کتابخانه امام حسین عليه السلام

از کی دنبال تمدن اسلامی افتادیم...
این که ما تمدن اسلامی داشته باشیم، از کجا درآمد؟ گاهی مفروضاتی هست که چون فراوان تکرار شده و می شود، ما در باره اصل و نسبش صحبت نمی کنیم و آن را مسلم می گیریم. چیزی به نام تمدن اسلامی داشته باشیم، فکر تازه ای است که خودش برخاسته از نگاه های تازه فرنگی ها به تمدن است. به متون خودمان برگردیم، عنوان «التمدن الاسلامی» از کی میان ما آمده است؟ ممکن است گفته شود، عنوان های مشابه هست. به نظرم ایرادی ندارد که سلسله نسب این ترکیب را با هر لفظ و کلامی درآوریم. فقط بدانیم که گاهی یک ترکیب می تواند تمام فکر و ذهن ما را خود مشغول کند، و دهها و صدها سال ما را در مسیر غلطی پیش ببرد. اصلا نمی گویم این تعابیر از آن دست است، یا ما حق نداریم به شکل ساده یک عنوانی را درست کنیم، می خواهم تأکید کنم که برای این ترکیب و موارد مشابه، باید به این نکته توجه داشته باشیم که فکر ما را دستکاری نکند و جهت دهی بیهوده به آن ندهد. لابد گفتیم، چون غربی ها تمدن دارند، ما هم باید تمدن داشته باشیم. از آنها تمدن بی دینی است، ما می خواهیم تمدن دینی داشته باشیم. بعدا عده ای تأکید می کنند که از آنها هم تمدن مسیحی است و ما می خواهیم تمدن اسلامی درست کنیم. غالبا بدون باز کردن کلمه و ترکیب های مشابه، و بی آن که تفکیک جدی در شقوق مختلف و اطلاقات و مصادیق آن داشته باشیم، در این باره به بحث ادامه می دهیم. علم را در همه مراتب آن با هم در می آمیزیم، صنعت و فن و تکنیک را با آن مخلوط می کنیم، ارزشها و فضائلی که سوار بر اینهاست، عین آن علم می انگاریم و در مجموع، یک شترگاو پلنگی می سازیم که خودمان هم از آن سر در نمی آوریم. تازه بر سر آن به جنگ و جدال می نشینیم. کاری که قرنهاست انجام می دهیم، و تمام نیرو و انرژی و خلاقیت را صرف مباحثی می کنیم که بسیاری از آنها، از اساس بیراهه رفتن است. بیاییم پرسشهای اصلی را بدست آوریم و در باره راه حل آنها بحث کنیم و مسیری را برویم که بتوانیم نوعی اتفاق نظر داشته باشیم. تا این اتفاق نظر یا دست کم نزدیک شدن نظرها به هم در حد قابل توجهی نباشد، و تمام انرژی ما صرف جنگ و جدال شود، راه به جایی نخواهیم برد. یک قرن قبل که فکر سلفی آمد، و سید جمال و دیگران صورتهای مختلفی از آن را ارائه کردند، همه اش به این فکر می کردیم که اگر صدر اسلام را بنگریم، و آن را احیاء کنیم، دوباره به عظمت می رسیم. این چه راهی بود؟ سلفی ها همین راه را رفتند و از داعش سر درآوردند. آنها سنتی تر از همه عمل کردند. به همان سلف، و میراث حدیثی آنها. ما گفتیم اشتباه کردید، باید یک سلف دیگر را می گرفتید. اما نتیجه کار ما چه شد؟ نمی گویم، باید از روی نتیجه ناقص، فکر را ارزیابی کرد، بلکه تأکید می کنم که هر بار اندیشه ای و راه حلی به ذهنمان آمد، شایعش کردیم و گسترشش دادیم و بر اساسش عمل کردیم و راه رفتیم، اما چون در اساسش فکر نکرده بودیم، سر از بیراهه در آوردیم. امروز داشتم کارنامه کانون نشر حقایق مشهد را که سال 1326 منتشر شده، می خواندم. از بدبختی مسلمانان می نالد و می گوید «نظری به صدر اسلام» نشان می دهد که «در مدتی اندک چنان پیشرفتی حاصل کردند که افکار مورخین جهان در کشف علل آن سرگردان مانده است». دهها گزاره از دل این یک جمله در می آید که راجع به آنها، ذره ای درست فکر نکرده ایم. در رساله آفتاب و زمین که تازه منتشر کردم، عظمت اسلام سلف را در رفتار مغیره بن شعبه در دربار ساسانی می داند که چطور با عظمت ظاهر شد و حاضر به کرنش نشد. آن هم مغیره با آن سوابقش.... در رساله کارنامه کانون، تمام مسأله را در اصلاح دینی ما جستجو می کند، و راه را برگشت به عصر نخست می داند. آخر کدام عصر نخست؟ چه عظمتی و پیشرفتی؟ اگر چیزی بود، عاملش چه بود؟ یک ذرّه در این رساله، به پیشرفت علم و فن و صنعت توصیه نمی کنیم، و همه چیز را ناشی از این می دانیم که اگر دینداری درستی داشته باشیم همه مشکل حل می شود. خوب، اگر دینداری درستی داشته باشید، و در علم و دانش و تجربه، تلاش نکنید، مدارس و دانشگاهها جدیت نداشته باشند... چه خواهد شد؟ باز خواهند گفت، خوب، دینداری درست یعنی همین... و دور زدن های بی حاصل. اساسا ما در طول این صد سال، مرتب و مرتب، با گزاره های غلط، بررسی نشده، اظهارات احساسی، ساختن ترکیب های دهن پرکن اما بی محتوا.... فقط سعی در ایجاد امید کاذب داشته ایم. همه جا اعتماد به نفس و امید دادن بیهوده، فایده ندارد، مهم فکر کردن، درست سنجیدن، شفاف بودن، همه چیز را با یکدیگر خلط نکردن و مطالبی از این دست است که می تواند ما را پیش ببرد. و این سخن، سر دراز دارد...
@jafarian1964

برای بسیاری از مسائل که گاه در جامعه مطرح می شود، آرای فقهای قدیم را بسیار متعادل می بینیم. برای مثال در باره امر به معروف و نهی از منکر، آنچه در پی می آید، ترجمه عبارت شرایع الاسلام محقق حلی است که بدون شک، رسمی ترین اثر فقه شیعی در تاریخ این مذهب است. وی در باره شروط امرو به معروف و نهی ازمنکر چنین می نویسد:
مسئله: بدان که تا چهار شرط محقق نشود، نهی از منکر واجب نگردد:
اوّل آن که داند که آن منکر است تا از غلط ایمن باشد.
دوم آن که تأثیر انکار، متوقّع باشد؛ چه اگر داند که انکار او را هیچ اثر نخواهد بودن، نهی آن منکر واجب نباشد، و هم چنین اگر غالب ظن آن باشد که تأثیر نخواهد کردن، واجب نباشد.
سیم آن که کننده ی آن منکر، مُصرّ باشد بر آن. چه اگر امارت [نشانه های] امتناع ازو ظاهر شود، انکار ساقط گردد.
چهارم آن که در انکار هیچ مفسده نباشد؛ چه اگر نهی منکر مؤدّی به منکر دیگر شود، نهی منکر واجب نباشد تا غایتی که اگر گمان برد که ضرری به او، یا مال او، و یا به یکی از مسلمانان می رسد، واجب نباشد.

