جستاری در اسناد کهن

مرکز فرهنگ و میراث جمعة الماجد در امارات متحده عربی بیش از آن که یک مرکز تحقیقاتی باشد کتابخانه ای است از کتب چاپی و خطی و با بخش بزرگی از منابع دیجیتال از نسخه های خطی عربی و فارسی و ترکی و...این مرکز دو مجله دارد یکی اخبار المرکزکه 75 شماره آن منتشر شده و دیگری مجلة آفاق الثقافة و التراث که 100 شماره آن در 25 سال منتشر شده که در هر شماره 5تا10 مقاله در حوزه ادبیات عرب و مباحث تاریخ علمی منتشر می کند با اوراق گلاسۀ رنگی حدود 100 صفحه.
در فصلنامه اخبار المرکز اغلب گزارش بازدید های گسترده از این مرکز با تصاویر رنگی ارائه می شود که بخشهای مرکز شامل بخش خطی و چاپی و مرمت و کتابخانه و.... به بازدید کنندگان نشان داده می شود. ده سال پیش بنده هم از این مرکز بازدید کردم. اتفاقاً در اتاق یکی از مدیران نقشه بزرگی از آسیا بود که خلیج فارس در آن به وضوح دیده می شد.
آنچه مرا واداشت که این چند خط را بنویسم خبری بود از اهدای کتابخانه منوچهر مرزبان به این مرکز که هم تأسف مرا برانگیخت و هم تعجب مرا. البته به احتمال زیاد وارثان مرزبان این کتابخانه را به آن مرکز فروخته اند.مرزبان در سال 1936 سرکنسول ایران در نیویورک و سپس سفیر ایران در ژاپن و بانکوک و بغداد بود. وی بعد از 38 سال خدمت در دستگاه دیپلماسی کشور به امریکا بازگشت و در سال 2004 درگذشت. طبق ادعای این مجله کتابخانه وی در سال 2016 که بالغ بر 978 مجلد بود به مرکز جمعة الماجد اهدا شد. امیدواریم ایرانیان و ایران دوستان کتابخانه های خود را به کتابخانه های داخلی کشور اهدا کنند نه به کشور عربی که فارسی دان و محققان کمتری در این مراکز حضور دارند و آنچه از منشورات و فعالیتهای این مرکز سراغ داریم بیشتر جنبۀ تبلیغاتی و نمایشی دارد.

امروز 26 رجب روز درگذشت مرحوم باقر شریف قرشی از علمای نجف بود که بیشتر عمر خویش را در باره سیره امامان گذاشت. این یادداشت را چند سال پیش در باره ایشان نوشتم:

نخستین بار نام مرحوم باقر شریف القرشی (1344 ـ 26 رجب 1433ق) را روی کتابی که در باره زندگی امام مجتبی علیه السلام بود و مرحوم فخرالدین حجازی آن را ترجمه کرده و انتشارات بعثت چاپ کرده بود مشاهده کردم. اثری بود جامع و خواندنی و در فارسی کم مانند.
با سقوط صدام و در حالی که غبار از روی حوزه علمیه نجف کنار می رفت، چهره این مرد دانشمند بیشتر آشکار شد و آثار وی که اکنون شامل یک دوره زندگی پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع)، زندگی بسیاری از شخصیت ها از خاندان اهل بیت مانند عباس بن علی، زینب کبری و برخی دیگر بود، و همین طور چندین اثر تاریخی در حوزه تاریخ صدر اسلام بود، در دست رس قرار گرفت.
از میان کارهای ایشان که وی را به عنوان «مورخ تاریخ اهل بیت » می شناساند، مجموعه ای تحت عنوان موسوعة سیرة اهل البیت علیهم السلام در 40 مجلد توسط کتاب سال ولایت و با همت دوست ما آقای آیت الله معراجی در قم منتشر شد. کتابی که به حق، جایزه کتاب سال را در جمهوری اسلامی نصیب خود کرد.
اما آثار وی منحصر به این حوزه نبود. وی که اهل تأمل در تاریخ بود، نیک دریافته بود که شخصیت های دیگری هم هستند که باید روی آنها کار تاریخی صورت گیرد. اثری در باره عبدالله بن عمر، کتابی در باره متوکل و نقش وی در آن دوران، کتاب دیگری در باره معاویه، اثری در باره مختار و چندین کتاب در حوزه نظام اداری و حکومتی در اسلام، آثاری در حوزه اخلاق اجتماعی و فردی و نظام خانواده در اسلام نوشت.
توجه ویژه ایشان به زندگی حضرت خدیجه و فاطمه زهرا (س) و زینب کبری (س) و ام البنین نیز قابل توجه است به طوری در باره هر کدام از این زنان برجسته، کتابی مستقل دارد. همین طور کتابی در باره زن در اسلام، اثری ویژه در باره اخلاق پیامبر (ص)‌ و امامان و کتابی هم در باره حقوق بشر در اسلام دارد.
باید توجه داشت که این قبیل تألیفات در حوزه نجف سابقه داشت و وی در این باره، یکی از پیشگامان و در عین حال ادامه دهندگان این مسیر تألیفی با ارزش برای جامعه علمی شیعه بود.
آنچه از مجموع آثار وی بر می آید این است که اسلام را دینی برای زندگی کردن می دانست و بر این باور بود که باید از سیره نبوی و اهل بیت در این حوزه کمک گرفت. به همین دلیل با نگاهی به سیره آن بزرگواران می نگریست و مواد و تحلیل‌هایی را عرضه می کرد که بتواند نگاهی همه جانبه و فراگیر به حوزه اجتماعیات و سیاسیات و فردیات از دید ائمه داشته باشد و برای هدایت جامعه و حل معضلات آن راهکاری ارائه دهد.
حقیقت آن است که این روش تحقیق در عین حال که پژوهشی ـ اجتماعی و دینی بود، در آثار وی به خوبی دیده می شود و شاید به این جامعیت برای کمتر کسی در نجف یا قم یا لبنان این زمینه تألیف و گستره قابل توجه و مواد و تحلیل های قابل قبول پیش آمده باشد.
پیش از وی در حوزه تاریخ اهل بیت، مرحوم عبدالرزاق مقرم کارهای با ارزشی انجام داد، اما همان طور که اشاره شد، حوزه کاری مرحوم قرشی هم وسیع‌تر و هم اجتماعی‌تر بود.
توجه داریم که آثار تألیفی شیعه، به جز حوزه فقه که از گستردگی ویژه ای برخوردار است در زمینه های دیگر اندک و بیشتر برای اثبات درستی تشیع است، اما این که جامعه شیعه، مانند هر جامعه دینی دیگر، نیازمند به آثار تربیتی و اجتماعی و هدایتی است، امری است که باید به آن بیشتر توجه کرد و آثار مرحوم قرشی از این زاویه قابل تأمل بود. مقایسه علامه امینی با مرحوم باقر شریف قرشی این دو گرایش در تألیف را نشان می دهد و ضمن نیاز به هر دو، تفاوت آنها را نیز آشکار می کند. خدا بر درجات هر دوی این بزرگواران بیفزاید.
بسیاری از آثار مرحوم باقر شریف، از جمله آثاری که تحت عنوان حیات امامان نوشت، به فارسی درآمده و مورد پسند جامعه شیعه در ایران نیز قرار گرفته است. مسلما این توجه نشانگر آن است که آثار یاد شده کمتر مشابهی در فارسی داشته است.
ای کاش دوره کامل فارسی آن توسط یک ناشر مانند مجمع اهل بیت به صورت یک جا منتشر شده و در اختیار مردم قرار می گرفت.
ترجمه کامل انگلیسی دوره تاریخ اهل بیت (ع) نیز توسط انتشارات انصاریان چاپ و منتشر شده است.
در سالهای اخیر، رفت و آمد مرحوم قرشی به ایران فزونی یافت و ضمن آن که آقازاده ایشان در قم به تحصیل اشتغال داشت و زمینه رفت و آمد ایشان را فراهم می کرد، بارها از سوی مؤسسات مختلف از جمله کتاب سال ولایت، از مرحوم قرشی تقدیر شد.
این یکی از خوشبختی‌های قم این است که پس از سقوط صدام توانست با ایجاد ارتباط با این شخصیت‌ها بر غنای فرهنگ شیعی بیفزاید

