس ، پل رابینو

مترجم: حسین بشیریه

تعداد صفحات: ۳۵۹

در این کتاب، آراء فوکو درباره جایگاه هرمنوتیک، کردار گفتمانی به عنوان پدیدارشناسی، تحلیل تعبیری قدرت و انسان توسط نویسندگان کتاب هیوبرت دریفوس و پل رابینو مورد بحث قرار گرفته‌است.
یکی از جنبه های مهم اثار فوکو ، ساختار گرایی است . ساختار گرایان از سوسور گرفته تا لوی اشتراوس برای زبان نقش اساسی و محوری قائلند که می بایست در فهم جوامع انسانی و تبیین رفتار ادمیان مورد توجه قرار گیرد . از دیدگاه انان زبان نه مخلوق استعداد و فطرت خاص ادمیان بود و نه محصول فرهنگها و تعاملات بشری ، بلکه نظام مستقل و خود مختاری است که مقدم بر انسانها و مستقل از عالم طبیعت موجود است و به واقعیت های بیرونی و اندیشه و رفتار ادمی عینیت می بخشد .

فوکو به پیروی از نظرات ساختگرایانی به مانند لوی اشتراوس معتقد بود که معنا را نباید صرفآ در ساخت ذهن جستجو کرد ، معنا ها باید از دل ساختارها ی اجتماعی ، تاریخی و فرهنگی بیرون اورده شوند .

تاریخ چه فایده ای دارد؟ همواره این سوال برای هر پژوهشگر تاریخ باقی است. درست است که در تاریخ به همان آسانی که از علم طب می توان در عمل بهره یافت نمی توان استفاده برد اما فایده هر چیز را از روی تاثیری که در زندگی دارد قیاس توان کرد، تاریخ چون نشان می دهد که مردم پیش از ما چگونه زندگی می کردنده اند این فایده را دارد که ما را در زندگی کمک می کند و راهنمایی. از جمله مخصوصا برای جوانان این فایده را دارد که آنها را زودتر از معمول به سطح عصر خویش می رساند، پنجره ها را بر روی آنها می گشاید، و به آنها اجازه می دهد تا عواملی را که در جهان آنها حاکم بوده است و هنوز هست بهتر بشناسند، آنچه را در خور ترک و طردست از آنچه شایسته حفظ و نگهداریست تمیز دهند.
یک فایده عمده تاریخ بیشک همین است که به انسان کمک می کند تا خود را بشناسد، خود را از دیگران تمیز دهد و با مقیاسه با احوال دیگران انگیزه ها و اسرار نهفته رفتار خویش را چنانکه هست و چنانکه باید باشد در یابد. انسان، خواه وجود وی عبارت باشد از آنچه می اندیشد و خواه عبارت باشد از آنچه انجام می دهد، در ضمن مطالعه تاریخ و در طی برسی احوال کسانی که اهل نظر یا اهل عمل بوده اند، بهتر می تواند رسالت خود را ارزیابی کند و در ارتباط با دیگران حق خویش و مسئولیت خویش را بشناسد انگیزه ها و اسرار نهفته رفتار خویش را چنانکه هست و چنانکه باید باشد دریابد.

👆👆👆جالب این است که در این شش منبع، شش روش، برای دریافت و فهم حکم امام معصوم زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، نامی از استناد و رجوع به نظر حضرت ایشان برده نمی شود! البته «الخبر» (در تصویر فوق) را نظر امام (نه نظر فعلی و الان امام ) بلکه نظر امامان معصوم قبلی بر اساس روایات و سخنان و اقوال اصحاب آنها و یا وابستگان به اصحاب می دانند که آنهم با شاقولهای مانند علم درایه و رجال و فهم ظاهری از قرآن، رد و بحث می شود! لذا در این منبع استنادی خبری از نظر امام معصوم زمان، امام وقت، امام حاضر و ناظر، اصلا و ابدا به میان نمی آید! آیا این منابع استنادی منابع کاملی و دقیقی برای دریافت و فهم حکم الهی برای حال ما، برای زمان ما، برای این لحظه ی ما، می باشند؟! فکر نمی کنم که اینطور باشد!!! خدای متعال که نظرش و حکمش قطعی و برای آنِ ما، صادر می شود دقیقا و یقینا از چه منبعی به ما اطلاع می دهد؟ آیا منبعی دقیقتر و کاملتر و یقین آورتر از منبع وجود نورانی حضرت حجت بن الحسن (قائم آل محمد) صلوات الله و سلام الله علیهم و عجل الله تعالی فرجه الشریف می تواند باشد؟!! نه!!!!! پس بجای این استنادها، به امام زمان مان استناد کنیم که استنادش، هم خبر را در بر دارد هم کتاب را و هم عقل را!!