چرا نمی توانیم در بحثهای تاریخی مان شفاف باشیم؟
در سالهای اخیر به این نتیجه رسیده ام که برای داشتن یک بینش درست لازم است در زمینه ارزیابی دیدگاه و نظریات و به خصوص وقتی تاریخ اندیشه را دنبال می کنیم، باید بین آنچه هست و آنچه باید باشد، تفاوت بگذاریم. خیلی ساده، وقتی ما بحث از تمدن اسلامی و مزایای آن می کنیم، همیشه به آنچه دلمان می خواهد باشد فکر می کنیم، نه آنچه بوده است. دلیل این امر هم روشن است. ما در حال ستایش از آن تمدن هستیم و به دلیل این که مراقب نگاه هایی هستیم که به ما و نوشته های ما می نگرند، کوشش می کنیم نشان دهیم که این است آنچه بوده است! یعنی آنچه ما الان می خواهیم، یا دلمان می خواهد این طور باشد. البته ممکن است اشکالاتی هم فرضا به آن تمدن داشته باشیم، اما در کل، صورت قصه، به جهتی است که نگاه و خواسته و باید ما را نشان می دهد. مثلا می گوییم، در تمدن اسلامی حریت و آزاد اندیشی بوده است. مثالهایی هم داریم، و البته ناخواسته، از تمام مواردی که بکار ما نمی آید، پرهیز می کنیم. آنگاه موارد موجود و مثبت را کنار هم می گذاریم، و قضاوتی ارائه می دهیم. قول به شما می دهم، بیشتر کتابهایی که مسلمانان در طول سالیان در باره تمدن اسلامی نوشته اند از همین زاویه بوده است. نویسندگان این کتابها، بیشتر مصلحانی بوده اند که خواسته اند، جامعه اسلامی را به سمت آنچه ارزش های امروزی است سوق دهند، و بنابرین، تصویری که از گذشته می دهند، در این جهت و برای تقویت باورهای اصلاحی میان مردم است. گاهی هم خواسته اند، پاسخ افرادی که تمدن اسلامی را متهم کرده اند بدهند و طبعا باید تصویری منتخب و گزیده متناسب با آنچه خود می خواهند ارائه دهند.
یک بار وقتی با یک استاد بزرگ فلسفه، در باره محتوای اندیشه های فلسفی در گذشته و تأثیر آنها بر جوامع اسلامی صحبت می کردم، حتی یک آن نمی توانست از خواسته ها و باورهای خود جدا شود. دایما آنچه را خود درست می دانست، آنچه را قابل قبول می دانست، با آنچه را که بوده است مخلوط می کرد. وقتی نمونه هایی از موارد مخالف فکرش ارائه می دادم، می گفت به من چه که اینها بوده است! باز سر نقطه اول بر می گشتیم که ما در حال مرور بر تاریخ اندیشه های فلسفی بودیم نه دیدگاه های جناب عالی در باره آنچه درست یا نادرست است.
اگر ما این شفافیت را داشتیم که بتوانیم هر چیزی را بدون خواسته خودمان یا دست کم با کمترین تأثیر از باورهایمان، بحث و بررسی کنیم، می توانیم بگوییم که در حال انجام کار علمی هستیم. این مطالب به این معنا و مفهوم نیست که مثلا غربی ها، این کارها را نمی کنند. از اتفاق، آنها هم در گذشته بیشتر و اکنون هم، همین نگاه ها را در همه حوزه ها دارند، مهم اندازه نفوذ این خواسته ها در داوری هاست. قطعا، مراتب دارد و می تواند کمتر باشد، چنان که این تاثیر می تواند، در مسائل اصلی و محوری، نقشی نداشته باشد.
ویژگی فکری جامعه ما، سطح علمی آن، نوع نیازها، روش تربیت، شعارهای تبلیغاتی، نفوذ سیاست در فکر، و اعتباری که ما به باورهای جاری برای تأثیر گذاشتن در افکارمان داریم، همه و همه مانع از نگاه شفاف و علمی شده و این یکی معضل مهم ما در نرسیدن به واقع در بیشتر موارد است، امری که سبب می شود راه حل های ما هم از اساس بی پایه باشد.
@jafarian1964

از کی دنبال تمدن اسلامی افتادیم...
این که ما تمدن اسلامی داشته باشیم، از کجا درآمد؟ گاهی مفروضاتی هست که چون فراوان تکرار شده و می شود، ما در باره اصل و نسبش صحبت نمی کنیم و آن را مسلم می گیریم. چیزی به نام تمدن اسلامی داشته باشیم، فکر تازه ای است که خودش برخاسته از نگاه های تازه فرنگی ها به تمدن است. به متون خودمان برگردیم، عنوان «التمدن الاسلامی» از کی میان ما آمده است؟ ممکن است گفته شود، عنوان های مشابه هست. به نظرم ایرادی ندارد که سلسله نسب این ترکیب را با هر لفظ و کلامی درآوریم. فقط بدانیم که گاهی یک ترکیب می تواند تمام فکر و ذهن ما را خود مشغول کند، و دهها و صدها سال ما را در مسیر غلطی پیش ببرد. اصلا نمی گویم این تعابیر از آن دست است، یا ما حق نداریم به شکل ساده یک عنوانی را درست کنیم، می خواهم تأکید کنم که برای این ترکیب و موارد مشابه، باید به این نکته توجه داشته باشیم که فکر ما را دستکاری نکند و جهت دهی بیهوده به آن ندهد. لابد گفتیم، چون غربی ها تمدن دارند، ما هم باید تمدن داشته باشیم. از آنها تمدن بی دینی است، ما می خواهیم تمدن دینی داشته باشیم. بعدا عده ای تأکید می کنند که از آنها هم تمدن مسیحی است و ما می خواهیم تمدن اسلامی درست کنیم. غالبا بدون باز کردن کلمه و ترکیب های مشابه، و بی آن که تفکیک جدی در شقوق مختلف و اطلاقات و مصادیق آن داشته باشیم، در این باره به بحث ادامه می دهیم. علم را در همه مراتب آن با هم در می آمیزیم، صنعت و فن و تکنیک را با آن مخلوط می کنیم، ارزشها و فضائلی که سوار بر اینهاست، عین آن علم می انگاریم و در مجموع، یک شترگاو پلنگی می سازیم که خودمان هم از آن سر در نمی آوریم. تازه بر سر آن به جنگ و جدال می نشینیم. کاری که قرنهاست انجام می دهیم، و تمام نیرو و انرژی و خلاقیت را صرف مباحثی می کنیم که بسیاری از آنها، از اساس بیراهه رفتن است. بیاییم پرسشهای اصلی را بدست آوریم و در باره راه حل آنها بحث کنیم و مسیری را برویم که بتوانیم نوعی اتفاق نظر داشته باشیم. تا این اتفاق نظر یا دست کم نزدیک شدن نظرها به هم در حد قابل توجهی نباشد، و تمام انرژی ما صرف جنگ و جدال شود، راه به جایی نخواهیم برد. یک قرن قبل که فکر سلفی آمد، و سید جمال و دیگران صورتهای مختلفی از آن را ارائه کردند، همه اش به این فکر می کردیم که اگر صدر اسلام را بنگریم، و آن را احیاء کنیم، دوباره به عظمت می رسیم. این چه راهی بود؟ سلفی ها همین راه را رفتند و از داعش سر درآوردند. آنها سنتی تر از همه عمل کردند. به همان سلف، و میراث حدیثی آنها. ما گفتیم اشتباه کردید، باید یک سلف دیگر را می گرفتید. اما نتیجه کار ما چه شد؟ نمی گویم، باید از روی نتیجه ناقص، فکر را ارزیابی کرد، بلکه تأکید می کنم که هر بار اندیشه ای و راه حلی به ذهنمان آمد، شایعش کردیم و گسترشش دادیم و بر اساسش عمل کردیم و راه رفتیم، اما چون در اساسش فکر نکرده بودیم، سر از بیراهه در آوردیم. امروز داشتم کارنامه کانون نشر حقایق مشهد را که سال 1326 منتشر شده، می خواندم. از بدبختی مسلمانان می نالد و می گوید «نظری به صدر اسلام» نشان می دهد که «در مدتی اندک چنان پیشرفتی حاصل کردند که افکار مورخین جهان در کشف علل آن سرگردان مانده است». دهها گزاره از دل این یک جمله در می آید که راجع به آنها، ذره ای درست فکر نکرده ایم. در رساله آفتاب و زمین که تازه منتشر کردم، عظمت اسلام سلف را در رفتار مغیره بن شعبه در دربار ساسانی می داند که چطور با عظمت ظاهر شد و حاضر به کرنش نشد. آن هم مغیره با آن سوابقش.... در رساله کارنامه کانون، تمام مسأله را در اصلاح دینی ما جستجو می کند، و راه را برگشت به عصر نخست می داند. آخر کدام عصر نخست؟ چه عظمتی و پیشرفتی؟ اگر چیزی بود، عاملش چه بود؟ یک ذرّه در این رساله، به پیشرفت علم و فن و صنعت توصیه نمی کنیم، و همه چیز را ناشی از این می دانیم که اگر دینداری درستی داشته باشیم همه مشکل حل می شود. خوب، اگر دینداری درستی داشته باشید، و در علم و دانش و تجربه، تلاش نکنید، مدارس و دانشگاهها جدیت نداشته باشند... چه خواهد شد؟ باز خواهند گفت، خوب، دینداری درست یعنی همین... و دور زدن های بی حاصل. اساسا ما در طول این صد سال، مرتب و مرتب، با گزاره های غلط، بررسی نشده، اظهارات احساسی، ساختن ترکیب های دهن پرکن اما بی محتوا.... فقط سعی در ایجاد امید کاذب داشته ایم. همه جا اعتماد به نفس و امید دادن بیهوده، فایده ندارد، مهم فکر کردن، درست سنجیدن، شفاف بودن، همه چیز را با یکدیگر خلط نکردن و مطالبی از این دست است که می تواند ما را پیش ببرد. و این سخن، سر دراز دارد...
@jafarian1964