تواريخ دوازده امام(ع)
آثاری را که بتوان با عنوان تاریخ نگاری برای دوازده امام یا به عبارتی شرح حال امامان (ع) نامید از اواسط قرن سوم به بعد تألیف شده است. عنوان «تاریخ» یعنی بیان سال ولادت و وفات، چنان که در علم رجال و به تدریج تراجم به کار می‌رفت، برای برخی از آثاری که در باره شرح حال کوتاه امامان (ع) در چهارچوب بیان تاریخ ولادت و وفات تألیف شده، به کار رفته است. آثاری با عناوینی چون تاریخ اهل البیت، یا تاریخ الموالید یا تاریخ الائمه در دست بوده یا هست که ویژه بیان سال ولادت و وفات امامان (ع) به نقل از امامان بعدی یا برخی از منابع شیعی بوده است. از جمله این آثار کتاب تاریخ اهل البیت (یا تاریخ آل الرسول یا تواریخ الائمه) از نصر بن علی جهضمی (م 250) است که به کوشش استاد جلالی منتشر شده است (قم، دلیل ما، 1426ق). برخی از این قبیل آثاربه این شرح است: اخبار الائمة و موالیدهم از جعفر بن محمد بن مالک بن عیسی سابور (نجاشی: 122)، تاریخ الائمه از اسماعیل بن علی بن رزین خزاعی (برادرزاده دعبل)، تاریخ الائمه از شیخ محمد بن احمد بن محمد ابن ابی الثلج بغدادی (م 325)، (نجاشی: 381)، تاریخ الائمه، از صالح بن محمد صرامی (نجاشی، 199، فهرست طوسی: 36) أنساب الائمة و موالیدهم الی صاحب الامر (ع)، از حسن بن علی بن عمر بن علی بن الحسین، ناصر کبیر (م 304)، أسماء النبی و الائمه (ع)، حسین بن حمدان خصیبی جنبلائی (م 358)، الانوار فی تواریخ الائمه، ابن نوبخت (معالم العلماء: 89)، تاریخ الائمه از شیخ عبدالله بن احمد بن خشاب نحوی (م 567) (این اثر با عنوان تاریخ الائمه و وفیاتهم به کوشش ثامر کاظم الخفاجی در قم 1389ق منتشر شده است) (ذریعه: 3/317 و چاپ شده در مجموعه نفیسه)، تاریخ موالید الائمة و أعمارهم از محمد بن حسن بن جمهور عمّی بصری (معالم العلماء: 104)، الصفاء فی تاریخ الائمه از احمد بن ابراهیم ابی رافع انصاری (نجاشی: 84، معالم: 19 با عنوان الضیاء فی تاریخ الائمه)، منتخب الانوار فی تاریخ الائمة الطهار (ع)، از ابن همام اسکافی (ذریعه: 22/347)، موالید الائمه از محمد بن عبدالله بن مملک اصفهانی (نجاشی: 381)، الموالید، از ابن شهرآشوب (ذریعه: 23/233)، موالید الائمه و اعمارهم از احمد بن محمد بن احمد بن طلحه عاصمی (نجاشی، 93)، تعریف احوال سادة الانام النبی و الاثنا عشر امام، از راشد بن ابراهیم بحرانی (قرن هفتم) زهرة المُهَج و تواريخ الحجج كه ابن‌طاووس مطلبی از آن در فلاح السائل نقل کرده است. سير الانبياء و الائمه از شمس الاسلام حسن بن حسين بن بابويه قمى ساكن رى ، الانوار فی تاریخ الائمة الابرار، از شيخ ابوالحسن على بن هبة ‌الله بن عثمان بن احمد موصلى (منتجب الدین، ص 47، 76). تاج الموالید از فضل بن حسن طبرسی (م 548) هم به صورت مستقل (بیروت، دارالقاری)، چاپ شده است.
بهترین نمونه برجای مانده از آثار پیشگفته، بخشی از کتاب کافی اثر ثقه‌الاسلام کلینی (م 328) است که با عنوان باب التاریخ در این کتاب آمده است.

