کتابخانه امام حسین عليه السلام

با عرض سلام و احترام.
عالی‌? تشکر.? همین الان مرحمت شما را برای دو استاد در شبه قاره ارسال می کنم که می دانم خیلی از دیدن این تذکره، شاد خواهند شد. دعای آنها پشت و پناهتان باد. آمین. باز هم تشکر. ?????

مقدسی (م 380) در باره نوروز در شهر عدن در یمن می نویسد:

در عدن، دو روز پيش از رمضان سر درها را آذين بندند و دنبك مى‏زنند و چون رمضان درآيد، دوستان دسته دسته شوند و هنگام سحر سرودخوانان دوره مى‏گردند، و چون عيد نزديك شود از مردم مزد مى‏گيرند. در نوروز [كارهاى شگفت‏انگيز دارند] قبّه‏ها برگرفته و با دنبك در پى سركاران مى‏روند و مال بسيار گرد مى‏آورند. (احسن التقاسیم ج 1 ص 142 ترجمه منزوی)
@jafarian1964

شاه عباس بین شریعت و سلطنت
اداره کردن حکومت بر پایه شریعت، از آرمانهای اصلی متدینین است، چون اگر چنین شود، هم پیش خدا رو سفید خواهند بود، و هم فکر می کنند اگر این مطالب مو به مو عمل شود، مردم بهترین زندگی را خواهند داشت. ظاهر امر هم همین طور است، و... اما شاهان، خیلی وفادار به این مطلب نبوده و نیستند. نه حالا و نه قدیم. مثال زنده آن همین وضع امروز ماست. در فقه رباخواری حرام است، اما حالا می بینیم که بانکهای ما از 16 تا 27 درصد سود می گیرند. سی و هشت سال است که در این باره که اینها حلال است یا حرام بحث می شود و هنوز به نتیجه مورد رضایت همه نرسیده است. در باره جنگ و جهاد هم همین طور است. شاید فتحعلی شاه بخواهد صلح با روس کند، چون می داند سربازش که لباسش پاره است و تفنگش پوسیده، کاری از او بر نمی آید، اما علما، جهاد را ترجیح می دهند. نهایت این که جمعی به بهشت می روند و ان شاءالله دشمن هم سرکوب می شود. احساسات دینی پاک هم همین را تقویت می کند، غافل از این که زور روس زیاد است و کار از پیش نمی رود. وقتی از زور روس گفته شود، خواهند گفت، چه جای نگرانی که به هر حال ما غلبه خواهیم کرد. حالا کار به جایی نرسید و علما برگشتند عتبات،، این شاه است که باید صلح کند و حتی طلا و جواهرات خاندان سلطنت را جمع کند تا خسارت آنها را بپردازد. با این حال، فتحعلی شاه، همه سروکارش با علما بود و حق هم با او بود. هم باور به شریعت داشت و هم نیازمند وجهه آنان از هر دسته ای بود. اخباری و اصولی هم برایش خیلی فرقی نداشت، البته اصولی ها متنفذتر بودند، و او باید بیش از همه با آنها کنار می آمد. مقصودم این که اصل این مسأله شریعت و اجرای آن، در ذهن و عمل، از دید عالم و سلطان، مسأله مهم و چالش برانگیزی در همه ادوار بوده است. حکومت دهها نوع مالیات می گرفت. در همین دوره صفوی. مالیات هایی که حتی فهرست آنها چند صفحه خواهد شد. این در حالی بود که دین فقط چند نوع خاص مثل زکات و خمس داشت. در این باره، یعنی گرفتن مالیات های متنوع، علما هم، گاهی همراه اند و گاه مخالف. البته اگر همراهی کنند، سایر متدینان خواهند گفت که اینها حکم موافق رأی سلطان داده اند، مثل مرحوم کنی زمان ناصرالدین شاه و غیره که خودشان هم خیلی ده داشتند. اگر نکنند، در حکم مخالف خواهند بود. اینها یا باید شاه را تحریم و تکفیر کنند، و اگر بکنند یا زندان خواهند رفت یا مورد بی توجهی قرار گرفته، وظیفه و سیورغالی به آنان تعلق نخواهد گرفت. این مساله، یک جور امر چالشی است که الان هم هست، قدیم هم بود.
داستان زیر از دوره صفوی و شخص شاه عباس است که دست کم من نشنیده بودم. شاید داستان باشد، اما خیلی عبرت آمیز است. مقدمتا بگویم شاه عباس، بسیار زرنگ بود. علما را داشت، همیشه همراهش بودند، اما کار خودش را می کرد. مثلا همین که سی چهل هزار ارمنی را در شهر شیعه یعنی اصفهان آورد و ساکن کرد، چطور می توانست موافق خواست علما باشد؟ اما کرد و شد. هیچ کس هم نگفته شاه عباس، مخالف با علما بوده! تازه همه می گویند، به احترام علما، مثلا میرداماد، تا در خانه او را همراهی می کرده و حکایات دیگر از آن نوع حکایات قصص العلمائی تنکابنی.
فارغ از همه، این چالش، بین شریعت و اجراء، خواست علما و شاه، همیشه یک مسأله مهم بوده و شاید در کندی کار پیشرفت امت هم بی تأثیر نبوده است. باید از خداوند خواست تا به علما و سلطان کمک کنند تا راه حلی برای آن یافت شود، هرچند دعای سختی است و اجابتش مشکل. اما نباید ناامید از رحمت حق بود.
و اما داستان:

شیخ علی ـ رحمه الله ـ به شاه عباس جنّت مکان می گوید که: مالوجهات [مالیات] وقتی بگیر که دشمن بر سر بیضه اسلام آید.
شاه می گوید: در آن وقت که مالوجهات خواهد داد؟
شیخ می گوید: جهاد بر ما و رعیّت همه واجب است. آن وقت همه به جهاد می رویم.
شاه می گوید: پشه! چه یکی و چه هزار.
شیخ می گوید: تو ما را به پشه حساب کردی و استخفاف به علما کردی، کافر شدی، و زن بر تو حرام شد، و می فرستد به حرم و اهل حرم.
همه از اهل شاه کناره می کنند تا وقتی که توبه می کند و شیخ زنان را مرخص می کند [که با شاه باشند].
@jafarian1964

