رسول جعفریان

در بين نسخه هاي خطي در تملك مرحوم تمدن كه حقير فهرست آن ها را تهيه مي كنم، چند نسخه ارزشمند و درباري از طرزي افشار وجود دارد و ايشان در تصحيح اين ديوان از اين نسخه ها به علاوه نسخه هاي ديگري نيز استفاده كرده است و بنده در بين نوشته هاي مرحوم تمدن يادداشتهاي بسياري درباره تصحيحشان ديدم،

عمر رضا کحاله از جمله مشهورترین اسلام پژوهشان عرب است که آثار ارزشمند زیادی در حوزه تاریخ و تمدن اسلام نوشته است. یکی از آثار چندجلدی او به زنان در تاریخ اسلام تعلق دارد. او در این اثر 5 جلدی، بررسی کاملی از زنان دوره اسلامی که در حوزه های مختلف علم، سیاست، فرهنگ و ... نقش داشته اند انجام داده است. مجموعه کامل این کتاب ارزشمند در اختیار دوستان قرار داده می شود:??????

در اوراق سفید اول و آخر نسخه های خطی یادداشت های پراکنده ای دیده می شود. از جمله مطالبی که در آنها یعنی همین یکی دو سه برگه سفید نوشته می شود در باره تاریخ ولادت فرزندان مالک نسخه است. اما نوع دیگر این یادداشت ها نسخه های پزشکی است. مطالبی که افراد از دیگران می شنیدند یا طبیبی به آنها می گفت. گردآوری این نسخه های پزشکی کار جالبی است. یک نمونه آن این است:

📃معرفی و دریافت کتاب تاریخ تمدن اسلامی

💠کتاب تاریخ تمدن اسلام نوشته ی جرجی زیدان، مشهورترین و معتبرترین کتاب در شناخت تاریخ تمدن اسلامی است که هر پنج جلد آن ترجمه و به صورت یک مجلد -در ۱۱۱۶ صفحه- توسط انتشارات امیر کبیر به چاپ رسیده است.

📚معرفی بخش های کتاب؛

📕تمدن و اوضاع مردم عرب پیش از اسلام تا ظهور اسلام و کمى قبل از آن، حکومت عرب در دوره جاهلیت، اوضاع کعبه و قریش تا ظهور اسلام، چگونگى دعوت اسلام، انتشار اسلام، فتوحات اسلامى، خلفاى اموى، خلفاى عباسى، خلفاى اندلس، خلفاى فاطمى و غیره

📗ثروت مملکت اسلامى، ثروت رجال دولتى و خلفاى اسلام، موجبات پیدایش آن ثروتها و از دست رفتن آن، ثروت اهالى شهرها و ده‏ها

📘علوم و ادبیات عرب و علوم و ادبیات اسلامى، علوم و ادبیات بیگانه، مدرسه‏ ها و کتابخانه‏ هاى اسلامى

📙سیاستهاى دولتهاى اسلامى، وضع حکومت خلفاى راشدین، امویان، عباسیان، امویان اندلس، فاطمیان و سیاست هر یک در تحکیم مبانى فرمانروایى و رفتار آنان با مردم

📔نظامات اجتماعى و طبقات مردم و عادات و رسوم اجتماعى و زندگى خانوادگى و تمدن و تجمل و آثار عمران در ممالک و شهرها و دستگاه فرمانروایان اسلامى

📥دریافت کتاب تاریخ تمدن اسلامی؛
📑 T.me/Revayat_Motahar/1151

به اندیشه جویان عزیزی که تمایل به پرینت نسخه الکترونیک و مطالعه کتاب به صورت کاغذی دارند توصیه می شود که با توجه برآورد اقتصادی هزینه چاپ، نسبت به سفارش کتاب از طریق سایت انتشاراتاقدام فرمایند:
💳 Goo.gl/EYnPn3

✅لازم به ذکر است با توجه به گذشت زمان قانونی حق تالیف، نسخه الکترونیک این کتاب با کیفیت بالا توسط انتشارات امیرکبیر در اختیار کانال روایت مطهر قرار گرفته است.