@jafarian1964

برای صد سالگی حوزه قم چه کارهایی می توانیم انجام بدهیم؟

مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری در اواخر زمستان سال 1300 هجری شمسی (22 رجب 1340ق ) وارد قم شد و این نقطه آغازین تأسیس حوزه قم است. بدین ترتیب ما پنج سالی تا صد ساله شدن حوزه قم فرصت داریم و به همین دلیل از هم اکنون باید برنامه هایی برای بررسی وضعیت قم در این صد سال داشته باشیم. البته حوزه قم، از زمان آمدن محدثان اشعری به قم در اواخر قرن اول و طی قرن دوم تأسیس شده و تأثیر عمیقی حتی روی عراق داشته است، اما در اینجا، به طور خاص مقصودمان حوزه علمیه معاصر قم است، و الا در دوره صفوی و قاجار نیز حوزه این شهر، نقش مهمی در میان شیعیان داشت.
به نظرم لازم است تا ما از الان برنامه هایی را برای صد سالگی حوزه داشته باشیم، و یکی از مهم ترین آنها بررسی وضعیت دانش دینی در این شهر است که باید عمیقا آن را مرور کنیم. علوم دینی رایج کدام و شامل چه رشته هایی است و ما در قم در چه سطح و عمقی در این دانش ها ورود کرده و چه تولیداتی داشته ایم. این مسأله ای است که باید بدانیم در چه پایه ای از دانش هستیم. طبعا این یکی از مهم ترین کارهایی است که باید انجام دهیم.
در این باره، یعنی بررسی وضعیت دانش های دینی قم، در طول این صد سال، نکته اول این است که جدی باشیم، یعنی دقیق و شفاف باشیم و از آن تعریف و تمجیدهایی که میان ما شناخته شده است و اغلب همه چیز را چند برابر نشان می دهیم، دست برداریم. نداشتن تعصب شرط اول رسیدن به واقع است. ثانیا متخصصانی را بگماریم تا با معیارهای علمی روز در سنجش دانش، این روند را بسنجند و ارزیابی کنند. در دنیای فعلی سنجش دانش، راه و رسم ویژه ای دارد. این طور نیست که به گمانه زنی بپردازد یا اعتراف گیری کند، یا جملات قصاری را از این طرف و آن طرف، از هر بزرگ و کوچکی کنار هم بگذارد، و بخواهد به صورت ستایش آمیز چیزی را بزرگ یا به صورت تحقیر آمیز کوچک کند. این سنجش علم، روش هایی دارد که باید متخصصان آن را خواست و از آنان کمک گرفت.
بخشی از کار البته در حوزه تحقیقات علمی، نظریات تازه در هر علمی، و پیشرفت هایی است که صورت گرفته است. این کار را از روی آثار، درسها، فتاوا و خروجی هایی که طی این صد سال پدید آمده می توان ارزیابی کرد.
جدیت در این پژوهش از نظر علمی، شرط اول رسیدن به یک فهم درست است، اما اگر قرار باشد مانند صدها نوشته ای باشد که بی دلیل می خواهد جایگاه ما را مثلا در تمدن اسلامی در اوج نشان دهد، راه به جایی نخواهد برد.
در باره رشته های علوم دینی، نخستین آنها فقه است که می توان از آن به عنوان عمیق ترین حوزه ای که حوزه در آن کار کرده یاد کرد، و مروری بر خروجی های آن از نظر درسها، تقریرات، نظریات تازه، و کتابهایی که منتشر شده، داشت. در اینجا، باید همه فعالیت را در نظر گرفت، و نه فقط مرکزیت گرایی در باره مراجع دست اول، بلکه به تحقیقاتی که حتی در گوشه و کنار شده پرداخت. در زمینه دانش اصول نیز ماجرا به همین شکل است.
اما در رشته های دیگر، مانند تفسیر قرآن، علوم حدیث، به طور عادی می دانیم که دست مان خالی تر بوده، هرچند فعالیت هایی وجود داشته است. این مسأله هم بر محور درس و تألیف می تواند دنبال شود. طبیعی است که صرفا نباید به تفسیرهای دوره ای نگریست، بسا پژوهشهایی در گوشه و کنار باشد که نیازمند بررسی باشد.
فلسفه و کلام یکی دیگر از درس های سنتی در حوزه های شیعی است که طی این صد سال با فراز و نشیب روبرو بوده و مسائل زیادی دارد. نفس این که دانش سنتی کلام از میان حوزه های شیعی رخت بربست و فلسفه جای آن را گرفت، یکی از نکات مهم است. همین هم طبعا یک ادعاست و به همراه سایر مسائل باید بحث شود.
در زمینه تاریخ امامت، تاریخ اسلام به صورت عمومی، و نیز دانش شرح حال که این دومی در حوزه ریشه های خوبی کرده، می توان ارزیابی مستقلی داشت. وجود افرادی مانند مرحوم رازی که کتاب گنجینه دانشمندان و حتی تاریخ حوزه قم را نوشت، از مسائلی است که تاکنون درست ارزیابی نشده است. علم رجال سنتی ما هم که میراث حوزه های دیگر بوده و به قم رسیده، باید مورد بررسی قرار گیرد. افراد نادری بوده اند که کارهای گرانبهایی کرده و حتی برخی آثار چاپ ناشده مانده است و باید در این بررسیها مورد توجه قرار گیرد. در باره تاریخ اسلام، و سطح پژوهشهایی که تاکنون انجام شده، باید عالمانه بحث کرد. اغلب نوشته ها، در مقایسه با موارد مشابه در جهان عرب یا نوشته های مستشرقین، فارغ از جهت گیری های ایدئولوژیک، ضعیف است. در زمینه تاریخ امامت، باید میان کارهایی که در اینجا انجام شده، با موارد مشابه مانند آثار مرحوم شرف الدین مقایسه کرد، و مشاهده کرد که با وجود تولید اثری مانند الغدیر و عبقات، در قم، این قبیل کارها، بسیار محدود بوده است. (ادامه دارد)
@jafarian1964

