کتابخانه امام حسین عليه السلام

فروشگاه کتاب مارکوپولو
کتاب شماره 357
الروضة الفردوسية والحضرة القدسية - محمد بن احمد آقشهري (1-2)
کتابی مهم و تازه چاپ درباره تاریخ مدینه منوره
چاپ انگلیس/ لندن/ مؤسسة الفرقان
@nayabbook

نصیحة المشاور و تعزیة المجاور، اثر عبدالله بن محمد یعمری (693-769ق)، معروف به «ابن فرحون مالکی»، از مهم‌ترین تواریخ محلی مدینه منوره در دوره مملوکی و از نخستین تواریخ محلی این شهر که با رویکرد تراجم‌نگاری نوشته شده است، به شمار می‌آید. مؤلف این اثر، فقیه مالکی مذهب تونسی الاصل است که بیشتر عمر خود را در میان مجاوران مغربی مدینه سپری کرده و مدتی منصب نیابت قضاوت این شهر را بر مبنای فقه مالکی عهده‌دار بوده و در نشر این مذهب و مبارزه با تشیع امامی در این شهر، بسیار تلاش کرده است.
نصیحة المشاور افزون بر آگاهی‌های گسترده‌ای که در زمینه تاریخ و وضعیت فرهنگی و اجتماعی مدینه و اعلام این شهر در نیمه دوم سده هفتم و نیمه نخست سده هشتم به دست می‌دهد، منبع بسیار مهم و ارزشمندی نیز در مطالعه و شناخت حوزه شیعی مدینه منوره در اوایل دوره مملوکی به شمار می‌آید و به جرأت می‌توان گفت هیچ منبع مکتوب دیگری، این حجم از آگاهی‌های دست اول و منحصر به‌فرد را در این زمینه به دست نمی‌دهد.
از نصیحة المشاور لااقل چهار نسخه خطی (یک نسخه در دارالکتب مصر، یک نسخه در کتابخانه حرم مکی و دو نسخه نیز در کتابخانه عارف حکمت مدینه) شناخته شده است و تا کنون سه بار تصحیح و چاپ شده است: بار نخست به تصحیح حسین محمدعلی شکری از سوی دار المدینة المنورة در سال 1416ق / 1996م، بار دوم به تصحیح علی عمر (تحت عنوان نصیحة المشاور وتسلیة المجاور) از سوی مکتبة الثقافة الدینیة در قاهره در سال 1427ق / 2006م، و بار سوم به تصحیح و چاپ مرکز بحوث ودراسات المدینة المنورة در سال 1434ق / 2013م.

@miras_hzrc

تاریخ سیاسی و اجتماعی دوره ی پادشاهان مملوکی
نویسنده: قاسم عبده قاسم
مترجم: بهزاد مفاخری
ناشر: سروش
تاریخ چاپ: 1396
مکان چاپ: تهران
خلاصه: در اثر حاضر مؤلف بعد از شرح و توضیح چگونگی روی کار آمدن دولت مملوکی و مفاهیم سیاسی و وقایع مهم این دولت، از اوضاع اجتماعی مصر تحت سلطه ی مملوکیان سخن می گوید و با تیزبینی، میزان دخالت دولت در کارهای مردم و تأثیر مسائل سیاسی در اوضاع اجتماعی را به تصویر می کشد.


