مكتبة المجلسي ودارالتراث

خواهش می کنم. احتمال هم می رود که پس از محو شدن و کمرنگ شدن حرف جیم در واژۀ "هجری" کاتبی دیگر سعی نموده تا آن را ترمیم کند، لذا به این صورت در آمده است.

به درستی گفته اند که انسان تنها موجود زمین است که دست دارد. ما با دست است که خراب می کنیم و آباد می کنیم. زدودن و زایاندن چیزها و انسان ها را به مدد دست انجام می دهیم. دست است که تصرف و تدبیر می کند. اگر منفعل و ضعیف باشیم، دست-خالی خوانده می شویم و نیازمند به دستگیری. اگر محدود و محصور شویم، دستمان کوتاه شده است و دستگیر شده ایم. آن را که ناتوان و رنجور است، دست و پا بسته خوانند و آن را که دستیاری می کند و همکاری، «دست» می خوانند. دست، ظهور اگزیستانس ما در جسمانیت ماست. گویی دست آمده است تا ما باشیم و «بودن» را تجربه کنیم و ساختن را. به همین خاطر است که خدایان هم دست دارند و با دست های خود تقدیر خاکیان را رقم می زنند و تاریخ را چارچوب می بخشند. آن را که به جایی رسد که مجری اراده خداوند شود، «دست خدا» می خوانند و آنجا که مردم برای تحقق اراده ای تجمیع کنند، «دست خدا» با آنها خواهد بود.
همچنان که با دست فیزیکی، خود را و نحوه بودن خود را به ظهور در می آوریم و به نوعی آینده خود را می سازیم (یا با خرابکاری می سوزانیم)، گاهی خود «دست» می شویم برای جمعی؛ و اگر چنین شدیم، ظهور آن جمع و بد و خوبش، تا حدی به دست ما خواهد افتاد. کسی که «دست» می شود، سازنده آینده و حیات قوم است و با این «دست بودن»، اهل مراعات می شود و مراقبت از مردمان را در دست می گیرد.
همچنان که از دست دادنِ دست، از دست دادن وجه عمده ای از (و برای عده ای همه وجوهِ) سازندگی و مراقبت و بودن است، از دست دادنِ این «دستِ» استعاری هم، از دست رفتن آینده یک قوم یا یک تاریخ است. چنین «دست»ی اگر از دست رفت، امیدها به ناامیدی و امکانات به محدودیتها تبدیل می شوند. پس تراژدی نه در از دست دادن دستها که در از دست رفتن «دست»هاست. «دستی» که با او، می شد بودن و شدن را تجربه کرد و بی او...؟
...باید در انتظار ماند.

