بزم قدسیان

سلام و احترام. اساتید بزرگوار، در ضمن تحقیقات خود به نام «میرزا محمد حکیم بن علاء الدوله الحسینی الیزدی » استادی که بر اصول اقلیدس شرح نوشته (حدود 1097 ق) و شاید از شاگردان شیخ بهایی باشد، برخورده اید؟

با این حال، از باب کتابشناسی دو شرح مفید بر شرح تصریف را خدمتتان معرفی می کنم: 1- شرح مرحوم آية الله آقا شیخ محمدحسن بارفروشی معروف به شیخ کبیر که در سال 1345 ق رحلت نمود و در جوار مسجد محدّثین شهرستان بابل به خاک سپرده شد. چاپ سنگیِ شرح ایشان موجود است. 2- شرح میرزا ابوطالب اصفهانی که نسخه ای ناقصُ الآخِر از آن در کتابخانۀ آية الله العظمی گلپایگانی در قم محفوظ است.

عالم متتبّع آیة الله شیخ محمد غروی قزوینی (م: 1389ش) مدتی از محضر آیة الله قاضی بهره مند بود. آن عارف کامل ایشان را به ملازمت صحیفه سجادیه سفارش نمود. و او تا پایان عمر ملازم صحیفه بود.
(شادی روحش صلوات)
@bazmeghodsian

نامه استاد حوزه و دانشگاه علامه دكتر محمد علي قرباني
استاد حوزه و دانشگاه علامه دكتر محمد علي قرباني



