مكتبة المجلسي ودارالتراث

امروز برای فروش یک نسخه خطی مهم با بخش نسخ خطی کتابخانه ملی تماس گرفتم. گفتند: «حداقل دو ماه طول میکشد تا نوبت ارزیابی و قیمت گذاری کتاب شما بشود.»
مساله ای که انسان را ناراحت میکند این است که با اینکه رغبت عمومی برای فروش نسخ به آن مرکز زیاد شده، اما تنها ساعتی از یکشنبه ها را به این مهم اختصاص داده اند. چه بسا صاحبان نسخ به همین دلیل اصلا بی خیال فروش به آنها شوند و کتابهای مهمی که ثبت و نگهداری آنها ضروری است برای همیشه به بوته فراموشی سپرده شوند.

بنده معتقدم خرید کتاب های خطی توسط مجموعه داران اگرچه مانع از خروج این گنجینه ها از کشور میشود و حتی نگهداری انها نیز شاید با دقت بیشتری انجام بگیرد اما اگر کتابخانه های مطرح و تاثیر گذاری مثل مجلس, ملک, ملی, استان قدس و کتابخانه هایی از این دست این کتابها را خریداری کنند می توان امید بیشتری داشت که محققان در صورت نیاز به این منابع دسترسی داشته باشند. کتابخانه های زیادی هستند که هم اکنون رسما به زندان نسخ های ارزشمند تبدیل شده اند.
تجربه بنده بذای مرور یکی از تذکره های محفوظ در کتابخانه مرحوم طاهری شهاب تجربه غم انگیزی بود. تا جایی که ارزو کردم ای کاش ان کتاب منجپحصر به فرد در اختیار کتابخانه های اروپایی بود!

با عرض سلام و احترام.‌
از مراکزی که این نسخه ها آنجا نگهداری می شوند مانند: کتابخانه ها و موزه ها و مجموعه های شخصی.
بسته به نفیس بودن نسخه ها، قیمت آنها متفاوت است. البته برخی از مراکز، فایل نسخه هایشان را به طور رایگان بارگذاری کرده اند.?

✅ استاد دانشمندی در حوزه فرهنگ ، در جایی فرموده بودند : حدود 300 سال طول کشید تا ما بفهمیم باید کتاب ها و نسخه ها را از صندوق ها و جعبه های کتابخانه های سلطنتی دربیاوریم و در قفسه ها بچینیم و نگهداری کنیم و احتمالا نیم نگاهی به نوشته رافائل دومان در دوره صفویه داشته که گفته بود : به ایرانیان گفتم شما چطور کتابهایی را که کسی می خواهد در این جعبه ها پیدا می کنید ؟!!!

🔸ظریفی نوشته بود من نمی دانم چرا ایشان سعی بلیغ دارند که اثبات نمایند پیشنیان ما همگی غارنشین بودند و هیچ سهمی در پیشبرد فرهنگ و تمدن نداشتند!
اما این را بخوبی میدانم که آنچه که در برخی نگاره ها دیده می شود "قفسه کتابخانه" است!
🔹 و این نگاره از نسخه مقامات حریری ، به تمامی نشاندهنده یک کتابخانه با قفسه های متعدد و با انبوهی از کتاب و نسخه های خطی است.

📌به کانال مکتب نگارگری تبریز بپیوندیم؛ با لینک👇
@tabrizschoolofpersianpainting

نسخه خمسه نظامی گنجوی در زمان شاهان قاجار در ایران در کتابخانه اعلام حضور کرد طبق این شاهد تصویری!
اما الان در کتابخانه ملی فرانسه اعلام وجود کرده است!!
چرا؟؟
چه کسی این نسخه را به فرانسه برده است؟
چرا اینکار را انجام داده است؟
آیا در ایران نمی توانستند از این نسخه نگهداری نمایند؟
و پرسشهای فراوان دیگر از علل مهاجرت نسخ خطی!!

