معرفی کوتاه زنان خوشنویس
???????????
1. ام سلمه خانم بانوي خوشنويس و اديب و فاضل
ام سلمه یكی از دختران فتحعلی شاه قاجار از خوشنویسان برجسته و از شاعران قرن سیزده و چهارده هجری قمری است كه به گلین خانم نیز شهرت داشت و در حدیقه الشعراء از او با عنوان «عصمت قاجار» نام برده شده است.
وی هنر خوشنویسی را از استادانی چون آقا زین العابدین اصفهانی و حاج علی آقا فرزند محمدعلی خان نظم الدوله فراگرفت. وی علاوه بر خوشنویسی در هنر تذهیب نیز دستی داشت و به عنوان یكی از زنان مطلع و نسبتاً فهیم در دربار محسوب می شد و به همین سبب، محل رجوع سؤالات و راهنماییهای شاهزادگان و كسب اطلاعات ایشان بود.
آثار مختلفی از نوشته های وی از جمله یك جلد قرآن به خط نسخ كه در سال ۱۳۰۲هـ. ق تحریر نموده و نیز مجموعه نفیسی از ادعیه و آیات قرآن مجید در دست است و همچنین وی مانند بسیاری از شاهزادگان قاجاری طبع شعر نیز داشت.
2. خورشيد کلاه خانم. از بانوان خوشنويس قرن 14 ه.ق
از زنان خوشنويس دوره قاجار محسوب است. از زمان تولد و زندگي خانوادگي او اطلاع چنداني در دست نيست. اما از آثار او می توان به قرآن نيم ورقي جلد روغني عالي که به دستور ناصرالدین شاه قاجارکتابت شده بود اشاره نمود که در نوع خود جزء آثار بی نظیر آن دوران می باشد
3. ملافضه، خان باجي خانم.
ملا فضّه از زنان دانشمند، اديب و خوشنويس، متولد 1249 ه.ق بوده است.
پدرش احمد بلاغي از علما و فقهاي قرن ،سيزدهم هجري قمري و همسرش شيخ حسن بلاغي از فضلاي زمان خود بود.
بنا به نقل صاحب اعيان الشيعه، وي قرآن و ادبيات عربي را نزد پدرش و فقه و اصول را نزد علماي خانواده اش فرا گرفت این بانوي هنرمند سپس به تدريس اصول، فقه و حديث پرداخت و تعدادي از طلبه ها نزد وي درس مي خواندند. وي به درجه اي از تفقه رسيده بود كه برخي از علما نيز كتاب "قوانين" ميرزاي قمي را كه از كتب سطح بالاي حوزوي است نزد او فرا گرفتند. گفته مي شود كه وي از ميرزا اجازه تدريس يافته بود. به نوشته حسن صدر در تكمله آمل الامل، اين بانوي فاضل ازهنرخوشنویسی هم بهره مند بود و بیشتراز راه استنتاخ كتب، امرار معاش مي كرد. از جمله كتابهايي كه وي با خط زیبایش استنتاج نموده، كتاب كشف الغطاء شيخ جعفر نجفي كاشف الغطاء و كتاب كفايه حاج ملا هادي سبزواري است.
4. ضياء السلطنه، شاه بيگم
از زنان خوشنويس، هنرمند و شاعر، دختر فتحعلي شاه قاجار و خواهر محمد ميرزا مؤلف تذکره نقل مجلس. شاه بيگم تحت نظر مهد عليا، مادر شاه پرورش يافت و پس از مرگ مهد عليا همۀ اموالش به او منتقل شد. فتحعلي شاه علاقۀ فراواني به شاه بيگم داشت و بسيار مورد توجه او بود. به نوشته محمود ميرزا شاه بيگم فنون شعر و ادب را مدتي نزد وي فرا گرفت. خط شکسته و کتابت را خوش مي‌نوشت و در هنر خياطي و نقاشي نيز استاد بود. قرآني رحلي به خط نسخ و رقاع، کتابت خفي متوسط از او در کتابخانه آستانه حضرت معصومه (س) موجود است که رقم: «ضياء السلطنه بنت فتحعلي شاه و تاريخ 1265 ق» را دارد. به دليل فضل و کمالي که داشت فتحعلي شاه به او لقب ضياء السلطنه داد و مسئوليت مهمي به او سپرد. خواندن و نوشتن نامه‌هاي محرمانه فتحعلي شاه که وارد و صادر مي‌شد و نوشتن اشعار في البداهۀ شاه و نگهداري لباسها و صندوقهاي جواهرات سلطنتي و عرض حال زنان شاه بر عهدۀ او بود. ضياء السلطنه طبعي موزون و اشعاري لطيف داشت و به خواهش او محمود ميرزا تذکرة نقل مجلس را نوشت.
5. زينب دختر مقصود علي
از زنان خوشنويس قرن دهم هجري، دختر مقصود علي و از معاصران دوران شاه طهماسب صفوي. از چگونگي زندگي، تعاليم و آموزشهاي وي اطلاع چنداني در دست نيست. مهدي بياني در کتاب احوال و آثار خوشنويسان نقل مي کند از وي آثاري باقي مانده که در انتهاي آنها نام خود را امضا نموده است؛ از آن جمله کتابي در کتابخانه سن پطرزبورگ به تاريخ 969ه.ق و نسخه کتابت شده ديوان شريف تبريزي در مدرسه عالي استاد مطهري (سپهسالار) به شماره 407 ق. وي و خواهرش فاطمه سلطان از کاتبان و خوشنويسان بنام عهد شاه طهماسبي بودند. از زمان مرگ وي اطلاعي در دست نيست.
6. زينب سلطان
از زنان خوشنويس قرن 10 ه.ق. دختر مقصود علي خوشنويس بود. به نوشته ميرزا حبيب اصفهاني مقصود علي از ترکان عثماني بود که در اوايل حکومت صفويان به ايران مهاجرت کرده بود. وي خوشنويسي را از پدرش فرا گرفت. يک نسخۀ ديوان شريف در کتابخانه مدرسه عالي شهيد مطهري به خط اوست که به قلم کتابت خفي خوش نوشته و رقم آن چنين است: «کتبها بنت مقصود علي، زينب سلطان».
??????????
@amirabbasnasirichannel