کارهای بیشتری که در باره عاشورا می توان کرد
حادثه عاشورا برای شیعه به طور خاص و برای بسیاری از اهل سنت در طول تاریخ، از قداستی ویژه برخوردار بوده و هست. لازمه این نوع نگاه به عاشورا، مسائل زیادی است که در حاشیه این واقعه عظیم از نظر تاریخی و گزارشی، ادبی و هنری، اجتماعی و فرهنگی و نیز جنبه های تربیتی پدید آمده است. علاوه بر آنها، جنبه مذهبی عاشورا هم نهایت اهمیت را داشته و دارد، به این معنا که روی برداشت تشیع از اسلام تأثیر ویژه داشته و صرف نظر از این که کدام دیدگاه درست باشد، از جنبه های مختلف روی نگاه مذهبی و تاریخی شیعیان تأثیر گذاشته است.
در زمینه تاریخ عاشورا کارهای زیادی از قدیم و جدید صورت گرفته و در ادوار مختلف تاریخ از قرن اول تاکنون، هزاران کتاب و رساله و مقاله نوشته شده است. این کتاب ها اغلب، شامل بخشی تاریخی و بخشی تحلیلی یا ادبی است که مورد استفاده مردم بوده و تاکنون نیز بسیاری از آنها به عنوان منبع و مرجع یا اثری عمومی مورد مطالعه قرار می گیرد. در دو دهه اخیر هم مجموعه های بزرگی در قم و تهران در گردآوری اخبار این نهضت انجام شده که گاه تا چندین مجلد تدوین و ارائه شده است.
عاشورا از جنبه های دیگری هم مورد توجه بوده که به طور خاص می توان از جنبه ادبی یاد کرد. کتابهای زیادی در گردآوری اشعار مربوط به عاشورا نوشته شده و این علاوه بر دواوینی است که قصاید زیادی در آنها در باره کربلا و امام حسین سروده شده است. به هر حال کما بیش روی جنبه های ادبی کار شده است.
اینها عمده زمینه های کار روی عاشورا بوده و در کنار آن ها در باره تعزیه، تحقیقات مختصری هرچند سودمند انجام شده و نشان داده شده است که تعزیه به عنوان نوعی نمایشی که ایرانیان مبدع آن بوده اند، نقش مهمی در نمایاندن جنبه های مختلف نهضت عاشورا بر عهده داشته ضمن آن که به هر حال جنبه های منفی نیز داشته است. عاشورا از نظر رسانه ای از دیگر موضوعات جالبی است که دوست پژوهشگر ما آقای حسام مظاهری به آن پرداخته و در این باره به تفصیل نوشته و مسلما در آینده هم کارهای خوبی خواهد کرد. تاریخ عزاداری هم زمینه ای جدی است که مکرر به آن پرداخته شده و علاوه بر یک کتاب چند جلدی در باره تاریخ عزاداری سنتی، در باره برخی از ادوار معاصر از تاریخ عزاداری هم مقالاتی منتشر شده است. در این زمینه همچنان زمینه کار بیشتر وجود دارد.
به نظر می رسد، تاکنون، مراکز عاشورا پژوهی ما، یا افرادی که به این کار علاقه مند هستند، اغلب درگیر همین زمینه های تاریخی، تحلیلی، ادبی و تعزیه ای هستند، اما از آثار اجتماعی و سیاسی عاشورا جز پراکنده کاری انجام نگرفته و اغلب سخن دقیق و مفصل گفته نشده است.
برای مثال، نقش عاشورا در تحولات سیاسی مشروطه، یا رخدادهای دوره رضاشاه، و همین استفاده بهره های سیاسی که از آن در تحولات سیاسی دوره های بعد تا انقلاب و جنگ و تاکنون صورت گرفته، کمتر به صورت علمی بحث شده است. یادم هست یک بار همایش مفصلی در ایران در باره عاشورا و نهضت امام خمینی برگزار شد که در آن به برخی از جنبه های این بحث پرداخته شد، اما همچنان نیازمند کارهای بیشتر و بیشتری است.
در ادامه ماجرای نقش مداحان و استفاده از مفاهیم عاشورایی در تحولات سیاسی سالهای 83 و بعد از آن و مسائل مشابه، مثل آنچه چند سال بعد رخ داد، موضوعات بسیار خوبی برای پژوهش هستند.
صرف نظر از دوره کاملا معاصر ما، در دوره قاجار، عاشورا و ایام محرم از نظر اجتماعی و سیاسی همواره منبعی برای تأثیر گذاری بوده و با مرور در منابع آن دوره، می توان در این زمینه به پژوهش پرداخت، مسأله ای که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
در اینجا به خصوص تأکید بنده روی تاثیر عاشورا در اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ما در دو قرن اخیر است که از زوایای مختلف اهمیت داشته و در ساختن تاریخ امروز ما نقش مهمی را ایفا کرده است. پژوهشگران ما فارغ از این که بخواهند موضع خاصی داشته باشند، باید به طور شفاف در این باره تحقیق کرده و آنچه را از لحاظ علمی در باره رابطه میان عاشورا و اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ماست، تبیین کنند. این مسأله می تواند کمک بزرگی به فهم ما از هویت مذهبی و ملی ما، تأثیر عاشورا در عمق جامعه ما و روحیات مردم، رابطه میان تصور تاریخی و معقول از عاشورا با آنچه در جامعه خود را نشان داده، و نیز مسیری که استفاده های درست یا غلط از عاشورا بوده، به ما نشان دهد. ما نیازمند آن هستم که در کنار کارهای مذهبی و با رعایت جنبه های تقدس در این نهضت، کارهای پژوهشی مستقلی هم داشته باشیم تا ما را در جهت شناخت دقیق تر در این زمینه کمک کند.
@jafarian1964

@litera9
ویژۀ شعر
گاهنامۀ ویژۀ شعر در سال های 1374 و 75 در فرانکفورت، آلمان توسط کانون فرهنگی لاهوتی و با مسئولیت سعید یوسف منتشر می شد. هر شماره حاوی بخش هایی چون اشعار تازه، گفتگو، مقاله، نقد و بررسی بود و بخش ویژه ی نیز به زندگی و آثار یک شاعر اختصاص داشت.
بخش ویژۀ شماره اول (مهرماه 1374/اکتبر 1995) به احمد شاملو؛ شماره دوم (فروردین 1375/آوریل 1996) به سیاوش کسرائی و شماره سوم (آذرماه 1375/دسامبر 1996) به سعید سلطانپور اختصاص داشت.
در تماسی که با سعید یوسف برای نوشتن سرگذشت این نشریه داشتم، استقبال و حمایت ناکافی را سبب ادامه نیافتن انتشار آن عنوان کرد و نوشتن سرگذشت کوتاه آن را به فرصتی دیگر موکول کرد. امید که روزی به این وعده وفا کند تا گوشه ای از تاریخ مطبوعات فارسی در تبعید نیز مکتوب و روشن شود.