دوره ی پادشاهان مملوکی (922-648 ه. ق / 1517- 1250 م) از دوره های شگفت انگیز در تاریخ منطقه ی عربی و جهان اسلام به طور عام، و مصر و شام به طور خاص است؛ چرا که این دوره ی سرنوشت ساز، نقطه ی عطف مهمی در تاریخ تمدن عربی – اسلامی به شمار می رود؛ همچنان که این دوره بین دو مرحله ی آغاز و انجام جداگانه در تاریخ منطقه و کل جهان قرار دارد. آغاز این دوره با پیدایش نیروهای فرنگی در حملات صلیبی به منطقه ی عربی، و حمله ی مغولان بت پرست از شرق به همین منطقه مصادف بود که نقش تاریخی این دولت، پیروزی در برابر این دو خطر بود و این در عمل رخ داد؛ چرا که پادشاهان مملوکی در تکمیل نقش مهم تاریخی ایوبیان موفق بودند تا جایی که پیروزی بر صلیبیان زیر آسمان شرق عربی و در سرزمین های تحت سلطه ی آنان در دهه ی آخر قرن 7 ه- ق / 13م محقق شد؛ همچنان که آنان به مهار حمله ی خشونت آمیز مغول موفق شدند تا جایی که این قوم به اسلام گرویدند و این نیروی سرزنده و فعال به تمدن اسلامی افزوده شد اما پایان این دولت با دو حادثه ی جهانی بسیار مهم مصادف بود: نخست آغاز حرکت استعماری اروپا که از پوستینه ی تنگ اروپا خارج شد و سعی داشت تسلط جهان اسلام را بر راه های بازرگانی جهانی و مراکز دریایی و خشکی براندازد. ابتدا با دور زدن جهان اسلامی از طریق راهی دریایی که آفریقا را دور می زد تا به شرق آسیا و اقیانوس هند برسد. افزون بر این، آن ها کوشیدند تا بر دریای سرخ مسلط شوند؛ دریایی که تا آن زمان (اوایل قرن10 ه. ق / 16 م) منطقه ی عربی – اسلامی بود و جز کشتی های مسلمانان بدان وارد نمی شد. اما رخداد دوم، تبدیل دولت عثمانی از قدرتی محلی در آسیای صغیر به نیرویی جهانی بعد از فتح قسطنطنیه و تبدیل آن به پایتخت دولت اسلامی بود که بال دوم خود را تا کمربند اروپا، یعنی منطقه ی بالکان گسترد و به قلب اروپا رسید. دولت عثمانی حمایت از منطقه ی عربی را در برابر مطالع استعمار اروپایی دست کم تا اواخر قرن 12 ه- ق / 18 م به عهده گرفت. از سوی دیگر، دولت عثمانی جای دولت مملوکی را گرفت؛ هرچند به طور طبیعی نقش تاریخی این دو متفاوت بود؛ چرا که از هم گسیختگی ساختار سیاسی – اقتصادی دولت پادشاهان مملوکی، که به سقط زودهنگام در برابر نیروهای نوظهور منجر شد به مثابه ی ثمره ی تلخی بود که بذر آن با ساختار سیاسی این دولت از همان ابتدا نشانده شده بود؛ یعنی برآمدن دولت مملوکی بر اساس نیروی نظامی و مشروعیت ظاهری خلیفه ی عباسی با تکیه بر نیروی نظامی تنها راه رسیدن به تخت سلطنت بود و به همین دلیل درهای درگیری برای رسیدن به قدرت سیاسی گشوده شد و رسیدن به تخت سلطنت از راه خونریزی و توطئه به جایزه ی رقابت ترسناک میان حاکمان و کسانی تبدیل شد که به حکومت چشم دوخته بودند. از تناقضات تاریخی اینکه، این تخت سلطنت جایزه ی این رقابت در اواخر دوره ی پادشاهان مملوکی به وبالی تبدیل شد که بزرگان امیران مملوکی از پذیرش آن خودداری می کردند. عیب های نخست به بیماری نهایی تبدیل شد؛ چرا که نظام اقطاعی که اساس دولت بر آن بود از هم پاشید و دولت هم که با تکیه بر نیروی نظامی برای اداره ی کشور پدید آمده بود، توان اداره ی شهر را نداشت. پس از پایان خطرهای خارجی دولت ممالیک در اداره ی مصر و شام به وبال سیاسی – اقتصادی تبدیل شد، که هرچه زمان بر آن می گذشت به هیولایی بدل می شد که شایسته ی نجات نبود. ثمره ی تلخ اصل «حکومت از آن غالب است» در درگیری های خیابانی گروه های مملوکی و شورش های نظامی و تمرد و نافرمانی و فروپاشی قدرت دولت و ...تجلی یافت که صفحات منابع تاریخی در واپسین سال های دوره ی ممالیک را به خود اختصاص داده است. مشروعیت ساختگی و ظاهری در به دست آوردن واگذاری حکومت از سوی خلیفه ی عباسی قاهره و پشتیبانی فقیهان از پادشاهان مملوکی تجلی یافت که اغلب برای کسب رضایت آنان و پرهیز از شرشان صورت می گرفت. از آنجا که همه ساختگی و دروغ بودن این مشروعیت را می دانستند، هیچ کس آن را جدی نگرفت؛ چه کسانی که بر تخت سلطنت تکیه زده، و چه کسانی که رعیت این سلطان بودند. به نظر مولف این موضوع به ایجاد نفاق سیاسی در گستره ی حیات سیاسی منطقه ی عربی منجر شد؛ پدیده ای که تا امروز هم از آثار فاجعه بار آن رنج می بریم. بالطبع اوضاع سیاسی در اوضاع اجتماعی مصر در ان دوره بازتاب یافته است.