بسمه تعالي
هر چند گفته اند تزكيه المرء لنفسه قبيح ولي امتثالا لامر جناب مستطاب حضرت حجه الاسلام و المسلمين آقا سيد جواد مجتهد سيستاني يادگار استاد بزرگوارم ، كه امر فرمودند تا رقيمه اي هر چند كوتاه از خود بنگارم همچنين از باب فذكر فان الذكري تنفع المومنين بر آن شدم تا عشر معشار برخي از زحماتم در راه تحصيل علوم را بنگارم تا شايد راهكاري براي رهپويان و تذكاري براي اين كمترين و ذخيره اي براي روز معادم باشد.
اينجانب محمد علي قرباني از خاندان علم و اجتهاد و تقوا ، در سال 1356 هـ.ش عازم حوزه علميه قم شدم و دوسال از محضر درس بزرگاني همانند مرحوم استاد مدرس افغاني دروس ادبيات رايج را فرا گرفتم و دروسي همانند ابواب جامع المقدمات ، سيوطي ، مغني ، مختصر المعاني تفتازاني ، مطول ، حاشيه ملا عبدالله ، معالم و ... تا لمعه را آموختم.
در سال 1359 هـ.ش عازم حوزه علميه مشهد گرديدم و در آنجا بجهت تفاوت در آموزش ها و سبك ها و غناي ادبيات عرب ، مجددا شروع به آموزش ادبيات عرب و آموزش پايه اي دروس نمودم.
در مشهد ادبيات عرب را نزد استاد حجت هاشمي خراساني نوه دختري مرحوم آيه الله العظمي حاج شيخ حسنعلي نخودكي اصفهاني كه سر آمد شاگردان اديب نيشابوري بود ، به كمال آموختم و علاوه بر آموزش تمام علوم ادبيات عرب ( همانند نصاب الصبيان ، جامع المقدمات ، سيوطي ، مغني اللبيب تفتازاني بابهاي اول ، ثاني ، ثالث ، رابع و خامس ، مطول تفتازاني ، مختصر المعاني ، شرح ابن عقيل ، شرح شافيه ابن حاجب ، شرح كافيه ابن حاجب ، مراح الارواح ، شرح شمسيه ، شرح مطالع ، مقامات حريري ، مقامات حميدي ، فقه اللغه ثعالبي ، حاشيه ملا عبدالله ، شرح نظام الدين نيشابوري ، شرح شذور الذهب ابن هشام انصاري ، شرح قصيده برده ، اسرار البلاغه عبد القاهر جرجاني ، شرح معلقات سبع زوزني ، ملاجامي ، الانصاف ابن انباري ، املاء مامن به الرحمن ، معالم الاصول و ... ) برخي از علوم غريبه را خدمتشان به كمال تتلمذ نمودم و بدنبال آن دروس معالم الاصول ، قوانين الاصول ، اصول فقه مظفر ، شرح لمعه ، رسائل ( فرائد الاصول ) ، مكاسب شيخ انصاري ، كفايتين مرحوم آخوند خراساني را نزد اساتيدي چون آيه الله سيد حسن صالحي و آيه الله مرتضوي و آيه الله رضا زاده و آيه الله سعيدي كاشمري و آيه الله سيد جواد سبزواري و ... آموختم .
و مدت 5 سال با شركت در بيش از 7 درس در روز بدون تعطيلات ، تمام كتابهاي سطح از اول ادبيات تا خارج را به اتمام رساندم.سپس به دروس خارج فقه و اصول پرداختم و بمدت 18 سال حدود دو دوره از درس خارج فقه و اصول حضرت آيه الله ميرزا علي آقا فلسفي بهره مند شدم و همزمان 8 سال به درس خارج اصول آيه الله سيد ابراهيم علم الهدي شاگرد ممتاز حضرت آيه الله العظمي سيد هادي ميلاني ، همچنين سه سال مباحث قضاء و شهادات ، حدود ، ديات و تعزيرات از درس خارج فقه آيه الله مرتضوي بهره مند شدم و حدود 11 سال از محضر پر فيض استاد سيد جلال الدين آشتياني فلسفه و عرفان نظري را به كمال آموختم و كتابهائي چون شرح منظومه حكيم سبزواري ، شواهد الربوبيه ، اسفار اربعه ، مشاعر و عرشيه ملاصدراي شيرازي ، قبسات مير داماد ، مصباح الانس فناري ، اشعه اللمعات جامي ، شرح فصوص الحكم داود قيصري ، رسايل ثلاث قيصري ، تمهيد القواعد ابن تركه ، اشارات ، شفاء و نجات بوعلي سينا ، بخشي از اثولوجيا ، حكمه الاشراق شيخ شهاب الدين سهروردي و ... را فرا گرفتم.
همچنين حدود 7 سال از مجالس درس اخلاق مرحوم آيه الله محمد حسن مولوي نسب ، تفسير و گلستان سعدي آيه الله سعيدي كاشمري ، رجال و درايه الحديث آيه الله العظمي اشرفي شاهرودي بهره ها بردم و علومي چون رياضيات ، هندسه ، هيئت و نجوم جديد و قديم ، اسطرلاب ، برخي علوم غريبه و ... را نيز بكمال آموختم .
اما تمام طول و عرض تحصيلاتم به يك طرف ولي آشنائي و حضورم در محضر درس نوراني و پر بركت علامه ذوفنون حضرت آيه الله العظمي حاج سيد محمود مجتهد سيستاني رضوان الله تعالي عليه ، به يك طرف ، شخصيتي كه از خاندان نبالت و شرف ، اجتهاد و قداست ، تقوا و مرجعيت بود . از حدود سال 1362 هـ.ش ( تا زمان ارتحال ملكوتيشان در 16 ماه مبارك رمضان سال 1414 قمري مطابق با 8 اسفند 1372 شمسي ) بهمراه عده اي از افاضل حوزه خراسان همانند مرحوم حاج شيخ مصطفي خبازيان ، دكتر سعيد نظري توكلي ، دكتر سيد مهدي آدراني ، جناب استاد اسكندري ، استاد محمد پور ، استاد حسيني و شعباني ، مرحوم شيخ تقي پور ، حاج شيخ مجتبي خطيبي ، جناب آقاي متين ، سيد عباس يوسفي و ... محضر شريفشان شرفياب مي شديم و دروسي چون قوانين الاصول ميرزاي قمي و كفايه الاصول مرحوم آخوند خراساني ، شرح منظومه حكيم سبزواري ، شرح تجريد الاعتقاد مرحوم علامه حلي و حدود 7 سال درس خارج فقه و اصول و برخي از علوم غر

ارْشادُ الاذْهان إلی أحْکام الایمان کتابی فقهی و به زبان عربی نوشته علامه حلی (متوفای ۷۲۶ق) و از مصادر فقه امامیه است. ارشاد الاذهان از کتب فقه فتوایی شمرده شده که از طهارت تا دیات را در بردارد. این اثر به جهت جایگاه و مرتبه عالی‌اش همواره مورد توجه علما و فقهای پس از خود بوده است.

