سلام علیکم
این متن یادداشتی است که مدتها قبل نوشته ام.
👇👇👇
در بسياری از کتب رجال و تراجم، توقيعی از حضرت امام حسن عسکری (عليه السلام) خطاب به علی بن حسين بن بابويه (پدر شيخ صدوق) نقل شده که در ابتدای آن چنين آمده است: «أمّا بعد، أوصيك يا شيخي ومعتمدي أبا الحسن عليّ بن الحسين القمّي وفّقك الله لمرضاته». (فائق المقال، ص360؛ خاتمة المستدرك، ج3، ص277 به نقل از احتجاج طبرسی البته در نسخه چاپ شده احتجاج اين توقيع نيامده است؛ طرائف المقال، ج2، ص521؛ الكنى والألقاب، ج1، ص222 )
اما نگاهی به تاريخ و رجال ما را در صدور اين توقيع با ترديد جدی مواجه می کند. اين مطلب در ضمن بيان چند مطلب روشن می شود:
1. سال تولد علی بن حسين بن بابويه در هيچ يک از مصادر معتبر نيامده است، اما وفات او را نجاشي به سال 329 گزارش کرده است (رجال نجاشی، رقم: 329).
2. نه شيخ طوسی و نه نجاشی و نه هيچ کس ديگری از رجاليون و ارباب تراجم او را از معاصرين حضرت امام عسکری (عليه السلام) ذکر نکرده اند.
3. در هيچ يک از مصادر روايي (حتی مصادر غاليان نصيريه ای ) روايتی ضعيف السند به واسطه علی بن حسين بن بابويه از امام عسکری (عليه السلام) نقل نشده است!
4. تاريخ شهادت امام عسکری (عليه السلام) بنا بر نص بسياری از محثان وفقهای اماميه سال 260 هجری است (الكافي، ج1، ص503؛ الهداية الكبرى ، ص327؛ المقنعة، ص 485؛ الإرشاد، ج2، ص 336؛ عيون المعجزات ، ص138؛ تهذيب الأحكام، ج6، ص92؛ و...) يعنی حدود هفتاد سال پيش از وفات علی بن حسين بن بابويه!
5. تعبير از علی بن حسين بن بابويه به «شيخي ومعتمدي» آن هم در محيط عملی و شيعی قم با وجود زنده بودن بسياری از اجلاء، مستلزم اين است که در آن روزگار لا اقل به مقتضای معنای لغوی شيخ (رک المخصص، ج1، ص42؛ لسان العرب، ج3، ص31)، او پنجاه ساله باشد، و حتی اگر اين توقيع در سال پايانی عمر امام عسکری (عليه السلام) صادر شده باشد يعنی علی بن حسين بن بابويه لا اقل صد وبيست سال عمر کرده است و او را بايد از معمّرين شمرد، در حالی که هيچ يک از رجاليين ـ خصوصا نجاشی که علاقه مند به ذکر جزئيات زندگی شخصی راويان است ـ به اين مساله اشاره ای گذرا نکرده اند.
این متن یادداشتی است که مدتها قبل نوشته ام.
👇👇👇
در بسياری از کتب رجال و تراجم، توقيعی از حضرت امام حسن عسکری (عليه السلام) خطاب به علی بن حسين بن بابويه (پدر شيخ صدوق) نقل شده که در ابتدای آن چنين آمده است: «أمّا بعد، أوصيك يا شيخي ومعتمدي أبا الحسن عليّ بن الحسين القمّي وفّقك الله لمرضاته». (فائق المقال، ص360؛ خاتمة المستدرك، ج3، ص277 به نقل از احتجاج طبرسی البته در نسخه چاپ شده احتجاج اين توقيع نيامده است؛ طرائف المقال، ج2، ص521؛ الكنى والألقاب، ج1، ص222 )
اما نگاهی به تاريخ و رجال ما را در صدور اين توقيع با ترديد جدی مواجه می کند. اين مطلب در ضمن بيان چند مطلب روشن می شود:
1. سال تولد علی بن حسين بن بابويه در هيچ يک از مصادر معتبر نيامده است، اما وفات او را نجاشي به سال 329 گزارش کرده است (رجال نجاشی، رقم: 329).
2. نه شيخ طوسی و نه نجاشی و نه هيچ کس ديگری از رجاليون و ارباب تراجم او را از معاصرين حضرت امام عسکری (عليه السلام) ذکر نکرده اند.
3. در هيچ يک از مصادر روايي (حتی مصادر غاليان نصيريه ای ) روايتی ضعيف السند به واسطه علی بن حسين بن بابويه از امام عسکری (عليه السلام) نقل نشده است!
4. تاريخ شهادت امام عسکری (عليه السلام) بنا بر نص بسياری از محثان وفقهای اماميه سال 260 هجری است (الكافي، ج1، ص503؛ الهداية الكبرى ، ص327؛ المقنعة، ص 485؛ الإرشاد، ج2، ص 336؛ عيون المعجزات ، ص138؛ تهذيب الأحكام، ج6، ص92؛ و...) يعنی حدود هفتاد سال پيش از وفات علی بن حسين بن بابويه!
5. تعبير از علی بن حسين بن بابويه به «شيخي ومعتمدي» آن هم در محيط عملی و شيعی قم با وجود زنده بودن بسياری از اجلاء، مستلزم اين است که در آن روزگار لا اقل به مقتضای معنای لغوی شيخ (رک المخصص، ج1، ص42؛ لسان العرب، ج3، ص31)، او پنجاه ساله باشد، و حتی اگر اين توقيع در سال پايانی عمر امام عسکری (عليه السلام) صادر شده باشد يعنی علی بن حسين بن بابويه لا اقل صد وبيست سال عمر کرده است و او را بايد از معمّرين شمرد، در حالی که هيچ يک از رجاليين ـ خصوصا نجاشی که علاقه مند به ذکر جزئيات زندگی شخصی راويان است ـ به اين مساله اشاره ای گذرا نکرده اند.