منهای تمامی خسارت هایی که داعش برای جهان اسلام و غیر اسلام ـ البته به نام اسلام ـ داشت، از روزی که سر و کله اش پیدا شده، همه را به فکر فرو برده است. فکر در این باره که کجای کار مسلمانان ایراد داشته است که چنین تفکری با چنین سازماندهی سربرآورده و اکنون نزدیک به سه سال است که این چنین و با این خشونت می تازد. این ماجرا تنها در میدان های نبرد در سوریه و عراق نیست، بلکه در اروپا و امریکا نیز سخت تاثیر گذاشته و در کشورهایی مانند سعودی، بیش از هشتاد درصد مردم را هوادار خویش کرده است. گفته می شود اکنون داعش از تب تاب افتاده است. حتی اگر این حرف درست باشد، تاثیر این ماجرا بسیار پردوام خواهد بود و الزاما تا چندین دهه دیگر نه تنها بقایای نیرومند آن در کشورهای مختلف می ماند که این مبحث در میان پژوهشگران تا دهها سال تعقیب خواهد شد. هم اکنون هم در بیشتر جمع های فکری و سیاسی، در ایران و بسیاری از نقاط جهان، بحث از داعش، و به طور کلی تروریسم، هم در بعد فکری و هم سیاسی، همچنان مهم ترین بحث است.
و اما برای ما مسلمانان، مسأله از جهتی حیاتی است. ما چه معضل و مشکلی داریم که سبب تولید داعش شد؟ در واقع، کجای کار جهان اسلام ایراد داشت که چنین زایده و ضایعه ای در این وسعت پدید آمد. البته که از زوایای مختلف می توان در این باره بحث کرد اما در اینجا فقط می خواهم به نکته ای که محمد ارکون در باره وضعیت فکری دنیای اسلام از نیمه های قرن بیستم به این طرف گفته است اشاره کنم. او می گوید بحرانی شدن اوضاع جهان اسلام در دهه هفتاد میلادی سبب کاهش تولیدات فکری از لحاظ کمی و کیفی شد، اما در عوض، ادبیات پایداری و مقاومت و مبارزه یا آنچه که بعدها اسمش بنیادگرایی دینی شد، رو به فزونی داشت و به تولید انبوه رسید.
این نکته را کنار تحلیل دیگری بگذارید که اخیرا توسط یکی از نویسندگان غربی مطرح شد و آن این که داستان داعش، رابطه میان ترس و خشونت است. آدمی که می ترسد، می تواند بسیار خشن باشد. کسی که به هر دلیل ترس از دست دادن همه چیز را دارد، ممکن است دست به هر کاری بزند.
امروز هم در محفلی خدمت دوستانی بودیم. یکی از عزیزان که پنجاه سال است مطالعات عمومی در باره فرهنگ اسلامی دارد، می گفت، دهها سال است که هیچ تولید فکری قابل تاملی در اختیار مسلمانان قرار نگرفته است. در واقع، به نوعی موید نظر ارکون بود. ایشان می گفت پس از فروپاشی شوروی این اتفاق افتاده است. هرچه هست، و از هر زمان که باشد، حالا یک نظریه ای یا نسخه ای که مقبول جهان اسلام باشد، و برای آنان امید به آینده بیاورد، و ترس را از آنها بزداید وجود ندارد. امید از دست رفته است و اصلا معلوم نیست چه خواهد شد و چه باید کرد. به جای آن، راه مبارزه، ادبیات پایداری، ایستادگی، خشم نسبت به دشمن، کینه ورزی روز افزون نسبت به او، راه حل دانسته می شود و تولید آن انبوه. البته در لابلا، گاهی مطالبی در باره توسعه و پیشرفت هم هست، اما در واقع، همه تحلیل ها بر این اساس است که آنها قصد تصرف همه چیز ما را دارند. گفته می شود ما همه چیز داشته ایم و آنها از ما گرفته اند. طبیعی است که آنها به نوعی دنبال بردگی ما هستند، اما وقتی که خود ما کم کاری می کنیم و چیزی از پیشرفت که قابل رقابت باشد نداریم، پیداست که آنها هم هوس کرده و ما را به بردگی بیشتر خواهند برد. باید فکر این را کرد که تا از این وضعیت فقر فکری و اقتصادی درنیاییم، مشکل ما حل نخواهد شد. به هر حال، آنچه گذشت، تا اندازه ای روشنگر این است که ما در لابلای گفتمانی وسیع از مبارزه با دشمن به خاطر ترس از دست دادن آنچه فکر می کنیم داریم، و در مقابل، بخاطر این که تولید فکر و اندیشه برای حل مشکلات حال و آینده نداریم، گرفتار شرایطی شده ایم که داعش در آن میان پدید آمده است. داعش تلاش می کند همه مخالفان را بکشد، به بدترین وجه بکشد، دنیا را از همه غیر مسلمانان پاک کند و بدین ترتیب با راحت کردن کار خدا، بهشتی را در روی زمین بسازد که دیگر «غیر» ی در آن نباشد. این کاری است که بسا انبیاء هم آرزویش را داشتند و دعا هم می کردند، اما روشن بود که بر اساس این شریعت، دیگران هم حق زندگی دارند و خواهند بود تا روزی برسد که با قیام حضرت مهدی (ع) مومنان وارث زمین شوند، کاری که همین الان داعش خودش می خواهد این کار را انجام بدهد.
@jafarian1964

زنده شدن برخی از روش های کهنه حتی در لباس جدید، راه به جایی نخواهد برد و به اساس دین هم لطمه خواهد شد، هرچند برای کوتاه مدت، جریانی را پدید خواهد آورد و بساطی راه خواهد انداخت و کسانی را خوشحال خواهد کرد که هزینه هایی که می کنند، نتیجه دارد.
راستش بنده در صدد پاسخ دادن به نوشته های پراکنده شما که به نظرم همچنان مشکل اصلی آن عدم درک درست ادعای بنده است، نمی پردازم. چون ثمری هم ندارد. این را باز هم تکرار می کنم که بنده قصد دادن تئوری تازه ای ندارم. هدف این است که اشکال کار را بفهمیم و از این که صدها بار اشکال روی اشکال جواب دهیم ولی بنیادها بی اساس باشد، بپرهیزیم. فهمیدن اشکال کار، بسیار مهم تر از این است که بخواهیم نفهمیده، تئوری تازه ای برای آینده بدهیم.
در پایان می خواهم خدمت شما استاد محترم عرض کنم از قضا، این کارهایی که شما از آنها یاد می کنید و نامش را مباحثات می گذارید، مهم ترین عیبش این است که باز هم عیب ها را می پوشاند و باز هم ما به همان وضع ادامه خواهیم داد و هیچ نوع تحولی را برنخواهیم تافت.
@jafarian1964