انگیزه تألیف:
علامه حلی در مقدمه کتاب، علت تألیف را به درخواست فرزندش «محمد» نگاشته و می‌نویسد: همچنان‌که خداوند متعال اطاعت پدر و مادر را بر فرزند واجب کرده است، همچنین بر ایشان واجب کرده که نسبت به فرزند شفقت داشته و خواسته‌های مشروعش را برآورده سازند.

جایگاه:
به دلیل شأن و منزلت والای این کتاب در نزد فقهای عظام از عصر مؤلف تا همین اواخر، در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شده است و بیش از ۵۰ شرح و حاشیه بر آن زده شده که در الذریعة نام آنها ذکر شده است.
غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، تألیف شهید اوّل(م ۷۸۶ ق)،
روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، تألیف شهید ثانی(م ۹۶۶ ق)،
مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، تألیف محقق اردبیلی(م ۹۹۱ ق)،
ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، تألیف محقق سبزواری(م ۱۰۹۰ ق)،

🔸 نکاتی از آیة الله شیخ محمد رضا طبسی نجفی:

🔹 به نقل بعضی از اساتید: مرحوم آخوند خراسانی فرموده بود: از 23 سالگی دیگر از درس کسی استفاده نکرده ام.

🔸 آخوند در اواخر عمر می فرمود: افتخار من این است که اکنون رسائل شیخ انصاری را می فهمم.

🔹 آیة الله سید اسماعیل صدر اصفهانی مرجع تقلید مردم پس از میرزای شیرازی، وقتی از کربلا به نجف می آمد عبا را بر سر می کشید و روی پله های مسجد طوسی می نشست و درس آخوند خراسانی را گوش می داد.
می فرمود: آخوند کفایه را برای من و امثال من نوشته است.

🔸 آیة الله سید حسین حمامی از برجستگان و خواص درس آخوند بود و درس کسی دیگر نرفته بود.
مرحوم حمامی و اقا ضیاءالدین عراقی در حضور آخوند خراسانی مباحثه کردند و هیچ کدام غالب نشدند. به آخوند گفتند حق با کیست؟ فرمود: با سید حمامی است.

🔹 مرحوم آخوند خراسانی مشغول تدریس بحث اراده تکوینی وتشریعی درعرضی و ذاتی بود که شاگردی مازندرانی الاصل از جا برخاست و گفت: کفر بالله الرجل. آخوند بی درنگ جواب داد: بنشین خدا مرگت بدهد، مازندرانی چه می فهمد این حرفها را؟

🔸 آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی سه شاگرد خوب داشت: شیخ حسین حلی، میرزا فتاح شهیدی و شیخ محمد رضا فرزند شیخ هادی کاشف الغطاء. شیخ محمد رضا به من فرمود: کاغذ خریده ام و سید اصفهانی نیز بر تقریرات اصول تقریظ نوشته است و بنا است آن را چاپ کنم. [اما هنوز چاپ نشده]

🔹 آیة الله شیخ حسین حلی 13 سال درس آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی رفته و دوره کامل تقریرات اصول او را نوشته بود.

🔸 آیة الله حاج شیخ عبدالکریم حائری می فرمود: جلد اول دررالفوائد در اصول را از مرحوم سید محمد فشارکی فشارکی و جلد دوم را از درس آخوند خراسانی استفاده کرده ام.

🔹 و می فرمود: اگر آقا سید علی لب خندقی یا سید محمد فشارکی در نجف مانده بودند نوبت به سید محمد کاظم یزدی نمی رسید.

🔸 آیة الله حاج شیخ محمد کاظم شیرازی در تدریس مکاسب مسلط بود. می فرمود: اگر من بمیرم مکاسب خواهد مرد.

🔹 آیة الله سید جمال الدین گلپایگانی به آقای فانی فرمود: اگر نظر آقای نائینی را می خواهید به تقریرات آقای شاهرودی مراجعه کنید؛ چون نظرشان به طور کامل مشابه اوست.