موضوع کتاب بالا همیشه مورد توجه بود. مهاجرت های علمی بین شرق و غرب در دوره مملوکی. رفت و آمد علما میان سرزمین های شرقی از شرقی ترین نقطه ایران تا عراق به سمت مصر و شامات. دانش هایی که منتقل شد. در حالی که از نظر دانش های دینی و گاه انسانی و اجتماعی، شرق رنگ می باخت، دوره مملوکی دوران درخشان خود را ادامه می داد. میراثی که بعد از حمله سلیم اول از هم پاشید. غرب هم که رشد کرد همه چیز در آن نواحی گرفتار مشکل شد. این کتاب فهرست جامعی از این رفت و آمد ها را دارد. از ایران، بخصوص فارس، عالمان زیادی به قاهره می رفتند. درس می خواندند و بر می گشتند. این روزها که شرح حال رفیع الدین ابوقوهی را در مقدمه سیرت رسول الله اصغر مهدوی می خواندم، دیدم که چندین نسل از این خانواده مرتب از فارس به قاهره رفت و آمد داشته اند. کتاب جالبی است با بیش از 472 صفحه.

شهر مقدس مدینه: مکان مقدس در عربستان قدیم، نوشته‌ی هری مانت، کمبریج: انتشارات دانشگاه کمبریج، 2014، 226ص. شابک:9781107042131.

The Holy City of Medina: Sacred Space in Early Islamic Arabia, by Harry Munt, Cambridge: Cambridge University Press, 2014. ISBN: 9781107042131.

این کتاب اولین پژوهش طولانی است که در حد یک کتاب کار شده است و ظهور و پیدایش شهر مدینه در عربستان به عنوان مکان مقدس بسیار ستایش شده و یک شهر مقدس در اواخر در طول دوره‌ای از سه قرن نخست اسلامی (اول تا سوم هجری) را مورد بررسی قرار داده است. این زمان دوره‌ای پویا بود که شاهد شکل‌گیری، تحول و تکامل بسیاری از نظریه‌های فقهی، مذهبی وسیاسی اسلام بوده است و کتاب حاضر می کوشد تا تقدس در حال ظهور شهر مدینه را در سیاق مناسب تاریخی‌اش قرار دهد.

این کتاب بر نقش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله)، بنی امیه و خلفای نخستین عباسی و فقیهان مسلمان تمرکز کرده است و می‌کوشد تا نشان دهد که اهمیت پیدایش مدینه به عنوان یک شهر مقدس در کنار مکه و بیت المقدس و نیز گسترش بسیاری از نظریه های مربوط به تقدس آن، فرایند تدریجی و مقابله‌ای و همچنین مرتبط با دیگر تحولات مهم همان دوره در زمینه کسب مشروعیت برای مقامات فقهی و مذهبی و سیاسی در جهان اسلام بوده است.