گزارش یک دیپلمات ژاپنی از مراسم سوگواری مردم ایران در سالهای 1308- 1311 ش.
کازاما یکی از دیپلمات های ژاپنی است که در زمان رضا شاه، در سال 1308 ش به ایران آمد و تا سال 1311 در ایران بود. وی در کشورهای دیگری هم مأموریت داشت، و گزارش هایی از این سفرهای خود در باره مسلمانان نگاشت. وی در نهایت در سال 1945 در حالی که در یک کشتی ژاپنی بود، هدف اژدر افکن امریکایی قرار گرفت و کشته شد. کتاب سفرنامه کازاما «بخش ایران»، توسط آقای رجب زاده ترجمه و به سال 1380 در تهران منتشر شده است. بخشی از نوشته وی در باره سوگواری محرم ایرانیان است که به مناسبت این ایام، بد نیست مروری بر آن داشته باشیم:
هنوز هم تقويم معمول در ايران ماهى به نام محرم دارد كه از روز يكم تا دهم آن مراسم باشكوهى برگزار مى‏شود. عزادارى كه براى على (ع) و امام حسين (ع) در آخرين روز اين دهه برپا مى‏شود از همه آيين‏هاى دنيا ترس‏برانگيزتر است، زيرا كه در اين عزادارى مردم براى اينكه درد و رنجى را كه شهيدان كشيدند خود تجربه كنند و پيوسته ياد و جايگاه والايشان را نگاه دارند، تن خود را با آلات برنده زخم مى‏زنند و خون خود را مى‏ريزند.
امروزه هم گاه براى نامسلمانان و بيگانگان ديده شدن در شهر در ماه محرم خطرناك است. گاه مى‏بينيم كه مردم بيرق سرخ برداشته‏اند، و همچنان كه فرياد مى‏زنند" على، حسين" و بر سينه مى‏كوبند و بازوهايشان را با كارد و قمه زخم مى‏كنند و از تنشان خون مى‏ريزد، در شهر راه‏پيمايى مى‏كنند. در ايران اثر زخمى كه در عزادارى محرم به خود زده‏اند بسا كه حتى بر (پشت) گردن خانمهاى متجدد با موى كوتاه و لباس غربى به روشنى مانده و پيداست.
وقتى كه به آبادى بختيارى‏نشين، حدود 500 كيلومترى جنوب‏ تهران، براى شكار رفته بودم، از روى اتفاق به راه‏پيمايى محرم برخوردم. اما زود رفع نگرانيم‏
شد، چون راهپيمايى‏اى كه ديدم از آن كه وصفش را شنيده بودم آرامتر بود. حس كردم كه مراسم محرم اين آبادى فقط گونه‏اى آيين شكرگزارى براى نعمت و بركت خداوند، مانند جشن خرمن، است.
اما در واقع همه مراسم يادبود فاجعه [عاشورا] چنين نيست. وضع اين مراسم به تناسب محل و موقع تفاوت دارد. يكى از معروفترين آيين‏هاى عزادارى‏ محرم‏ كه شاهد بودم، دسته‏هايى از سينه‏زنان است كه راهپيمايى مى‏كنند، و طبل‏نوازى در جلو آهنگ حركت و سينه زدن آنها را منظم مى‏كند. هر دسته يك طبل‏نواز دارد، و عزاداران به آهنگ آن طبل خود را با زنجير مى‏زنند؛ ضرب آهنگ طبل كه تند مى‏شود، آنها هم تندتر زنجير مى‏زنند. به دنبال دسته‏هاى زنجيرزن، اسبى كه با زره باشكوه و آراسته، و گاه با سپر و كلاه‏خود سوراخ شده با تير، زينت شده است، مى‏آيد. به دنبال آن بازيگر اصلى مراسم آن روز، مردى كه به هيأت (امام) حسين درآمده است و مردانى كه خود را شبيه برادرش عباس و يارانش درآورده‏اند، سوار بر اسبهاى زيبا و آراسته به ساز و برگ روانند. هم (امام) حسين و هم (حضرت) عباس زره ايرانى مرصّع و شكوهمندى دربر دارند كه آن را بيشتر از خانواده‏هاى بزرگ و قديمى يا عتيقه‏فروشان معروف مى‏گيرند. همه اهل بيت و خويشان (امام) حسين لباس سبز پوشيده‏اند. حتما در ميان اين جمع نوجوانى هست از همه برازنده‏تر كه گيرايى بيمانند دارد. او شبيه قاسم، پسر عمّ (امام) حسين، است.
روايت كرده‏اند كه او در جنگى كه در روز عروسى‏اش درگرفت، كشته شد. پس در آن راهپيمايى رختخواب داماديش را كه از سوى عروسش فرستاده شده، و اثاث مجللى را كه زيورها و منسوجهاى زيبا گرداگر آن آويخته است و چراغ ايرانى در ميان آن گذاشته‏اند تا جلوه بيشتر يابد (همان حجله)، مى‏برند. پس از اين شبيه‏ها و حجله، مردان تنومند كه از كمر به بالا تقريبا برهنه‏اند مى‏آيند، و همچنان كه با دست و بازو بر سينه و شانه خود مى‏زنند راه مى‏پيمايند. گاهى سردسته عزاداران مى‏ايستد و به دسته فرمان مى‏دهد كه درجا بزنند. همه، به فرياد، «على» و «حسين»
مى‏گويند، و دسته باز به راه مى‏افتد و رفته‏رفته قدمهايشان تند مى‏شود، و هربار در پيش رفتن و ايستادن باهم دم مى‏گيرند؛ و چكاچك شمشيرها كه به هم مى‏زنند طنين ترس‏آور دارد.
در دهه عزادارى محرم، روز دهم است كه نمايش مى‏دهند و شبيه مى‏گردانند، اما راهپيمايى (و سينه و زنجيرزنى) تقريبا هر روز برگزار مى‏شود، و سرانجام شامگاه روز دهم‏ براى شيعيان علوى به خصوص شبى پرقدر است. در اين شب، دسته‏هاى عزادار چيزهايى را كه شبيه پيكر حسين و تابوت عباس ساخته‏اند بر دوش مى‏برند. بينندگان همه اشك مى‏ريزند، و ماتم زده‏اند. گاهى از كنار اين نعشها دست يا پاى شبيه را مى‏توان ديد، اما البته سر مردى كه شبيه نعش شده با دقت پوشانده شده است و ديده نمى‏شود. دو كبوتر با زنجير به نعش (امام) حسين بسته شده است كه آن را پاسدارى مى‏كنند، و بال اين كبوترها هم به خون آغشته است.
@jafarian1964