🔸 در کربلا روز اربعین منزل محقق نائینی بودیم. زائری ایرانی پولی در پاکت گذاشت و تقدیم کرد. ایشان به گمان این که او پولی می خواهد با ناراحتی پاکت نامه را پاره کرد. زائر گفت: آقا این پول است!
مرحوم نائینی و آقا ضیاء الدین عراقی مجتهد پرور بودند اما به درد ریاست نمی خوردند؛ چون سعه صدر نداشتند.

🔹 نزد آیة الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی درس خصوصی ریاض المسائل در فقه داشتیم. ایشان قائل به عدم انفعال آب قلیل بودند. دو ساعت به غروب در فیضیه درس اخلاق می گفتند.
ایشان می فرمودند: نه منظومه خوانده ام نه غیر آن، بلکه از طریق ریاضات آنچه دارم را استفاده کرده ام.

🔸 طه حسین دانشمند معروف اهل سنّت دست آیة الله شیخ عبدالکریم زنجانی را بوسید و گفت: این اولین دستی است که بوسیده ام.

حدیث خوبان، نجم الدین طبسی.

آیةالله کشمیری فرمود: خیلی دوست داشتم یک درس کفایه خصوصی نزد حاج شیخ بخوانم اما شرم مانع بود. آیة الله شیخ محمد کاظم شیرازی را واسطه کردم و ایشان قبول کرد و تا آخر کفایه را از محضر ایشان بهره مند شدم.

@bazmeghodsian

🔸آية الله العظمی ميرزا محمد تقی مجلسی از علمای بزرگ معاصر اصفهان است. ایشان طی حدود هشت سال اقامت از محضر آيات عظام: خوئی، حکيم، سيد عبدالهادی شيرازی و ميرزا هاشم آملی بهره برده و تقريرات اصول آية الله آملی را به نام منتهی الأفکار به چاپ رسانده و در سال 1340ش با اخذ اجازه اجتهاد از آية الله العظمی آملی به ايران بازگشت. حدود هشت سال در خرّم آباد به تدريس پرداخته و حدود سه سال آخر عمر آيةالله کمالوند در درس او حاضر شد. در سال 1348 به قم رفت و به تدريس خارج فقه پرداخت. از سال 1361 به اصفهان بازگشت و به تدريس خارج ادامه داد.
🔹استاد سيد ابراهيم کلاهدوزان در کتاب تنديس تواضع به شرح احوال ايشان پرداخته است. از نکات جالب اين نوشته حکايت تشرّف آية الله مجلسی به محضر حضرت ولی عصر (عج) در جوانی در سفر کربلای معلّی است. و نيز رؤيای زيبای ايشان در ايام اقامت نجف اشرف که در آن به منزل حضرت مشرّف شده و حضرت ايشان را در آغوش گرفته اند.
🔸ولاية الأولياء، الدرّة البهية فی مسائل التحيّة، المنتقی فی شرح العروة الوثقی، السنة الوسطی فی التمسّک بالعروة الوثقی، رسالة فی الکرّ و توضيح المسائل از ايشان چاپ شده است.
@bazmeghodsian

🔸تفاوت عجیب دو شیوه سلوکی

🔹مرحوم حاج شیخ محمد غروی اصفهانی نقل کرد:

🔸شخصی در نجف اشرف نزد پدرم آیة الله العظمی شیخ محمد حسین غروی اصفهانی (کمپانی) آمد و سخن از عرفان نجف و تلمذ آیة الله العظمی میلانی نزد آیة الله سید علی قاضی به میان آمد.

🔹مرحوم کمپانی فرمودند:

🔸روش مرحوم قاضی این جور بود که اگر سالک درست حرکت میکرد و با مانعی برخورد نمی کرد و راه را آنگونه که باید میرفت، قاضی او را به اعلی علیّین می رساند؛ ولی اگر با مانع برخورد میکرد سقوط تا سرحدّ اسفل السافلین برای او متصوّر بود.

🔹اما معاصر ایشان، آقا سید عبدالغفار مازندرانی شاگردان را اگر به عرش نمیرساند به زمین هم نمیزد.

🔸مرحوم آیة الله میلانی هر دو استاد و هر دو مکتب عرفانی را درک کرده بود.