پیشنهادات ۲

از کارهای لازم تخریج فهرست نسخه های خطی کتابخانه های مختلف ایران و عتبات است که عناوین نسخه های خطی آنها به تفاریق در دو کتاب ذریعه و طبقات نقل شده. حتی در مورد کتابخانه هایی که فهرست آنها قبلا منتشر شده این کار بی نهایت مفید است. چرا که گاه اطلاعات تکمیلی دارد. بسیاری از کتابخانه های وقفی عتبات که آقا بزرگ نسخه های آنها را معرفی کرده همینک یا به کلی از بین رفته اند و یا فهرستی از آنها موجود نیست.

نياز به تدوين تاريخ کتابخانه ها و تبارشناسی آنها

با وجود تلاش هایی که برای تاريخنگاری کتابخانه ها در سال های اخير مبذول شده با اين وصف ما هنوز در آغاز راهيم. کتابخانه های کهنسالی مانند آستان قدس و يا روضه حيدريه و يا جديد التأسيسی مانند کتابخانه آية الله مرعشی نيازمند مستندسازی و تاريخنگاری اند. يکی از مهمترين موارد در اين زمينه بررسی تاريخچه شکلگيری اين کتابخانه ها و کتابخانه های مادری است که اين کتابخانه ها از آنها ساخته شده اند. کتابخانه ای مانند آستان قدس خود شکل گرفته بر اساس اوقافی است که در طول بيش از هزار سال سامان گرفته و به تدريج اين کتابخانه عظيم را فراهم کرده است. تنها فهرست واقفان کافی نيست. ما بايد فهرست هایی داشته باشيم از نسخه هایی که از اين واقفان و يا فروشندگان همينک در کتابخانه هایی مانند آستان قدس موجود است. روشن است که تدوين چنين فهرست هایی و مطالعه و بررسی تک تک نسخه های هر کتابخانه مادر می تواند برای بازنويسی تاريخ فرهنگی و دينی ما به کار آيد. نمونه می دانيم که در آستان قدس رضوی بخش عظيمی از نسخه ها وقف ابن خاتون است. در مورد مجلس می دانيم که کتابخانه مجلس در بخش عظيمی از آن برآمده از کتابخانه هایی مانند کتابخانه خاندان طباطبایی (سيد محمد صادق) ، خاندان امام جمعه خویی، ميرزا طاهر تنکبانی، صدر الافاضل و بسياری ديگر است. در چهل پنجاه سال اخير بسياری از نسخه های شهر های مختلف به صورت های گوناگونی در اختيار کتابخانه های مرعشی و يا آستان قدس قرار گرفته. شناخت ما از اين کتابخانه های مادر و يا نسخه هایی که به صورت های مختلف به عنوان وقف و یا فروش به این کتابخانه ها تعلق گرفته بسيار مهم است؛ هم برای شناخت ريشه های مستقيم کتابخانه های امروز کشور و هم برای شناخت تبارشناسی کتابخانه ها در طول هزار سال گذشته. اينجاست که با تبارشناسی نسخه ها می توانيم به سنت های انتقال نسخه های خطی و پديده مهاجرت نسخه ها بپردازيم. بسياری از آنچه در کتابخانه های امروز کشور موجود است ريشه اش به کتابخانه های عالمان دوران صفوی در اصفهان و يا طهران عصر قاجار می رسد. برای شناخت تاريخ فرهنگی مان نخست بايد از اينجا آغاز کنيم. پيشنهاد من به دانشجويان برای انتخاب رساله های فوق ليسانس و دکتری اين است که به اين موارد بپردازند. حتی به کتابخانه های ايران نبايد بسنده کرد. من خود در کتابخانه های ترکيه نسخه های بسيار زيادی ديدم که ريشه آنها به کتابخانه هایی مانند خزانه غرويه، کتابخانه ربع رشيدی و يا کتابخانه رصد خانه مراغه می رسد. برای درک بهتری از تاريخ فرهنگ و علوم در ايران بايد به همه اين موارد پرداخت. می دانيم که تبريز برای قرن ها يکی از مهمترين مراکز حيات علوم عقلی و نقلی بوده. از مهمترين منابع برای شناخت سهم تبريز در اين زمينه گردآوری نسخه هایی خطی است که در طول قرن ها و به ويژه عصر مابعد مغول در تبريز نوشته، قرائت و تملک شده و اجازاتی برای آنها نوشته شده است. صدها نسخه در کتابخانه سليمانيه دارای اجازات و يا رقم هایی اند مرتبط با تبريز و مراغه و خوی و شهرهای آذربايجان. در کتابخانه ظاهريه در دمشق تعداد عظیم نسخه هایی که در اصفهان و ری و خراسان کتابت شده و يا مشتمل بر اطلاعاتی درباره انتقال نسخه ها از آن شهرهاست حیرت آور است. من حتی در يمن نسخه هایی ديده ام که در شهر ری کتابت شده.