کارهای بیشتری که در باره عاشورا می توان کرد
حادثه عاشورا برای شیعه به طور خاص و برای بسیاری از اهل سنت در طول تاریخ، از قداستی ویژه برخوردار بوده و هست. لازمه این نوع نگاه به عاشورا، مسائل زیادی است که در حاشیه این واقعه عظیم از نظر تاریخی و گزارشی، ادبی و هنری، اجتماعی و فرهنگی و نیز جنبه های تربیتی پدید آمده است. علاوه بر آنها، جنبه مذهبی عاشورا هم نهایت اهمیت را داشته و دارد، به این معنا که روی برداشت تشیع از اسلام تأثیر ویژه داشته و صرف نظر از این که کدام دیدگاه درست باشد، از جنبه های مختلف روی نگاه مذهبی و تاریخی شیعیان تأثیر گذاشته است.
در زمینه تاریخ عاشورا کارهای زیادی از قدیم و جدید صورت گرفته و در ادوار مختلف تاریخ از قرن اول تاکنون، هزاران کتاب و رساله و مقاله نوشته شده است. این کتاب ها اغلب، شامل بخشی تاریخی و بخشی تحلیلی یا ادبی است که مورد استفاده مردم بوده و تاکنون نیز بسیاری از آنها به عنوان منبع و مرجع یا اثری عمومی مورد مطالعه قرار می گیرد. در دو دهه اخیر هم مجموعه های بزرگی در قم و تهران در گردآوری اخبار این نهضت انجام شده که گاه تا چندین مجلد تدوین و ارائه شده است.
عاشورا از جنبه های دیگری هم مورد توجه بوده که به طور خاص می توان از جنبه ادبی یاد کرد. کتابهای زیادی در گردآوری اشعار مربوط به عاشورا نوشته شده و این علاوه بر دواوینی است که قصاید زیادی در آنها در باره کربلا و امام حسین سروده شده است. به هر حال کما بیش روی جنبه های ادبی کار شده است.
اینها عمده زمینه های کار روی عاشورا بوده و در کنار آن ها در باره تعزیه، تحقیقات مختصری هرچند سودمند انجام شده و نشان داده شده است که تعزیه به عنوان نوعی نمایشی که ایرانیان مبدع آن بوده اند، نقش مهمی در نمایاندن جنبه های مختلف نهضت عاشورا بر عهده داشته ضمن آن که به هر حال جنبه های منفی نیز داشته است. عاشورا از نظر رسانه ای از دیگر موضوعات جالبی است که دوست پژوهشگر ما آقای حسام مظاهری به آن پرداخته و در این باره به تفصیل نوشته و مسلما در آینده هم کارهای خوبی خواهد کرد. تاریخ عزاداری هم زمینه ای جدی است که مکرر به آن پرداخته شده و علاوه بر یک کتاب چند جلدی در باره تاریخ عزاداری سنتی، در باره برخی از ادوار معاصر از تاریخ عزاداری هم مقالاتی منتشر شده است. در این زمینه همچنان زمینه کار بیشتر وجود دارد.
به نظر می رسد، تاکنون، مراکز عاشورا پژوهی ما، یا افرادی که به این کار علاقه مند هستند، اغلب درگیر همین زمینه های تاریخی، تحلیلی، ادبی و تعزیه ای هستند، اما از آثار اجتماعی و سیاسی عاشورا جز پراکنده کاری انجام نگرفته و اغلب سخن دقیق و مفصل گفته نشده است.
برای مثال، نقش عاشورا در تحولات سیاسی مشروطه، یا رخدادهای دوره رضاشاه، و همین استفاده بهره های سیاسی که از آن در تحولات سیاسی دوره های بعد تا انقلاب و جنگ و تاکنون صورت گرفته، کمتر به صورت علمی بحث شده است. یادم هست یک بار همایش مفصلی در ایران در باره عاشورا و نهضت امام خمینی برگزار شد که در آن به برخی از جنبه های این بحث پرداخته شد، اما همچنان نیازمند کارهای بیشتر و بیشتری است.
در ادامه ماجرای نقش مداحان و استفاده از مفاهیم عاشورایی در تحولات سیاسی سالهای 83 و بعد از آن و مسائل مشابه، مثل آنچه چند سال بعد رخ داد، موضوعات بسیار خوبی برای پژوهش هستند.
صرف نظر از دوره کاملا معاصر ما، در دوره قاجار، عاشورا و ایام محرم از نظر اجتماعی و سیاسی همواره منبعی برای تأثیر گذاری بوده و با مرور در منابع آن دوره، می توان در این زمینه به پژوهش پرداخت، مسأله ای که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
در اینجا به خصوص تأکید بنده روی تاثیر عاشورا در اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ما در دو قرن اخیر است که از زوایای مختلف اهمیت داشته و در ساختن تاریخ امروز ما نقش مهمی را ایفا کرده است. پژوهشگران ما فارغ از این که بخواهند موضع خاصی داشته باشند، باید به طور شفاف در این باره تحقیق کرده و آنچه را از لحاظ علمی در باره رابطه میان عاشورا و اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ماست، تبیین کنند. این مسأله می تواند کمک بزرگی به فهم ما از هویت مذهبی و ملی ما، تأثیر عاشورا در عمق جامعه ما و روحیات مردم، رابطه میان تصور تاریخی و معقول از عاشورا با آنچه در جامعه خود را نشان داده، و نیز مسیری که استفاده های درست یا غلط از عاشورا بوده، به ما نشان دهد. ما نیازمند آن هستم که در کنار کارهای مذهبی و با رعایت جنبه های تقدس در این نهضت، کارهای پژوهشی مستقلی هم داشته باشیم تا ما را در جهت شناخت دقیق تر در این زمینه کمک کند.
@jafarian1964