یکی از اشکالات دایمی شاگردان من در کلاس فرهنگ و تمدن به بنده، این است که شما وقتی می خواهید نمونه های تمدن گذشته تان را بیان کنید، و عظمت و شکوه تمدن اسلامی را بگویید، مرتب از مساجد بزرگ، بازارها و مدارس و قصرها و مراکزی یاد می کنید که همگی ساخته و برکشیده سلاطین و خلیفگان آن روزگاران است. امری که کتیبه ها شاهد این مدعاست، چنان که اخبار تاریخی، و اشعار شعرا هم همین را می گوید. آنچه از آن روزگاران در بلاد اسلامی مانده، به فرمان و پول همین سلاطین و امیران بوده است، حتی همین مدارس و دانشگاههای که در آن درس خوانده اید. از سوی دیگر، وقتی می خواهید راه درست و سلیم را نشان دهید، آن قدر قید و قیود برای تحدید و تعیین مرزها می زنید که در آخر فقط یکی دو کوچه و محله در یک گوشه ای در یکی از روستاهای دوردست باقی می ماند که سالم است. یک اقلیت در نهایت اقلیت. البته درست است که برخی از بناها توسط امیران نیک نفس ساخته شده، اما در کل، این تمدن اسلامی، آنچه مثلا در اندلس امویان ساخته شده، یا آنچه از امویان و عباسیان در این سوی مانده، بسیار فراوان و با توصیه آنهاست. دارالحکمه از همین مأمون است. این هارون است که فتوحات عظیم کرده و بلاد زیادی را مسخر ساخته است. درست در برابر، وقتی قرار است در باره این سلاطین قضاوت کنید، همه آنها را راهی جهنم کرده، و اساسشان را ویران می کنید. همین امر در باره فرقه های اسلامی و مشارکت آنها در تمدن اسلامی هم صادق هست. به هر حال، اگر این تمدن اسلامی چیز خوبی است، یک اقلیت ده تا پانزده درصدی متفرق که فقط آن را نساخته اند، و تاریخ هم آن را تأیید نمی کند، بلکه با مشارکت همه فرقه ها و گروهها ساخته شده است. ممکن است کسی بگوید، گور پدر تمدن! اینها دنیاست و ارزشی ندارد، ما به فقط به تربیت و تدین و تعهد می پردازیم و دین پاک به معنایی که ما می شناسیم، ما را بس. در باره تمدن جدید هم کسانی از اهل حدیث معاصر، همین را می گویند. از نظر آنها، بهترین راه را انکار دنیای جدید با همه مزایایی که خودشان هم هر دقیقه از آن استفاده می کنند، می دانند. اینها کارشان راحت تر است، و دلیلی هم ندارد که درس تمدن بدهند یا اصلا در این باره مطالعه کنند، اما کسانی که در فکر تمدن هستند، باید پاسخ دهند که راه آینده ما با این گذشته و تجربه چیست؟ آیا قرار است دایره حق را آن اندازه محدود کنیم که به همان یکی دو کوچه و محله محدود شود، یا اگر تمدن می خواهیم، باید دایره دید را بازتر کنیم. اگر این دایره دید بازتر شد، آن وقت باید به لوازم و تبعات آن هم پای بند باشیم، و این قدر سخت گیر نباشیم و علیه این و آن نزنیم و دست از سر این امت مظلوم و سربزیر و تحقیر شده، برداریم. به نظر می رسد باید بکوشیم راه بهتر زندگی کردن را که حقیقت دین است، دریابیم و مدام در پی درک اشکالات کار و رفع و رجوع آن باشیم و با همدیگر بیشتر مهربانی کنیم.
@ jafarian1964

علم تولید کردنی نیست، کشف کردنی است.
این روزها مرتب از تولید علوم انسانی سخن گفته می شود. واقعیت این است که علم طبیعی باشد یا انسانی، علم است، امر کشفی است، نه امر تولیدی؛ چرا این کلمه را تا این اندازه با تسامح بکار می بریم؟ این صنعت است که تولید می شود، علم بر اساس هر تعریفی که باشد، نوعی کشف است، کشف واقع. اگر چیزی کشف واقع است، آن را تولید نمی کنند. آنچه تا اندازه ای و در ترکیب با علم تولید کردنی است، صنعت است، صعنتی که تازه بخش مهمی از آن هم دانش و علم است که باید کشفش کرد، و آنگاه که فرضا در معماری تبدیل به شهرسازی و خانه سازی می شود، می تواند با علائق و آرمانها و باورهای مردم ترکیب شده و این طور تولید شود. اگر این تعبیر درست باشد، در تکنولوژی آن هم از زاویه ای خاص درست است. ما در مورد قوانین نور، تابش خورشید، پدید آمدن گرما و سرما و آثار و حرکت آنها، و صدها مساله دیگر، علم تولید نمی کنیم، علم کشف می کنیم، در علوم انسانی هم هرچند نه به آن دقت، اما از نظر ماهیت علم بودن، کار کشف می کنیم. آن وقت بر اساس آن نظریات، وقتی می خواهیم معماری خانه مان را درست کنیم، به گونه ای طراحی می کنیم که بهترین تناسب را داشته باشد. همان وقت، بر اساس برخی از باورهای مذهبی یا اخلاقی، پنجره و محل نور را مشخص می کنیم. چطور ممکن است کسی این دو مقام را به راحتی با هم خلط کند و مرتب دم از تولید علوم انسانی بزند. اگر چیزی علم است، باید درس خواند، باید تحصیل کرد تا مناسبات واقعی موجود در عالم را فهمید. این فریب است که کسی تصور کند ما می توانیم علوم انسانی را خلق کنیم و آن وقت دنیای مطابق میلمان را بسازیم. یکی از نتایج این ماجرا آن است که حالا در قم موسساتی درست شده که به مغزشان فشار می آورند علوم انسانی بسازند و علم را مطابق خواهش نفس خویش کنند.

