رسول جعفریان

خبری مهم در تشیع اصفهان از قرن چهارم

متن بسیار زیبایی در مجلد 25 معجم طبرانی در باره تشیع اصفهان آمده است که به نظرم جالب است. ابوالقاسم سلیمان بن احمد طبرانی اصفهانی (260 ـ 360) ، از محدثان بنام اهل سنت، و صاحب چندین کتاب، از جمله اثر 25 مجلدی المعجم الکبیر است. او، همانند بسیاری از محدثان آن روزگار، به بسیاری از شهرها سفر کرد، حدیث شنید، و این معجم را فراهم آورد. معجم صغیر او هم در دو مجلد چاپ شده است. حکایت زیر، مربوط به ابن عقده (م 333) محدث بزرگ کوفی و زیدی است که بسیاری از جال اهل حدیث، از شاگردان او بودند.
دانش پژوهی به نام محمد بن عبدالله بن هیثم، سال 323 در کوفه خدمت او می رسد تا از وی حدیث بشنود. حکایت زیر در باره گفت و شنود او با ابن عقده، در باره شهر اصفهان و طبرانی است. جالب است که ما شهر اصفهان را با نص مقدسی و منابع دیگری در داشتن تمایلات اموی می شناسیم، اما به عکس آن نقلها، حکایت زیر، دلیلی مهم بر متشیع بودن مردم این شهر است. در این باره به تفصیل در تاریخ تشیع در ایران نوشته ام، اما این نص را ندیده بودم و سپاسگزارم از دوستم آقای مهدوی راد که به بنده یادآور شدند:
محمد بن عبدالله بن هیثم گوید در سال 323 نزد ابن عقده (ابوالعباس کوفی) آمدم و از او خواستم، آنچه از مجلس حدیث از من فوت شده را بر من بازگوید. او امتناع کرد و من اصرار کردم. پرسید: از کدام شهر هستی؟ گفتم: از اصفهان. گفت: چرا شما اصفهانی ها دشمنی با اهل بیت را در درون خود دارید؟ گفتم: ای شیخ، چنین مگوی! اکنون در اصفهان، مردان فقیه، متقی، فاضل و متشیع هستند. ابن عقده گفت: شیعه معاویه؟! گفتم: نه والله، شیعه علی بن ابی طالب. هیچ کس در میان آنها نیست جز آن که علی (ع) برای او از چشم و اهل و فرزندش عزیزتر است. آن وقت، ابن عقده، آنچه را از مجلس درس از من فوت شده بود، برایم باز گفت. بعد به من گفت: آیا از سلیمان بن احمد طبرانی حدیث شنیده ای؟ گفتم: او را نمی شناسم. گفت: سبحان الله! ابوالقاسم طبرانی در شهر شماست و از او حدیث نشنیده ای و اینجا به کوفه آمده ای من را اذیت کنی! من برای ابوالقاسم طبرانی مانند نمی شناسم. من از او حدیث شنیده ام، او هم از من. و هر دو از مشایخ [مشترکی] حدیث شنیده ایم. (المعجم الکبیر، ج 25، ص 347)
متن عربی روایت: سمعت اباجعفر بن ابی السری الدیمیری و اسمه محمد بن عبدالله بن ا لهیثم یقول: أتیت أبا العباس بن عقدة بالکوفة فی سنة ثلاثه و عشرین و ثلاثمائة، فسألته أن یعید ما فاتنی من المجلس، فامتنع و شددت علیه، فقال: من أی البلد أنت؟ قلت: من أهل أصبهان. فقال: لماذا تضمرون العداوة لأهل بیت رسول الله صلی الله علیه و سلم؟ فقلت له: لاتقل هذا یا شیخ. الان من أهل أصبهان فیهم متفقهة و متقون، و فاضلون و متشیعة، فقال: شیعة معاویة! قلت: لا والله الاّ شیعة علی بن ابی طالب رضی الله عنه، و ما فیهم أحد الا و علی أعز علیه من عینه و أهله و ولده، فأعاد علی ما فاتنی، ثم قال لی: سمعت من سلیمان بن احمد الطبرانی، فقلت: لا أعرفه، فقال: یا سبحان الله، ابوالقاسم ببلدکم و أنت لا تسمع منه و تؤذینی هذا الأذی بالکوفة، ما أعرف لابی القاسم نظیرا، سمعت منه، و سمع منی، و سمعنا من مشایخنا.
@jafarian1964

اخیرا مقاله ای در باره کتاب اختیارات مجلسی نوشتم و گفتم نسخه ها مختلف است. این نویسنده (مبارکه ای) کتاب اختیارات را از او نمی داد. هدفش نقد این خبر است که دجال از اصفهان بر می آید!