دخترى جوان كه گويا دختر (امام) حسين است بر كجاوه نشسته و بر سر و مويش خس و خاك ريخته است. همچنانكه دسته شبيه (شهدا و كاروان اسرا) پيش مى‏رود، مردمى كه به نظاره ايستاده‏اند دستها را به سوى جنازه‏ها باز مى‏كنند و مى‏گريند. يك شبيه كه به جاى شمر بازى مى‏كند با چند جلّاد سرخ‏پوش پيرامون و محافظ اسيرانند. آنها به هيأت ملاهاى اريخا، چنانكه در تصوير پيداست، در سازى كه به شاكوهاچى (نى‏لبك ژاپنى) مانند است مى‏دمند و پيش مى‏روند. آواى اين سازهاى عزا، با صدا و همهمه شهر درهم مى‏شود و جهان علوى را تكان مى‏دهد.
سر اسب (حامل شبيه نعش شهدا) را با پر طاووس زينت داده‏اند. سردار لشكر يزيد كه بر (امام) حسين پيروز شد، مرد بدعهد اهل كوفه، عبد الرحمن بن زياد، سراپا سرخ پوشيده است. ابن زياد حتى چترش هم سرخ است. عمر بن سعد و لشكريانش هم جامه سرخ دربر دارند. (در ميان آنها) فقط دو طفل‏اند كه سبز پوشيده و آنها را با طناب سرخ بسته‏اند و مى‏برند. اين نشان مى‏دهد كه در آن وقت فرزندان ياران (امام) حسين آزار مى‏ديدند و آنان را به اسيرى مى‏بردند. اين طفلان كه شيون‏كنان مى‏روند قاپوق‏ بر دوش دارند. اين قاپوق سه‏گوشه و از چوب درست شده است. در پايان اين كاروان دسته بنى اميّه مى‏رود، و در آن ميان «فرنگى» يعنى مردى پيرو آيين مسيح هست. برابر داستانهاى شيعى، يكى از فرنگيان مسيحى با (امام) حسين همدلى داشت و سرانجام هم به لشكر حسين پيوست و در ميان ياران و در سوى او جنگيد. اين پيرو دين عيسى كلاهى همچون كلاه‏خود بر سر دارد، لباس (رزم) همسان ديگران پوشيده، عينك بر چشم و دستكش بر دست دارد و بر اسب نشسته است. در كنار و همپاى كاروان اسيران، رزمندگان بدوى مى‏روند.
بدينسان و در ميان انبوه مردم، دسته عزاداران و شبيه نشاندهندگان محرم راه مى‏پيمايند.
@jafarian1964

بالا مظفرالدین شاه رو پشت تلسکوپ دیدیم. این هم یک ژاپنی در میانه قرن نوزدهم در پشت تلسکوپ. با هم تقریبا شروع کردیم. حالا ما کجا و آنها کجا... البته می رسیم بهشون....
@jafarian1964

وقتی رضاخان، حارث تعزیه را به خاطر زدن طفلان مسلم کتک زد! زن ها هم شروع به تشویقش کردند

عین السلطنه در شرح عزاداری جلوی شمس العماره نوشته است: جلوى شمس العماره در ميدان سه تخت چوبى روى هم روى هم گذاشته بودند. گفتند دست آخر دسته چاله‏ ميدان مى‏آيد خيمه آتش مى‏زنند و اموال غارت مى‏كنند (شبيه عاشوراى 61). دسته‏ جات طهران دراين بين- چندين سال كه من نبودم- تغييرات كرده. اولا از محلى و گذرى به صنفى مبدل شده، هريك از اصناف دسته‏اى حركت مى‏كنند، با همان قباهاى مشكى و سينه‏ باز، جز مال چاله ‏ميدان كه محلى حركت مى‏كند. ثانيا آن اسبها، يدكها، كتلها، طبق هاى چراغ، نعشها، ضريحها تخفيف كلى يافته، بلكه متروك شده. در حقيقت تجملات كم و بر سوگوارى اضافه شده.

آمدن سردار سپه‏
در اين بين درشكه وزير جنگ رسيد. سر درشكه باز [بود] و پاى خود را روى پا انداخته، قبضه و ته شمشير را هم با دو دست روى پاى خود گرفته [بود]. رسيد به ميدان پياده شد. پس از آن‏كه به اطراف نظرى انداخته همه‏جا را تفتيش كرد رفت بالاى آن تخت‏ونشست. اولا آنچه صاحب‏منصب بود كه براى تماشا آمده بودند از گوشه و كنار متفرق شدند، جز خدايار خان و حاكم طهران كه يكى سمت چپ تخت و ديگرى سمت راست ايستاده بودند. ثانيا تمام دسته‏جات نظم گرفت و تماشاچيها ساكت و آرام شده مثل آن‏كه تسمه از پشت همه كشيده شده است و مردم هم مطمئن شدند كه ديگر نزاع و دعوا نخواهد شد.