یک کسی عاشورا را از دست ما نجات دهد
این روزها، به وفور شاهد تحلیل های اجتماعی سیاسی متفاوت از عاشورا هستیم و می دانیم، سالهاست، هر کسی با استناد به جمله ای از امام حسین (ع) یا رفتاری از آن حضرت، یک تفسیر سیاسی خاصی ارائه می کند. این در حالی است که غالب این عبارات یا گزارشها، هنوز از نظر تاریخی، نقادی نشده است. اما صرف نظر از آن، هیچ گاه رویه فقها این نبوده است که این چنین به گزارش های تاریخی برای استفاده در گزاره های حقوقی استناد کنند و از آن نتایج فقهی بگیرند. این کارها، از زمانی هم که باب شده، اغلب کار منبری ها بوده و الا زیر تیغ فقیهان استخوان دار و اصیل، این قبیل کارها، محل اعتنا نبوده است.
نکته ای که در باره تحلیل های عاشورایی این چنینی محل توجه است، این است که ما تا چه وقت و با چه دامنه و اصولی حق داریم، در هر دوره، تفسیری متفاوت از عاشورا داشته باشیم؟ آیا بر این باوریم که از این رویداد، می شود تفسیرهای متفاوت ارائه داد و هر روز یک اصل حقوقی از آن استخراج کرد، یا این که محدودیت وجود دارد و مثلا ما قواعدی داریم که در استنباط فقهی از تاریخ، باید تابع آنها باشیم؟
اگر یک نگاهی به منابع عاشورایی در این صد سال بیندازید، خواهید دید، تفسیرهای حماسه ای که در این قرن باب شده، در متون کهن جایی نداشته و برای مثال، کتابهای قاجاری که همه روی اشک و آه بنا شده است. کدام یک از این دو نگاه، درست است؟ اگر نگاهی در روزگار ما غلبه دارد، معنایش این است که اگر هزار سال هم به آن توجه نشده، حتما درست است؟ با چه اصولی؟ مورد دیگر این است که در دوره اخیر، در باره امر به معروف و نهی از منکر از عاشورا، برداشت های زیادی می شود، در حالی که در هیچ کتاب فقهی قدیمی، دست کم تا اواسط دوره قاجاری، چنین رویه مطرح نبوده، و به عکس در باره این نکند عاشورا مصداق «ولاتلقوا بایدیکم الی التهلکه» باشد، بحث کرده اند.
سوال این است: کدام معیارها وجود دارد که دست ما را از تفسیرهای من درآوری با عبارت پردازی های عجیب و غریب و تحلیل های ذهنی و منبعث از شرایط سیاسی ایران و شیعه در قرن اخیر، نجات دهد و به ما بیاموزد که ما یک تفسیر معمول و معقول مبتنی بر نصوص تاریخی و اخبار امامتی، آن مقدار که صحیح است و داستانی و اسرائیلی نیست، داشته باشیم؟
تنها در طول یک دهه از سال 47 تا 57 دهها کتاب در باره امام حسین علیه الصلاة و السلام نوشته شد که هر کدام یک سمت و سویی داشت. صالحی نجف آبادی یک طرف، شریعتی طرف دیگر، و هاشمی نژآد هم و دیگران... تازه، آنها، سعی می کرد ند با دادن ارجاعات تاریخی، مبتنی بر برخی از متون تاریخی و حدیثی باشند، اما به هر حال، شیفته اوضاع سیاسی روز و غرق در آن بودند.
در یکی دو دهه اخیر هم، فلسفه عاشورایی که از زبان مداحان می شنویم ، و به تازگی یاد گرفته اند که عبارات عربی را هم در آن بیاورند تا مردم مطمئن شودند که راست می گویند! و با نقل شعری از این و آن در متن روضه، و یا آوردن اسم شیخ جعفر شوشتری و کمپانی و امثال آن، مخاطبان را شیفته برداشت های شگفت شبه عرفانی خود کنند و جوانان را مسحور عبارات مبهم و لفاظی های همراه با موسیقی عجیب و من درآوردی سازند. البته که این فضا، دیگر فضای حماسه سازی از کربلا نیست، چنان که «مصیبت» گرایی قاجاری هم نیست، خودش یک سبک جدید در کنار عرفان های تازه است.
همین که شاهدیم، هر وقت اوضاع سیاسی کشور در هم پیچیده می شود، و فشارها بیشتر، و نیاز هست که ما در جایی، نشانی از ایثار و فداکاری داشته باشیم، بلافاصله به تحلیل های حماسی از عاشورا روی می آوریم، خودش در این که ما چطور با این رویداد، به طور دلخواه رفتار می کنیم، شاهدی استوار است.
برخی هم تلاش می کنند، از عاشورا، دمکراسی استخراج کنند و آن را حرکتی علیه حکومت های استبدادی تفسیر نمایند. معلوم است که امام با ظلم در افتاده، اما تفسیر اینها بسیار متفاوت است. می توان احتمال داد که این چند روز از جنبش مبارزه با فساد در نهضت عاشورا هم سخن گفته شود.
سوال فقیر این است: دامنه این استنباطهای مذهبی و سیاسی از یک رویداد تاریخی تا کجاست و ما چه اندازه حق داریم از این جنبش الهی این همه برداشت های سیاسی و اجتماعی و عرفانی ساختگی داشته باشیم؟ یک کسی باید عاشورا را از دست ما نجات دهد، و اجازه ندهد عظمت حسین بن علی علیه السلام، زیر سایه این تفسیرهای غلط قرار گیرد.
@jafarian1964

[ادامه بالا] ☝️☝️
آنچه پیش آمد این بود که این سیاست زمینه اجرا نیافت و امام به یک نبرد تحمیل شده از طرف دشمن مستبدی مثل ابن زیاد با عواملی مثل شمر، تن داده و مردانه ایستاد تا شهید شد. به هر حال یادمان باشد که امام وظیفه اش حرکت در مسیر دینی بوده است، اما این مسیر، گاهی با جنگ است؛ گاهی با صلح، گاهی با تقیه. اینکه همه اینها با توجه با تلاش و نگاه دشمن به نتیجه رسیده باشد، همین است که در تاریخ آمده است. این راهی است که امامان ما همه مواردش را تجربه کرده اند.

*گفته می‌شود اگر جامعه معروف و منکر را فهم نکند، امر به این دو بی فایده است، حال شرایط آن دوران چگونه بوده است؟ آیا مردم معروف و منکر را می‌شناختند؟ آیا امام برای اقامه امر به معروف و نهی از منکر قیام کرد و یا خود قصد امر به معروف و نهی از منکر داشت؟ اگر امام برای امر به معروف و نهی از منکر قیام کرد، هدف امام کدام معروف و کدام منکر است؟

بنده عرض کردم، طرح مسأله امر به معروف و نهی از منکر، کلیت ماجرای کربلا را توضیح نمی‌دهد. به فرض که امام حسین (ع) در مراحل اول را این فرموده باشد، در ادامه، این بحث نبوده است، اما این‌که معروف به معنای این است که باید امر به دستوری شرعی داد که معروف یعنی میان اکثریت مردم کاملاً مقبول باشد، فکر می‌کنم، محل تأمل باشد. باید متخصصان و مجتهدان درباره اش بحث کنند.