چند آگاهی جالب در باره شیعه در کتاب المقالات ابوالقاسم بلخی
یافتن هر نص تازه ای در باره تاریخ شیعه، جالب توجه و مفید خواهد بود. ابوالقاسم بلخی (م 319) در کتاب عیون المقالات توضیحی در باره رجال امامیه دارد که جالب است. او می نویسد:
رجال الامامه و نویسندگان آنها چند نفر هستند. هشام بن حکم که قطعی [از قطعیه]، است. دیگری علی بن منصور، و یونس بن عبدالرحمن و سکاک،. و از اهل حدیث آنان فضل بن شاذان، حسن بن اشکاب و سعید بن ابی سعید از مردمان بلخ.
سپس می گوید: من امروز، هیچ شهری را نمی شناسم که گفته شود غالب آنان شیعه هستند، مگر قم، و بلاد ادریس، و در طنجه و نواحی آن، که مردمانش معتزلی هستند.
ادامه می دهد: ما این مطلب را در وقتی که شهرهایی را که معتزله بر آن غلبه دارد گفتیم. [دیگر این که] تشیع در گذشته، بر مردم کوفه هم غالب بود، اکنون نیز چنین است اما با خذلان فراوان. مردم بر این باورند که این شهر از آنان است، (سر جمع بر آل نبی ص). [آیا ترجمه عبارت اخیر همین است؟]
توضیح ما: این حسن بن اشکاب، می تواند اشتباه و مقصودش حسین بن اشکیب سمرقندی باشد که در شرح حالش در نجاشی (شماره 88) و جز آن آمده است. سعید بن ابی سعید بلخی هم نامش در منابع روایی به عنوان راوی آمده است. مقصود از سکاک هم باید محمد بن خلیل ابوجعفر سکاک باشد که نجاشی او را «صاحب هشام بن حکم و تلمیذه یاد کرده و کتابهایی درامامت و توحید داشته است: نجاشی: ش .889. علی بن منصور هم راوی شناخته شده ای است که از مشایخ حسین بن سعید و شماری دیگر از روایان برجسته است. نجاشی او را کوفی و از اصحاب هشام دانسته که کتاب التدبیر فی التوحید و الامامه از اوست. نجاشی: ش 658].
به جز اطلاعات مربوط به رجال و اشخاص، دو نکته مهم هست. یکی این که شیعه را دو دسته کرده، هشام بن حکم و ... و دسته دیگر اهل حدیث آنان. طبعا باید دسته اول، غیر اهل حدیث باشد. خود این مهم است.
نکته دوم او، در باره شهر قم است که این زمان، تقریبا همه مردمان آن شیعه امامی بوده اند. البته در بسیاری از شهرهای دیگر حتی بغداد و ری هم شیعیان فراوانی بودند، اما اکثریت نبودند. به نظر می رسد، تمام آثار جغرافی مهم قرن چهارم، شهر قم را در این دوره، کاملا شیعه می دانند.
اما در باره کوفه می گوید اوائل شیعه بودند، اما به تدریج این شهر با آباد شدن نجف، ضعیف تر شد. این که عبارت او «خذلان کثیر» به چه معناست باید روی آن تأمل کرد.
اما در باره بلاد طنجه، و این که شیعه هستند، آیا دقیقا عبارت می خواهد تسلط شیعه را بر آن بگوید و اگر چنین است شیعه امامی ؟ یا آن که اساسا عبارت در نفی تسلط شیعه در آن نواحی است (مثلا برخلاف ادعای مثلا شیعیان) و این که آنها معتزلی هستند نه شیعه.

آگاه در همان مجلس سخن از بنات النبی (ص) به میان آمد: زینب و رقیه و ام کلثوم. برخی از آنان گفتند: راویان، این را که آنان فرزندان خدیجه از رسول الله باشند، انکار می کنند.

من گفتم: آنان دختران او هستند، جز آن که یاد از فاطمه در روایات بیشتر است و فضائل او فزونتر.

یکی از کسانی که سابقا نزد من رفت و آمد داشت و [آن زمان] ملازمت او با من به خاطر دشمنی با برخی از همین حاضرین بود، گفت: این محمد بن اسماعیل بخاری است که در جامع صحیح خود حدیثی از عروة‌ بن زبیراز اسامه آورده است که رسول خدا (ص)‌ فرمود: خیر بناتی زینب.

گفتم: این حدیث در کجای جامع بخاری است؟

گفت: در کتاب الفضائل.

آن وقت در حضور جمع خطاب به آنان گفتم: همه می دانید که من چهار بار این کتاب را جمع کرده‌ام. یک بار بر اساس رجال از صحابه. سپس آنها را در رقاع آورده‌ام. آنگاه بر اساس رجال مهذب ساخته ام و سپس مرتب کرده و بر تو املاء کرده ام و تو از روی املای من نوشته‌ای؟

گفت: ‌بلی

گفتم: به خدا سوگند که تاکنون این حدیث را در این کتاب ندیده ام.

صدر – کسی که این شخص این مطلب برای تقرب و دلخوشی او می گفت – به کسی که این روایت را نقل کرد گفت: خداوند به تو جزای خیر دهاد. اکنون بر من آشکار و درست شد که تو سنی و متعصب نسبت به تسنن هستی.

من برخاسته به کتابخانه رفتم و کتاب الفضائل از کتاب جامع بخاری را آوردم. در بخش فضائل زنان، نامی جز خدیجه و فاطمه و عایشه ندیدم. کتاب را به مجلس آوردم و به کسی که آن روایت را نقل کرده بود دادم.

گفتم: این کتاب الفضائل! حدیث اسامه را پیدا کن. من گشتم، اما نیافتم.

او کتاب را گرفته ورق می زد. سپس گفت: شاید در کتابی جز کتاب الفضائل بوده است. من تردید ندارم که این حدیث در این کتاب بوده است.

به او گفتم: به خدا سوگند بخاری چنین روایتی را ذکر نکرده است.

زمانی پس از آن که از آن محفل پراکنده شدیم، من نماز مغرب را خواندم و تا نیمه شب نشستم. آنگاه سحر را پشست سر گذاشته (اصحبت سحرا) و تا وقت اقامه نشستم. پس از آن که از مسجد برگشتم تا نماز عصر نشستم و کتاب را از اول تا آخر با دقت نگریستم، اما از این حدیث هیچ اثری نیافتم.

از آن شخص پرسیدم: چه کسی این روایت را از عروه نقل کرده است؟

گفت: زهری از عروه.