کارهای بیشتری که در باره عاشورا می توان کرد
حادثه عاشورا برای شیعه به طور خاص و برای بسیاری از اهل سنت در طول تاریخ، از قداستی ویژه برخوردار بوده و هست. لازمه این نوع نگاه به عاشورا، مسائل زیادی است که در حاشیه این واقعه عظیم از نظر تاریخی و گزارشی، ادبی و هنری، اجتماعی و فرهنگی و نیز جنبه های تربیتی پدید آمده است. علاوه بر آنها، جنبه مذهبی عاشورا هم نهایت اهمیت را داشته و دارد، به این معنا که روی برداشت تشیع از اسلام تأثیر ویژه داشته و صرف نظر از این که کدام دیدگاه درست باشد، از جنبه های مختلف روی نگاه مذهبی و تاریخی شیعیان تأثیر گذاشته است.
در زمینه تاریخ عاشورا کارهای زیادی از قدیم و جدید صورت گرفته و در ادوار مختلف تاریخ از قرن اول تاکنون، هزاران کتاب و رساله و مقاله نوشته شده است. این کتاب ها اغلب، شامل بخشی تاریخی و بخشی تحلیلی یا ادبی است که مورد استفاده مردم بوده و تاکنون نیز بسیاری از آنها به عنوان منبع و مرجع یا اثری عمومی مورد مطالعه قرار می گیرد. در دو دهه اخیر هم مجموعه های بزرگی در قم و تهران در گردآوری اخبار این نهضت انجام شده که گاه تا چندین مجلد تدوین و ارائه شده است.
عاشورا از جنبه های دیگری هم مورد توجه بوده که به طور خاص می توان از جنبه ادبی یاد کرد. کتابهای زیادی در گردآوری اشعار مربوط به عاشورا نوشته شده و این علاوه بر دواوینی است که قصاید زیادی در آنها در باره کربلا و امام حسین سروده شده است. به هر حال کما بیش روی جنبه های ادبی کار شده است.
اینها عمده زمینه های کار روی عاشورا بوده و در کنار آن ها در باره تعزیه، تحقیقات مختصری هرچند سودمند انجام شده و نشان داده شده است که تعزیه به عنوان نوعی نمایشی که ایرانیان مبدع آن بوده اند، نقش مهمی در نمایاندن جنبه های مختلف نهضت عاشورا بر عهده داشته ضمن آن که به هر حال جنبه های منفی نیز داشته است. عاشورا از نظر رسانه ای از دیگر موضوعات جالبی است که دوست پژوهشگر ما آقای حسام مظاهری به آن پرداخته و در این باره به تفصیل نوشته و مسلما در آینده هم کارهای خوبی خواهد کرد. تاریخ عزاداری هم زمینه ای جدی است که مکرر به آن پرداخته شده و علاوه بر یک کتاب چند جلدی در باره تاریخ عزاداری سنتی، در باره برخی از ادوار معاصر از تاریخ عزاداری هم مقالاتی منتشر شده است. در این زمینه همچنان زمینه کار بیشتر وجود دارد.
به نظر می رسد، تاکنون، مراکز عاشورا پژوهی ما، یا افرادی که به این کار علاقه مند هستند، اغلب درگیر همین زمینه های تاریخی، تحلیلی، ادبی و تعزیه ای هستند، اما از آثار اجتماعی و سیاسی عاشورا جز پراکنده کاری انجام نگرفته و اغلب سخن دقیق و مفصل گفته نشده است.
برای مثال، نقش عاشورا در تحولات سیاسی مشروطه، یا رخدادهای دوره رضاشاه، و همین استفاده بهره های سیاسی که از آن در تحولات سیاسی دوره های بعد تا انقلاب و جنگ و تاکنون صورت گرفته، کمتر به صورت علمی بحث شده است. یادم هست یک بار همایش مفصلی در ایران در باره عاشورا و نهضت امام خمینی برگزار شد که در آن به برخی از جنبه های این بحث پرداخته شد، اما همچنان نیازمند کارهای بیشتر و بیشتری است.
در ادامه ماجرای نقش مداحان و استفاده از مفاهیم عاشورایی در تحولات سیاسی سالهای 83 و بعد از آن و مسائل مشابه، مثل آنچه چند سال بعد رخ داد، موضوعات بسیار خوبی برای پژوهش هستند.
صرف نظر از دوره کاملا معاصر ما، در دوره قاجار، عاشورا و ایام محرم از نظر اجتماعی و سیاسی همواره منبعی برای تأثیر گذاری بوده و با مرور در منابع آن دوره، می توان در این زمینه به پژوهش پرداخت، مسأله ای که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
در اینجا به خصوص تأکید بنده روی تاثیر عاشورا در اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ما در دو قرن اخیر است که از زوایای مختلف اهمیت داشته و در ساختن تاریخ امروز ما نقش مهمی را ایفا کرده است. پژوهشگران ما فارغ از این که بخواهند موضع خاصی داشته باشند، باید به طور شفاف در این باره تحقیق کرده و آنچه را از لحاظ علمی در باره رابطه میان عاشورا و اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ماست، تبیین کنند. این مسأله می تواند کمک بزرگی به فهم ما از هویت مذهبی و ملی ما، تأثیر عاشورا در عمق جامعه ما و روحیات مردم، رابطه میان تصور تاریخی و معقول از عاشورا با آنچه در جامعه خود را نشان داده، و نیز مسیری که استفاده های درست یا غلط از عاشورا بوده، به ما نشان دهد. ما نیازمند آن هستم که در کنار کارهای مذهبی و با رعایت جنبه های تقدس در این نهضت، کارهای پژوهشی مستقلی هم داشته باشیم تا ما را در جهت شناخت دقیق تر در این زمینه کمک کند.
@jafarian1964

