مكتبة المجلسي ودارالتراث

✅ مسجد آقابزرگ کاشان

تا قرن چهارم که بنا بر منابع تاریخی موجود اولین مدارس دینی در جهان اسلام شکل گرفتندٍ ،مساجد علاوه بر مرکزیت عبادی ،محلی برای آموزش علوم دینی نیز محسوب می شدند. بعد از این تاریخ نیز مساجد همچنان محل آموزش بوده و در برخی از آنها در کنار برگزاری مراسم مختلف عبادی و ارشاد مسلمانان ،گاه حجره هایی محدود برای آموزش علوم دینی احداث می شد.از قرن پنجم مدارس به عنوان نهادهای دینی به یکی از ارکان اصلی شهر های اسلامی تبدیل شدند.

ارتباط بین دو مرکز عبادی و علمی یعنی مسجد و مدرسه در طول تاریخ اسلام به صور مختلف وجود داشته که هم از نظر علمی و معنوی و هم از بعد معماری قابل تأمل است.معمولاًٌا بسیاری از مدارس در نزدیکی مساجد بخصوص مساجد جامع احداث می شدند . در مجموعه های شهری بزرگ هر چند مدرسه و مسجد دو رکن اصلی آنها به حساب می آمدند اما معمولا این دو عملکرد در قالب دو بنای مجزا احداث می شدند . اولین نمونه های تلفیق این دو عملکرد را می توان از دوره ی قاجار مشاهده کرد. تلفیق این دو عملکرد و احداث آن در قالب یک بنا باعث شد تا معماران به ناچار با ترکیب عملکرد های مختلف دو بنا ،که گاه مشترک بودند ،تغییراتی را در برخی الگوها ی متداول و پایدار موجود معماری آنها وارد کنند که به نوعی نو آوری در طراحی فضاها و ترکیبات فضایی انجامید.

■ تاریخچه

مسجد – مدرسه ی آقا بزرگ کاشان توسط حاج محمد تقی مشهور به خانیان برای امام دامادش ملا مهدی نراقی ملقب به آقا بزرگ احداث شده است.این بنا به نام های حاج محمد تقی، آقا بزرگی و نراقی مشهور است. ملا مهدی نراقی یکی از پنج پسر ملا مهدی نراقی کاشانی، بزرگ خاندان نراقی بود. از آنجا که پیش از ولادت او پدرش ملا مهدی جهان را بدرود گفت، به نام پدر معروف شد و به نام آقای کوچک نامیده می شد. وی از علمای بزرگ زمان خود بود. وقتی محمد شاه قاجار از سفر اصفهان به کاشان آمد، در پی حوادثی که در این شهر پیش آمد و منجر به صدور فرمان مجازات عده ای توسط شاه شد، محمد شاه که به خانه ملا مهدی نراقی وارد شده بود هم به منظور احترام و هم دل جویی، وی را به آقا بزرگ ملقب کرد. تاریخ دقیق آغاز ساختمان بنا بر آنچه از روی کتیبه سردرد می توان یافت به سال ۱۲۴۸ق. بوده است. اما جزئیات برخی تزیینات و بنای محراب و بخش های فرعی آن، آن چنان که از سایر کتیبه ها بر می آید گویا تا سال۱۲۶۴ق. ادامه داشته است. ساختمان بنا در روزگار پادشاهی محمد شاه قاجار آغاز شد و در سال های نخستین سلطنت ناصرالدین شاه به پایان رسید. سال ها پیش از احداث این بنا در محل این مسجد و مدرسه، مسجدی وجود داشته که در حادثه زلزله بخش زیادی ار آن تخریب شده بود. محل مسجد قدیمی به صورت مسجد زمستان نشین بازسازی شده و بخشی از بنای فعلی است.