ما هنوز در آغاز راهيم برای تدوين تبارشناسی جامعی از نسخه های خطی گستره تاریخی ايران فرهنگی.

امروز عزیزی یک اصطلاح کاملا بجایی در مورد نگهداری نسخه های خطی در بعض مراکز و کتابخانه ها به کار بردند .
"زندانی شدن" ، حقیقت دارد ، کاملا به جاست. باید اعتقاد داشت که یک نسخه خطی روح و افکار و در واقع حقیقت وجودی مولف اثر را به همراه دارد ، افکار یک مولف در قالب یک نسخه خطی .
حالا سوال اینجاست: چرا یک دانشمند اثر و کتابی را خلق میکند ؟! جوابی کاملا روشن ، رساندن علم و افکارش به مکانی که جسمش نیست ، به زمانی که دیگر خودش وجود ندارد، آگاهی سازی آیندگان و آنهایی که در دور دستش هستند. بلی رسالت کتاب همین است. کتاب رسانه مکتوب است .
حالا مالک نسخه خطی کیست؟ بنده کمترین عرض میکنم دو وجه دارد : مالکیت جسد مادی نسخه و مالکیت علم نهفته در آن. کتابخانه ها و مراکزی که توفیق نگهداری نسخه های خطی را دارند اگر بتوانند ادعا کنند که مالک جسد مادی نسخه ها هستند یقینا هر گز نمی توانند خود را مالک علمش بدانند. چون پدید آور علم نهفته در آن کسی جز مولفش نیست. کسی که شاید اکنون در زیر خروار ها خاک تن خاکی اش خاکی شده ولی روحش در کتاب حضور دارد و زنده ... اما صد افسوس که "زندانی" شده ، آن هم توسط حافظ فرهنگ و دانش و ادب ...
اخیرا محققی از کشور دوست و برادر ترکیه در محضرشان بودم می گفت در کشورش تصاویر نسخه های خطی (که در واقع این تصاویر در بر دارنده وجه دوم مالکیتی است که عرض شد) برای محققین ملتش رایگان است و تنها خارجی ها باید هزینه پرداخت کنند. قصد قضاوت و مقایسه این کار را ندارم ...
فقط تاملی دوباره و تجدیدی در نظرات به ظاهر صواب گذشته لازم است ... آیا پدید آوران آثار راضی هستند از این گونه حفظ و نگهداری یا اینکه اینگونه حفظ را "زندانی" شدن خودشان می دانند؟
@sepahsalaar

فهرست توصیفی شبیه نامه‌های ملک نگارش حسین مسرّت
کمتر کتابخانه ای در ایران است که شمار زیادی از شبیه نامه ها را به صورت دفتر، دستک و جُنگ و یا بیاض در گنجینۀ خطّی خود نداشته باشد امّا همواره این نسخه ها با دیگر نسخه ها در فهرست نسخه های خطّی یک کتابخانه معرّفی شده است.
فهرست توصیفی شبیه نامه های ملک (شبیه نامه های گنجینۀ خطّی مؤسسّۀ کتابخانه و موزۀ ملّی ملک.): رضا کوچک زاده، تهران: سفیر اردهال و مؤسسّۀ کتابخانه وموزۀ ملّی ملک، 1392.
«اگر درجۀ مهارت یک درام نویس را در تأثیر بر تماشاگران بدانیم، باید گفت که هیچ تراژدی به عظمت تعزیه نمی رسد.» ( این مقاله در سایت کتابخانه مجلس منتشر شده است)