معروف در اینجا، همان امر و حکم شرعی مقبول و پذیرفته شده است، البته این را می‌شود با شرایط امر به معروف که یکی از آنها احتمال تأثیر و دیگری نبودن خطر جانی و مالی است، درست کرد، یعنی این‌که نباید بی‌گدار به آب زد و هر توصیه‌ای را به هر کسی به عنوان امر به معروف یا نهی از منکر کرد، مخصوصاً اگر خطر دارد. به هر حال، ماجرای کربلا صرفاً در این چارچوب که آقای مطهری هم بر آن تأکید دارد، قابل تفسیر نیست.

چنان که در قالب تفسیر کسانی هم که هدف را تصرف حکومت می‌دانند، هم به صورت نهایی قابل تفسیر نیست. این یک موردی است که باید بر اساس منابع تاریخی، مرحله به مرحله اش را متفاوت دانست، البته تحلیل مذهبی و دینی از آن و تأکید روی جنبه الهی بودن آن هم، امری گرچه فراتاریخی است، اما از نظر متدینین، قابل قبول و استناد است و بر این اساس، شاید اساساً همه این تفسیرها تغییر کند. طبعاً یک مورخی که به این دین یا این اصول مذهبی باور ندارد، این راه را نمی‌رود. اشکالی هم ندارد.

*پیشنهادهای سه گانه ای که عمر سعد در نامه‌ای از قول امام حسین (ع) به عبیدالله می‌نویسد چقدر قابل اعتناست؟ آیا این واقعاً حرف امام بوده یا اینکه عمرسعد برای اینکه کار به جنگ نکشد و خون امام به گردن او نیفتد؛ این پیشنهادات را از دروغ از جانب خود به عبیدالله داده است؟

در سیاست، همه چیز امکان دارد. بنده کاری به اخبار مورد اشاره شما در اینجا ندارم و موردی که شما گفتید، در تاریخ سیاسی اسلام و کتاب تأملی در نهضت عاشورا از لحاظ سندی بحث کرده ام. واقدی از قدیم، روی آن تردید و حتی انکار داشت که امام مثلاً پیشنهاد رفتن نزد یزید و دست گذاشتن در دست او را داشته باشد. اما شما برای مردان سیاست، باید این احتمال را بدهید. وقتی پیامبر (ص) در حدیبیه می‌خواست صلح کند، بسیاری از اصحاب با کار ایشان مخالف بودند، چون تصور می‌کردند همه اش باید جنگ کرد، اما حضرت صلح کرد، آن هم برای ۱۰ سال؛ عنوان «رسول الله» را هم حذف کرد. شاید اگر لازم بود برای زمان بیشتر تا کمتر هم این کار را می‌کرد. اگر پیامبر (ص) این کار را کرده باشد، امام حسین (ع) که نواده اوست هم ممکن است این پیشنهاد را داده باشد. ما نباید جوّزده شویم. سیاست، راه حل‌های خاص خود را دارد، البته برای هر رفتاری هم، نباید استناد تاریخی و دینی درست کرد و دست سیاست‌مداران را در تصمیم گیری بست. رهبر و همراهانش که مقبول مردم باشند و مشروعیت داشته باشند، می‌توانند براساس مصالح امت اسلامی، عمل کنند و هیچ گاه نباید صرفاً نوعی خاص از برداشت عاشورایی ملاک باشد.

اگر این طور است، پس از سایر ائمه (ع) چه باید بگیریم؟ لابد خواهند گفت آنها تقیه کرده اند و تا حدودی هم درست است، البته اگر زمان، زمان تقیه باشد، باید همان را که رهبران امت می‌گویند، پذیرفت. ممکن است کشور بزرگی مثل ایران در اختیار شما باشد، اما خطر آن چنان باشد، که لازم باشد تقیه کرد. برخی دوست دارند، رهبران را وادار کنند که حتماً و فقط به جنگ فکر کنند. این نه با فرهنگ سیاسی امامان سازگار است و نه با فقه و نظام حقوقی فقهای بزرگ ما.
@jafarian1964

ادامه پاسخ به پرسش کوانتوم:
قانون کلی می گوید : هر چیزی که می خواهد وجود بگیرد و به تعبیر ما حادث است و قبلا سابقه وجود نداشته است و حالا می خواهد موجود شود این علت می خواهد، بله یک چیزی مانند خدا که از اول وجود دارد آن دیگر نیاز به وجودندارد و علت نمی چیزی که می خواهد وجود بگیرد این علت می خواهد چون اگر خودش در وجود خودش کافی بود، سوال می شود که چرا قبلا وجود نگرفت،اصلا خودی نداشت که بخواهد وجود بگیرد،حالا فرض کنیم خود داشت اگر خود داشت و خودش کافی بود چرا دیروز خودش را ظاهر نکرد و امروز ظاهر شد،معلوم می شود خودش کافی نبوده است و الا اگر خودش کافی بود دیروز یا فردا ظاهر می شد واین که امروز ظاهر شده است یعنی این که اقتضای علت امروز بوده است،علتی داشته است که علتش امروز به تمامیت رسیده است.
و او را ایجاد کرده است مثلا ما این طور نیستیم که خودمان بتوانیم موجود شویم،اصلا قبل از وجود چیزی نیستیم که بتوانیم موجود شویم و خودمان در خودمان تاثیر بگذاریم و حتما یکی باید در ما تاثیر بگذارد تا ما موجود شویم و الا اگر خودمان می خواستیم خودمان را موجود کنیم نباید مقید به زمان خاصی باشیم، از این جهت که مقید به زمان خاصی نیستم معلوم می شود که اقتضای علت در این زمان تکمیل شده است و من موجود شده ام.
ممکن است بگویید علت چرا خدا باشد یکی دیگر باشد می گوییم: خود او از اول موجود بوده است ،اگر از اول موجود بوده است خدا است و اگر از اول موجود نبوده است و محتاج بوده است که کسی دیگر او را موجود کند نقل کلام به کس دیگر می کنیم که آن کس دیگر از اول موجود بوده است یا از اول موجود نبوده است و هکذا... و بالاخره به یک سرانجامی می رسیم و باید یک ایجاد کننده ای باشد و گرنه هیچ کس موجود نمی شود.
و از این جا شما را ارجاع به دلیل خواجه می دهم،خواجه می فرماید: اگر خدایی نباشد هیچ موجودی تحقق پیدا نمی کند چون وجود که خود به خود درست نمی شود،موجدی می خواهد موجدش هم اگر موجد بخواهدمنجر به دور و تسلسل می شود و باید به یک موجدی برسیم که نیاز به موجد نداشته باشد و از اول موجود باشد و آن خداست.
علی ایّ حال اصل علیت را نمی توانیم منکر بشویم و اصل علیت در همه جا هست حالا ممکن است تاثیر علت در جاهای مختلف،متفاوت باشدو تاثیر مادی و تاثیر مجرد متفاوت باشد،تاثیر مادی اقتضاء دارد که این شیء در اختیار من باشد تا من بتوانم روی آن تاثیر بگذارم اما مجرد یک جور تاثیر کند که حتی یک شیء معدوم را ایجاد کند، در شیء معدوم با این که در کنارش نیست تاثیر بگذارد،من اگر این شیء را بخواهم حرکت بدهم باید دستم را روی آن بگذارم و ان را حرکت دهم تا حرکت کند، این تاثیر من است و مادی ،اگر بخواهم با فکرم تاثیر بگذارم،یک صورتی که در جهان نیست خلق می کنم و آن تاثیر فکر من است،مجرد یک جور دیگر تاثیر می گذارد،مادی جور دیگری تاثیر می گذارد ولی هر دو متاثر است و احتیاج به موثر دارد چه آن حرکت و چه آن صورتی که در ذهن من ساخته می شود هر دو موثر می شوند منتهی موثرش یک وقت عقل من است که احتیاج به این ندارد که شیئی حاضر باشد که در ان تاثیر بگذارد بلکه می تواند ان را خلق کند، یک وقت طوری است که دست من باید روی چیزی قررا بگیرد و آن را حرکت دهد تا بتواند بر شیء تاثیر بگذارد.
ادامه دارد....