میرزای شیرازی و پاسخ پرسشی در باره صحن حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)
سوال و جواب های فقهی از مراجع بزرگ در طول زمان، از قرنهای شش و هفت به بعد (و حتی قبل از آن در قرن پنجم که نمونه سوالات عبادی فراوان بود) تاکنون که این رویه مرسوم شده، منبع مهمی برای تاریخ تحولات اجتماعی است. امروز مجموعه ای از سوال و جوابها از میرزای شیرازی را می دیدم. نمونه زیر در آن بود. ظاهرا در صحن حضرت عبدالعظیم نهری جاری و حوضی ساخته شده است، در حالی که آنجا قبلا محل قبور مسلمانان بوده است. سوال کننده در این باره سوال کرده و گویی خواسته است از میرزا فتوایی علیه این کار بگیرد. اما میرزا، با ظرافت این کار را تأیید کرده و آن را به مصلحت مسلمانان دانسته و توضیحاتی داده که جالب است. این نمونه علاوه بر این که ما را در جریان گوشه ای از تاریخ مزار عبدالعظیم حسنی می گذارد، نوع نگاه میرزای شیرازی را هم نشان می دهد.
سوال: زمین قبرستان را تغییر می دهند، نهر آب غصبی یا غیر غصبی در او جاری می کنند، در سر آن نهر وضو ساختن یا غسل کردن چه حالت دارد؟ آب غصبی یا غیر غصبی در هر یک تکلیف علا حده است یا نه؟ مثلا در صحن عبدالعظیم، محل قبر مسلمانانست. در آنجا نهری یا حوضی احداث [می] نمایند. در آن نهر، گاهی آب غصب داخل می شود، گاهی آب مباح، وضو ساختن یا غسل کردن چه حالت دارد؟
جواب: چون محل حاجت صحن شریف امامزاده لازم التعظیم حضرت عبدالعظیم علیه السلام است، اگر چنانچه صحن شریف از مرافق بقعه شریفه بوده است، که معلوم نیست نهر در آن جاری نمودن عیبی داشته باشد، بلکه حُسنی داشته، و اگر معلوم نیست محققا که وقف بوده به جهت مقبره، حال که چنین شده به حسب ظاهر، رفع آن ممکن نیست، بعید نیست که نشستن در آنجا و وضو گرفتن ضرر نداشته باشد. لیکن آب وضو باید مباح باشد شرعا، و اگرچه به اذن عام شرعی مثل انهار کبار که سیره بر استعمال آنها در مثل شرب و وضو جاریست باشد و بغیر مباح خالص، چه همه اش مغصوب باشد و چه مخلوط به مغصوب باشد، نه جایز است و نه صحیح. و الله تعالی العالم.
@jafarian1964

کتاب در مورد سرگذشت افرادی است که با تلاش و سختی در یکی از مناطق اسکاتلند بهترین سبزیجات را به بار می آورند آنهم با کیفیتی چند برابر کیفیت معمول . ماجرا بدین گونه است که با تماس گرفتن با فرشته محافظ آن گیاه روش بار آوردن صحیح آن محصول را فرا می گیرند . همچنین تماس این اشخاص با موجوداتی که در حالت عادی دیده نمی شوند نیز خواندنی می باشد . یکی دیگر از کارهای خارق العاده ای که این افراد توسط نیروی ایمان به خداوند و راهنمایی گرفتن از خداوند توانسته اند انجام دهند به بار آوردن سبزیجاتی از قبیل کلم با چند برابر اندازه معمول می باشد و . . . .
@litera9

پارادایم تاریخنگاری ایران و پرسشهای پورپیراری:

اینکه علوم چه مسیری را و چگونه طی میکنند یکی از مهمترین سؤالات فلسفه علم است که در عصر ما حداقل دو پاسخ جدی و متفاوت گرفته است. کارل پوپر فیلسوف معروف که گویا روحیه و مشی اصلاح طلبی خود را به حوزه معرفت علمی هم تسری داده است، میگوید علم با ابطال فرضیات و اصلاح پی در پی آنها به پیش می رود، تامس کوهن فیزیکدان و دیگر فیلسوف معروف علم اما دیدگاه دیگری دارد. او نظر پوپر را ایده ئالی از جنس آنچه "باید باشد" ها میداند.از نظر او تحولات علوم در "آنچه هست" چیزی دیگر است. کوهن تحولات علمی را با مفهوم "انقلابات پی در پی علمی یا پارادایمی" تحلیل میکند.