در این وقت به کتاب ابوعلی حافظ که شامل روایات زهری از عروه است مراجعه کردم. در آنجا نیز نیافتم. به دنبال آن در «مسند اسامه بن زید» از حسن بن سفیان گشتم، در آنجا هم نیافتم. نشستم و فکر کردم. به یادم آمد که من در رقاعی که برای کتاب الاکلیل ترتیب دادم فضائل زینب را آورده‌ام. به دنبال آن رفتم. در آنجا این حدیث را به خط خودم از یحیی بن ایوب یافتم و سماع من چنین بود:

حدیث کرد ما را ابوالحسین عبیدالله بن محمد بلخی در بغداد از اصل کتاب خود، حدیث کرد ما را ابواسماعیل بن محمد بن اسماعیل سلمی، حدیث کرد ما را سعید بن ابی مریم، خبر داد ما را یحیی بن ایوب، حدیث کرد ما را ابن الهاد، حدیث کرد مرا عمر بن عبدالله بن عروة بن زبیر از عروة‌ بن زبیر از عایشه همسر رسول الله که:

آنگاه که رسول خدا (ص)‌ وارد مدینه شد، دخترش زینب از مکه با کنانه یا ابن کنانه از مکه خارج شد. مکیان به دنبال او رفتند تا آن که هبار بن اسود به او رسید و یکسره با نیزه به شتر او زد تا او را کشت. در این وقت زینب سقط کرد. و خون جاری شد. این سبب نزاع بنی هاشم و بنی امیه شد. بنی امیه خود را محق تر به او دانستند، زیرا زینب همسر پسر عم آنان ابن العاص و نزد هند دختر ربیعه بود. هند به او می گفت: این به خاطر پدر توست.

در این وقت رسول الله (ص)‌ به زید بن حارثه فرمود: آیا نمی روید زینب را بیاورید.

زید گفت:‌ بلی یا رسول الله.

حضرت فرمود: انگشتری مرا بگیر و به او بده.

زید (تبه سمت مکه) رفت و جایی شترش را گذاشت و آرام آرام به راه ادامه داد تا به یک چوپان رسید. به او گفت: برای که چوپانی می کنی؟

گفت: ابن العاص.

گفتم: این گوسفندان؟

گفت: از زینب دختر محمد (ص).

اندکی با او راه رفت. سپس به او گفت:‌ آیا ممکن است چیزی به تو بدهم تا آنچه را به تو می سپارم به زینب برسانی و کسی را آگاه نسازی؟

گفت: ‌آری.

انگشتری حضرت را به او داد. چوپان گوسفندان را برد و انگشتری را به زینب داد. او شناخت.

پرسید: این را چه کسی به تو داد؟

گفت: مردی.

گفت: کجا او را دیدی؟

گفت: فلان نقطه.

زینب ساکت شد تا آن که شب شد، به آن نقطه رفت. وقتی رسید زید گفت:‌ سوار شو. سوار شدند و حرکت کردند.

اینجا بود که رسول خدا (ص) فرمود: هی أفضل بناتی، اصیب فیّْ. او بهترین دختر من است که به خاطر من به زحمت افتاده است.

این روایت به علی بن الحسین رسید. نزد عروه رفت و گفت: این چه روایتی است که تو نقل کرده و تلاش داری تا تنقیص فاطمه کنی؟

تصویر مرد صیاد و زن گیسودراز و غولان
گویند مردی در بیابانی می‌رفت زنی را دید با گیسوهای دراز بر کنار چشمه‌ای گفت ای زن تو کیستی؟ گفت راه گم کرده‌ام وی را بر اسب نشانده ببرد لحظه‌ای راه برفتند زن فرود آمد و در عقب پشته‌ای رفت. مرد در عقب او نگاه کرد دید جماعتی از غول در اینجا نشسته‌اند زن را گفتند صیدی آوردی گفت آوردم. چون مرد این حال را مشاهده نمود اسب را می‌دوانید و در عقب وی می‌نگریست که مبادا غول بیاید که آن زن فی الحال دویده خود را بدو رسانید و در عقب اسب او جسته سوار شد مرد از بیم می‌لرزید زن گفت چرا می‌لرزی؟ گفت می‌ترسم گفت از که؟ گفت از دشمن. گفت او را بکش. گفت نمی‌توانم. گفت ... یاری از خدا خواه مرد گفت الهی اعصمت بک و انت العاصم و چون مرد این ذکر بر زبان راند غول از اسب افتاد ...
( از دستنویس عجایب المخلوقات، موزه والترز به شماره 593)
@aaadab1397farhang

تصویر از حیله زنان
زنی را دوستی بود او را به خانه دواند و به نزد شوهر فرستاد که عم دختر من به مهمان آمده است از برای او اسباب مهمانی بفرست. مرد آنچه عادت باشد از ماکول و مشروب و مشموم حاصل کرد و بفرستاد و زن شقه بر روی صفه فرو بست و دوست خود در پس شقه‌ای بنشاند و شوهر را گفت در خانه بسیار منشین تا عم دختر من در پس پرده ملول نشود این دوست را در خانه درون بداشت روز سیوم خواست که برود زن گفت رها نکنم ناگاه فرصتی نگاه داشت و بیرون گریخت زن از پس او بیرون دوید و بر در خانه دامن او بگرفت مرد جهد می‌کرد تا خود را خلاص دهد وزن جهد می‌کرد تا نگذارد که بگریزد در این حال شوهر زن برسید آن حال مشاهده کرد چون زن شوهر را دید بانگ برآورد گفت یا الله علیک یا سیدی چند روز است که تا دختر عم من به خانهء ماست مرد گفت سه روز گفت این شوهر اوست او را باور نمی‌دارد که به خانه برد و میخواهد که او را طلاق دهد من او را نگاه می‌داشتم تا تو بیایی و گواهی دهی که او سه روز است که به خانه ماست.
( از دستنویس عجایب المخلوقات، موزه والترز به شماره 593)
@aaadab1397farhang