کلمات، شرح کلمات معارفی آیة الله العظمی میلانی ص 18.

@bazmeghodsian

🔸بنا بر نقل آیة الله العظمی بهجت: آیة الله العظمی خوئی در درس شرح منظومه آیة الله العظمی شیخ محمد حسین اصفهانی کمپانی شرکت می کرد و تقریرات درس ایشان را نوشته بود.

🌺 (آیة الله العظمی بهجت که این اثر را دیده بود آرزوی چاپ آن را داشت، اما تاکنون نسخه ای از آن به دست نیامده).

🔸حضرت آیة الله سید رضی شیرازی:

🔹مرحوم شیخ صدرا بادکوبه ای در حوزه نجف اشرف معمولا شرح منظومه درس می داد، ولی گاهی برای بعضی به طور خصوصی اسفار درس می گفت؛ آن هم به توصیه آقای خوئی.

@bazmeghodsian

🔸 يادي از عالم عارف ربانی آیة الله تألّهی همدانی

🔹 آیة الله شیخ محمد هادی تألّهی در سال 1321ق در همدان متولد شد.

🔸 پدرش: عالم فرزانه آیة الله شیخ مرتضی تألهی از شاگردان آیة الله سید عبدالمجید گروسی، شیخ محمد باقر بهاری همدانی، میرزا محمد حسن آشتیانی و حکیم میرزا ابوالحسن جلوه و داماد آیة الله سید محمد کمالی (فرزند فقیه حکیم آیة ‌الله میرزا موسی کلانتر ، تحصیل کرده اصفهان و سبزوار) بود.

🔸 شیخ محمد هادی مقدمات و سطح را نزد والد ماجد خود گذراند.

🔹 آنگاه قریب بیست سال به طور خصوصی نزد عالم عامل آیة الله حاج میرزا علی خلخالی فقه و اصول آموخت.

🔸همچنین از مرحوم آیة ‌الله حاج سید علی نجفی (پدر آیة الله آقانجفی همدانی) که از رفقای عارف کامل شیخ محمد بهاری و از شاگردان مبرّز قطب ‌العارفین و امام الصالحین مرحوم آخوند ملا حسینقلی همدانی بود استفاده‌ها برد.

🔹 آیة الله خلخالی تحصیل کرده نجف و عالمی زاهد و شهرت گریز بود.

🔸 زمانی که آیات عظام نائینی و سید ابوالحسن اصفهانی به ایران تبعید شدند چند روز در همدان توقف داشتند و در مسجد جامع اقامه جماعت می کردند. آن زمان کسی مرحوم خلخالی را نمی شناخت.

🔹 آن دو مرجع بزرگ که مرحوم خلخالی را از نجف می شناختند تصمیم گرفتند او را به مسجد دعوت کنند و با اقتدا به او غبار غربت از چهره اش بزدایند، اما مرحوم خلخالی امتناع ورزیده و می گوید: ما یک نماز داریم و آن را با هیچ چیز عوض نمی کنیم.

شاگرد فرزانه اش آیة الله تألّهی نیز از شهرت‌طلبی بیزار بود.

🔹 مکرّر از صدا و سیمای همدان یا مراکز دیگر مراجعه می‌نمودند تا شرح حال ایشان را تهیه کنند اما ایشان می‌فرمودند: بگویید بروند از علمای بزرگی که سابقاً در همدان بوده‌اند و هیچ نام و نشانی از آنها نیست، نظیر آیة ‌الله آقا سید عبدالمجید گرّوسی از شاگردان مبرّز میرزای بزرگ شیرازی که در جوار بقعه شاهزاده حسین همدان مدفون است، و یا مرحوم آیة ‌الله آخوند ملا علی خونساری که از تحصیل‌کرده ‌های نجف اشرف و مدتی ساکن همدان بوده‌اند و یا دیگران یادی به عمل آورند، ما چه قابل این حرف ها هستیم؟

🔸 روزی خدمت آیة الله تألّهی شرفیاب شدم. بعد از نصایحی فرمودند: بزرگی می‌گفت که سی سال بر من گذشت و فکر خطایی از قلب من خطور نکرد.

بعد فرمودند: آدم، آدم پیدا کند، دورش بگردد!