کوهن، تاریخ علوم را به یک دوره پیشا پارادایمی و دوره پارادایمها و انقلابات علمی تقسیم میکند. منظور وی از پارادایم، "سرمشق ها و اَبَرالگوهای مسلط "ی هستند که اهل علم در نوع نگاه خود به جهان تحت سلطه آنهایند و با عینک این پارادایمها به جهان پیرامون خود مینگرند. مثلا پارادایم فیزیک نیوتنی چند صد سال پس از نیوتن همچنان پارادایم غالب جهان فیزیک بود و در قرن بیستم پارادایمهای جدیدی مانند نسبیت و کوانتوم جایگزین آن شده است.گرچه او بسیاری از شاخه های علوم مخصوصا علوم انسانی را در دوران پیشا پارادایمی میداند ولی با تسامح میتوان در زیست شناسی از پارادایم داروینی، در روانشناسی از پارادایم فرویدی، در جامعه شناسی از پارادایم مارکس و... سخن گفت. مطابق نظر کوهن، پارادایمها از آنجا که توانسته اند به پرسشها و مسائل زمان خود پاسخ بگویند و مسائل آن را حل و تحلیل نمایند، با اقبال عمومی اهالی علم مواجه اند و معمولا آکادمی ها بازوهای علمی سلطه پارادایم ها هستند و به همین ترتیب از زمانی که این پارادایمها نتوانند به پرسشهای زمانه پاسخی قانع کننده ارائه دهند، دوران زوال و بحران آنها آغاز میشود. پرسشهای بی پاسخ، به دنبال مدل تحلیلی جدیدی هستند تا پاسخ قانع کننده ای بگیرند و همین باعث انقلاب علمی یا دگرگونی پارادایمی در علم شده و پارادایم جدید و به تبَع آن بازوهای آکادمیک جدید آن را میسازد. در واقع چیزی شبیه به تاریخ انقلابات سیاسی، تاریخ علم را هم به پیش میبرد.

بر اساس این چارچوب تحلیلی، تاریخنویسی صد ساله ی اخیر ایران مخصوصا در بخش باستانش یک "پارادایم" است. پارادایمی که پارسی محوری و حذف عناصر و فاکتورهای غیرپارسی از آن، جزئی از هسته مرکزی آن را تشکیل میدهد. پارادایمی که میتوان آن را مسامحتا "باستان گرایی" نامید. این پارادایم در پاسخ به نیاز و مساله سیاسی دولت_ ملت نوین ایران ساخته شد که دولت پهلوی را چنانکه از نام آن هم پیداست به دنبالچه ایران باستان گره زده، هویت ایرانی را به هویت پارسی تقلیل داده و پروژه ملت سازی پارسی را هم به پیش ببرد و به تبَع این نوع هویت تراشی البته متقابلا بازوهای آکادمیک این پارادایم از سوی حکومت پهلوی تقویت میشد.

در روزگار ما این پارادایم با پرسشهای چالشی جدی مواجه شده و میتوان گفت تَرَک خورده است.از یک سو تکثرگرایی در جهان امروز برخلاف صدسال پیش، یک ارزش محسوب میشود که با پازل هویتی که تنها یک قطعه پارسی دارد سازگار نمیتواند بود و از دیگر سو پرسشهای تاریخی مهیبی خلق شده اند که دیگر پارادایم حاکم قادر به پاسخ به آنها نیست، پرسشهای بی پاسخی که ممکن است تجمع یافته و این پارادایم را به بحران و فروپاشی سوق داده و به تولد پارادایمی جدید بینجامد.

آثار ناصر پورپیرار قطعا یکی از آن مجموعه پرسشهای مهیب است. پورپیرار هوشمندانه با طرح پرسشهای بنیادی در باب تاریخ و تاریخنگاری جدید ایران، آن را به چالش کشیده است. شاید تئوری های ایجابی او چنانکه باید اسلوب و نظم درخوری نداشته باشند، حتی اگر او را به یهودستیزی هم متهم کنیم باز نمیتوان از کنار پرسشهای او به سادگی گذشت. او مرد پرسشهای مهیب است که سالها پنداشته میشد لابد پاسخی درخور دارند و نداشتند.