بخش های این کتاب:

حرم و حماه: مکان مقدس در حجاز پیش از اسلام
پیامبر(صلی الله علیه و آله) و تشکیل مدینه: اعلام مدینه به عنوان حرم
مناظره تقدس حرمت: اعتبار حرم مدینه
ایجاد یک طرح مقدس
ادامه راه پیامبر، زیارت مرقدش، زیارت مدینه
میراث پیامبر: ظهور مدینه به عنوان شهر مقدس در قرن اول تا دوم هجری

دانشنامه بقیع شریف
این دانشنامه دارای حدود 1700 مدخل درباره ابعاد مختلف بقیع است و در 748 صفحه دوستونی و در قطع وزیری منتشر شده است.
آقای نوری به اتفاق جمعی از همکارانشان این دانشنامه را در حدود دو سال کار فشرده تهیه کرده اند. این کتاب توسط نشر صحیفه خرد در قم منتشر شده و با قیمت هفتاد هزار تومان عرضه شده است. به همراه این کتاب، لوح فشرده ای شامل مدارک و برخی از متون درباره بقیع در 1050 صفحه، 445 قطعه تصویر از بقیع و یک قیلم مستند درباره بقیع آمده است.
بخشی از مقدممه کتاب: «دانشنامه بقیع» مثل دیگر رسانه‌ها به اطلاع‌رسانی می‌پردازد؛ گذشته بقیع، آبادانی و عمران آن و سپس تخریب و از بین بردن عمدی بناها و آثار بسیار ارزشمند این سرزمین را به روش مستند نشان می‌دهد. چون درباره بقیع اطلاع‏رسانی نشده و جهان، اطلاع کافی از بقیع ندارد، تخریب‏کنندگان هیچ‏گاه توسط مجامع و نهادهای بین‌المللی توبیخ نشده‌اند. با اینکه وظیفه یونسکو حفظ و پاسداری از میراث فرهنگی بشریت است و بقیع مهم‌ترین جایی است که هزاران نخبه از ادیان یهود، مسیحیت و اسلام در آن آرمیده‌اند. از اینرو یونسکو و سازمان ملل باید از کشتار مردم، غارت سرمایه‌های متعلق به انسانیت ممانعت بعمل آورد. حداقل ثبت و حراست معنوی بر عهده آنهاست. در جریان حمله به مدینه، هزاران انسان کشته شدند و خزائنی پر از اشیاء بی‌نظیر مثل تاج پادشاهی ساسانیان، شمشیر هارون الرشید و هزاران قطعه بی‌نظیر دیگر به تاراج رفت. این دانشنامه، بقیع را ذیل صدها مدخل معرفی کرده و بسان یک فرهنگ باستانی بزرگ که هزاران جزء دارد، تحولات این اجزاء را به روش تاریخی گزارش و اطلاع‌رسانی می‏نماید. این گزارش‏ها، آینه‏ تمام‏نمای واقعیت‏ها و حقایق است.
اسناد و مدارک تحولات را هم تا جایی که امکان داشته، معرفی کرده است. از اینرو نهادهای بین‌المللی پس از اینگونه اطلاع رسانی‌ها، عذری ندارند و باید پاسخگویی خواست عمومی جهانیان باشند.
این دانشنامه برای اولین‌بار درصدد است با شیوه نوشتاری ساده و روان، اطلاعات مرتبط به بقیع را برای عموم اعمّ از مسلمانان و غیر مسلمانان عرضه کند. اطلاعات پیش از تخریب را از منابع دست اول استخراج و با قلمی همه فهم عرضه نماید. اما اطلاعات پس از تخریب هم تا جایی که امکان داشت، آورده‌ایم. دسترسی به اسناد و مدارک این دوره، مشکل است. زیرا بسیاری از آنها در اختیار دولت عربستان سعودی و ارگان‌های دولتی مثل شهرداری و استانداری مدینه است و بخش دیگر آن در آرشیوهای اروپا و امریکا است. اما این دانشنامه چون با هزینه‌های شخصی تألیف شده، پیدا کردن و خریدن این اسناد و مدارک، نیاز به بودجه فراوان داشت که شرایط مالی یک پژوهشگر اجازه نمی‌داد. با این حال تا جایی که امکان داشت و مقدور بود، استفاده کردیم.
این دانشنامه هم منعکس کننده رخدادها و حوادث تاریخ طولانی بقیع است. از اینرو قلمرو عینی را در سر فصل‌های ذیل عرضه می‌کند:
تاریخ تحولات و حوادث؛ جغرافیا؛ علوم قرآنی (قاریان و مفسران مدفون، رخدادهای قرآنی)؛ علوم حدیث؛ ادعیه و زیارت‌؛ مزارات و بقاع و تذکرةالمقابر؛ فقه و حقوق؛ کلام و عقاید (جریان‌های افراطی و اعتدال)؛ ادبیات (نثر، شعر، بقیعیات، شاعران مرثیه‌سرا)؛ ملل و نحل (ردیه و دفاعیه نگاری‌ها، منازعات، انشعابات فرق)؛ ادیان (یهود، مسیحیت، دیگر ادیان)؛ اقتصادی (ذخائر و گنجینه‌ها، خسارت‌های ناشی از تخریب)؛ دوره جاهلیت (ایام بقیع، اشعار دوره قبل از اسلام، معارک)؛ قضاء و جزاء (مجازات مخربین، قتل عام عمومی و مجازات عاملان، تشویق پاسداران میراث انسانی بقیع، مرمت کاران و عمران)؛ همایش‌ها و نشست‌های درباره؛ مراکز و مؤسسات و سمن‌ها؛ بقیع پژوهی؛ خاطره نگاری؛ نشریه ویژه (ایران، امریکا، جهان اسلام؛ اروپا)؛ موزه و موزه‌داری (اشیاء موزه‌ای مرتبط به بقیع)؛ هنر (فیلم، نقاشی، عکاسی و عکس و ...)؛ ضریح سازی؛ معماری ساختمان‌های بقیع؛ اسناد و مدارک مکتوب یا عکسی؛ کتابشناسی آثار؛ نسخه شناسی؛ مقاله شناسی؛ پایان‌نامه شناسی؛ مرجع نگاری؛ متون و اسناد دیپلماتیک؛ سفرنامه (متون، مسافران)؛ پایگاه‌های اینترنتی (سایت، وبلاگ، اینترنت)؛ ماهواره (شبکه‌ها).
جهت تهیه «دانشنامه بقیع شریف» می توانید با شماره های 09125520765 و 02537832198 تماس بگیرید.