چوب‏زدن سردار سپه‏
دسته‏جات بزرگ كه اسب و يدك داشتند همه از سمت توپخانه آمده مى‏گذشتند و مى‏رفتند بازار. يكى از اين دسته‏جات طفلان مسلم درست كرده بودند. يك مردكه نتراشيده نخراشيده هم زره و كلاه‏خود نموده و شمشير و سپر هيكل نموده حارث شده بود. چند تركه دست گرفته و طفلان مسلم را چوب ‏كارى مى‏كرد. جلوى سردار سپه چوبها را شديدتر نواخت. يك‏مرتبه سردار از تخت به زير آمد و به سمت آقاى حارث روان شد. حارث به گمان اين‏ كه جايزه خواهد گرفت و از اين چوب‏كارى سردار خوشش آمده بنا كرد شديدتر زدن كه سردار رسيد. طناب اطفال را از دست حارث گرفته و بچه‏ها را آزاد نمود و آن‏ وقت همان چوبها را گرفته و بنا كرد حارث را چوب زدن.
صداى زنها از هرسمت بلند شد قربان دستت برويم، قربان چوب زدنت برويم. پس از چوب‏كارى رفت و به‏جاى خود جلوس كرد. خدايار خان و محمود آقا خان هم به جاهاى خود.
قمه‏زنها
بعد دسته نظام آمد. جلو قمه‏زنها بودند، اما به حكم سردار جزئى زخمى كه زده بودند قمه و شمشيرها را از دست آنها گرفته و با دست توى سر خود مى‏زدند. ساير قمه‏ زنها هم كه رد مى‏شدند هركس زيادى زخم به خود زده بود امر مى‏كردند قمه را از او مى‏گرفتند. بعد شاگردهاى نظام بودند. همه سرهاى باز، به سر و سينه خود مى‏زدند. بعد توپخانه بود كه تمام اسبهاى انگليسى توپخانه را يدك و كتل بسته بودند. بعد پياده‏نظام، بعد سواره‏نظام، همه صاحب‏منصبان سرهاى برهنه، همراه دسته‏جات موزيك به نواى عزا مترنم [بودند] و هردسته نوحه مخصوص مى‏خواند كه من فقط يك شعر آن را توانستم حفظ كنم.
ز بيداد كوفى و از جور شامى‏ چكد خون ز چشم نظامى‏

(خاطرات عین السلطنه: 8/6502)

تعزیه خوانی برابر ناصرالدین شاه در تکیه دولت به روایت علویه خانم کرمانی (سال 1310ق)
امروز اوّل تعزيه تكيه‏ دولت‏ است. چهار ساعت به غروب مانده اوّل تعزيه است. رفتيم در تكيه‏ دولت‏، دو سه طبقه ساخته شده، ولى مختلف. بعضى جاها سه طبقه است، بعضى جاها دو طبقه. زن‏هاى شاه و كلفت‏ها طبقه اول [و] دويم، توى بالاخانه‏ها تمام زنبورى كشيده. شاه خودش و عزيز السلطان هم با چند نفر پيشخدمت مخصوص در طبقه اوّل مى‏نشيند. طبقه آخرى همه طاق نماها بسته.
نمى‏دانم چه قدر اسباب چراغ، هر چه بگويم بيشتر و بالاتر است. روزها هم چراغ‏هاى بعضى طاق نماها روشن، شب كه چه عرض كنم، كه كروركرور چراغ روشن، همه جور چراغ‏هاى گاز. خلاصه مردها امناى دولت و سايرين در طاق‏نماها نشسته، مردها [ى‏] رعيت يك طرف، زن‏ها يك طرف. اوّل تعزيه دويست فراش شاهى همه چماق نقره پيششان، جلو آنها حاجب الدوله، ده‏باشى‏ها، صاحب منصب‏هاشان مى‏آيند و يك نوحه خوان مى‏آيد رو [ى‏] سكوى وسط مى‏ايستد، مى‏خواند. فراش‏ها دوره سكو رديف مى‏ايستند، سينه مى‏زنند. باز به ترتيب مى‏روند. پشت آنها يك دسته بچه به سر [و] سينه مى‏زنند، علم دارند، جريده دارند. آنها هم روبروى شاه مى‏ايستند، سينه مى‏زنند. باز به ترتيب مى‏روند، پشت سر آنها زنجيرزن‏ها مى‏آيند. باز به همان طريق‏ها پشت سر آنها يك دسته عرب مى‏شوند. مى‏آيند، باز جلو شاه مى‏نشينند. سينه عربى مى‏زنند، مى‏روند. پشت سر آنها يك دسته سنگ‏زن مى‏آيد، باز جلو [ى‏] شاه مى‏زنند. باز به ترتيب مى‏روند. پشت سر آنها يك دسته عباسى مى‏آيند. به همان طريق‏ها مى‏زنند و مى‏روند. پشت سر آنها دسته‏دسته مزغان‏چى‏ها مى‏آيند، مى‏زنند، دور مى‏گردند، مى‏روند. قريب سى چهل دسته، جوربه‏جور، لباس‏هاى رنگ‏به‏رنگ، مقبول، پشت سر اينها باز همه مزغان‏چى‏ها همه پشت سر هم مى‏آيند. از اين در تكيه مى‏آيند، از آن در مى‏روند. پشت سر اينها سواره نظام، قريب دويست سوار، كلاه‏هاى جوربه‏جور، لباس‏هاى جوربه‏جور، بعضى كله كلاه‏شان يك دسته منگله سفيد نيم زرع قدش، خيلى تماشا دارد. پشت سر اينها سواره يراغ، همه اسب‏ها يك رنگ، سر يراق نقره، پشت سر آنها نقاره‏خانه، همه شترها بزك كرده، ولى مثل كرمان مى‏زنند. پشت سر آنها زنبورك خانه، شترها را جور ديگر بزك كردند. پشت سر آنها قاطرخانه، يخدان، مفرش، چادرخانه، هر قاطرى يك من منگوله و سه چهار من مهره دارد. همه اينها بزك كرده، پشت سر آنها نى دارد، يدك، قريب سى يدك، و نى‏دار، پشت سر آنها آب‏دارى قيل و منقل، پشت سر آنها شاطرهاى شاهى، همه لباس‏هاى براق‏دوزى، كلاه‏هاى غريب عجيب كه جلو [ى‏] شاه [56] هم همان جور مى‏روند. فراش‏ها پشت سر آنها، كالسكه‏چى‏ها همه لباس‏هاى مخمل براق دوخته. هر تعزيه هست، بزرگ آن تعزيه مى‏نشيند توى كالسكه و مى‏آيد. اينها كه رفتند، آن وقت تعزيه‏ ها دسته‏دسته نوحه مى‏ خوانند و مى‏آيند. قريب صد و صد [و] پنجاه تعزيه درست مى‏كنند. زيادى هم مى‏ آيند مى‏ نشينند. تفصيل خيلى دارد. چه اوضاع و چه دستگاه، من حالت نوشتن ندارم. و ديگر اينكه چند روز در اندران هستم كه نمى‏نويسم، بعد كه مى‏ آيم خانه يادم مى‏ رود. خلاصه امروز تعزيه حجة الوداع بود. امشب هم باز هم به همان طريق كه عرض شد آمدند. چيزى كه تفاوت دارد فراش‏ها عوض چماق همه لاله دستشان گرفته‏اند. امشب هم تعزيه مسلم بود