و این بیت را خواندند:

ای خوشا آن کس که از خود درگذشت/ در وجود کاملی نابود گشت!

محرم راز، حسین ایزدی.
@bazmeghodsian

عالم متتبّع آیة الله شیخ محمد غروی قزوینی (م: 1389ش) مدتی از محضر آیة الله قاضی بهره مند بود. آن عارف کامل ایشان را به ملازمت صحیفه سجادیه سفارش نمود. و او تا پایان عمر ملازم صحیفه بود.

(شادی روحش صلوات)

@bazmeghodsian

🔸نگاهی به زندگی مرحوم حجة الاسلام سيد محمد رضا ياسينی

در سال 1310 در کنگاور از شهرستان های توابع کرمانشاه در يک خانواده مذهبی و روحانی متولد شدم و تا هفت سالگی در کنگاور بودم. بعد از آن همراه خانواده به کرمانشاه آمدم و در آنجا تا کلاس ششم ابتدايی تحصيل کردم و قرآن کريم را نيز آموختم.

در سال 1324 وقتی 14 سال داشتم، مرحوم حجة الاسلام [آیة الله] حاج شيخ فرج الله ميموندی که از علمای سرشناس آن منطقه بودند، در روز عيد غدير به ديدن پدرم آمدند. بعد از ملاقات با پدر زمان خارج شدن از منزل، از من سؤال کردند تو در حال حاضر چه کار میکنی؟ من پاسخ دادم که ششم ابتدايی را تمام کرده¬ام و اکنون به کاری مشغول نيستم. ايشان ابتدا با وجب قد و دور کمر مرا اندازه گرفت، بعد مجدداً با عصای خود اندازه قد مرا گرفت. چند روز بعد فردی يک دست لباس روحانی که شامل قبا و عبا و عمامه بود و آن را در پارچه ای پيچيده بودند، به در منزل ما آورد و گفت که اين را حاج شيخ فرج الله ميموندی برای شما فرستاده است. من بعداً متوجه شدم که ايشان از پدرم خواسته که مرا به لباس روحانيت درآورد. پدرم هم اين کار را انجام داد و مرا برای تحصيل علوم دينی به مسجد حاج شهباز خان فرستاد.

درسهای ابتدايی حوزه و صرف و نحو را نزد مرحوم حاج سيد حسين لاری و مرحوم حاج سيد محمود لاری و حاج سيد جواد نجومی تلمذ کردم. بعد از فراغت از صرف و نحو و کتابهای مرسوم آن روز، کتابهای سيوطی، مغنی و مطول را خواندم.

بعد از آن به درس فقه [آیة الله] حاج شيخ حسن علامی و حاج سيد محمد ميبدی رفتم و کتاب لمعه و شرايع را نزد اين دو استاد و نيز حاج شيخ احمد آل آقا تلمذ نمودم.

در سال 1336 تصميم گرفتم برای ادامه تحصيل به نجف اشرف مشرف شوم. در همين مقطع بنا بر ضرورت و اصرار مرحوم مادرم با دختری از يک خانواده متوسط ازدواج کردم. به دليل پايين بودن سن همسرم و انجام نشدن ثبت قانونی ازدواج نتوانستم نام ايشان را در پاسپورت خود وارد کنم؛ در نتيجه، ايشان نزد خانواده اش در کرمانشاه ماند و من به نجف رفتم. در آن زمان همسرم باردار بود و سال بعد که من به کرمانشاه بازگشتم، خداوند فرزند پسری به من داده بود.

دوباره به نجف بازگشتم و دو سال ديگر در آنجا مشغول تحصيل شدم. درسهای رسائل و مکاسب را نزد مرحوم حاج سيد اسدالله مدنی و حاج شيخ علی آقای فلسفی گذراندم. بعد از فراغت از اين دروس در امتحانی که آية الله بروجردی برگزار کرده بود، شرکت کردم. من در اين امتحان موفق شدم و توانستم شهريه را که ماهی سه درهم بود، دريافت نمايم. پس از آن در درس خارج آية الله بجنوردی در بحث رضاع شرکت کردم.