مرحوم آقا سید علی قاضی در این فراز از دعای سمات و در تمام کتاب شرحشان این رویه را پیروی کردند؛ یعنی برای فهم کلمه ی از حدیث، آن کلمه را با توجه به ریشه اش به قرآن عرضه می نماید یعنی می بیند که هر کلمه بکار رفته در حدیث در قرآن چه معنایی را می دهد و قرآن چه معنایی را از آن کلمه مد نظر دارد و سپس همان معنا را برای حدیث بکار می برند! بعبارت دیگر، مرجع معنای کلمه عربی بکار رفته در حدیث را کتب فرهنگ لغت عربی قرار نمی دهد بلکه مرجع را قرآن قرار می دهد!

فرازی از سخنرانی بهدخت رشدیه؛ نوۀ میرزا حسن رشدیه
در شب بزرگداشت رشدیه در مجلّه بخارا

مادرم می گوید که آقا در یکسال آخر عمرش یک وسیلۀ چوبی داشت که نابینایان را دعوت می کرد و می آمدند خانه و به اینها آموزش می داد. بعد در مدرسه ای هم که در قم بوده کلاسی برای این کار گذاشته بود. به رئیس مرکز معارف در این باب هم نامه ای نوشته که در دسترس است. در حقیقت این در خاطراتش هم می نویسد.
انگیزۀ اصلی این بوده که در یکی از دفعاتی که به مدرسۀ رشدیه در مشهد حمله می کنند و مدرسه خراب می شود و دست رشدیه را می شکنند و مدرسه را آتش می زنند، یکی از بچه ها کور می شود که رشدیه به ملاقات او رفته و از وضعیت پسربچه ناراحت می شود.
بچه گریه می کرده که من به خاطر کور شدن آنقدر ناراحت نیستم بلکه از این ناراحتم که دیگر نمی توانم مدرسه بروم و رشدیه به او قول می دهد که راهی پیدا کند و این کار را انجام دهد.

@safinehyetabriz

"سه نکته از دهها نکته ی یک مستند"

چند روز پیش بی بی سی فارسی مستندی در مورد آقای عبدالکریم سروش با عنوان "معرفت و مدارا" پخش کرد،
به عنوان یک مستندساز در عرصه بین الملل این مستند را دو مرتبه با دقت به داستان و فرم دیدم. گذشته از اینکه آیا گفته های ایشان در این اثر درست یا غلط بود(که قطعاً تخصص بنده نیست) نکاتی در زمینه ی مدیریت رسانه ای و داستان نویسی از این تولید کننده برای من جالب آمد که علاقه مند شدم برایش بنویسم:
۱.اول از همه باید به این دقت کرد که یکسال(سوم می) پیش بی بی سی فارسی در برنامه به نام "پرگار" شبه مناظره ای با حضور ایشان و آقای بازرگان در مورد دیدگاههای ایشان در موضوع وحی برگزار کرد که صد البته این مناظره قرار نداشت که برنده ای اعلام کند، اما چرا این شبکه چندی بعد مستندی از یک طرف این مناظره پخش میکند و مرتباً از ایشان تعریف تمجید به میان می آورد با تیترهایی همچون بزرگترین،موثرترین و...
از دیدگاه بنده بی بی سی در قدم اول با پخش این مستند در مقام داوری قرار گرفت و پیروز برنامه پرگار را اعلام کرد، این همان چیزیست که به آن پروپاگاندا از نوع بی بی سی می گویمش.
۲.داستان فیلم مخاطبش را می شناخت، مخاطبش عموم جامعه ای بودند که از نهادهای روحانیت و حاکمیت در ایران دلچرکین است و دوست دارد از زبان فرهیختگان خود نیز همین را بشنود. لذا کل اثر سرمایه گذاری بر شخصیت سازی ایشان در این زمینه شد از "دیدگاه مرحوم کرباسچی در مورد روحانیت گرفته تا روحانیون معیشت اندیش" و به نکات برجسته ی و جنجالی سوژه مثل "وحی" که به عقیده ی خود نریشن مستند: صدای حتی روشنفکران دینی را در آورده است، کمتر ۱۰ ثانیه می پردازد(آنهم در حد تذکر) در جاییکه مخاطب بعد از ۵۱ دقیقه سخنان تقریباً تکراری در آن چیزی که علاقه داشته است (همان روحانیت و حاکمیت) جمع بندی ها را نسبت به سوژه انجام داده و منتظر پایان است، چون سازنده میداند که پرداختن به موضوع وحی به پیامبرش و ایده های شاز سوژه در مورد این نظریه ی دینی مخاطب را اذیت میکند و حتی منجر به رای منفی میشود،
و حتی سخنان عجیب سوژه در مورد "ملای رومی" که تا امروز از سوژه می شنیدیم در این مستند ازش خبری نیست.
لذا دست به پسته های دهان بسته نمی زند...
۳.نکته سوم تبرعه ایشان از فعالیتها و خدماتش به انقلاب است که چند دقیقه ای تبدیل به اصلی ترین هدف کارگردان از تولید اثر گشته بود و ترس آن داشتم که نریتور "قسم خورد" که به زور ایشان را به همکاری کشیدند.