طاهره قره العین , زنی که برای اولین بار در ایران کشف حجاب کرد

بسیاری کشف حجاب را تنها مرتبط با رضا شاه میدانند؛ در حالی که نخستین نشانه‌های کشف حجاب را می‌توان در دربار ناصرالدین شاه قاجار و در محافل روشنفکری یافت، ولی رسمیت پیدا کردن آن به دوره حکومت رضا شاه باز می‌گردد
تا زمان کشف حجاب و شروع تغییرات پر دامنه مدرنیسم رضاشاهی ، نمونه‌ای یافت نمی‌شود که زنان ایرانی و حتی بانوان درباری ، سر برهنه و بی حجاب در ملأ عام ظاهر شوند مگر یک زن...
در دوره ناصرالدین شاه، اولین زنی که به صورت عمومی و علنی کشف حجاب کرد زنی است با نام قره العین
قره العین زنی بود که او را تا قبل از گرایش به "سید علی محمد باب"، به عالم، فاضل و شاعر بودن می‌ستودند.
او در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد و دختر "ملا محمّد صالح مجتهد قزوینی" است.

طاهره قره العین , زنی که برای اولین بار در ایران کشف حجاب کرد

بسیاری کشف حجاب را تنها مرتبط با رضا شاه میدانند؛ در حالی که نخستین نشانه‌های کشف حجاب را می‌توان در دربار ناصرالدین شاه قاجار و در محافل روشنفکری یافت، ولی رسمیت پیدا کردن آن به دوره حکومت رضا شاه باز می‌گردد
تا زمان کشف حجاب و شروع تغییرات پر دامنه مدرنیسم رضاشاهی ، نمونه‌ای یافت نمی‌شود که زنان ایرانی و حتی بانوان درباری ، سر برهنه و بی حجاب در ملأ عام ظاهر شوند مگر یک زن...
در دوره ناصرالدین شاه، اولین زنی که به صورت عمومی و علنی کشف حجاب کرد زنی است با نام قره العین
قره العین زنی بود که او را تا قبل از گرایش به "سید علی محمد باب"، به عالم، فاضل و شاعر بودن می‌ستودند.
او در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد و دختر "ملا محمّد صالح مجتهد قزوینی" است.
🔽🔽

تعزیه خوانی برابر ناصرالدین شاه در تکیه دولت به روایت علویه خانم کرمانی (سال 1310ق)
امروز اوّل تعزيه تكيه‏ دولت‏ است. چهار ساعت به غروب مانده اوّل تعزيه است. رفتيم در تكيه‏ دولت‏، دو سه طبقه ساخته شده، ولى مختلف. بعضى جاها سه طبقه است، بعضى جاها دو طبقه. زن‏هاى شاه و كلفت‏ها طبقه اول [و] دويم، توى بالاخانه‏ها تمام زنبورى كشيده. شاه خودش و عزيز السلطان هم با چند نفر پيشخدمت مخصوص در طبقه اوّل مى‏نشيند. طبقه آخرى همه طاق نماها بسته.
نمى‏دانم چه قدر اسباب چراغ، هر چه بگويم بيشتر و بالاتر است. روزها هم چراغ‏هاى بعضى طاق نماها روشن، شب كه چه عرض كنم، كه كروركرور چراغ روشن، همه جور چراغ‏هاى گاز. خلاصه مردها امناى دولت و سايرين در طاق‏نماها نشسته، مردها [ى‏] رعيت يك طرف، زن‏ها يك طرف. اوّل تعزيه دويست فراش شاهى همه چماق نقره پيششان، جلو آنها حاجب الدوله، ده‏باشى‏ها، صاحب منصب‏هاشان مى‏آيند و يك نوحه خوان مى‏آيد رو [ى‏] سكوى وسط مى‏ايستد، مى‏خواند. فراش‏ها دوره سكو رديف مى‏ايستند، سينه مى‏زنند. باز به ترتيب مى‏روند. پشت آنها يك دسته بچه به سر [و] سينه مى‏زنند، علم دارند، جريده دارند. آنها هم روبروى شاه مى‏ايستند، سينه مى‏زنند. باز به ترتيب مى‏روند، پشت سر آنها زنجيرزن‏ها مى‏آيند. باز به همان طريق‏ها پشت سر آنها يك دسته عرب مى‏شوند. مى‏آيند، باز جلو شاه مى‏نشينند. سينه عربى مى‏زنند، مى‏روند. پشت سر آنها يك دسته سنگ‏زن مى‏آيد، باز جلو [ى‏] شاه مى‏زنند. باز به ترتيب مى‏روند. پشت سر آنها يك دسته عباسى مى‏آيند. به همان طريق‏ها مى‏زنند و مى‏روند. پشت سر آنها دسته‏دسته مزغان‏چى‏ها مى‏آيند، مى‏زنند، دور مى‏گردند، مى‏روند. قريب سى چهل دسته، جوربه‏جور، لباس‏هاى رنگ‏به‏رنگ، مقبول، پشت سر اينها باز همه مزغان‏چى‏ها همه پشت سر هم مى‏آيند. از اين در تكيه مى‏آيند، از آن در مى‏روند. پشت سر اينها سواره نظام، قريب دويست سوار، كلاه‏هاى جوربه‏جور، لباس‏هاى جوربه‏جور، بعضى كله كلاه‏شان يك دسته منگله سفيد نيم زرع قدش، خيلى تماشا دارد. پشت سر اينها سواره يراغ، همه اسب‏ها يك رنگ، سر يراق نقره، پشت سر آنها نقاره‏خانه، همه شترها بزك كرده، ولى مثل كرمان مى‏زنند. پشت سر آنها زنبورك خانه، شترها را جور ديگر بزك كردند. پشت سر آنها قاطرخانه، يخدان، مفرش، چادرخانه، هر قاطرى يك من منگوله و سه چهار من مهره دارد. همه اينها بزك كرده، پشت سر آنها نى دارد، يدك، قريب سى يدك، و نى‏دار، پشت سر آنها آب‏دارى قيل و منقل، پشت سر آنها شاطرهاى شاهى، همه لباس‏هاى براق‏دوزى، كلاه‏هاى غريب عجيب كه جلو [ى‏] شاه [56] هم همان جور مى‏روند. فراش‏ها پشت سر آنها، كالسكه‏چى‏ها همه لباس‏هاى مخمل براق دوخته. هر تعزيه هست، بزرگ آن تعزيه مى‏نشيند توى كالسكه و مى‏آيد. اينها كه رفتند، آن وقت تعزيه‏ها دسته‏دسته نوحه مى‏خوانند و مى‏آيند. قريب صد و صد [و] پنجاه تعزيه درست مى‏كنند. زيادى هم مى‏آيند مى‏نشينند. تفصيل خيلى دارد. چه اوضاع و چه دستگاه، من حالت نوشتن ندارم. و ديگر اينكه چند روز در اندران هستم كه نمى‏نويسم، بعد كه مى‏آيم خانه يادم مى‏رود. خلاصه امروز تعزيه حجة الوداع بود. امشب هم باز هم به همان طريق كه عرض شد آمدند. چيزى كه تفاوت دارد فراش‏ها عوض چماق همه لاله دستشان گرفته‏اند. امشب هم تعزيه مسلم بود