کارهای بیشتری که در باره عاشورا می توان کرد
حادثه عاشورا برای شیعه به طور خاص و برای بسیاری از اهل سنت در طول تاریخ، از قداستی ویژه برخوردار بوده و هست. لازمه این نوع نگاه به عاشورا، مسائل زیادی است که در حاشیه این واقعه عظیم از نظر تاریخی و گزارشی، ادبی و هنری، اجتماعی و فرهنگی و نیز جنبه های تربیتی پدید آمده است. علاوه بر آنها، جنبه مذهبی عاشورا هم نهایت اهمیت را داشته و دارد، به این معنا که روی برداشت تشیع از اسلام تأثیر ویژه داشته و صرف نظر از این که کدام دیدگاه درست باشد، از جنبه های مختلف روی نگاه مذهبی و تاریخی شیعیان تأثیر گذاشته است.
در زمینه تاریخ عاشورا کارهای زیادی از قدیم و جدید صورت گرفته و در ادوار مختلف تاریخ از قرن اول تاکنون، هزاران کتاب و رساله و مقاله نوشته شده است. این کتاب ها اغلب، شامل بخشی تاریخی و بخشی تحلیلی یا ادبی است که مورد استفاده مردم بوده و تاکنون نیز بسیاری از آنها به عنوان منبع و مرجع یا اثری عمومی مورد مطالعه قرار می گیرد. در دو دهه اخیر هم مجموعه های بزرگی در قم و تهران در گردآوری اخبار این نهضت انجام شده که گاه تا چندین مجلد تدوین و ارائه شده است.
عاشورا از جنبه های دیگری هم مورد توجه بوده که به طور خاص می توان از جنبه ادبی یاد کرد. کتابهای زیادی در گردآوری اشعار مربوط به عاشورا نوشته شده و این علاوه بر دواوینی است که قصاید زیادی در آنها در باره کربلا و امام حسین سروده شده است. به هر حال کما بیش روی جنبه های ادبی کار شده است.
اینها عمده زمینه های کار روی عاشورا بوده و در کنار آن ها در باره تعزیه، تحقیقات مختصری هرچند سودمند انجام شده و نشان داده شده است که تعزیه به عنوان نوعی نمایشی که ایرانیان مبدع آن بوده اند، نقش مهمی در نمایاندن جنبه های مختلف نهضت عاشورا بر عهده داشته ضمن آن که به هر حال جنبه های منفی نیز داشته است. عاشورا از نظر رسانه ای از دیگر موضوعات جالبی است که دوست پژوهشگر ما آقای حسام مظاهری به آن پرداخته و در این باره به تفصیل نوشته و مسلما در آینده هم کارهای خوبی خواهد کرد. تاریخ عزاداری هم زمینه ای جدی است که مکرر به آن پرداخته شده و علاوه بر یک کتاب چند جلدی در باره تاریخ عزاداری سنتی، در باره برخی از ادوار معاصر از تاریخ عزاداری هم مقالاتی منتشر شده است. در این زمینه همچنان زمینه کار بیشتر وجود دارد.
به نظر می رسد، تاکنون، مراکز عاشورا پژوهی ما، یا افرادی که به این کار علاقه مند هستند، اغلب درگیر همین زمینه های تاریخی، تحلیلی، ادبی و تعزیه ای هستند، اما از آثار اجتماعی و سیاسی عاشورا جز پراکنده کاری انجام نگرفته و اغلب سخن دقیق و مفصل گفته نشده است.
برای مثال، نقش عاشورا در تحولات سیاسی مشروطه، یا رخدادهای دوره رضاشاه، و همین استفاده بهره های سیاسی که از آن در تحولات سیاسی دوره های بعد تا انقلاب و جنگ و تاکنون صورت گرفته، کمتر به صورت علمی بحث شده است. یادم هست یک بار همایش مفصلی در ایران در باره عاشورا و نهضت امام خمینی برگزار شد که در آن به برخی از جنبه های این بحث پرداخته شد، اما همچنان نیازمند کارهای بیشتر و بیشتری است.
در ادامه ماجرای نقش مداحان و استفاده از مفاهیم عاشورایی در تحولات سیاسی سالهای 83 و بعد از آن و مسائل مشابه، مثل آنچه چند سال بعد رخ داد، موضوعات بسیار خوبی برای پژوهش هستند.
صرف نظر از دوره کاملا معاصر ما، در دوره قاجار، عاشورا و ایام محرم از نظر اجتماعی و سیاسی همواره منبعی برای تأثیر گذاری بوده و با مرور در منابع آن دوره، می توان در این زمینه به پژوهش پرداخت، مسأله ای که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
در اینجا به خصوص تأکید بنده روی تاثیر عاشورا در اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ما در دو قرن اخیر است که از زوایای مختلف اهمیت داشته و در ساختن تاریخ امروز ما نقش مهمی را ایفا کرده است. پژوهشگران ما فارغ از این که بخواهند موضع خاصی داشته باشند، باید به طور شفاف در این باره تحقیق کرده و آنچه را از لحاظ علمی در باره رابطه میان عاشورا و اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ماست، تبیین کنند. این مسأله می تواند کمک بزرگی به فهم ما از هویت مذهبی و ملی ما، تأثیر عاشورا در عمق جامعه ما و روحیات مردم، رابطه میان تصور تاریخی و معقول از عاشورا با آنچه در جامعه خود را نشان داده، و نیز مسیری که استفاده های درست یا غلط از عاشورا بوده، به ما نشان دهد. ما نیازمند آن هستم که در کنار کارهای مذهبی و با رعایت جنبه های تقدس در این نهضت، کارهای پژوهشی مستقلی هم داشته باشیم تا ما را در جهت شناخت دقیق تر در این زمینه کمک کند.
@jafarian1964

نظر لطف شماست. واقع اینکه این سه شماره لطف خود حضرت ابوطالب بود بر مجله سفینه و کارکنانش. که نخستین ویژه نامه آن جناب (در تاریخ نشریات فارسی) را به نام آن بزرگ مزیّن کنند. قصه از آنجا شروع شد که مدیر سفینه (آقای شهری) در مجلس ترحیمی شرکت می کند که گویندۀ مجلس در آستانه 13 رجب می گوید که روز 13 رجب روز پدر است و من می خواهم در باره پدر حضرت امیر مطالبی بگویم. از آنجا فکر مجله ای ویژه نامه حضرت ابوطالب پیش آمد و به لطف الهی به جای خوبی رسید.
این قصه را گفتم تا دوستانی که در این گروه و گروه های مشابه هستند و امکان سخن گفتن با مردم در مجالس مختلف را دارند قدر خودشان و فرصتی را که در اختیار دارند، بیش از این بدانند. گاهی یک کلمه مثبت یا منفی آثاری کوتاه مدت یا بلندمدت دارد که ما از آن غفلت داریم.
دعای خیر حضرت بقیة الله شامل حال همگان باد.