یکی از کارها در زمینه احیای نسخه، چاپ مجدد مقاتل هست ؛ البته در اولویت دوم؛
بسیاری از مقاتل در سال های گذشته به انتشار رسیده اند که هم اکنون سال هاست که چاپشان به اتمام رسیده و تنها می توان در حراجی ها و مکان های فروش کتاب دست دوم آنها را پیدا کرد؛

بعد از عرض سلام، این بنده معروض می دارد که اولاً موضوعِ سؤال نخست، بیعِ مُصحَف است، نه بیع مطلقِ نسخ خطی. ثانیاً اگر هم عده ای بخواهند آن را تعمیم دهند به همۀ نسخ خطی باید گفت: عدم ترخیص در فتوای معظمٌ له مقید است به حیثیت اضرار. حال سؤال ما این است که نگهداریِ نسخ خطی در بلاد غربی و تبدیل آها به نسخه های الکترونیکی (آن هم به احسنِ وجه) و پژوهش دقیق در محتوای نسخ و نشر آنها در قالب مقالات و کتب که همگی از مصادیق اِحیاء هستند، در مقابل سوء استفاده از آنها که از مصادیق اضرار است ، قابل مقایسه است ؟ (البته، جایی که هدف آنها انهدام تراث ما یا تحریف آنها باشد مانند آنچه صهیونیست ها در این سال ها مرتکب شده اند، از مصادیق بیّن اضرار است). ثالثاً وقتی انسان سرنوشت نسخه های خطیِ کتابخانه های برخی از «آقایانِ» فرهنگبان را می بیند به خود می گوید که ای کاش اینها که باقی مانده را هم می بُردند تا به دست «آقازاده» های زندانبان نمی افتاد. به آن سائلِ محترم بگویید تا حکمِ این رفتارها را نیز از مقام منیع مرجعیتِ معظَّم جویا شوند.

دوستان بهتر می دانند که جناب عالی با بذل بی نظیری که در راه نسخه شناسی دارید، یکی دوسال پیش لینک دانلود نسخه های خطی دنیا خصوصا ترکیه را در سایت بساتین گذاشتید که بعد از مدتی به دلایلی که در جریانم برداشته شد، در آن مدت قبل از حذف لینک ها خبر دارم که افراد متعددی همه نسخه های مذکور را دانلود کردند و چندین هارد ترابایتی را پرکردند که بیشترشان را می شناسیم، سوای دوستانی که بنده می شناسم در بذل یا فروش آن نسخه ها به محققان و مصححان دریغ نمی کنند، بعضی هم هاردهایشان را برداشته اند و دنبال افراد، کتابخانه ها یا سازمان هایی می گردند که فقط بتوانند نسخه ها را بفروشند و به هیچ محقق و مصححی هم مدد نمی رسانند، فقط مسئله شان این است که این گنجی که به دست آورده اند را تبدیل به پول کنند، به هر قیمتی که شده...
مثلا فردی را می شناسم که تصویر نسخه های کتابخانه مجلس را که برخط است، دانلود کرده و به عنوان کتابخانه شخصی خود درآورده، به افرادی که از این ماجرا آگاهی ندارند به قیمت چندبرابر رایج در ایران می فروشد
به گمانم دسترسی به تصویر نسخه ها نباید خیلی عام شود...
باقی داستان هم معلوم است
عذرخواهم از اطاله کلام
سپاس و ارادت

این نسخه ایست که در حراجی در آلمان به فروش رفته و یکی از فهرستنگاران این صفحات را در اختیار داشته و دنبال نام سراینده میگردد.

یکی از کارها در زمینه احیای نسخه، چاپ مجدد مقاتل هست ؛ البته در اولویت دوم؛
بسیاری از مقاتل در سال های گذشته به انتشار رسیده اند که هم اکنون سال هاست که چاپشان به اتمام رسیده و تنها می توان در حراجی ها و مکان های فروش کتاب دست دوم آنها را پیدا کرد؛