تعزیه خوانی در تکیه دولت ۲
هزار توی تاریخ روایت ۱۷ :
تعزیه خوان تکیه دولت وسایر تعزیه های مهم پیرمردی بود که او را میرزا تقی معین البکاء می گفتند .
دو ماه به محرم مانده ،منزل معین مرکز تعزیه خوان ها می شد و از تمام نقاط ایران بهترین آوازه خوان ها برای امتحان و تمرین به آن جا می آمدند و برای ماه محرم آماده می شدند .
پس از میرزا تقی خان معین البکاء ، پسربرادرش میرزا باقرخان مین البکاء جانشین وی گشت . میرزا باقرخان خیلی شبیه عضدالملک نایب السلطنه بود . ریش بلند وسفیدی داشت . عبا و لباده و قبا و کلاه و شلوار و کفش و حتی جوراب هایش ایام محرم سیاه بود .
روضه خوانی تکیه دولت از ساعت یازده شروع می شد و چهل پنجاه روضه خوان روی صحنه تکیه منبر می رفتند.
پس از ختم روضه مقارن ظهر ، معین البکا با آن قیافه موقر جلو می افتاد و تمام تعزیه خوان ها از شمر و خولی و ابن سعد و قاسم خوان و علی اکبر خوان و امام خوان و زینب خوان ، همه دنبال او می آمدند. یک دسته موزیک در جلو و یک دسته موزیک از عقب حرکت می کردند و موزیک می زد و تعزیه خوان ها و معین البکاء روی صحنه می آمدند و مقابل بالاخانه شاه ایستاده و چند مرتبه به صورت دسته جمعی تعظیم می کردند.
سپس یکی از بچه ها که صدایش از همه بهتر بود چند فردی از ابیات محتشم را می خواند و آن گاه همه تعزیه خوان ها یک آهنگ ، این ابیات را می خواندند و شاه و مادر شاه و عزت الدوله خواهر شاه را دعا می کردند و اما اشعار چنین بود:
از نگین ظفر مکن کوتاه
دست جم جاه ناصرالدین شاه
و :
عزت الدوله را به عزت و جاه
دارپاینده زیر سایه شاه
دعای مادر شاه که با موزیک مکرر خوانده می شد این فرد بود:
کن کرم عزت ستر کبری را
مام شاهنشاه مهد علیا را

بعد از اجرای این مراسم ، تعزیه شروع شده و به طور متوسط سه ساعت طول می کشید و موضوع تعزیه ها داستان های مذهبی تاریخی بود که به قول
" جرجی زیدان " برای زنان بی سواد و بی اطلاع ایران بهترین درس تاریخ به شمار می آمد .
بعضی از روزها دو تعزیه توی هم می رفت و از ظهر تاغروب طول می کشید ‌مثلا داستان قربانی کردن اسماعیل وتعزیه شهادت حضرت علی اکبر و یا عروسی بلقیس و عروسی حضرت قاسم در کربلا از آن تعزیه های طولانی حساب می شد .

حوادث تعزیه های زمان قاجار ۳
هزار توی تاریخ . روایت ۱۷
دو حادثه شنیدنی از حوادث تعزیه آن روز ، یکی کشته شدن حارث با گلوله مردی کرد است که جریان آن از این قرار است :
در تکیه صاحب دیوان در یکی از روزها تعزیه مسلم بود . مسلم به امر ابن زیاد کشته شد و دوطفل یتیم او به خانه زنی از شیعیان پناه بردند .اتفاقا شوهر این زن که اسمش حارث بود در دستگاه ابن زیاد خدمت می کرد و ابن زیاد از وی و دیگران سر طفلان مسلم را تقاضا می کرد . حارث نصف شب به خانه آمد و دو طفل را پیدا کرد .اول زن را کشت بعد سر دو طفل را برید که برای ابن زیاد ببرد .
مرد کرد جوان که این منظره را دید از خود بی خود شد و آن را حقیقت پنداشت و برای این که انتقام دو طفل مسلم را بکشد ، قدم به جلو گذاشت و با تپانچه حارث را از پا درآورد . مرحوم صاحب دیوان و بقیه پول خون تعزیه خوان را که حارث شده بود به ورثه اش دادند و قاتل کرد هم را که تحت تاثیر احساسات مذهبی واقع شده بود تبرئه و آزاد گشت .
واقعه دیگری هم در تکیه دولت اتفاق افتاد . به این ترتیب که جز لوازم تعزیه یکی هم منجنیق جبرئیل بود .
منجنیق جبرئیل از صندوق محکمی تشکیل می یافت که با قرقره های آهنین روی دو سیم مفتول فلزی قرار داشت .
مفتول ها را با میخ طویله محکم به زمین تکیه و بالای بام وصل کرده بودند .
چند فراش قوی بنیه روی بام و پایین تکیه مواظب منجنیق بودند و آن را با زنجیر بالا و پایین می کشیدند .
جبرئیل لباسی می پوشید که تمامش پر دوخته بود .بر سرش هم کلاه پر دار می گذاشت و روی صورتش یک توری پردار می انداخت و توی منجنیق می نشست و در مواقع لازم از آسمان یعنی از بالای بام فرود می آمد و فراش ها او را با زنجیر بالا و پایین می آوردند .
روزی تعزیه اسماعیل قربانی و شهادت حضرت علی اکبر بود . ابراهیم می خواست سر اسماعیل را ببرد . جبرئیل یک گوسفند بزرگ در بغل گرفت و با منجنیق از بام به زیر آمد اما مفتول ها و قرقره ها که فقط طاقت جبرئیل را داشتند سنگینی گوسفند را طاقت نیاوردند . میخ طویله کنده شد و مفتول ها و قرقره ها از هم گسیخت . جبرئیل و گوسفند از وسط زمین و آسمان روی سر مردم پرتاب شد . در نتیجه تلفاتی وارد آمد .