محمد حسین فراهانی در سال 1302 در باره شیعیان مدینه یا همان نخاوله نوشته است:

در شهر و قراء اطراف آن پانزده هزار خانوار سكنه دارد كه قریب هشتاد هزار نفوس است. این جمعیت هفتاد هزار آن سنی‌اند كه اغلب طریقة حنفی و شافعی دارند و قریب ده هزار آن شیعه‌اند. و شیعة آنها این چند طایفه است:
نخاوله كه خانه‌های آنها در جزو شهر و در بیرون سور مدینه نزدیك قبرستان بقیع است. و این طایفه اغلب فقیرند و زراعت و آبیاری اراضی و باغات دور شهر را می‌كنند. و حجّاج شیعه اغلب در خانه‌های نخاوله منزل می‌نمایند.
بنی‌علی و هوب و فیروزه این سه طایفه بعضی چادرنشین و برخی در قراء اطراف مدینه‌اند، و بعضی از اهالی عراق عرب‌اند كه آباء و اجداد آنها در مدینه مجاور گشته و خودشان هم مانده و اغلب در وسط سور مدینه و بیرون مسكن دارند. و بعضی اشراف حسنی هستند كه آنها هم در شهر متوقّف و از ملاك معتبر شهرند. و قریب چهار هزار شیعه در شهر و شش هزار در قراء اطراف شهر هستند.
@jafarian1964