تصویر زن و بزاز
چنین گویند که زنی در پیش بزازی آمد و او را گفت زن تو از بهر شوهر من می‌آید و او را به فساد می‌آرد بزاز منکر شد و زن را زجر کرد گفت خواهی که وقتی که او با شوهر من نشسته باشد تو را آنجا برم. بزاز گفت آری این فرصت نگاه می‌داشت تا یک شبی که زن بزاز به خانهء بعضی خویشان شد زن نیم شب بیامد و در خانهء بزاز بزد مرد جواب داد زن او را گفت بیا تا ببینی که زنت کجا نشسته است مرد مشوش شد برخاست تا با زن برود چون در خانه بگشود و بعضی با زن بودند او را بگرفتند و ببستند و هرچه در خانه او بود ببردند.
( از دستنویس عجایب المخلوقات، موزه والترز به شماره 593)
@aaadab1397farhang

در متنی از اوائل قرن سیزدهم در باره مکه و مدینه و جده:
از غرایب عادات این بلد مکرم و دیگر بلاد این نواحی مثل جدّه و غیر آن، آن است که اگر کسی ظلمی بر کسی کرده باشد یا مدیون است و قدرت بر وفای آن ندارد، بر مزار یکی از اولیا که ولایت وی متّفقٌ علیه اهل بلد باشد رفته، اقامت نماید، صاحب حق و شریف و حاکم، طاقت ندارد که به او تعرّض رساند. روزی که فقیر به زیارت شیخ‎ ابوطالب رسید، شخصي را درون گنبد نشسته ديد. رفته از وی پرسید. گفت: بخطا از من قتلی واقع شده و از چهار ماه درینجا هستم، و مردم خانه، طعام و شراب می‎آرند و شریف و اولیا مقتول را بر من دست‎رس نیست. و بر دروازه گنبد، اغلال و قیود یمنی بسیار آویخته دیدم. گفتند: هر محبوسی که گریخته اینجا می‎آید، قیود خود را برآورده، فارغ‎البال می‎نشیند و از حبس نجات می‎یابد.
@jafarian1964

این کتاب در باره همان عطاء آباد است که یادداشت مربوط به قحطی که بالا را گفتم، از یکی از علمای آنجاست، و حالا آقای دکتر علیان، به تفصیل در باره این روستا این اثر 552 صفحه ای را نوشته اند
@jafarian1964

کتاب احکام الملل ابوبکر خلال و شرط شگفت خلیفه دوم بر ذمیان

کتابی از ابوبکر احمد بن محمد خلال (م 311) با عنوان احکام اهل الملل در دست است که از نظر فقهی ـ اجتماعی اهمیت زیادی دارد. بر حسب اطلاع بنده، به رغم این که احکام ذمیان، شامل یهود و نصارا و مجوس در بسیاری از ابواب فقهی به تناسب آمده، اما یک کتاب مستقل در فقه شیعه در این باره یعنی احکام ملل وجود ندارد. برای مثال، در باره احکام ازدواج با آنها، در کتاب نکاح، یا احکام گرفتن جزیه در باب جهاد و جز آن، آمده است. اما این کتاب خلال، بر اساس «الجامع لمسائل الامام احمد بن حنبل» همه احکام «ملل» را یک جا، ذیل عناوین مختلف آورده است.
تقسیم بندی ابواب کتاب جالب است. در کتاب الایمان، احکام اطفال مشرکین را آورده، چنان که از اسلام آوردن آنها و تبعاتی که دارد بحث شده است. در کتاب المناسک، در باره آمدن آنها به مکه بحث شده است. در کتاب الزکات، نکاتی در باره ارتباط آنها با زکات آمده است. در کتاب البیوع، احکام خرید و فروش با آنان آمده، در کتاب النکاح به همین ترتیب احکام ازدواج با آنان درج شده است تا آخر.
بدین ترتیب این کتاب، به طور مستقل، احکام ملل را شامل یهود و نصارا و مجوس آورده و عبارات زیادی به عنوان استفتاء و فتوا و حدیث، نقل کرده است. بخشی از این مطالب در باره مجوسیان است، و از دل آنها می توان به وضعیت ایرانیان مجوسی مقیم عراق آن وقت و احیانا نقاط دیگر پی برد. طبیعی است که در این میان، معلوماتی نیز در باره باورهای دینی این گروه ها هست. برای مثال در باره صائبین نکاتی آمده که بر اساس آن، آنها را به یهود مرتبط کرده است. بماند که از لابلای آن می توان در باره تبدیل سیاست های جاری خلفایی مانند عمر خطاب یا عمر بن عبدالعزیز و حتی متوکل عباسی و دیگران، به احکام شرعی اطلاعاتی را بدست آورد. در اینجا یک نمونه را اشاره می کنم.
یکی از این احکام آن است که می بایست، اهل ذمه و کسانی که جزیه می پردازند، عربهای مسلمان مسافر را یک شبانه روز مهمانداری و پذیرایی کنند. اختلاف نظر ها در سایر کتابها، تا سه شبانه روز هم هست. این شرط عمر، بعدها به صورت حکم ثابت شرعی در احکام ذمیان درآمد. این موارد بسیار فراوان است که به رغم آن که نه در قران و نه حدیث نبوی شاهدی ندارد، اما به صرف این که سنت خلیفه است، شرعی و ابدی هم شده است.
در منابع دیگر نوشته اند که عمر برای نصارای شام و جزیره، سه روز مهمانی را شرط کرد، در حالی که بر نصارای سواد عراق، یک شبانه روز را شرط کرد، زیرا از نظر مالی وضع پایین تری داشتند [وعمر رضي الله عنه لم يشرط على طائفة معينة، بل شرط على نصارى الشام والجزيرة وغيرهما، ففي شرطه على نصارى الشام والجزيرة ضيافة ثلاثة أيام ليسارهم وإطاقتهم ذلك. وأما نصارى السواد فشرط عليهم يوماً وليلة، لأن حالهم كان دون حال نصارى الشام والجزيرة. فكان عمر رضي اللّه عنه يراعي في ذلك حال أهل الكتاب؛ كما كان يراعي حالهم في الجزية وفي الخراج]. و آمده است که عمر نوع غذا و دادن علوفه را شرط نکرد، و این مساله در هر مورد به عرف آن قوم و وضع آنها مربوط می شود.
اما چهار روایتی که در کتاب احکام الملل خلال آمده به این شرح است:
1. خلال می گوید: محمد بن علی مرا روایت کرد، از مهنا که از احمد بن حنبل در باره حدیث ابن ابی لیلی پرسید: «عمر بر اهل سواد و اهل جزیه، یک شبانه روز را معین کرد». مهنا گوید: از احمد پرسیدم: یک شبانه روز یعنی چه؟ گفت: این که باید مهمان داری کنند.(ش 1002).
2. خلال گوید: محمد بن علی گفت: به احمد گفتم [این روایت را که ]«عمر بن خطاب، یک شبانه روز را بر اهل سواد و اهل جزیه معنی کند. گفت: وقتی ما بر آنان ولایت می یافتیم، می گفتند: شبا شبا»! از احمد پرسیدم: یک شبانه روز یعنی چه کار کنند؟ گفت: مهمان داری می کردند. پرسیدم: شبا شبا یعنی چی؟ احمد گفت: شبا شبا به فارسی، یعنی لیله لیله. (ش 1003). [شاید مقصودشان این بود که فقط شب نزد آنان بمانند، چون روز سرکار و زندگی خود هستند].
3. خلال گوید: عبدالله بن احمد بن حنبل گفت: پدرم از وکیع، و او از هشام، او از قتاده، او از حسن، . ت. از احنف بن قیس روایت کرد: «عمر بر اهل ذمه، یک شبانه روز را شرط کرد. نیز این که پل ها را اصلاح کنند، و این که اگر مردی از مسلمین میان آنان کشته شد، باید دیه او را بپردازند». (ش 1004)
4. خلال گوید: عبدالله بن احمد بن حنبل گفت: پدرم از وکیع از ابی اسحاق از حارثه بن مضرب نقل کرد: عمر بر ذمیان شرط کرد تا یک شبانه روز مهمانداری کنند. اما اگر مسافران به خاطر باران یا بیماری نتوانستند حرکت کنند، دو روز از آنان مهمانداری. اگر بیشتر ماندند، از اموال خودشان، خرجشان را متکفل شوند (ش 1005).