نویسنده : علی جواهر کلام .
خواندنی ها . سال ۱۳۳۴ شمسی

بسياري از مظاهر گونا گون کنوني در عزاداري ابا عبدالله، در دوران حضرات معصومين مرسوم نبوده است. (خروج دسته جات عزاداري، شبيه و تعزيه، سينه زني گروهي ريتميک، هروله دسته طويرج و مشابه آن، استفاده از ادوات موسيقي طبل و سنج و دمام و ني و قره ني و ارگ و ...، جلسه شيرخوارگان حسيني، مقتل خواني از روي متون مکتوب،عَلَم گرداني و نخل گرداني و سنگ زني و چوب بازي و حرکات موزون مرسوم در بين جنوبيان و برافراشتن پرچمها و تراکتها و اخذ اجرت بر گرياندن و مرثيه خواني و و و)
کلي استحباب عزاداري و در پاره اي موارد وجوب آن ثابت و مجمع عليه است. مصاديق عرفي آن تا زمانيکه خلاف بين و صريح شرع نباشد و در زمره مباحات قرار گيرد، از آنجا که در مسير احياء سنن الهي و تعظيم شعائر واقع ميشود، از اباحه به استحباب (و در برخي موارد به وجوب) تغيير مي کند. بله اگر امري حرام بيّن باشد ارتکاب آن جايز نيست. در مورد قمه زني هم هيچ يک از مراجع، تأکيد مي کنم هيچ يک از مراجع قائل به حرمت آن به طور مطلق نشده اند. آنکه تحريم کرده حکم را منوط به اضرار به نفس يا وهن مذهب کرده، که اگر اين دو يا يکي از آنها حاصل شود حرام است و الا فلا. اينکه برخي اصرار دارند اين دو امر در قمه زني محقق مي شود مختلف فيه است و وفاقي بر آن نيست. به فرض هم اگر بزرگواري به تلازم آن دو امر (وهن و اضرار) با قمه زني معتقد بود از مقوله تشخيص در موضوعات است و بر مکلف تبعيت از اين تشخيص شرعا واجب نيست. اگر يقين به آن پيدا کرد فبها و الا اتباع از تشخيص موضوع توسط مرجع ضرورتي ندارد. البته پي گيري خاص و گسترش عمده اي هم در باب آن ديده نمي شود. بحمد الله همه تريبونها بر نفي و طرد آن اتفاق دارند.
پس تحريم قمه زني به صورت مطلق، قائل ندارد، اگر ملازم با وهن يا اضرار به نفس شد حرام است و اين دو ملزوم در هر يک از انواع عزاداري که حاصل شود حتی در روضه خواني و بکاء، باز هم باعث تحريم خواهد بود. اختصاصي به قمه زني ندارد.
اين هم که بنده و جنابعالي علت انجام اين عمل را نمي فهميم، مثل خيلي از امور ديگر که نمي دانيم و نمي فهميم. عدم فهم ما باعث اثبات يا نفي امري و يا صدور حکم شرعي بر آن نمي شود.

تعزیه خوانی در تکیه دولت ۲
هزار توی تاریخ روایت ۱۷ :
تعزیه خوان تکیه دولت وسایر تعزیه های مهم پیرمردی بود که او را میرزا تقی معین البکاء می گفتند .
دو ماه به محرم مانده ،منزل معین مرکز تعزیه خوان ها می شد و از تمام نقاط ایران بهترین آوازه خوان ها برای امتحان و تمرین به آن جا می آمدند و برای ماه محرم آماده می شدند .
پس از میرزا تقی خان معین البکاء ، پسربرادرش میرزا باقرخان مین البکاء جانشین وی گشت . میرزا باقرخان خیلی شبیه عضدالملک نایب السلطنه بود . ریش بلند وسفیدی داشت . عبا و لباده و قبا و کلاه و شلوار و کفش و حتی جوراب هایش ایام محرم سیاه بود .
روضه خوانی تکیه دولت از ساعت یازده شروع می شد و چهل پنجاه روضه خوان روی صحنه تکیه منبر می رفتند.
پس از ختم روضه مقارن ظهر ، معین البکا با آن قیافه موقر جلو می افتاد و تمام تعزیه خوان ها از شمر و خولی و ابن سعد و قاسم خوان و علی اکبر خوان و امام خوان و زینب خوان ، همه دنبال او می آمدند. یک دسته موزیک در جلو و یک دسته موزیک از عقب حرکت می کردند و موزیک می زد و تعزیه خوان ها و معین البکاء روی صحنه می آمدند و مقابل بالاخانه شاه ایستاده و چند مرتبه به صورت دسته جمعی تعظیم می کردند.
سپس یکی از بچه ها که صدایش از همه بهتر بود چند فردی از ابیات محتشم را می خواند و آن گاه همه تعزیه خوان ها یک آهنگ ، این ابیات را می خواندند و شاه و مادر شاه و عزت الدوله خواهر شاه را دعا می کردند و اما اشعار چنین بود:
از نگین ظفر مکن کوتاه
دست جم جاه ناصرالدین شاه
و :
عزت الدوله را به عزت و جاه
دارپاینده زیر سایه شاه
دعای مادر شاه که با موزیک مکرر خوانده می شد این فرد بود:
کن کرم عزت ستر کبری را
مام شاهنشاه مهد علیا را