‍ ادامه پاسخ به پرسش کوانتوم:
تاثیر گذارنده فرق می کند ولی احتیاج به موثر در همه جه هست مگر شیئی از اول وجود داشته باشد که احتیاج به ایجاد کنند نداشته باشد،او علت نمی خواهد ولی بقیه اشیاء همه علت می خواهد چون وجود قبلی نداشته اند ووجود پیدا می کنند پس حتما یک علتی باید آن را به وجود بیاورد و خودش نمی تواند خودش را به وجود بیاورد پس یک علتی باید باید باشدو لو علنش اراده اش باشد،آن وقت سوال می شود این اارده چرا امروز بود و دیروز نبود در مورد خداوند چون هکه چیز از ازل موجود بوده است سوال معنا ندارد و حتی اراده از ازل موجود بوده است، از ازل اراده کرده که در فلان مقطع زمانی من را خلق کند و همین کار را هم می کند پس اارده خدا از ابتداء ازلی بوده است حالا امروز شرایط دیگری به وجود آمد و من موجود شدم ،خداوند نسبت به من علت تامه نیست شرایط دیگری هم لازم است تا من به وجود بیایم مثلا باید استعداد من حاصل شود، شرایط دیگری هم باید باشد تا من موجود بشوم،فقط این طور نیست که فقط افاضه خدا باشد،افاضه خدا باید به این استعدادها تعلق بگیرد، به ماده های قبل از این تعلق بگیرد تا خداوند من را موجود کند ووقتی زمینه موجود شدن من، به صورت کامل فراهم شد، بدون لحظه ای تاخیر من موجود می شوم ولی شرایط باید فراهم در ازل بوده و می توانسته من را خلق کند، فیضش هم بوده اما من شرایط دارم، این شرایط فراهم نبوده است ووقتی این شرایط فراهم شد علت تامه محقق می شود و شیء موجود می شود پس هیچ وقت نمی شود ما بدون علت موجود شویم و الا لازم می آید که ما بتوانیم خودمان را در قبل و بعد از این زمان که موجود شده ایم موجود کنیم.
ممکن است بگویید بر فرضی که علت هم داشته باشد باز این سوال می شود که چرا علت ما را در امروز خلق کرد و دیروز و فردا ایجاد نکرد جوابش داده شد که شرایط امروز فراهم شده است و علت تامه من امروز تمام شده است و الان هم من موجود می شوم و علت من تنها خدا نیست، خدا و موادی که خدا آفریده است و استعداداتی که خدا به مواد داده است و باروز شدن این استعدادها همه دخالت دارند ووقتی علل و شرایط و استعدادها فراهم شد و علت تامه فراهم شد آن وقت تاثیر می گذارد و چون امروز علت تامه تحقق پیدا کرد شیء موجود می شود و اگر دیروز علت تامه تحقق پیدا می کرد دیروز موجود می شد و هکذا...ولی شما که منکر علیت هستید می گویید این موجود علت ندارد و سوال می کنیم اگر علت ندارد و احتیاج به علت ندارد چرا دیروز موجود نشد و امروز موجود شداگر بگویید اراده می گوییم خود اراده هم علت می خواهد چون خود اارده هم حادث است.
فیزیک کوانتوم که منکر اصل علیت است باید به این جهات رسیدگی کند و ما موارد نقض را رسیدییگ کردیم و به آن پاسخ دادیم و در آخر سر روشن می شود که من نفهمیدم علت چیست نه این که علت وجود ندارد.
منابع:
____________________________________
[1] کشف المراد، خواجه طوسی، ص280.
[2] شرح مواقف، میر سید شریف، ج8، ص5.

یک کسی عاشورا را از دست ما نجات دهد
این روزها، به وفور شاهد تحلیل های اجتماعی سیاسی متفاوت از عاشورا هستیم و می دانیم، سالهاست، هر کسی با استناد به جمله ای از امام حسین (ع) یا رفتاری از آن حضرت، یک تفسیر سیاسی خاصی ارائه می کند. این در حالی است که غالب این عبارات یا گزارشها، هنوز از نظر تاریخی، نقادی نشده است. اما صرف نظر از آن، هیچ گاه رویه فقها این نبوده است که این چنین به گزارش های تاریخی برای استفاده در گزاره های حقوقی استناد کنند و از آن نتایج فقهی بگیرند. این کارها، از زمانی هم که باب شده، اغلب کار منبری ها بوده و الا زیر تیغ فقیهان استخوان دار و اصیل، این قبیل کارها، محل اعتنا نبوده است.
نکته ای که در باره تحلیل های عاشورایی این چنینی محل توجه است، این است که ما تا چه وقت و با چه دامنه و اصولی حق داریم، در هر دوره، تفسیری متفاوت از عاشورا داشته باشیم؟ آیا بر این باوریم که از این رویداد، می شود تفسیرهای متفاوت ارائه داد و هر روز یک اصل حقوقی از آن استخراج کرد، یا این که محدودیت وجود دارد و مثلا ما قواعدی داریم که در استنباط فقهی از تاریخ، باید تابع آنها باشیم؟
اگر یک نگاهی به منابع عاشورایی در این صد سال بیندازید، خواهید دید، تفسیرهای حماسه ای که در این قرن باب شده، در متون کهن جایی نداشته و برای مثال، کتابهای قاجاری که همه روی اشک و آه بنا شده است. کدام یک از این دو نگاه، درست است؟ اگر نگاهی در روزگار ما غلبه دارد، معنایش این است که اگر هزار سال هم به آن توجه نشده، حتما درست است؟ با چه اصولی؟ مورد دیگر این است که در دوره اخیر، در باره امر به معروف و نهی از منکر از عاشورا، برداشت های زیادی می شود، در حالی که در هیچ کتاب فقهی قدیمی، دست کم تا اواسط دوره قاجاری، چنین رویه مطرح نبوده، و به عکس در باره این نکند عاشورا مصداق «ولاتلقوا بایدیکم الی التهلکه» باشد، بحث کرده اند.
سوال این است: کدام معیارها وجود دارد که دست ما را از تفسیرهای من درآوری با عبارت پردازی های عجیب و غریب و تحلیل های ذهنی و منبعث از شرایط سیاسی ایران و شیعه در قرن اخیر، نجات دهد و به ما بیاموزد که ما یک تفسیر معمول و معقول مبتنی بر نصوص تاریخی و اخبار امامتی، آن مقدار که صحیح است و داستانی و اسرائیلی نیست، داشته باشیم؟
تنها در طول یک دهه از سال 47 تا 57 دهها کتاب در باره امام حسین علیه الصلاة و السلام نوشته شد که هر کدام یک سمت و سویی داشت. صالحی نجف آبادی یک طرف، شریعتی طرف دیگر، و هاشمی نژآد هم و دیگران... تازه، آنها، سعی می کرد ند با دادن ارجاعات تاریخی، مبتنی بر برخی از متون تاریخی و حدیثی باشند، اما به هر حال، شیفته اوضاع سیاسی روز و غرق در آن بودند.
در یکی دو دهه اخیر هم، فلسفه عاشورایی که از زبان مداحان می شنویم ، و به تازگی یاد گرفته اند که عبارات عربی را هم در آن بیاورند تا مردم مطمئن شودند که راست می گویند! و با نقل شعری از این و آن در متن روضه، و یا آوردن اسم شیخ جعفر شوشتری و کمپانی و امثال آن، مخاطبان را شیفته برداشت های شگفت شبه عرفانی خود کنند و جوانان را مسحور عبارات مبهم و لفاظی های همراه با موسیقی عجیب و من درآوردی سازند. البته که این فضا، دیگر فضای حماسه سازی از کربلا نیست، چنان که «مصیبت» گرایی قاجاری هم نیست، خودش یک سبک جدید در کنار عرفان های تازه است.
همین که شاهدیم، هر وقت اوضاع سیاسی کشور در هم پیچیده می شود، و فشارها بیشتر، و نیاز هست که ما در جایی، نشانی از ایثار و فداکاری داشته باشیم، بلافاصله به تحلیل های حماسی از عاشورا روی می آوریم، خودش در این که ما چطور با این رویداد، به طور دلخواه رفتار می کنیم، شاهدی استوار است.
برخی هم تلاش می کنند، از عاشورا، دمکراسی استخراج کنند و آن را حرکتی علیه حکومت های استبدادی تفسیر نمایند. معلوم است که امام با ظلم در افتاده، اما تفسیر اینها بسیار متفاوت است. می توان احتمال داد که این چند روز از جنبش مبارزه با فساد در نهضت عاشورا هم سخن گفته شود.
سوال فقیر این است: دامنه این استنباطهای مذهبی و سیاسی از یک رویداد تاریخی تا کجاست و ما چه اندازه حق داریم از این جنبش الهی این همه برداشت های سیاسی و اجتماعی و عرفانی ساختگی داشته باشم؟ یک کسی باید عاشورا را از دست ما نجات دهد، و اجازه ندهد عظمت حسین بن علی علیه السلام، زیر سایه این تفسیرهای غلط قرار گیرد.
@jafarian1964