در کتاب أسرار آل محمد صلوات الله و سلام الله علیهم (ترجمه آقای انصاری، ص 334) آمده است:
هنگامى كه ابو بكر مى‏خواست فدك را از دست فاطمه عليها السّلام خارج كند در حالى كه در دست او بود آن حضرت به آنها فرمود: «آيا در دست من نبود و وكيل من در آن نبود و در زمان حيات پيامبر صلى اللَّه عليه و آله غلّه آن را نخورده بودم»؟ گفتند: بلى.
فرمود: «پس چرا در مورد چيزى كه در دست من است از من دليل و شاهد مى‏خواهيد»؟
گفتند: چون غنيمت مسلمانان است، اگر شاهد آوردى به تو مى‏دهيم و گر نه امضا نمى‏كنيم!
فاطمه عليها السّلام- در حالى كه مردم در اطراف آن دو نفر مى‏شنيدند- فرمود: «مى‏خواهيد كارى كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله كرده رد كنيد و در باره ما بخصوص حكمى جارى كنيد كه در باره ساير مسلمين انجام نداده‏ايد؟ اى مردم، بشنويد آنچه اين دو مرتكب مى‏شوند. چه نظر مى‏دهيد اگر من اموالى را كه در دست مسلمين است ادّعا كنم، آيا از من شاهد مى‏خواهيد يا از آنها»؟ گفتند: البته از تو مى‏خواهيم.
فرمود: حال اگر همه مسلمانان، آنچه در دست من است ادّعا كنند از آنها شاهد مى‏خواهيد يا از من؟
عمر غضبناك شد و گفت: اين غنيمتى است براى مسلمين و زمين آنها است، و آن در دست فاطمه است و محصول آن را مى‏خورد. اگر شاهدى بر ادعاى خود آورد كه پيامبر از بين مسلمين اين غنيمت و حقّشان را به فاطمه بخشيده در اين باره تجديد نظر مى‏كنيم.
حضرت زهرا عليها السّلام فرمود: مرا بس است! اى مردم شما را بخدا قسم مى‏دهم، آيا از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله نشنيديد كه مى‏فرمود: «دخترم فاطمه سيّده زنان اهل بهشت است»؟
گفتند: آرى بخدا قسم اين را از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله شنيديم.
فرمود: «آيا سيده زنان اهل بهشت ادّعاى باطل مى‏كند و آنچه حقّش نيست مى‏گيرد؟ اگر چهار نفر بر عليه من به فحشا شهادت دهند يا دو نفر به سرقت شهادت دهند، آيا سخن آنان را بر عليه من تصديق مى‏كنيد»؟
در اينجا ابو بكر ساكت شد،
ولى عمر گفت: آرى، و بر تو حدّ جارى مى‏كنيم!!!
فرمود: دروغ گفتى و لئامت (پَستی) خود را ثابت كردى، مگر آنكه اقرار كنى بر دين محمد صلى اللَّه عليه و آله نيستى. كسى كه شهادتى را بر عليه سيده زنان اهل بهشت قبول مى‏كند يا حدّى را بر او جارى مى‏نمايد ملعون است و به آنچه خدا بر محمّد صلى اللَّه عليه و آله نازل كرده كافر است، زيرا كسانى كه خداوند همه بديها را از آنان برده و آنان را پاك گردانيده شهادتى بر عليه‏شان روا نيست، چون از هر بدى معصوم‏اند و از هر فحشائى پاك شده‏اند. اى عمر، در باره اهل اين آيه (آيه تطهير) به من خبر ده، اگر قومى بر عليه آنان يا يكى از ايشان نسبت شرك يا كفر يا فحشا دهد آيا مسلمانان از ايشان برائت مى‏جويند و بر آنها حدّ جارى مى‏كنند؟
عمر گفت: آرى، آنان با ساير مردم در اين باره يكى هستند.
فرمود: «دروغ گفتى و كافر شدى، آنها با ساير مردم در اين باره يكى نيستند، زيرا خداوند آنان را معصوم قرار داده و در باره عصمت و طهارت آنان آيه نازل كرده و همه بدى‏ها را از ايشان برده است. پس هر كس بر عليه آنان مطلبى را تصديق كند خدا و رسولش را تكذيب نموده است».
ابو بكر گفت: اى عمر، تو را قسم مى‏دهم كه ساكت باشى!