کمترین اثر آثار او این است که نمایندگان آکادمیک باستان گرایی امروزه از بیم رسوایی ها و قضاوتهای آینده، دیگر نمیتوانند همچون گذشته فارغ البال درباره تاریخ، داستانسرایی و نقالی کنند. البته آنان معمولا در مقابل این پرسشهای پورپیراری خود را به کرگوشی میزنند، آثار او را بایکوت میکنند، به آثاری از این دست مارک سیاسی میزنند و گاه که پرسشها عمومیت می یابند، پاسخهایی شتابزده و عصبی برای آنها دست و پا میکنند، پاسخهایی که همطراز آن پرسشهای مهیب نیستند و بیش از آنکه پاسخها را در یادها بسپارند،پرسشها را برجسته تر در اذهان حک میکنند!

آیا روزی خواهد رسید که بازوهای آکادمیک پارادایم حاکم خود را با پرسشهای مهیب او رسما مواجه کنند؟ آیا پارادایم حاکم میتواند چنانکه کارل پوپر میگوید فرضیات سابق خود را بر اساس پرسشها و چالشهای نوین اصلاح کند یا به انقلاب کوهنی تن خواهد داد؟

تحریریه تورک کیتابخاناسی
@Turkkitabxanasi

سقوط شبه علم ها و لزوم درس گرفتن از آن
انبوهی از آنچه را که بسیاری آنها را دانش های اسلامی می نامند ـ و حداکثر می شود «دانش مسلمین نامید» ـ و در واقع چیزی جز تفکرات پیچ در پیچ و بی خاصیت معتزله و اشاعره و بسیاری از اهل حدیث نیست، تنها می توان شبه علم نامید.
بخشی از آن شبه علمها، دانش طبیعی یا همان طبیعیات است که عمدتا معتزله با اقتباس از یونانیات و دست کاری آنها برای تحمیل باورهای ایدئولوژیک خود بر آنها در کتابهای خویش آوردند و در باره آنها، آن قدر فروعات عجیب و غریب ساختند و پرداختند که آدمی از دیدن عناوین آنها سرگیجه می گیرد.
تمام این گزاره ها که در متون قدیمی، دهها هزار صفحه را به خود اختصاص می داد، همزمان با برآمدن علم جدید یکباره سقوط کرد و کنار گذاشته شد.، به طوری که دیگر کسی از آنها یاد نکرد.
در این شرایط اصلا لازم نبود تک تک آن گزاره ها رد شود، همین که ستونهای لرزان آن شبه علم ها سقوط کرد، همه آن متن ها به اجبار از دسترس خارج شد و حالا فقط اصحاب تاریخ علم، نسخه های خطی آنها را زیر و رو می کنند تا ببینند آن مردم چگونه فکر می کرده اند.
بعید می دانم این تاریخچه و تجربه تنها اختصاص به ماجرای علم و شبه علم در تمدن اسلامی داشته باشد، دست کم تمدن مسیحی و بسیاری دیگر شبیه آن را تجربه کرده اند، اما آنچه در اینجا متفاوت با دیگران است این که در اینجا، عموما فکر می کردند به محض این که ظاهر یک آیه یا حدیث، دال بر مطلبی در این حوزه است، به فکر می افتادند تا مدلی از علم طبیعی مطابق با افکار دینی خود بسازند، این در حالی بود که همان وقت، بسیاری از متدینین مخالف آنها، آن حرفها را نه دین می پنداشتند و نه به اعتبار علم، اعتقادی به آن داشتند، سهل است که آنها را عین کفر تلقی می کردند.
امروزه نگاه کردن به بخش طبیعیات کتابهای معتزله و بسیاری از مسلمانان قدیم، جدای از آن که مبتنی بر پارادایم علم یونانی و مولفه ها و مفاهیم آن است، بیشتر به دلیل این که غالب آن مباحث مبتنی بر فرض های غلط، و پایه های بی اساس است، اعتبار خود را از دست داده است.
این چیزی است که اتفاق افتاده و چندان مهم نیست؛ مهم این است که عده ای ، به رغم آن که می بینند آن تجربه و آثار آن، دیگر اعتباری ندارد، مجددا می خواهند شبیه آن را دست کم در برخی از حوزه های علمی بسازند.
بهتر است داستان علم بر اساس تجربه ای که در دنیای اسلام بوده، و دست کم کاری هایی که به خاطر باورهای دینی روی آنها صورت گرفته، یک بار مرور شود تا بلکه این افراد به خود بیایند و اجازه دهند، علم راه خود را برود.

در زمان قديم که يخچال نبود، خنک ‌ترين آب قنات در تهران، قناتى بود كه بعدها زندان قصر در آن ساخته و بنا شد.
بعد از آن، هركس به زندان می ‌افتاد، می ‌گفتند رفته آب خنک بخوره

@insatel