در اوراق سفید اول و آخر نسخه های خطی یادداشت های پراکنده ای دیده می شود. از جمله مطالبی که در آنها یعنی همین یکی دو سه برگه سفید نوشته می شود در باره تاریخ ولادت فرزندان مالک نسخه است. اما نوع دیگر این یادداشت ها نسخه های پزشکی است. مطالبی که افراد از دیگران می شنیدند یا طبیبی به آنها می گفت. گردآوری این نسخه های پزشکی کار جالبی است. یک نمونه آن این است:

به جز منابع قدیمی که در این فهرست آمده باقی آثار را دقت کنید. آثاری عربی در باره اسلام که در نیمه اول قرن بیستم در مصر نوشته شد. برخی هم در اروپا و اواخر قرن نوزدهم. آثاری است که مسلمانان برداشت ها و تفسیرهای تاریخی شان از اسلام و تمدن اسلامی را از آنها می گرفتند. آثار عربی و فرنگی را (بیشتر از طریق زبان عربی) به فارسی در می آوردند و بر اساس آنها نگره تازه ای به تمدن اسلامی داشتند.

صفحه ای از کتاب فرید وجدی در تطبیق نوامیس مدنی با قوانین اسلامی. می گوید: خلاصه این که تنها داروی مسلمانان فهم معنای اسلام است و این که هدف اول، رفاه انسان است... خدای من صد ساله داریم این حرفها رو...

صفحه آغاز کتاب المعجزة او سبات العقل فی الاسلام است که در باره کتابهای دلائل النبوه نوشته شده ، موضوعی که من هم به این موضوع بی علاقه نیستم. جورج طرابیشی از نویسندگان دهه های اخیر جهان عرب است که در کنار محمد ارکون و جابری و بسیاری دیگر به بازبینی فرهنگ اسلامی پرداخته و سعی می کنند رگه های عقب ماندگی را در درون فرهنگ اسلامی و گفتمان رایج در آن بیابند. سوال وی در این مقدمه، این است که «کنار گذاشتن عقل از اسلام »در این تمدن، آیا نشأت گرفته از حملات خارجی و فشار فرهنگ های غنوصی (گنوسی) بیرونی و باطنی گری و میراث های قدیمی خارجی است یا عامل اصلی در کنار گذاشتن عقل، در واقع یک مصیبت درونی و روش های ذاتی موجود در میان خود ماست که عقل را تعطیل کرده و کنار می گذارد؟ این سوالی است که همچنان به عنوان یک سوال مهم مطرح است. بسیاری تمایل دارند آن را به بیرون نسبت دهند، از هر دسته و گروه و با هر فکر و ایده ای، و عده ای می کوشند ریشه های کنار گذاشتن عقل را در آموزه های رایج در درون فرهنگ اسلامی یا آنچه به اسلام منتسب شده جستجو کنند. این را هم بیفزایم که مرور بر افکار نویسنده های اخیر جهان عرب، برای ما لازم ست در حالی که شمار بسیار اندکی از آنها نشر شده است. این اهمیت به خاطر جنبه های مشترکی است که در فرهنگ اسلامی داریم، گرچه ایران ویژگی های خاص خود را هم دارد که برخی از آنها نیز به آن توجه داده اند.
@jafarian1964