در سال 1339 به دليل تنهايی خانواده ام مجبور شدم به کرمانشاه برگردم و تا سال 1342 در کرمانشاه بودم. در آن سال به قم آمدم و در درسهای خارج آية الله بروجردی شرکت کردم. حدود شش ماه بعد ايشان به رحمت خدا رفتند و من در درس اصول مرحوم آية الله شريعتمداری، مرحوم سيد محمد داماد و آية الله خمينی و درس فقه ساير علماء شرکت نمودم.

درس فلسفه و کتاب اشارات را تا نمط نهم نزد آية الله منتظری تلمذ کردم. بعد در امتحان دروس خارج فقه و اصول که ممتحنين آن آقايان صافی و علمی بودند، شرکت نمودم.

آن روزها گفتگوی روحانيت با دولت وقت آغاز شده بود؛ من هم وارد سياست شدم. به علت مبارزات سياسی چندين بار به زندان و تبعيد محکوم شدم. در سال 1356 بعد از بيرون آمدن از زندان محکوم به ماندن در تهران شدم.

بعد از آن در محافل و مجالس دينی تهران به تبليغ علوم دينی و دروس معارف اسلامی مشغول بودم. به علت مبارزات و درگيریهايی که با رژيم شاهنشاهی داشتم، دائماً در جنگ و گريز بودم تا اينکه امام خمينی از پاريس به تهران آمدند. در سال 1357 که انقلاب اسلامی به پيروزی رسيد، به همراه مرحوم آية الله مطهری به ديدن امام رفتم.

مبارزات سياسی من از زمان دولت مرحوم دکتر مصدق و آية الله کاشانی شروع شد و تا بازگشت امام خمينی از پاريس و پيروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت.

بعد از پيروزی انقلاب اسلامی بنابر عللی از سياست فاصله گرفتم و به کار تبليغ علوم دينی مشغول شدم. بعد از آن از من تقاضا شد که منصب امام جماعت مسجد حضرت ابوالفضل عليه السلام را بپذيرم؛ با اينکه خانواده و دوستانم به اين کار راضی نبودند؛ به اصرار مؤمنين محل پذيرفتم. در حال حاضر 48 سال است که امام جماعت مسجد حضرت ابوالفضل عليه¬السلام هستم.

در طول اين مدتی که در تهران اقامت داشته و امام جماعت مسجد حضرت ابوالفضل عليه‌السلام بوده ام، درس‌ها و مباحثی در زمينه معارف اسلامی و تفسير قرآن برگزار نموده ام که ضبط شده و تعدادی از آنها به صورت جزوه و کتاب آماده شده است.

🔸آية الله العظمی حاج شيخ عبدالنبی اراکی آقای قاضی را درک کرده بود. پسر آقای قاضی داماد اوست.

🔹ايشان می فرمود: آقای قاضی مایل بودند من در مسیر سیر و سلوک وارد شوم اما قبول نکردم و گفتم: با این زحمات زیاد که در فقه و اصول و مسائل علمی کشیده ام نمی توانم.

(شیخ الفقهاء ص 298 به نقل از آیةالله سید علی اکبر موسوی یزدی داماد ایشان)

🔸از آية الله العظمی اراکی آثار فراوانی در فقه و اصول و کلام باقی مانده است؛ از جمله شرح مکاسب و کفایه به صورت مزجی که به چاپ و نشر این دو شرح علاقه داشتند. خوشبختانه جلد اول از شرح کفایه ایشان اخیرا به چاپ رسیده است.

@bazmeghodsian

شهید دستغیب صرف و نحو را در مسجد نصیرالملک و سطح را نزد میرزا علی ‌اکبر ارسنجانی از علمای بزرگ شهر در هاشمیه خواندند. بعد به نجف اشرف رفتند و از محضر آیة‌الله شیخ محمد کاظم شیرازی کسب فیض کردند. فقه و اصول را نزد ایشان و آیة‌الله سید ابوالحسن اصفهانی و عرفان را نزد آیةالله قاضی خواندند و از برکات وجود این بزرگواران بهره‌های فراوانی نصیب ایشان شد. آیة‌الله العظمی بهجت که همدرس شهید دستغیب بودند می‌فرمودند: «یک شب در عالم رؤیا دیدم که آقای دستغیب عازم شیراز هستند و مردم از ایشان استقبال عجیبی کرده‌اند! فردا این رؤیا را برای استادمان آیة‌الله شیخ محمد کاظم شیرازی نقل کردم. ایشان خطاب به شهید دستغیب گفتند: دیگر درنگ جایز نیست. برخیزید و به شیراز بروید!» بعد هم جواز اجتهادی را نوشتند و به ایشان دادند. شهید دستغیب از آیات عظام سید ابوالحسن اصفهانی و میرزا آقا اصطهباناتی هم جواز اجتهاد گرفتند و عازم شیراز شدند و استقبال عجیبی از ایشان شد.