مرکز فرهنگ و میراث جمعة الماجد در امارات متحده عربی بیش از آن که یک مرکز تحقیقاتی باشد کتابخانه ای است از کتب چاپی و خطی و با بخش بزرگی از منابع دیجیتال از نسخه های خطی عربی و فارسی و ترکی و...این مرکز دو مجله دارد یکی اخبار المرکزکه 75 شماره آن منتشر شده و دیگری مجلة آفاق الثقافة و التراث که 100 شماره آن در 25 سال منتشر شده که در هر شماره 5تا10 مقاله در حوزه ادبیات عرب و مباحث تاریخ علمی منتشر می کند با اوراق گلاسۀ رنگی حدود 100 صفحه.
در فصلنامه اخبار المرکز اغلب گزارش بازدید های گسترده از این مرکز با تصاویر رنگی ارائه می شود که بخشهای مرکز شامل بخش خطی و چاپی و مرمت و کتابخانه و.... به بازدید کنندگان نشان داده می شود. ده سال پیش بنده هم از این مرکز بازدید کردم. اتفاقاً در اتاق یکی از مدیران نقشه بزرگی از آسیا بود که خلیج فارس در آن به وضوح دیده می شد.
آنچه مرا واداشت که این چند خط را بنویسم خبری بود از اهدای کتابخانه منوچهر مرزبان به این مرکز که هم تأسف مرا برانگیخت و هم تعجب مرا. البته به احتمال زیاد وارثان مرزبان این کتابخانه را به آن مرکز فروخته اند.مرزبان در سال 1936 سرکنسول ایران در نیویورک و سپس سفیر ایران در ژاپن و بانکوک و بغداد بود. وی بعد از 38 سال خدمت در دستگاه دیپلماسی کشور به امریکا بازگشت و در سال 2004 درگذشت. طبق ادعای این مجله کتابخانه وی در سال 2016 که بالغ بر 978 مجلد بود به مرکز جمعة الماجد اهدا شد. امیدواریم ایرانیان و ایران دوستان کتابخانه های خود را به کتابخانه های داخلی کشور اهدا کنند نه به کشور عربی که فارسی دان و محققان کمتری در این مراکز حضور دارند و آنچه از منشورات و فعالیتهای این مرکز سراغ داریم بیشتر جنبۀ تبلیغاتی و نمایشی دارد.

📣 عمران نامه شماره چهاردهم منتشر شد

شامل مطالبی با موضوع طراحی سازه(پیچش در سازه های بتنی و انواع تیر همبند)
، نورپردازی
و
شرحی بر 24 عکس رنگی تازه یافته شده از شهر قم در تاریخ 4 شهریور 1306 شمسی که 18 عدد از این عکسهای کارت پستالی در صفحات گلاسه رنگی مجله چاپ شده است.
و
مطلبی در باره تاریخچه خیابان چهارمردان قم به همراه نقشه مکانهای مهم این خیابان

عمران نامه را به عنوان عیدی به دوستان تان هدیه دهید.

محل های فروش:
1- قم، کیوسک مطبوعاتی ابتدای 45 متری صدوقی، جنب ورزشگاه شهید حیدریان
2- قم، مجتمع تجاری صفاییه، طبقه سوم، کتابفروشی دنیای کتاب.

عمران‌نامه شماره پانزدهم منتشر شد

شامل مطالبی با موضوعات طراحی سازه، تکنولوژی بتن، تاسیسات مکاتیکی، تاسیسات الکتریکی، شهرسازی، نورپردازی و بازار ساختمان
و

مطلبی در بارۀ نقشههای مصوب و نقشههای اجرائی

مطلب مفصلی با عنوان «داستان یک رود» که شامل مروری بر گذشته و اکنون رودخانه اناربار با نگاهی ویژه به شهر قم با کُلی عکس و نقاشی که رودخانه یا بخش‌هایی از آن را در گذشته‌های دور تا امروز نشان می‌دهد.
بخشی از سفرنامه یک مستشرق آلمانی یه شهر قم در شهریور 1316 شامل مشاهدات و عکسهای او از بناهایی که اکنون وجود ندارند یا تغییر شکل یافته‌اند.
نقشه‌ای از دکتر حسین کریمان شامل اماکن مذهبی، راه‌ها، باغ‌ها، قلعه‌ها، پل‌ها و عوارض طبیعی شهر قم در که دهه 1320 ترسیم شده و اکنون برای اولین بار به صورت چاپ‌شده منتشر می‌شود.
و بالاخره پرونده ویژه این شماره که به محله باغ‌پنبه قم اختصاص دارد. این پرونده شامل 6 مطلب نوشتاری در باره تاریخ محله و معابر و خانه‌های تاریخی آن به همراه نقشه‌ای اختصاصی که بصورت میدانی از محله تهیه شده، نگاهی ویژه به چند خانه و نقشه‌هایی از آن‌ها، نگاهی به بازآفرینی انجام‌شده اخیر محله و مجموعه‌ای متنوع و گسترده از عکس‌های دیروز و امروز محله باغ‌پنبه می‌باشد.

این شماره نشریه حاصل زحمات بیش از 30 نفز از فرهیختگان همکار عمران‌نامه می‌باشد.

این شماره ماندنی عمران‌نامه را از محل‌های زیر می توانید تهیه کنید.
محل های فروش:
1- قم، کیوسک مطبوعاتی ابتدای 45 متری صدوقی، جنب ورزشگاه شهید حیدریان
2- قم، مجتمع تجاری صفاییه، طبقه سوم، کتابفروشی دنیای کتاب
3- قم، کیوسک مطبوعاتی فلکه جهاد قم
4- قم، کیوسک مطبوعاتی خیابان صفاییه، ابتدای کوچه سپاه