عرب و عجم
در میان روابط اعراب با ایران لایه های متعدد از باورهای معارض وجود دارد که برخی عمیق، برخی متوسط و برخی سطحی هستند. عرب از چشم ایرانی و ایرانی از چشم عرب، همچنان موضوع مهمی برای یک بحث تاریخی طولانی است. دست کم از زمان ساسانیان تا اسلام، و از اسلام تا دوره معاصر که خود به ادوار مختلفی تقسیم می شود. گاهی پای ترکان سلجوقی به میان می آید و گاه ترکان عثمانی، آن هم زمانی که عرب به حاشیه می رود. با نابودی دولت عثمانی، عرب دوباره بالا آمد و نفت آنها را ثروتمند کرد، و از مذهب دوباره برای تسلط استفاده شد. حالا وقتی نگاهی به عمق روابط عرب و ایران داریم، باید تمامی این ادوار و باورهایی را که وجود داشته و همچنان وجود دارد، مرور کنیم. هر بار یکی از این باورها، رو می آید، و روی سیاست و فرهنگ جاری تأثیر می گذارد و با هزار امر دیگر مثل اقتصاد و ... ترکیب شده، قالب و سامان نویی را شکل می دهد. عمق این روابط، بر اساس نوعی جدل سرزمینی و فرهنگی است. لایه متوسط آن، جنگهای عرب بر ضد ایران، تسلط زبان عربی بر فارسی، و دولت های نزدیک به عرب در سرزمین های ایرانی است. در این سوی، ایرانی هم تلاش بر مقابله دارد. امویان را کنار می زند، از عباسیان حمایت می کند، و با پوشاندن لباس ایرانی به فرهنگ اسماً عربی، می کوشد تا در این منازعه خود را فاتح و غالب کند چنان که اشاره شد، قرنها، عرب، از نظر قدرت سیاسی خاموش بود، و ترکان سلجوقی و عثمانی و غیره رخ می نمودند. حالا دوباره بازی تازه ای شروع شده و با خالی شدن عرصه از حاشیه ها، دوباره در منطقه عرب و عجم رو در رو قرار گرفته است.
این تصور، از نظر تاریخی، به مقدار زیادی درست است، و چنین نیست که مورد غفلت پژوهشگران قرار گرفته باشد. وقتی من دو سال قبل، سخنان یکی از رهبران کشته شده شورشیان سوری را (زهران علوش با عنوان: سیعود مجد بنی امیه) در حمایت از دولت اموی دیدم، آن هم با حرارت تمام، دریافتم که ماجرای عرب و عجم همچنان نیرومند و در پوشش های تازه ای مطرح شده است. آنچه حالا سبب نوشتن این یادداشت شد، این بود که امروز به مناسبتی، مشغول مرور بر آثار حارث محاسبی (م 243)، عارف و صوفی و محدث قرن دوم بودم. کتابی با عنوان العقل و فهم القرآن دارد. مصحح مقدمه ای نوشته و صفحه آغازین مقدمه طی ده سطر این مطالب را دارد:
«در سال 132 هجری، خلافت اموی، کنار نهر زاب، زیر ضربات شعوبی های حمله ور از خراسان، ساقط گردید، چندین عامل این شعوبیان را تحریک به این اقدام کرد. نخستین عصبیت و حمایت اموی ها از عرب، دیگر تحقیر موالی، و نیز پذیرفتن تشیع توسط فارسیان، و گفتن به این که حق الهی در امر خلافت متعلق به اهل البیت است. انقلاب مبتنی بر تمدن فارسی، از مهم ترین عوامل تعمیق انشقاق عصبی میان دو طرف بود و بر شدت منازعه افزود. این انقلاب تمدنی، در مقابل تمدن تازه ای که قاتحان عرب می آورند، ایستاد، انقلابی که حامل عقاید دینی و رسوم سیاسی و اجتماعی فارسیان بود. همه اینها، لباس تازه ای را به عنوان تمدن فارسی بر تمدن عربی پوشاند... در اینجا بود که جنبش های فکری و مذهبی به کمک آنها آمد، و این درست زمانی بود که «شیعة العرب» به رهبری حسین بن علی، و زید بن علی نتوانست امویان را سرکوب کند».
این یک تحلیل رایج و غالب بر فکر نویسندگان عرب حتی پیش از انقلاب اسلامی ایران، در دهه های پنجاه تا هفتاد میلادی و بسا پیش از آن بود. ممکن است برخی مطالب جزئی آن ایراد داشته باشد، اما در کل، اگر حتی نوشته های روشنفکران ایرانی دوره رضا شاه و پهلوی دوم را بخوانیم، همین نگاه را در این سوی هم، به عنوان پاراداریم غالب در تحلیل تاریخی روابط عرب و عجم را مشاهده می کنیم.
@jafarian1964