🔸تفاوت عجیب دو شیوه سلوکی

🔹مرحوم حاج شیخ محمد غروی اصفهانی نقل کرد:

🔸شخصی در نجف اشرف نزد پدرم آیة الله العظمی شیخ محمد حسین غروی اصفهانی (کمپانی) آمد و سخن از عرفان نجف و تلمذ آیة الله العظمی میلانی نزد آیة الله سید علی قاضی به میان آمد.

🔹مرحوم کمپانی فرمودند:

🔸روش مرحوم قاضی این جور بود که اگر سالک درست حرکت میکرد و با مانعی برخورد نمی کرد و راه را آنگونه که باید میرفت، قاضی او را به اعلی علیّین می رساند؛ ولی اگر با مانع برخورد میکرد سقوط تا سرحدّ اسفل السافلین برای او متصوّر بود.

🔹اما معاصر ایشان، آقا سید عبدالغفار مازندرانی شاگردان را اگر به عرش نمیرساند به زمین هم نمیزد.

🔸مرحوم آیة الله میلانی هر دو استاد و هر دو مکتب عرفانی را درک کرده بود.

کلمات، شرح کلمات معارفی آیة الله العظمی میلانی ص 18.

@bazmeghodsian

شرح حال علما و ادبای استرآباد نوشته عالم ادیب آیة الله شیخ محمد صالح استرآبادی، از شاگردان شیخ انصاری، سید حسین کوهکمری و شیخ مهدی کاشف الغطاء. که در سال 1294ق تألیف شده و در کتاب استرآباد نامه به کوشش مرحوم مسیح الله ذبیحی (م: 1356ش) چاپ شده است.

@bazmeghodsian

🔸از مرحوم حجة الاسلام سید علی اکبر محتشمی دو جلد خاطرات منتشر شده است. وی سالها در نجف اشرف از درس فقه (بیع) امام خمینی و درس خارج اصول آیة الله العظمی میرزا حسن بجنوردی و حاج آقا مصطفی خمینی بهره برده و سطوح عالی را نزد دو مدرّس مشهور نجف آیة الله شیخ مجتبی لنکرانی و آیة الله شیخ صدرا بادکوبه ای آموخته است.

🔹به نوشته ایشان درس حاج آقا مصطفی پس از امام، فضای علمی متکبّرانه نجف در برابر قم را شکست و محافل علمی نجف در برابر افق تابناک و خیره کننده علمی و گستردگی دانش و قدرت استنباط و اجتهاد او خاضع شدند.

🔸تأکید ایشان بر حاکمیّت تحجرگرایی و مقدّس مآبی در حوزه و خاطرات او از مخالفان امام و نهضت ایشان در نجف، به خصوص آقای سید محمد روحانی و نقش مؤثر او در جداکردن فضلای جوان از نهضت امام خواندنی و هشداردهنده است.

@bazmeghodsian

🔸بنا بر نقل آیة الله العظمی بهجت: آیة الله العظمی خوئی در درس شرح منظومه آیة الله العظمی شیخ محمد حسین اصفهانی کمپانی شرکت می کرد و تقریرات درس ایشان را نوشته بود.

🌺 (آیة الله العظمی بهجت که این اثر را دیده بود آرزوی چاپ آن را داشت، اما تاکنون نسخه ای از آن به دست نیامده).

🔸حضرت آیة الله سید رضی شیرازی:

🔹مرحوم شیخ صدرا بادکوبه ای در حوزه نجف اشرف معمولا شرح منظومه درس می داد، ولی گاهی برای بعضی به طور خصوصی اسفار درس می گفت؛ آن هم به توصیه آقای خوئی.

@bazmeghodsian