#فضل_بن_شاذان#عبدالواحد_بن_محمد_بن_عبدوس_النیسابوری_العطارعيون أخبار الرضا عليه السلام، ج2، ص: 127
35 باب ما كتبه الرضا ع للمأمون في محض الإسلام و شرائع الدين
1- حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ النَّيْسَابُورِيُّ الْعَطَّارُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بِنَيْسَابُورَ فِي شَعْبَانَ سَنَةَ اثْنَتَيْنِ وَ خَمْسِينَ وَ ثَلَاثِمِائَةٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَيْبَةَ النَّيْسَابُورِيُّ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ قَالَ: سَأَلَ الْمَأْمُونُ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا ع أَنْ يَكْتُبَ لَهُ مَحْضَ الْإِسْلَامِ عَلَى سَبِيلِ الْإِيجَازِ وَ الِاخْتِصَارِ فَكَتَبَ ع لَه ....
«ما کتبه الرضا ع عن المأمون» رساله ای است که در عیون اخبار الرضا (ع) آورده است منسوب به حضرت رضا (ع)، از انفرادات صدوق است که در تحف العقول هم آمده است. تعدادی از روایات داریم که مرحوم صدوق از یکنفر به نام : «عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ النَّيْسَابُورِيُّ الْعَطَّارُ» (یا خودش عطار بوده یا پدرش) نقل می کند که در سال 352 به نیشابور رفتند مقداری از میراث های فضل را از ایشان نقل می کنند.
🔸عدم نقل میراث فضل بن شاذان توسط قمی ها
نمی دانیم چرا قمی ها به میراث های فضل اعتماد نکردند. کلینی به یک واسطه میراث های فضل را نقل می کند. نمی دانیم چرا مشایخ به نیشابور نرفتند و میراث های روایی را اخذ نکردند با وجود اینکه فضل مرد فاضلی است. نزد مشایخ عامه هم بزرگوار است، در برخی موارد او را در عداد بخاری یاد کردند. با بخاری هم دوره است و اساتید مشترک هم دارد از عامه. با تمام این حرف ها در شیعه هم فوق العاده است از شاگردان خوب صفوان و ابن ابی عمیر و ابن فضال پدر است. در سفری که به بغداد داشته است میراث های بغداد را همراه داشته است. ولی عجیب است که قمی ها از او نقل نمی کنند. مثل احمد بن ادریس، ابوعلی اشعری، علی بن ابراهیم ، سعد بن عبدالله به نیشابور می رفتند و میراث های علمی دقیق را از او می گرفتند. کلینی توسط محمد بن اسماعیل که نمی شناسیم از فضل بن شاذان نقل کرده است. شیخ صدوق که آثار عجیب و غریبی از فضل از طریق عطار نیشابوری از طریق ابن قتیبه نقل کرده است، مانند: همین رساله امام رضا (ع) به مأمون از محض الاسلام، رساله علل الشرایع را آورده. علی ای حال تعجب است که چطور این شخصیت بزرگ علمی به لحاظ نشر آثار مظلوم واقع شده است.
لذا این روایت را برخی «حسنه» گرفته اند (یعنی شخص امامی ممدوح باشد ولی توثیق نشده باشد) برخی مصححه گرفته اند اصطلاحاً، یعنی به نظر ما صحیح است. شیخ گفته «حسنه صحیحه» یعنی از حسنه بالاتر است ولی به صحیح نرسیده است، «بل صحیحه».
صدوق در ادامه دو طریق اضافه کرده که آنها را نمی شناسیم.
اینکه می گویند فضل با مأمون مناظره کرده ثابت نیست و اینکه حضرت رضا (ع) نامه ای نوشته باشند راهی به اثباتش نداریم. به نظر ما روایت نیست که بگوییم حسنه است یا صحیحه !
📚درس خارج فقه؛ 93/10/28
@rejalemadadi