گزارش درس امروز فرهنگ و تمدن اسلامی
1. در فرهنگ تاریخی ما مسلمانان، نگاه تمدنی به تاریخ نبوده و غالبا همان نگاه های سیاسی و احیانا اجتماعی غیر پویا به تاریخ گذشته وجود داشته است. نگاه تمدنی، نگاهی است که تاریخ را در چارچوب پیشرفت بررسی کند و از همه عواملی که در این زمینه وجود داشته، سخن می گوید.
2. آنچه سبب می شود تا ما بگوییم نگاه تمدنی نداشته ایم، این است که اصطلاحات لازم برای این کار در میان ما نبوده است. حتی کلمه تمدن که در لغت به معنای شهرنشینی است، و در دوره جدید به معنای تکامل و پیشرفت و ترقی بکار می رود، در گذشته ادبی ما، تنها در معنای لغوی بکار رفته و معنای اصطلاحی آن مورد توجه نبوده است.
3. کلمه الحضاره، به معنای شهر نشینی همراه با ترقی و رشد در فرهنگ اصطلاحات اجتماعی ابن خلدون به کرات بکار رفته است. اما جالب این است که پس از ابن خلدون، تا دوره اخیر، این اصطلاح یعنی الحضاره، دیگر به معنای تمدن و ترقی و تکامل بکار نرفته است. ابن خلدون از کلمه العمران هم استفاده می کند که باز این کاربرد در ادبیات مسلمانان رایج نشده است. همه اینها نشان می دهد، نگاه ابن خلدون، نه ریشه در میان ما داشته و نه بعد از وی مورد قبول و کاربرد قرار گرفته است.
4. به نظر می رسد، گرایش تاریخ تمدنی، در حوزه علوم تاریخی، امری متأخر و تازه است، و در گذشته دور با این نگاه به تاریخ نگریسته نشده است. ما کتابهای تاریخ سیاسی، و احیانا ادبی و اجتماعی داشته ایم، اما تاریخ تمدن، به صورت رسمی نداشته ایم.
5. شاید یک دلیلش این است که در تمدن های قدیم، نگاه تکاملی مانند آنچه که امروزه در تمدن بشری وجود دارد، یا وجود نداشته یا بسیار نادر بوده است، بلکه بیشتر نگاه های ادواری و هزاره گرایی ها بوده و در ادیان توحیدی هم تکامل بیشتر معنوی و جاودانی بوده و این جهان مادی ارزش و اعتبار مستقلی نداشته است.
6. در عصر جدید، دست کم از نگاه برخی، بحث از تمدن از نظر محتوا، به عنوان یک فلسفه برای زندگی بشری مبتنی بر نظریات تازه ای در حوزه مادی گری و لذت گرایی و اینجهانی آمده و از نظر تاریخی هم تبدیل به یک گرایش علمی شده است. این مسأله دست کم از لحاظ تئوریک یک خط فاصلی میان زنگی بشر قدیم و جدید ایجاد کرده و سبب شده است تا کسانی ماهیت بشر جدید را جز بشر قدیم بدانند. این محل تأمل است اما مکرر گفته شده است.
7. گرایش علمی ـ تاریخی با عنوان تاریخ تمدن، مورد توجه بسیاری از مورخان دو سده اخیر اروپا قرار گرفته و با نگاه انحطاط یا ترقی به تاریخ ملت ها پرداخته شده است. بسیاری از مورخان اروپایی، مورخ تاریخ تمدن بوده اند، این در حالی است که در قدیم چنین پدیده ای وجود نداشته، هرچند ممکن است علائقی شبیه به آن، در آثار برخی از مورخان دیده شود.
8. این نگاه یعنی نگاه تاریخ تمدنی، در حوزه مطالعات اسلامی و خاورمیانه ای منجر به تأسیس گرایش تاریخ تمدن اسلامی شده است. اکنون در ایران، رشته تاریخ فرهنگ و تمدن وجود دارد و سعی می شود به گذشته، با نگاه تمدنی نگریسته شده و تحقیقاتی صورت گیرد.
9. غربی ها نگرش تاریخ تمدنی را نسبت به خودشان و سایر ملل باب کردند. در باره ملل دیگر، اول سفرنامه می نوشتند و سعی می کردند دیگران را شناسایی کنند، اما به تدریج در این کار پیشرفت کرده، به صورت علمی و گسترده شروع به بحث در باره تاریخ تمدن در باره تمامی سرزمین های دیگر کردند.
10. بخشی از حوزه کار غربی ها، شرق شناسی، و به طور خاص، شناخت دنیای اسلام بوده، و از قرن نوزدهم و حتی پیش از آن، به طور مرتب به شناخت تاریخ زبان و ادبیات عرب، و همین طور فرهنگ و تمدن اسلامی پرداخته اند. آنها نخستین کتابها را با عناوین تاریخ تمدن اسلام و عرب نوشته اند. این نخستین باری است که می توان از شکل گیری دانش تاریخ تمدن اسلامی یاد کرد.
11. کتابهای تاریخ تمدن اسلام و عرب، به تدریج از فرانسوی، آلمانی و انگلیسی به فارسی ترجمه شده و آنگاه در مصر و سوریه شروع به نگارش آثاری در تاریخ تمدن عرب شد که نمونه اش کتاب جرجی زیدان مسیحی است. در مغرب اسلامی هم آثاری با عناوین تمدنی و حضاره و جز اینها نوشته شده است. آن هم تحت تأثیر فرنگی ها ایجاد شده است، با این که می توانسته ریشه در ادبیات ابن خلدونی داشته باشد، اما ظاهرا ندارد.
12. عربها، به تدریج خودشان مبتکر نگارش آثاری در حوزه تاریخ تمدن دنیای اسلام بوده و گاه این را با نگارش آثاری در تاریخ تفکر اسلامی دنبال می کردند. آثار احمد امین مصری با عنوان فجر الاسلام و ضحی الاسلام و ظهر الاسلام، از این دست آثار است. این آثار اغلب تکرار مکررات بوده و عمیق نیستند. در سه چهار دهه اخیر، مجددا روش های تازه ای در میان مسلمانان عرب، در مغرب اسلامی یا مناطقی از شامات، برای تولید نظریات تمدنی در بررسی گذشته تمدنی عرب و اسلام ایجاد و دنبال شده که نمونه آن کارهای ارکون و جابری و دیگران است. ادامه 👇👇