یک کسی عاشورا را از دست ما نجات دهد

این روزها، به وفور شاهد تحلیل های اجتماعی سیاسی متفاوت از عاشورا هستیم و می دانیم، سالهاست، هر کسی با استناد به جمله ای از امام حسین (ع) یا رفتاری از آن حضرت، یک تفسیر سیاسی خاصی ارائه می کند. این در حالی است که غالب این عبارات یا گزارشها، هنوز از نظر تاریخی، نقادی نشده است. اما صرف نظر از آن، هیچ گاه رویه فقها این نبوده است که این چنین به گزارش های تاریخی برای استفاده در گزاره های حقوقی استناد کنند و از آن نتایج فقهی بگیرند. این کارها، از زمانی هم که باب شده، اغلب کار منبری ها بوده و الا زیر تیغ فقیهان استخوان دار و اصیل، این قبیل کارها، محل اعتنا نبوده است.
نکته ای که در باره تحلیل های عاشورایی این چنینی محل توجه است، این است که ما تا چه وقت و با چه دامنه و اصولی حق داریم، در هر دوره، تفسیری متفاوت از عاشورا داشته باشیم؟ آیا بر این باوریم که از این رویداد، می شود تفسیرهای متفاوت ارائه داد و هر روز یک اصل حقوقی از آن استخراج کرد، یا این که محدودیت وجود دارد و مثلا ما قواعدی داریم که در استنباط فقهی از تاریخ، باید تابع آنها باشیم؟
اگر یک نگاهی به منابع عاشورایی در این صد سال بیندازید، خواهید دید، تفسیرهای حماسه ای که در این قرن باب شده، در متون کهن جایی نداشته و برای مثال، کتابهای قاجاری که همه روی اشک و آه بنا شده است. کدام یک از این دو نگاه، درست است؟ اگر نگاهی در روزگار ما غلبه دارد، معنایش این است که اگر هزار سال هم به آن توجه نشده، حتما درست است؟ با چه اصولی؟ مورد دیگر این است که در دوره اخیر، در باره امر به معروف و نهی از منکر از عاشورا، برداشت های زیادی می شود، در حالی که در هیچ کتاب فقهی قدیمی، دست کم تا اواسط دوره قاجاری، چنین رویه مطرح نبوده، و به عکس در باره این نکند عاشورا مصداق «ولاتلقوا بایدیکم الی التهلکه» باشد، بحث کرده اند.
سوال این است: کدام معیارها وجود دارد که دست ما را از تفسیرهای من درآوری با عبارت پردازی های عجیب و غریب و تحلیل های ذهنی و منبعث از شرایط سیاسی ایران و شیعه در قرن اخیر، نجات دهد و به ما بیاموزد که ما یک تفسیر معمول و معقول مبتنی بر نصوص تاریخی و اخبار امامتی، آن مقدار که صحیح است و داستانی و اسرائیلی نیست، داشته باشیم؟
تنها در طول یک دهه از سال ۴۷ تا ۵۷ دهها کتاب در باره امام حسین علیه الصلاة و السلام نوشته شد که هر کدام یک سمت و سویی داشت. صالحی نجف آبادی یک طرف، شریعتی طرف دیگر، و هاشمی نژآد هم و دیگران... تازه، آنها، سعی می کرد ند با دادن ارجاعات تاریخی، مبتنی بر برخی از متون تاریخی و حدیثی باشند، اما به هر حال، شیفته اوضاع سیاسی روز و غرق در آن بودند.
در یکی دو دهه اخیر هم، فلسفه عاشورایی که از زبان مداحان می شنویم ، و به تازگی یاد گرفته اند که عبارات عربی را هم در آن بیاورند تا مردم مطمئن شودند که راست می گویند! و با نقل شعری از این و آن در متن روضه، و یا آوردن اسم شیخ جعفر شوشتری و کمپانی و امثال آن، مخاطبان را شیفته برداشت های شگفت شبه عرفانی خود کنند و جوانان را مسحور عبارات مبهم و لفاظی های همراه با موسیقی عجیب و من درآوردی سازند. البته که این فضا، دیگر فضای حماسه سازی از کربلا نیست، چنان که «مصیبت» گرایی قاجاری هم نیست، خودش یک سبک جدید در کنار عرفان های تازه است.
همین که شاهدیم، هر وقت اوضاع سیاسی کشور در هم پیچیده می شود، و فشارها بیشتر، و نیاز هست که ما در جایی، نشانی از ایثار و فداکاری داشته باشیم، بلافاصله به تحلیل های حماسی از عاشورا روی می آوریم، خودش در این که ما چطور با این رویداد، به طور دلخواه رفتار می کنیم، شاهدی استوار است.
برخی هم تلاش می کنند، از عاشورا، دمکراسی استخراج کنند و آن را حرکتی علیه حکومت های استبدادی تفسیر نمایند. معلوم است که امام با ظلم در افتاده، اما تفسیر اینها بسیار متفاوت است. می توان احتمال داد که این چند روز از جنبش مبارزه با فساد در نهضت عاشورا هم سخن گفته شود.
سوال فقیر این است: دامنه این استنباطهای مذهبی و سیاسی از یک رویداد تاریخی تا کجاست و ما چه اندازه حق داریم از این جنبش الهی این همه برداشت های سیاسی و اجتماعی و عرفانی ساختگی داشته باشم؟ یک کسی باید عاشورا را از دست ما نجات دهد.