در کتاب أسرار آل محمد صلوات الله و سلام الله علیهم (ترجمه آقای انصاری، ص 334) آمده است:
هنگامى كه ابو بكر مى‏خواست فدك را از دست فاطمه عليها السّلام خارج كند در حالى كه در دست او بود آن حضرت به آنها فرمود: «آيا در دست من نبود و وكيل من در آن نبود و در زمان حيات پيامبر صلى اللَّه عليه و آله غلّه آن را نخورده بودم»؟ گفتند: بلى.
فرمود: «پس چرا در مورد چيزى كه در دست من است از من دليل و شاهد مى‏خواهيد»؟
گفتند: چون غنيمت مسلمانان است، اگر شاهد آوردى به تو مى‏دهيم و گر نه امضا نمى‏كنيم!
فاطمه عليها السّلام- در حالى كه مردم در اطراف آن دو نفر مى‏شنيدند- فرمود: «مى‏خواهيد كارى كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله كرده رد كنيد و در باره ما بخصوص حكمى جارى كنيد كه در باره ساير مسلمين انجام نداده‏ايد؟ اى مردم، بشنويد آنچه اين دو مرتكب مى‏شوند. چه نظر مى‏دهيد اگر من اموالى را كه در دست مسلمين است ادّعا كنم، آيا از من شاهد مى‏خواهيد يا از آنها»؟ گفتند: البته از تو مى‏خواهيم.
فرمود: حال اگر همه مسلمانان، آنچه در دست من است ادّعا كنند از آنها شاهد مى‏خواهيد يا از من؟
عمر غضبناك شد و گفت: اين غنيمتى است براى مسلمين و زمين آنها است، و آن در دست فاطمه است و محصول آن را مى‏خورد. اگر شاهدى بر ادعاى خود آورد كه پيامبر از بين مسلمين اين غنيمت و حقّشان را به فاطمه بخشيده در اين باره تجديد نظر مى‏كنيم.
حضرت زهرا عليها السّلام فرمود: مرا بس است! اى مردم شما را بخدا قسم مى‏دهم، آيا از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله نشنيديد كه مى‏فرمود: «دخترم فاطمه سيّده زنان اهل بهشت است»؟
گفتند: آرى بخدا قسم اين را از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله شنيديم.
فرمود: «آيا سيده زنان اهل بهشت ادّعاى باطل مى‏كند و آنچه حقّش نيست مى‏گيرد؟ اگر چهار نفر بر عليه من به فحشا شهادت دهند يا دو نفر به سرقت شهادت دهند، آيا سخن آنان را بر عليه من تصديق مى‏كنيد»؟
در اينجا ابو بكر ساكت شد،
ولى عمر گفت: آرى، و بر تو حدّ جارى مى‏كنيم!!!
فرمود: دروغ گفتى و لئامت (پَستی) خود را ثابت كردى، مگر آنكه اقرار كنى بر دين محمد صلى اللَّه عليه و آله نيستى. كسى كه شهادتى را بر عليه سيده زنان اهل بهشت قبول مى‏كند يا حدّى را بر او جارى مى‏نمايد ملعون است و به آنچه خدا بر محمّد صلى اللَّه عليه و آله نازل كرده كافر است، زيرا كسانى كه خداوند همه بديها را از آنان برده و آنان را پاك گردانيده شهادتى بر عليه‏شان روا نيست، چون از هر بدى معصوم‏اند و از هر فحشائى پاك شده‏اند. اى عمر، در باره اهل اين آيه (آيه تطهير) به من خبر ده، اگر قومى بر عليه آنان يا يكى از ايشان نسبت شرك يا كفر يا فحشا دهد آيا مسلمانان از ايشان برائت مى‏جويند و بر آنها حدّ جارى مى‏كنند؟
عمر گفت: آرى، آنان با ساير مردم در اين باره يكى هستند.
فرمود: «دروغ گفتى و كافر شدى، آنها با ساير مردم در اين باره يكى نيستند، زيرا خداوند آنان را معصوم قرار داده و در باره عصمت و طهارت آنان آيه نازل كرده و همه بدى‏ها را از ايشان برده است. پس هر كس بر عليه آنان مطلبى را تصديق كند خدا و رسولش را تكذيب نموده است».
ابو بكر گفت: اى عمر، تو را قسم مى‏دهم كه ساكت باشى!

اخیرا مقاله ای در باره کتاب اختیارات مجلسی نوشتم و گفتم نسخه ها مختلف است. این نویسنده (مبارکه ای) کتاب اختیارات را از او نمی داد. هدفش نقد این خبر است که دجال از اصفهان بر می آید!

