▪️ نسخهٔ کهن مقتل امیرالمؤمنین علیه السلام از این أبی الدنیا
در مجموعه نسخ عکسى موجود در کتابخانه محقق طباطبائى، عکسى از یک نسخه منحصر به فرد به شماره ۱۶۵ موجود است که مرحوم محقق طباطبائى از کتابخانه دار الکتب الظاهریه دمشق تهیه کرده و با تحقیقى علمى و دقیق در مجله تراثنا عرضه کرده است.
این نسخه به شماره ۴۱۳۴، بخشى از مجموعه شماره ۹۵ از صفحه ۲۳۲ تا ۲۵۰ در کتابخانه دار الکتب الظاهریه دمشق نگهدارى می‌شود و شامل مقتل أمیرالمؤمنین علیه السلام نوشته أبوبکر عبدالله بن محمد بن عبید بن سفیان بن قیس القرشى الأموى مشهور به ابن ابى الدنیا (۲۰۸ ـ ۲۸۱ هـ) است.
ابن ابى الدنیا چنانکه از منابع شرح حال وى بر می‌آید دانشمند و محدث والا مقامى است که تربیت چند تن از فرزندان خلفاى عباسى را از جمله معتضد و مکتفى بر عهده داشته است. ابن ندیم در فهرست خود، از او با عنوان «وَرِعاً زاهِداً عالِماً بِالأخبارِ والرِوایات» یاد کرده و تاریخ وفات او را چهاردهم جمادى الأولى یا جمادى الآخره ثبت کرده است. بر اساس منابعى که به زندگانى و ذکر مصنفات ابن ابى الدنیا پرداخته‌اند از قبیل تهذیب الکمال مزى و سیر أعلام النبلاء ذهبى و تاریخ ابن کثیر، وى از نویسندگانى است که آثار بسیارى از خود بر جاى گذاشته‌اند و بنا بر قول ذهبى یکصد و شصت و یک کتاب تألیف کرده است که از فهرستى که او ارائه کرده است یکى همین مقتل أمیر المؤنین علیه السلام و دیگرى فضائل أمیرالمؤمنین علیه السلام است.
در کتابخانه ظاهریه، رساله‌اى از مجموعه شماره ۴۲ به معرفى آثار ابن ابى الدنیا پرداخته و این رساله را کتابشناس برجسته دکتر صلاح الدین منجد با حک و اصلاح و اضافاتى با عنوان «معجم مصنفات ابن أبي الدنیا» در مجلة مجمع اللغة العربیة بدمشق شماره ۴۹ سال ۱۹۷۴ منتشر کرده و بنا بر این رساله تعداد کتابهاى وى ۱۹۸ عنوان است. بروکلمن هم در تاریخ الأدب العربي تعداد بسیار زیادى از نسخ موجود از آثار ابن ابى الدنیا را برشمرده است.
راوى کتاب حاضر، حسین بن صفوان بن اسحاق بن ابراهیم ابو على برذعى بغدادى متوفاى ۳۴۰ هجرى است. شرح حال وى نیز در تاریخ بغداد خطیب و الأنساب سمعانى و سیر أعلام النبلاء و العبر ذهبى آمده و از راویان کتب ابن ابی الدنیاست. از حسین بن صفوان نیز محمد بن عبدالله دقاق بغدادى این کتاب را روایت کرده است.
این نسخه، از ابتدا افتادگى دارد و مقدار این افتادگى مشخص نیست. بنا بر نظر محقق طباطبائى افتادگى زیادى دارد و احتمالاً این افتادگى شامل بخش فضائل حضرت بوده است.
نسخه بدخط و دشوارخوان است و بسیار کم اعجام دارد. به گفته محقق طباطبائى خط نسخه بین کوفى و نسخ است به احتمال زیاد، مربوط به عهد نزدیک به حیات مؤلف است و در زمان املاء نسخه توسط حسین بن صفوان بر شاگردش، کتابت شده است. محقق طباطبائى آن را مربوط به زمانى می‌داند که خط کوفى در مسیر تحول به نسخ بوده و هنوز به صورت نهایى این مسیر را نپیموده است.
این نسخه در فهرست نسخ خطى کتابخانه ظاهریه معرفى شده است: در فهرست تاریخ عش صفحه ۸۲ ، در فهرست تاریخ ریان صفحه ۶۹۰ و فهرست حدیث البانى صفحه ۱۴.
در انتهاى نسخه دو سماع وجود دارد یکى مربوط به سال ۴۳۸ و دیگرى سال ۴۶۴ هجرى.
براى تفصیل در شرح حال مؤلف - مفصلترین شرح حال وى در منابع کهن، در تهذیب الکمال مزى آمده است - و شناسایى نسخه به مقدمه مرحوم محقق طباطبائى بر تحقیق این رساله، در مجله تراثنا شماره ۱۲ سال ۱۴۰۸ مراجعه کنید.
متن کامل نسخه هم
اینجا در سایت بنیاد محقق طباطبائی منتشر شده است.
#امام_علی#امیرالمؤمنین#نسخه_خطی#ابن_ابی_الدنیاhttps://t.me/ali_tabatabai 