📚 پرونده ای پیرامون اسلام سیاسی و دموکراسی در جهان عرب
هر کدام از مقالات حاضر در این فایل از زاویه ای خاص به بحران های اسلام سیاسی در جهان عرب پرداخته است.
┄═•❁ @Y_1360 ❁•═┄

Jerusalem Studies in Arabic and Islam
مجله ای بین المللی است که به مطالعه ی اسلام سنتی، اندیشه دینی اسلامی، زبان و ادبیات عربی، منابع نظریه های اسلامی و تعامل بین اسلام و تمدن های دیگر اختصاص یافته است.
سالانه دو شماره از این مجله با حجم 400 صفحه منتشر می شود.
اولین شماره آن در سال 1979 میلادی چاپ شده است.
مدیر مسوول این مجله از بدو تاسیس M. J. Kister بود و از سال 1991 سردبیر آن پروفسور یوهان فریدمن است. هیئت تحریریه شامل اعضای هیات علمی موسسه مطالعات آسیا و آفریقا از دانشگاه عبری اورشلیم است.
@ganjinemaktoob

نمونه یادداشت های مرحوم دکتر بیژن میکده در صفحات آغازین کتاب تاریخ تصوف در اسلام دکتر قاسم غنی. تاریخ این یادداشت ها که در بسیاری از صفحات این کتاب دو جلدی مشهود است پس از فروپاشی کمونیسم بر می باشد.

◾کتاب ادبیات عامه بشرویه
این کتاب تالیف سرکار خانم نرگس رضوانی از فرهنگیان فرهیخته بشرویه می باشد که در سال ۱۳۹۷ توسط انتشارات موجک تهران با تیراژ ۵۰۰ جلد در اندازه وزیری با۴۲۳ صفحه چاپ و منتشر گردیده است
در این اثر نفیس افسانه های محلی، ترانه ها،لالایی ها،امثال وحکم،چیستان ها،روایات واقعی تاریخی و عقاید و باورهای عامیانه بشرویه با قلمی شیوا مکتوب گردیده که خود گنجینه ای برای خوانندگان و نسل های آینده است
در فصل اول کتاب که نزدیک به ۸۰ صفحه را به خود اختصاص داده و شامل سه بخش می باشد نویسنده به معرفی بشرویه پرداخت وبه خوبی از عهده این مهم برآمده است این فصل سوای از پرداختن به نکات قابل توجهی از بشرویه،برای خوانندگان غیر بومی که شناخت کاملی از بشرویه ندارند حائز اهمیت می باشد
شایان ذکر است این کتاب در جشنواره تالیفات استان که در ماه جاری برگزار شدمقام دوم استان را به خود اختصاص داد.کانال موزه بشرویه این موفقیت رابه عموم همشهریان بویژه مولف محترم کتاب سرکار خانم رضوانی تبریک می گوید.


‌⚜ @boshrouyehmuseum87 ⚜