دیداری تازه با میرزا عبدالله افندی در بخش چاپ نشده ریاض العلماء: شرح حال رئیس مذهب حنفی
یکی از لذت بخش ترین کتابهای دوره صفوی کتاب ریاض العلماء است که هر بار به آن می نگرم، علاقه مند به آن شده و از آن بهره می برم. این بهره گیری، طبعا در چارچوب موضوعی است که این کتاب به آن پرداخته، و آن نگارش شرح حال علمای سنی و شیعه از آغاز تا روزگار اوست. در باره شرح حال عالمان، منبع فراوان است، اما میرزا عبدالله افندی، کتابشناس برجسته این دوره، با روش خود و بر اساس یک سنت مرسوم میان شمار اندکی از شرح حال نگاران، این کتاب را نوشت. روش او این بود که به جز منابع شرح حال، اصل را بر استفاده از آثار مکتوب موجود در کتابخانه های شخصی و عمومی، اجازات، مقدمه ها و انجامه های نسخ، و نیز آگاهی های شفاهی و جستجوگری های شخصی خود در انتقال از این شهر به آن شهر و جستجو در کتابخانه ها می گذاشت. هر کجا، نسخه ای از دانشمندی می دید، بر اساس آن به نوشتن شرح حالش پرداخت، در باره او تحقیق کرد، و در طول چندین دهه، هرچه در باره او می یافت، ذیل آن می افزود. نکته جالب این که کتاب نشان می دهد به هیچ روی نسخه نهایی نیست و حتی در انتهای بسیاری از مطالب با گذاشتن کلمه «فلاحظ» یا «فتامل» زمینه را برای تحقیق بیشتر باز گذاشته است.
در باره نوشتن این کتاب، دست کم یک رساله دکتری نیازمندیم تا بشود شرح این مسافرتها، نکته سنجی ها و تحقیقات، مشاهدات شخصی، و اطلاعات برگرفته از کتابخانه ها و عالمان را روشن کرد. متاسفانه نیمی از این کتاب مفقود شد، فقدی که سبب شد ما معلومات زیادی را در باره بسیاری از عالمان این دوره، از دست بدهیم. جالب است که در بخش مفقود، شرح حال استادش محمد باقر مجلسی نیز بود که از میان رفت. استاد روضاتی، شرحی در باره چگونگی این مفقودی در رساله دوگفتار نوشته اند..... (ادامه بحث را در فایل پی دی اف زیر ملاحظه فرمایید)
@jafarian1964

به بهانه هشتم شوال؛ سالروز تخریب قبرستان بقیع در مدینه منوره:

نگاره‌های بقیع در برخی از نسخه‌های خطی فتوح الحرمین محیی لاری 👇
@Ganjineh_channel

قزوین از قدیمی‌ترین حوزه‌های تمدنی ایران است که بر اساس یافته‌های باستان‌شناسان سابقه سکونت در آن به ۱۰هزار سال قبل می‌رسد، این شهر پایتخت ایران در دوره صفویه نیز بوده است.استان قزوین با ثبت بیش از1400اثر تاریخی که ۱۲درصد بنا‌های تاریخی کشور را شامل می‌شود در این زمینه در رتبه نخست کشوری قرار دارد. یکی از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی استان، آب انبار‌های آن است کمبود آب در قزوین سابقه طولانى دارد و حتى ناصرخسرو در سفرنامه خود به آن اشاره کرده است.قزوین از جمله شهر‌هایی است که به علت دارا بودن ده‌ها بنای آب انبار، به شهر آب انبار‌ها شهرت یافته است و در حال حاضر نیز به علت شیوه ساخت بی نظیر آب انبار‌ها در قزوین، این بنا‌ها به عنوان مهمترین جاذبه‌های گردشگری این استان به شمار می‌روند.ساخت و وقف بیش از ۱۳۰بناى شکوهمند و پرهزینه براى انباشت و ذخیره آب در شهرى که از دیرباز به کم آبى شهرت داشته، افزون بر هزاران واحد آب انبار خانگى و ده‌ها آبگیر کاروانسراهاى شهرى براى استفاده مسافران، قزوین را امروزه به شهر آب انبار‌ها معروف کرده است.
 


@Oldax