رسول جعفریان

kherad.org

امام خمینی.ره.

یکقصه هم قصه بعضی ائمه جمعه و بعضی از علمای بلاد است که با دخالت های بی مورد خود در امور دولت، اسباب این می شوند که مردم از آنها کنار گیرند. اگر مردم از روحانیون کنار گیرند، موجب می شود که روحانیون شکست بخورند و اگر روحانیون شکست بخورند، جمهوری اسلامی شکست می خورد. این مطلب را بارها گفته ام که روحانیون باید وضعی ارشادی داشته باشند، نه این که بخواهند حکومت کنند. کاری نباید بکنیم که مردم بگویند اینها دستشان به جایی نمی رسید، حالا که رسید دیدید این طور شدند. استبداد دینی خود تهمتی است که از کنارش نباید گذشت، رادیوها مرتب از آن سخن می گویند و ما را به

خودکامگی متهم می کنند. روحانیون نباید کاری کنند که شاهد دست دشمن بدهند. دخالت ما باید نهی از منکر و امر به معروف باشد، والا به استاندار بگوییم تو باید این کار را بکنی، والا بگوییم از این جا برو، این اولاً تضعیف دولت است و از آن گذشته موجب می شود که مردم از روحانیون متنفر شوند. این موضوعات را باید کاملاً در نظر داشته باشیم.

صحیفه نور جلد ۱۹. صفحه ۵۱

⭕️ "هر کس که بخواهد در کف عمل خوب قرار بگیرد، باید خودش را با دیگران برابر ببیند "

✍️ مصطفی ملکیان

🔹به ازای هر قانونی که کشف می شود، یک سلسله انضباط های جدیدی بر ما تحمیل می شود، یعنی وقتی من می فهمم که اگر دستم را به فلان میوه مالیدم، سیاه می شود، از این به بعد می فهمم، اگر نخواهم در مجلسی با دست سیاه وارد شوم، دستم را نباید به آن میوه بمالم. به تعبیر دیگر، هر قانونی، یک دیوار جدید پیش پای ما می گذارد. آن وقت، وقتی قوانین با هم متشابه می شوند؛ یعنی در یک طبقه، مثل تار و پود پارچه در هم فرو می روند، سیر کردن از لابه لای این قوانین، یک بند بازی خیلی عجیب و غریبی است. آدم باید چنان بندبازی در زندگیش بکند که سرش به سنگ هیچ کدام از این قوانین نخورد؛ چون همه ی این قوانین، در مقابل ما ایستاده اند که بگویند اگر بخواهی حواست به ما نباشد ما هستیم.

🔹 اگر من مصلحت شما را بخواهم باید شما را با خیر هم آشنا بکنم؛ یعنی کاری بکنم اگر، در ناحیه عقایدتتان دست خوش توهمات و اوهام و هزیانات و اباطیل و خرافات و حرف های نامدلل نیستید، در ناحیه عملتان هم، عملتان رو به سوی خوبی داشته باشد. وقتی من این را هم به شما بگویم، این هم یک سلسله ناملایماتی برای شما فراهم می آورد.

🔹اولین خیر در زندگی، عدالت است. اگر در کف عمل خوب باشیم حد نصاب عمل خوب، یعنی کمینه عمل خوب، عمل عادلانه است و عمل عادلانه یعنی این که من سرسوزنی از حق تو را ضایع نکنم و به تو هم اجازه ندهم که سر سوزنی از حق مرا ضایع کنی؛ چون عدالت، یعنی پاسداشت حق ها و من اگر بخواهم عملم عادلانه باشد، باید از حق ها پاسداری کنم. از آن جا که باید از حق تو پاسداری بکنم، پس باید به خودم اجازه ندهم سر سوزنی، حق تو را بخورم. چون حق، حق همه است.فقط که شما حق نداری؛ من هم حق دارم.

🔹 هر کس که بخواهد در کف عمل خوب قرار بگیرد، باید خودش را با دیگران برابر ببیند و برابر دیدن خودم با شما، کار تلخی است. از آن جا که انسان در دنیای خودش، مهم ترین موجود است، برایش تلخ است که به وی بگویند در دنیای واقعی باید خودت را با همه مساوی بدانی.

🔹عدالت، یک پیش فرض انسان شناختی ارزشی دارد و آن این است که هیچ کس فکر نکند که تافته ی جدا بافته است. اگر بناست که من سر سوزنی از حق تو را نخورم و تو هم سر سوزنی از حق مرا نخوری، به این معنی است که من باید خودم را با هر انسانی برابر ببینم. این برابر بینی خود با هر موجودی، خیلی برای آدم شاق می آید. ممکن است ما الان، این برابر دیدن خود با دوستانمان را خیلی شاق نبینیم، ولی وقتی حادثه ای رخ داد و مثلا، زمین یک زلزله ۳ ریشتری داشته باشد، آن وقت می بینید که همین ما، خودمان را با دیگران برابر نمی بینیم. اما این، فعلا مهم نیست. وقتی که می خواهید خودتان را با یک سیاه پوست یا آدم ژنده پوش فقیر، یک فرد جذامی، با کسی که دین یا مذهب شما را قبول ندارد، با کسی که در خانه شما نوکر و خادم است، یا با کسی که سرسونی ازعلم و زیبایی و ثروت شما را ندارد، برابر ببنید، آن وقت می بینید که، به راحتی، هر کس نمی تواند خودش را با دیگران مقایسه کند.

🔹این برابر دیدن و خودم را که در دنیای خودم همه چیز هستم، مساوی با سایر انسان ها دیدن، کار دشواری است. این است که اگر کسی می خواهد به انسان راه خیر را نشان دهد، اول باید به او یاد دهد که فلانی! تمام انانیتت را باید کنار بگذاری، تمام نفسانیت و تبختر و این که من یک تافته جدا بافته هستم را، باید کنار بگذاری. این البته خیلی تلخ است.

🔅سخنرانی استاد مصطفی ملکیان تحت عنوان "تحلیلی در باب تراژدی عاشقی و مهجوری"

@mostafamalekian

♦️قدرت نمایی های عارفانه! (شاید ما هم شاه باشیم!)

🔸شروع آشنایی ما با درویش حسین ادیب در زمانی بود که با عده ای دنبال گنج می رفتیم...

🔹گفتم: حسین آقا جریان این پوست چیست؟ ما که روی آن نشستیم مثل این که عده ای اشاره می کردند از اینجا برخیز.

🔸گفت: سید جان! این آستان جایی است که سلاطین آن را می بوسند...

🔹گفتم: شاید ما هم شاه باشیم!

🔸گفت: به به یا علی مدد، بسیار خوب، شما شاه خودتان باشید ما هم شاه خودمان...

🔹به من خیلی اصرار می کرد که به مجلس ذکرشان بروم... گفتم من فعلا در پی به دست آوردن پول هستم کاری به جلسه و ذکر و ورد ندارم...

🔸به رفقا گفتم: فردا شب من هم می آیم. اگر با بودن حقیر آن نوری که می گویید دیده شد واقعا نور است... اما اگر نوری ظاهر نشد بدانید که حقیقتی در کار نیست...

🔹باید کاملا مراقبت می کردم تا اگر آن نور از ناحیه نفس او باشد نگذارم طلوع کند...

🔸سرانجام مرشد آهی کشید و گفت چراغها را روشن کنید. امشب رحمت نازل نشد.

🔹بنده خنده ای کردم و گفتم مانع رحمت من بودم...

سفینة الصادقین ص 560.

@bazmeghodsian