خبری مهم در تشیع اصفهان از قرن چهارم

متن بسیار زیبایی در مجلد 25 معجم طبرانی در باره تشیع اصفهان آمده است که به نظرم جالب است. ابوالقاسم سلیمان بن احمد طبرانی اصفهانی (260 ـ 360) ، از محدثان بنام اهل سنت، و صاحب چندین کتاب، از جمله اثر 25 مجلدی المعجم الکبیر است. او، همانند بسیاری از محدثان آن روزگار، به بسیاری از شهرها سفر کرد، حدیث شنید، و این معجم را فراهم آورد. معجم صغیر او هم در دو مجلد چاپ شده است. حکایت زیر، مربوط به ابن عقده (م 333) محدث بزرگ کوفی و زیدی است که بسیاری از جال اهل حدیث، از شاگردان او بودند.
دانش پژوهی به نام محمد بن عبدالله بن هیثم، سال 323 در کوفه خدمت او می رسد تا از وی حدیث بشنود. حکایت زیر در باره گفت و شنود او با ابن عقده، در باره شهر اصفهان و طبرانی است. جالب است که ما شهر اصفهان را با نص مقدسی و منابع دیگری در داشتن تمایلات اموی می شناسیم، اما به عکس آن نقلها، حکایت زیر، دلیلی مهم بر متشیع بودن مردم این شهر است. در این باره به تفصیل در تاریخ تشیع در ایران نوشته ام، اما این نص را ندیده بودم و سپاسگزارم از دوستم آقای مهدوی راد که به بنده یادآور شدند:
محمد بن عبدالله بن هیثم گوید در سال 323 نزد ابن عقده (ابوالعباس کوفی) آمدم و از او خواستم، آنچه از مجلس حدیث از من فوت شده را بر من بازگوید. او امتناع کرد و من اصرار کردم. پرسید: از کدام شهر هستی؟ گفتم: از اصفهان. گفت: چرا شما اصفهانی ها دشمنی با اهل بیت را در درون خود دارید؟ گفتم: ای شیخ، چنین مگوی! اکنون در اصفهان، مردان فقیه، متقی، فاضل و متشیع هستند. ابن عقده گفت: شیعه معاویه؟! گفتم: نه والله، شیعه علی بن ابی طالب. هیچ کس در میان آنها نیست جز آن که علی (ع) برای او از چشم و اهل و فرزندش عزیزتر است. آن وقت، ابن عقده، آنچه را از مجلس درس از من فوت شده بود، برایم باز گفت. بعد به من گفت: آیا از سلیمان بن احمد طبرانی حدیث شنیده ای؟ گفتم: او را نمی شناسم. گفت: سبحان الله! ابوالقاسم طبرانی در شهر شماست و از او حدیث نشنیده ای و اینجا به کوفه آمده ای من را اذیت کنی! من برای ابوالقاسم طبرانی مانند نمی شناسم. من از او حدیث شنیده ام، او هم از من. و هر دو از مشایخ [مشترکی] حدیث شنیده ایم. (المعجم الکبیر، ج 25، ص 347)
متن عربی روایت: سمعت اباجعفر بن ابی السری الدیمیری و اسمه محمد بن عبدالله بن ا لهیثم یقول: أتیت أبا العباس بن عقدة بالکوفة فی سنة ثلاثه و عشرین و ثلاثمائة، فسألته أن یعید ما فاتنی من المجلس، فامتنع و شددت علیه، فقال: من أی البلد أنت؟ قلت: من أهل أصبهان. فقال: لماذا تضمرون العداوة لأهل بیت رسول الله صلی الله علیه و سلم؟ فقلت له: لاتقل هذا یا شیخ. الان من أهل أصبهان فیهم متفقهة و متقون، و فاضلون و متشیعة، فقال: شیعة معاویة! قلت: لا والله الاّ شیعة علی بن ابی طالب رضی الله عنه، و ما فیهم أحد الا و علی أعز علیه من عینه و أهله و ولده، فأعاد علی ما فاتنی، ثم قال لی: سمعت من سلیمان بن احمد الطبرانی، فقلت: لا أعرفه، فقال: یا سبحان الله، ابوالقاسم ببلدکم و أنت لا تسمع منه و تؤذینی هذا الأذی بالکوفة، ما أعرف لابی القاسم نظیرا، سمعت منه، و سمع منی، و سمعنا من مشایخنا.
@jafarian1964

🔸خبری مهم در تشیّع اصفهان از قرن چهارم

🔹ابوالقاسم سلیمان بن احمد طبرانی اصفهانی (260 ـ 360) از محدثان بنام اهل سنت، و صاحب چندین کتاب، از جمله اثر 25 مجلدی المعجم الکبیر است. او، همانند بسیاری از محدثان آن روزگار، به بسیاری از شهرها سفر کرد، حدیث شنید، و این معجم را فراهم آورد. معجم صغیر او هم در دو مجلد چاپ شده است.

🔸حکایت زیر، مربوط به ابن عقده (م 333) محدث بزرگ کوفی و زیدی است که بسیاری از جال اهل حدیث، از شاگردان او بودند.

🔹دانش پژوهی به نام محمد بن عبدالله بن هیثم، سال 323 در کوفه خدمت او می رسد تا از وی حدیث بشنود. حکایت زیر در باره گفت و شنود او با ابن عقده، در باره شهر اصفهان و طبرانی است.

🔸محمد بن عبدالله بن هیثم گوید: در سال 323 نزد ابن عقده (ابوالعباس کوفی) آمدم و از او خواستم، آنچه از مجلس حدیث از من فوت شده را بر من بازگوید. او امتناع کرد و من اصرار کردم.

🔹پرسید: از کدام شهر هستی؟ گفتم: از اصفهان.

🔸گفت: چرا شما اصفهانی ها دشمنی با اهل بیت را در درون خود دارید؟

🔹گفتم: ای شیخ، چنین مگوی! اکنون در اصفهان، مردان فقیه، متقی، فاضل و متشیع هستند.

🔸ابن عقده گفت: شیعه معاویه؟!

🔹گفتم: نه والله، شیعه علی بن ابی طالب. هیچ کس در میان آنها نیست جز آن که علی (ع) برای او از چشم و اهل و فرزندش عزیزتر است.