بعد از اجرای این مراسم ، تعزیه شروع شده و به طور متوسط سه ساعت طول می کشید و موضوع تعزیه ها داستان های مذهبی تاریخی بود که به قول
" جرجی زیدان " برای زنان بی سواد و بی اطلاع ایران بهترین درس تاریخ به شمار می آمد .
بعضی از روزها دو تعزیه توی هم می رفت و از ظهر تاغروب طول می کشید ‌مثلا داستان قربانی کردن اسماعیل وتعزیه شهادت حضرت علی اکبر و یا عروسی بلقیس و عروسی حضرت قاسم در کربلا از آن تعزیه های طولانی حساب می شد .

حوادث تعزیه های زمان قاجار ۳
هزار توی تاریخ . روایت ۱۷
دو حادثه شنیدنی از حوادث تعزیه آن روز ، یکی کشته شدن حارث با گلوله مردی کرد است که جریان آن از این قرار است :
در تکیه صاحب دیوان در یکی از روزها تعزیه مسلم بود . مسلم به امر ابن زیاد کشته شد و دوطفل یتیم او به خانه زنی از شیعیان پناه بردند .اتفاقا شوهر این زن که اسمش حارث بود در دستگاه ابن زیاد خدمت می کرد و ابن زیاد از وی و دیگران سر طفلان مسلم را تقاضا می کرد . حارث نصف شب به خانه آمد و دو طفل را پیدا کرد .اول زن را کشت بعد سر دو طفل را برید که برای ابن زیاد ببرد .
مرد کرد جوان که این منظره را دید از خود بی خود شد و آن را حقیقت پنداشت و برای این که انتقام دو طفل مسلم را بکشد ، قدم به جلو گذاشت و با تپانچه حارث را از پا درآورد . مرحوم صاحب دیوان و بقیه پول خون تعزیه خوان را که حارث شده بود به ورثه اش دادند و قاتل کرد هم را که تحت تاثیر احساسات مذهبی واقع شده بود تبرئه و آزاد گشت .
واقعه دیگری هم در تکیه دولت اتفاق افتاد . به این ترتیب که جز لوازم تعزیه یکی هم منجنیق جبرئیل بود .
منجنیق جبرئیل از صندوق محکمی تشکیل می یافت که با قرقره های آهنین روی دو سیم مفتول فلزی قرار داشت .
مفتول ها را با میخ طویله محکم به زمین تکیه و بالای بام وصل کرده بودند .
چند فراش قوی بنیه روی بام و پایین تکیه مواظب منجنیق بودند و آن را با زنجیر بالا و پایین می کشیدند .
جبرئیل لباسی می پوشید که تمامش پر دوخته بود .بر سرش هم کلاه پر دار می گذاشت و روی صورتش یک توری پردار می انداخت و توی منجنیق می نشست و در مواقع لازم از آسمان یعنی از بالای بام فرود می آمد و فراش ها او را با زنجیر بالا و پایین می آوردند .
روزی تعزیه اسماعیل قربانی و شهادت حضرت علی اکبر بود . ابراهیم می خواست سر اسماعیل را ببرد . جبرئیل یک گوسفند بزرگ در بغل گرفت و با منجنیق از بام به زیر آمد اما مفتول ها و قرقره ها که فقط طاقت جبرئیل را داشتند سنگینی گوسفند را طاقت نیاوردند . میخ طویله کنده شد و مفتول ها و قرقره ها از هم گسیخت . جبرئیل و گوسفند از وسط زمین و آسمان روی سر مردم پرتاب شد . در نتیجه تلفاتی وارد آمد .

نویسنده : علی جواهر کلام .
خواندنی ها . سال ۱۳۳۴ شمسی

♦️مظلومیتهای آیةالله شهیدی؛

پیر مرد حلبی سازی که در مقابل مسجد آیةالله شهیدی مغازه داشت و مرد عارف مسلکی بود و گاهی آقای شهیدی هنگام رفتن به مسجد چند لحظه ای در مغازه او می نشست و با او صحبت می کرد و با هم خیلی مأنوس بودند می گفت: مدتی بود آقای شهیدی هنگام رفت و آمد عبا را بر سر می کشید. من خیال می کردم به خاطر سرمای زمستان است. بعد بهار و تابستان آمد باز دیدم ایشان عبا را به سر کشیده است. کنجکاو شدم، یک روز جرأت به خرج دادم و علت را از محضرشان پرسیدم. در جواب فرمود: روزی از جلوی بازار شیشه گر خانه عبور می کردم ناگهان یک نفر از پشت آتش سیگار بر گردنم گذاشت، سوختم ولی صدایم در نیامد، حتی نگاه هم نکردم ببینم چه کسی است! فوری از محل دور شدم و خودم را به منزل رساندم. از آن تاریخ احتياط می کنم و عبا را به سر می کشم تا مبادا این کار دوباره تکرار شود.

(مرحوم آیةالله بنی فضل)

@bazmeghodsian

🔹زمانی که همگی به دور هم جمع می شدیم، تعداد بچه ها زیاد می شد و با توجه به محیط کوچک خانه، سر و صدای سرسام آوری ایجاد می گشت. با این همه آقا و خانم بسیار صبوری و تحمل به خرج می دادند و هرگز اعتراضی نمی کردند.

🔸از رسومات بارز آقا، خوابیدن های بعد از ظهرشان بود. زمانی که بچه ها به جان هم می افتادند، هیچکس قدرت آرام کردن آنها را نداشت، با این حال حتی یک بار هم آقا حرفی راجع به سر و صدای بچه ها نزدند.

@bazmeghodsian