🔸آن وقت، ابن عقده، آنچه را از مجلس درس از من فوت شده بود، برایم باز گفت. بعد به من گفت: آیا از سلیمان بن احمد طبرانی حدیث شنیده ای؟ گفتم: او را نمی شناسم.

🔹گفت: سبحان الله! ابوالقاسم طبرانی در شهر شماست و از او حدیث نشنیده ای و اینجا به کوفه آمده ای من را اذیت کنی! من برای ابوالقاسم طبرانی مانند نمی شناسم. من از او حدیث شنیده ام، او هم از من. و هر دو از مشایخ [مشترکی] حدیث شنیده ایم.
(المعجم الکبیر، ج 25، ص 347)

🔸«سمعت اباجعفر بن ابی السری الدیمیری و اسمه محمد بن عبدالله بن ا لهیثم یقول: أتیت أبا العباس بن عقدة بالکوفة فی سنة ثلاثه و عشرین و ثلاثمائة، فسألته أن یعید ما فاتنی من المجلس، فامتنع و شددت علیه، فقال: من أی البلد أنت؟ قلت: من أهل أصبهان. فقال: لماذا تضمرون العداوة لأهل بیت رسول الله صلی الله علیه و سلم؟ فقلت له: لاتقل هذا یا شیخ. الان من أهل أصبهان فیهم متفقهة و متقون، و فاضلون و متشیعة، فقال: شیعة معاویة! قلت: لا والله الاّ شیعة علی بن ابی طالب رضی الله عنه، و ما فیهم أحد الا و علی أعز علیه من عینه و أهله و ولده، فأعاد علی ما فاتنی، ثم قال لی: سمعت من سلیمان بن احمد الطبرانی، فقلت: لا أعرفه، فقال: یا سبحان الله، ابوالقاسم ببلدکم و أنت لا تسمع منه و تؤذینی هذا الأذی بالکوفة، ما أعرف لابی القاسم نظیرا، سمعت منه، و سمع منی، و سمعنا من مشایخنا».

@jafarian1964

🔸خبری مهم در تشیّع اصفهان از قرن چهارم

🔹ابوالقاسم سلیمان بن احمد طبرانی اصفهانی (260 ـ 360) از محدثان بنام اهل سنت، و صاحب چندین کتاب، از جمله اثر 25 مجلدی المعجم الکبیر است. او، همانند بسیاری از محدثان آن روزگار، به بسیاری از شهرها سفر کرد، حدیث شنید، و این معجم را فراهم آورد. معجم صغیر او هم در دو مجلد چاپ شده است.

🔸حکایت زیر، مربوط به ابن عقده (م 333) محدث بزرگ کوفی و زیدی است که بسیاری از جال اهل حدیث، از شاگردان او بودند.

🔹دانش پژوهی به نام محمد بن عبدالله بن هیثم، سال 323 در کوفه خدمت او می رسد تا از وی حدیث بشنود. حکایت زیر در باره گفت و شنود او با ابن عقده، در باره شهر اصفهان و طبرانی است.

🔸محمد بن عبدالله بن هیثم گوید: در سال 323 نزد ابن عقده (ابوالعباس کوفی) آمدم و از او خواستم، آنچه از مجلس حدیث از من فوت شده را بر من بازگوید. او امتناع کرد و من اصرار کردم.

🔹پرسید: از کدام شهر هستی؟ گفتم: از اصفهان.

🔸گفت: چرا شما اصفهانی ها دشمنی با اهل بیت را در درون خود دارید؟

🔹گفتم: ای شیخ، چنین مگوی! اکنون در اصفهان، مردان فقیه، متقی، فاضل و متشیع هستند.

🔸ابن عقده گفت: شیعه معاویه؟!

🔹گفتم: نه والله، شیعه علی بن ابی طالب. هیچ کس در میان آنها نیست جز آن که علی (ع) برای او از چشم و اهل و فرزندش عزیزتر است.

🔸آن وقت، ابن عقده، آنچه را از مجلس درس از من فوت شده بود، برایم باز گفت. بعد به من گفت: آیا از سلیمان بن احمد طبرانی حدیث شنیده ای؟ گفتم: او را نمی شناسم.

🔹گفت: سبحان الله! ابوالقاسم طبرانی در شهر شماست و از او حدیث نشنیده ای و اینجا به کوفه آمده ای من را اذیت کنی! من برای ابوالقاسم طبرانی مانند نمی شناسم. من از او حدیث شنیده ام، او هم از من. و هر دو از مشایخ [مشترکی] حدیث شنیده ایم.
(المعجم الکبیر، ج 25، ص 347)

🔸«سمعت اباجعفر بن ابی السری الدیمیری و اسمه محمد بن عبدالله بن ا لهیثم یقول: أتیت أبا العباس بن عقدة بالکوفة فی سنة ثلاثه و عشرین و ثلاثمائة، فسألته أن یعید ما فاتنی من المجلس، فامتنع و شددت علیه، فقال: من أی البلد أنت؟ قلت: من أهل أصبهان. فقال: لماذا تضمرون العداوة لأهل بیت رسول الله صلی الله علیه و سلم؟ فقلت له: لاتقل هذا یا شیخ. الان من أهل أصبهان فیهم متفقهة و متقون، و فاضلون و متشیعة، فقال: شیعة معاویة! قلت: لا والله الاّ شیعة علی بن ابی طالب رضی الله عنه، و ما فیهم أحد الا و علی أعز علیه من عینه و أهله و ولده، فأعاد علی ما فاتنی، ثم قال لی: سمعت من سلیمان بن احمد الطبرانی، فقلت: لا أعرفه، فقال: یا سبحان الله، ابوالقاسم ببلدکم و أنت لا تسمع منه و تؤذینی هذا الأذی بالکوفة، ما أعرف لابی القاسم نظیرا، سمعت منه، و سمع منی، و سمعنا من مشایخنا».

@jafarian1964